1. Ania a makaliwliwa a kinapudno ti ibagbaga ti Biblia maipapan ken Jehova?

KAYATMO kadi nga ukomendaka dagiti tattao sigun iti kolor ti kudilmo, porma ti rupam, wenno kadakkel ti bagim? Siempre, saan. Anian a makaliwliwa a maammuan a saannatayo nga ukomen ni Jehova sigun iti makita dagiti tattao! Kas pagarigan, idi nakita ni Samuel dagiti annak ni Jesse, saanna a nakita ti nakita ni Jehova. Imbaga ni Jehova ken Samuel a maysa kadagiti annak ni Jesse ti agbalinto nga ari ti Israel. Ngem asino kadakuada? Idi nakita ni Samuel ti inauna nga anak ni Jesse a ni Eliab, kinunana, “Sigurado a daytoy ti dinutokan ni Jehova.” Kasla ari ti langa ni Eliab. “Ngem kinuna ni Jehova ken Samuel: ‘Saan a ti langa ken ti katayagna ti kitaem, ta saan nga isu ti pinilik.’” Ti leksion? Intuloy ni Jehova: “Dagiti laeng makita ti mata ti kitkitaen ti tao, ngem ti puso ti kitkitaen ni Jehova.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Maitunos iti Juan 7:24, apay a ditay ukomen ti maysa a tao sigun iti langana? Mangted iti ilustrasion.

² Kas imperpekto a tattao, adda tendensiatayo amin a mangukom iti sabsabali sigun iti makinruar a langa. (Basaen ti Juan 7:24.) Ngem bassit ti maammuantayo maipapan iti maysa a tao no agbasartayo laeng iti makitkitatayo. Kas panangyilustrar, uray ti nalaing ken eksperiensiado a doktor limitado ti maammuanna no kitaenna laeng ti pasiente. Masapul a dumngeg a naimbag tapno maammuanna dagiti napalabas a sakit ti pasiente, ti panagriknana iti kondisionna, wenno ti aniaman a sintoma a marikriknana. Mabalin pay ketdi nga ibagana iti pasiente nga agpa-X-ray tapno makitana ti uneg ti bagi ti pasiente. Ta no saan, baka kamali ti diagnosis-na. Kasta met, saantay  a naan-anay a maawatan dagiti kakabsattayo no makinruar a langada laeng ti kitaentayo. Masapul nga ammuentayo ti pudpudno a kinataoda. Siempre, saantay a mabasa ti puso, isu a ditay pulos maawatan ti sabsabali a kas iti pannakaawat kadakuada ni Jehova. Ngem maikagumaantayo a tuladen ni Jehova. Kasano?

3. Kasano a makatulong dagiti salaysay ti Biblia iti daytoy nga artikulo tapno matuladtayo ni Jehova?

³ Kasano ti panangtrato ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana? Dumdumngeg kadakuada. Ikabkabilanganna ti nalikudan ken situasionda. Ken ipakpakitaanna ida iti asi. Bayat nga us-usigentayo no kasano nga inaramid dagita ni Jehova kada Jonas, Elias, Hagar, ken Lot, kitaentayo no kasanotayo a matulad ni Jehova iti panangtratotayo kadagiti kakabsattayo.

4. Apay a mabalin a negatibo ti panangmatmattayo ken Jonas?

⁴ Gapu ta limitado ti ammotayo, mabalin a panunotentayo a saan a mapagtalkan ni Jonas ken saan pay ketdi a matalek. Direkta a binilin ni Jehova nga ipakaammona ti mensahe ti panangukom iti Nineve. Ngem imbes nga agtulnog ni Jonas, naglugan iti barko a mapan iti sabali a direksion tapno “itarayanna ni Jehova.” (Jon. 1:1-3) No sika ti agdesision, inikkam ngata koma ni Jonas iti sabali a gundaway a mangaramid iti annongenna? Posible a saan. Nupay kasta, nakita ni Jehova a maikari ni Jonas a maikkan iti sabali a gundaway.​—Jon. 3:1, 2.

5. Ania ti masursurom ken Jonas iti kararagna iti Jonas 2:1, 2, 9?

⁵ Makita ti pudpudno a kinatao ni Jonas iti kararagna. (Basaen ti Jonas 2:1, 2, 9.) Dayta a kararag​—a maysa laeng iti adu a kararag ni Jonas​—tulongannatayo a mangkita kenkuana saan laeng a kas maysa a lalaki a nangpanaw iti annongenna. Ipakita dagiti sasaona nga isu ket napakumbaba, managyaman, ken determinado nga agtulnog ken Jehova. Saantay ngarud a masdaaw no apay a saan a nagpokus ni Jehova iti kamali ni Jonas, sinungbatanna ti kararagna, ken intultuloyna nga usaren kas propeta!

6. Apay a sulit ti panangikagumaantayo a dumngeg a naimbag?

⁶ Tapno madengngegtayo a naimbag ti dadduma, masapul nga agbalintayo a napakumbaba ken naanus. Adda tallo a rason no apay a sulit dayta. Umuna, saantayo no kua a dagus nga agpanunot iti negatibo maipapan iti  sabsabali. Maikadua, maawatantayo ti rikrikna ken motibo ti kabsattayo, ket makatulong dayta tapno agbalintayo a naas-asi. Ken maikatlo, matulongantayo ti kabsattayo a mangtarus iti bagina. No dadduma, saantay a naan-anay a maawatan ti bukodtayo a rikna agingga a mayebkastayo dagita. (Prov. 20:5) Inamin ti maysa a panglakayen a taga-Asia: “Naminsan, nagsaoak uray diak ammo ti amin a detalye. Imbagak iti maysa a kabsat a babai a masapul a pasayaatenna ti panagkomentona iti gimong. Idi agangay, naammuak a marigatan nga agbasa ken adu a panagregget ti aramidenna tapno laeng makakomento.” Nakapatpateg a talaga a ‘dumngeg’ ti maysa a panglakayen sakbay a mangbalakad!​—Prov. 18:13.

7. Ania ti masursurotayo iti panangtrato ni Jehova ken Elias?

⁷ Marigatan ti dadduma a kakabsattayo a mangibaga iti rikriknada gapu iti nalikudan, kultura, wenno personalidadda. Kasanotayo a matulongan ida tapno nalaklaka a maibagada ti rikriknada? Laglagipentayo no kasano a trinato ni Jehova ni Elias idi itartarayanna ni Jezebel. Adu pay nga aldaw ti limmabas sakbay a naan-anay a nayebkas ni Elias ti rikriknana iti nailangitan nga Amana. Dimngeg a naimbag ni Jehova. Kalpasanna, pinaregtana ni Elias ken inikkanna iti napateg a trabaho. (1 Ar. 19:1-18) Mabalin a saan a dagus a komportable ti rikna dagiti kakabsattayo a makisarita kadatayo, ngem maawatantayo laeng ti agpayso a rikriknada no ibagada dayta. No tuladentayo ni Jehova ket agbalintayo a naanus, agtalek dagiti kakabsat kadatayo. Ket no nakasaganadan a mangibaga iti rikriknada, masapul a dumngegtayo a naimbag.

8. Sigun iti Genesis 16:7-13, kasano a tinulongan ni Jehova ni Hagar?

⁸ Ni Hagar ket adipen ni Sarai, ngem timmangsit idi nagbalin nga asawa ni Abram. Idi nagsikog ni Hagar, linaisna ni Sarai gapu ta awan anakna. Kimmaro ti situasion nga uray la pinapanaw isuna ni Sarai. (Gen. 16:4-6) Gapu ta imperpekto ti panunottayo, mabalin a matmatantayo ni Hagar kas makapasuron a babai a maikari a madusa. Ngem saan a kasta ti panangkita ni Jehova ken Hagar. Imbaonna ti anghelna a mapan ken Hagar. Idi nabirokan ti anghel, tinulonganna a mangbalbaliw iti kababalinna ken binendisionanna. Narikna ni Hagar a makitkita ni Jehova ken ammona ti talaga a situasionna. Natignay a mangawag kenkuana a “Dios a makakita iti amin, . . . daydiay makakitkita kaniak.”​—Basaen ti Genesis 16:7-13.

9. Ania dagiti inkabilangan ti Dios iti panangtratona ken Hagar?

⁹ Ania ti nakita ni Jehova ken Hagar? Ammona unay ti napalabas ni Hagar ken ti amin nga inibturanna. (Prov. 15:3) Maysa nga Egipcio ni Hagar nga aggigian iti Hebreo a sangakabbalayan. Adda kadi dagiti gundaway a nariknana a maipuerpuera? Mail-iliw kadi iti pamiliana ken iti lugar a nakayanakanna? Saan laeng nga isuna ti asawa ni Abram. Adda idi tiempo a nasursurok ngem maysa ti asawa ti dadduma a matalek a lallaki. Ngem saan a dayta ti orihinal a panggep ni Jehova. (Mat. 19:4-6) Saan ngarud a nakaskasdaaw a nagresulta ti kasta a panagasawa iti imon ken sakit ti nakem. Nupay saan a kinonsintir ni Jehova ti kinaawan respeto ni Hagar ken Sarai, masiguradotayo nga inkabilanganna ti nalikudan ken situasion ni Hagar.

10. Kasanotayo a maam-ammo a naimbag dagiti kakabsattayo?

¹⁰ Matuladtayo ni Jehova no ikagumaantayo a tarusan dagiti kakabsattayo. Am-ammuem a naimbag dagiti kakabsatmo. Kasaritam ida sakbay ken kalpasan ti gimong,  kaduaem ida iti ministerio, ken no posible, awisem ida iti pannangan. No aramidem dagita, mabalin a maammuam a ti kabsat a babai a kasla saan a mannakigayyem ket managbabain gayam, ti kabsat a lalaki nga ipapanmo a materialistiko ket naparabur, wenno ti pamilia a masansan a maladaw iti gimong ket mabusbusor gayam. (Job 6:29) Siempre, saantay koma a ‘mannakibiang iti biag ti sabsabali.’ (1 Tim. 5:13) Ngem nasayaat nga adda ammotayo maipapan kadagiti kakabsattayo ken kadagiti situasion a nangsukog iti kinataoda.

11. Apay a napateg a maam-ammo a naimbag dagiti panglakayen dagiti kakabsat?

¹¹ Nangnangruna a masapul nga ammo dagiti panglakayen ti nalikudan dagiti kakabsat nga adda iti aywanda. Usigentayo ti ulidan ti manangaywan iti sirkito nga agnagan Artur. Kaduana ti maysa a panglakayen a bimmisita iti maysa a kabsat a babai a kasla managbabain ken mangisinsina iti bagina. “Naammuanmi a nasapa a natay ni lakayna,” kuna ni Artur. “Uray narigat, napadakkelna ti dua a babbalasangna a nabileg ti espiritualidadda. Ngem ita, kumapkapuyen ti panagkitana ken madepdepres. Uray no kasta, nabileg latta ti ayat ken pammatina ken Jehova. Nabigbigmi nga adu ti masursuromi iti nasayaat nga ulidan daytoy a kabsat.” (Fil. 2:3) Tultuladen daytoy a manangaywan iti sirkito ti ulidan ni Jehova. Am-ammo ni Jehova dagiti karnerona ken ammona ti rigat a mapaspasaranda. (Ex. 3:7) No maam-ammo a naimbag dagiti panglakayen dagiti kakabsat, ad-adda a matulonganda ida.

12. Kasano a nagunggonaan ni Yip Yee idi inam-ammona ti maysa a kakongregasionna?

¹² No maammuam ti nalikudan ti kabsat a pakasursuronam, mabalin a makariknaka iti empatia kenkuana. Usigentayo ti maysa a pagarigan. “Adda kabsat a babai a kakongregasionko a nakapigpigsa ti panagsaona,” kuna ti kabsat a babai a ni Yip Yee a taga-Asia. “Panagriknak, medio saan a nasayaat ti kababalinna. Ngem idi nakaduak iti ministerio, naammuak a tultulonganna idi dagiti nagannakna nga aglako iti ikan iti palengke. Masapul a pigsaanna ti agsao tapno makaawis kadagiti gumatang.” Innayon ni Yip Yee: “Nasursurok a tapno maawatak dagiti kakabsat, masapul nga ammuek ti nalikudanda.” Kasapulan ti panagregget tapno maam-ammom dagiti kakabsatmo. Ngem no surotem ti balakad ti Biblia a luktam a naimbag ti pusom, tultuladem ni Jehova, a mangay-ayat iti  “amin a kita ti tattao.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Cor. 6:11-13.

13. Kas mabasa iti Genesis 19:15, 16, ania ti inaramid dagiti anghel idi saan a dagus a nagtignay ni Lot, ken apay?

¹³ Saan a dagus a nagtulnog ni Lot ken Jehova iti maysa a delikado a tiempo iti biagna. Adda dua nga anghel a napan kenkuana ken imbagada nga iruarna ti pamiliana iti Sodoma. Apay? Kinunada: “Dadaelenmi daytoy a lugar.” (Gen. 19:12, 13) Kabigatanna, adda pay laeng ni Lot ken ti pamiliana iti balayda. Isu a pinakdaaran manen dagiti anghel ni Lot. Ngem “nagsardeng” wenno saan a dagus a nagtignay. Mabalin a panunotentayo nga awan bibiang ni Lot iti imbaga ni Jehova ken nasukir pay ketdi. Ngem saan a nagsardeng ni Jehova a timmulong kenkuana. “Gapu iti asi ni Jehova,” iniggaman dagiti anghel ti ima ni Lot ken dagiti kapamiliana ket inruarda ida iti siudad.​—Basaen ti Genesis 19:15, 16.

14. Ania dagiti posible a rason a naasian ni Jehova ken Lot?

¹⁴ Adda dagiti posible a rason no apay a naasian ni Jehova ken Lot. Baka agpangadua ni Lot a pumanaw iti balayna gapu ta mabuteng kadagiti tattao iti ruar ti siudad. Adda pay dadduma a peggad. Mabalin nga ammo ni Lot nga adda dua nga ari a natnag kadagiti abut a napno iti alkitran iti asideg a tanap. (Gen. 14:8-12) Kas asawa ken ama, madanagan la ketdi para iti pamiliana. Kasta met, nabaknang ni Lot, isu a mabalin a napintas ti balayna idiay Sodoma. (Gen. 13:5, 6) Siempre, saanna a mabalin a pagrason dagita tapno saan a dagus nga agtulnog ken Jehova. Ngem saan a nagpokus ni Jehova iti kamali ni Lot, ken imbilangna a “nalinteg a tao.”​—2 Ped. 2:7, 8.

15. Imbes nga ukomentayo ti tigtignay ti maysa a tao, ania ti masapul nga aramidentayo?

¹⁵ Imbes nga ukomem ti maysa a kabsat gapu iti tigtignayna, ikagumaam a tarusan ti marikriknana. Kasta ti inaramid ti maysa a kabsat a babai a taga-Europe. “Adda kabsat a babai a kanayon a kasla madi ti aldawna,” kunana. “Kanayon nga isinsinana ti bagina. No dadduma, maamakak a makisarita kenkuana. Ngem napanunotko, ‘No siak ti adda iti situasionna,  kasapulak ti gayyem.’ Isu a kinomustak. Ket imbagana ti rikriknana! Mas maawatak isuna itan.”

16. Apay a masapul nga ikararagtayo a mapatanortayo ti empatia?

¹⁶ Ni Jehova laeng ti naan-anay a makaawat kadatayo. (Prov. 15:11) Isu a kiddawem a tulongannaka a mangkita iti makitkitana iti dadduma ken mangpanunot no kasanom a maipakita ti asi kadakuada. Nakatulong ti kararag iti maysa a kabsat a babai nga agnagan Anzhela tapno agbalin a naas-asi. Adda kabsat a babai a kakongregasionna a narigat a bagayan. Inamin ni Anzhela: “Nalakak la koma a kritikaren ti kabsat ken liklikak a kalangen. Ngem inkararagko ken Jehova a tulongannak tapno maawatak ti kabsat.” Sinungbatan kadi ni Jehova ti kararag ni Anzhela? Intuloyna: “Nagkaduakami iti ministerio, sa kalpasanna, nabayag a nagtungtongkami. Dimngegak a naimbag kenkuana. Ad-adda itan nga ay-ayatek, ken determinadoak a tumulong kenkuana.”

17. Ania koma ti determinasiontayo?

¹⁷ Saanmo a mabalin a pilien no asino laeng a kakabsat ti pangipakitaam iti nadungngo a pannakipagrikna. Aminda ket maipaspasango iti problema a kas iti napasaran da Jonas, Elias, Hagar, ken Lot. Adda dagiti gundaway a dagiti problemada ket resulta ti inaramidda. Ti agpayso, kastatayo met no dadduma. Nainkalintegan laeng ngarud nga ibaga ni Jehova nga ipakitatayo ti nadungngo a pannakipagrikna iti maysa ken maysa. (1 Ped. 3:8) No agtulnogtayo ken Jehova, pabpabilgentayo ti panagkaykaysa ti naisangsangayan a sangalubongan a pamiliatayo. Isu a determinadotayo koma a dumngeg, mangtarus, ken mangipakita iti asi iti maysa ken maysa.