Nayanakak idi Disiembre 22, 1929 idiay Noville, maysa a bassit a barrio nga addaan iti siam a pagmulaan ken pagtaraknan kadagiti animal, nga asideg iti Bastogne, iti rehion ti Ardennes iti Belgium. Naragsak ti biagmi a sangapamiliaan iti dayta a lugar. Idi ubingkami pay ken adingko a Raymond, inaldaw a gatasanmi dagiti bakami ken tumultulongkami met no panagaapit. Nadekketkami nga agkakalugaran ken agtitinnulongkami.

Napeklan a Katoliko dagiti nagannakko a da Emile ken Alice. Dinominggo a makimisada. Ngem idi agarup 1939, adda dagiti payunir a taga-England nga immay iti barriomi. Dinamagda ken tatang no kayatna ti ag-subscribe iti magasin a Consolation (Agriingkayo! itan). Dagus a kinayatna ta naglaon dayta iti kinapudno. Rinugianna metten a basaen ti Biblia. Idi insardengnan ti makimisa, binusordakami metten dagiti dati a nasingpet a kaarrubami. Namin-aduda a nakidebate ken tatang ta kayatda nga agtalinaed isuna a Katoliko.

Maasianak unay idi no busbusorenda ni tatangko. Dayta ti rason a naimpusuan a nagkararagak iti Dios tapno agpatulongak, kas iti dinakamatko iti rugrugi daytoy nga artikulo. Idi simmardeng met laengen ti ibubusor dagiti kaarrubami, permi ti ragsakko. Napaneknekak a ni Jehova ti “Managdengngeg iti kararag.”

Idi Mayo 10, 1940, sinakup ti Nazi Germany ti Belgium. Gapu iti dayta, nagadu nga umili ti pimmanaw. Nagkamang ti pamiliami iti makin-abagatan a France. Bayat a pumampanawkami, adda dagiti tiempo a nagpeggad ti biagmi gapu iti panaglalaban dagiti soldado ti Germany ken France.

 Idi nagsublikami met laeng iti lugarmi, nakitami a natakaw ti dandani amin a gargaretmi. Ti laeng nabati ket ti asomi a ni Bobbie a simmabat kadakami. Gapu kadagita a kapadasan, pinampanunotko, ‘Apay nga adda gubat ken panagrigrigat?’

Iti dayta a tiempo, naparegtakami unay gapu iti masansan a panagsarungkar ni Brother Emile Schrantz, a maysa a matalek a payunir ken panglakayen. Inlawlawagna manipud iti Biblia no apay nga agrigrigattayo ken sinungbatanna ti dadduma pay a saludsodko maipapan iti biag. Gapu iti dayta, simmingedak ken Jehova ken napaneknekak nga isu ti Dios ti ayat.

Uray madama pay laeng ti gubat, masansan a makadua ti pamiliami ti dadduma pay a kakabsat. Idi Agosto 1943, immay iti lugarmi ni Brother José-Nicolas Minet tapno agpalawag ket insaludsodna, “Siasino dagiti mayat nga agpabautisar?” Intayag ni tatang ti imana isu nga intayagko met ti imak. Naggiddankami a nabautisaran iti waig nga asideg iti lugarmi.

Idi Disiembre 1944, rinaut dagiti soldado ti Germany iti maudi a gundaway ti makinlaud a Europe, a pagaammo kas ti Battle of the Bulge. Asideg iti lugarmi ti paggugubatan isu nga agarup makabulan a naglemmengkami iti basement ti balaymi. Maysa nga aldaw, idi rimmuarak tapno pakanek dagiti tarakenmi, adda bimtak a bomba iti arubayanmi, isu a nadadael ti atep ti kulongan dagiti tarakenmi. Adda soldado nga Amerikano iti asidegko ket impukkawna, “Agpaklebka!” Nagtarayak ket nagpaklebak iti abayna ken inkabilna ti helmetna iti ulok tapno maprotektarannak.

Kalpasan ti gubat, regular a makasarsaritami dagiti kakabsat iti kongregasion ti Liège, agarup 90 a kilometro (56 mi) iti amianan ti lugarmi. Idi agangay, nakaipasdekkami iti bassit a grupo iti Bastogne. Nakastrekak met iti trabaho a panagkolekta iti buis ken nageskuelaak iti abogasia. Kalpasanna, nagtrabahoak iti opisina ti gobierno kas notario publiko. Idi 1951, nangyurnoskami iti bassit nga asamblea sirkito iti Bastogne. Agarup sangagasut ti immatender, agraman ti maysa a nakaregregta a payunir a sister a ni Elly Reuter.  Nagbisikleta iti 50 a kilometro (31 mi) tapno makiasamblea. Di nagbayag, nagustuanmi ti maysa ken maysa agingga nga implanomin ti agkasar. Nakaawat ni Elly iti imbitasion nga ageskuela iti Gilead School iti United States. Isu a nagsurat iti sangalubongan a hedkuarter ken inlawlawagna no apay a dina awaten ti awis. Nagsubalit ni Brother Knorr a mangidadaulo idi iti trabaho dagiti Saksi ni Jehova. Makaparegta ti imbagana a baka makapageskuelanto met laeng ni Elly ngem kaduananton ti agbalin a lakayna. Nagkasarkami idi Pebrero 1953.

Iti daydi met la a tawen, immatenderkami ken Elly iti New World Society Assembly a naangay iti Yankee Stadium, New York. Adda naam-ammok sadiay a brother a nangi-offer kaniak iti trabaho a dakkel ti sueldona. Inawisnak met nga agyan iti United States. Inkararagmi dayta ken Elly. Kalpasanna, inkeddengmi a saanmi nga awaten dayta nga awis. Nagawidkami ketdi idiay Belgium tapno suportaranmi ti bassit a grupo iti Bastogne a 10 laeng ti agibumbunannagna. Iti simmaruno a tawen, naaddaankami iti anak a lalaki a ni Serge. Ngem makapaladingit ta kalpasan ti pito a bulan, nagsakit ket natay. Inyanug-ogmi ken Jehova ti ladingitmi, ket napabilegkami iti sigurado a namnama a panagungar.

Idi Oktubre 1961, nakabirokak iti part-time a trabaho isu a nakapagpayunirak. Ngem iti dayta met laeng nga aldaw, timmawag ti maysa a kabsat nga agtrabtrabaho iti sanga nga opisina ti Belgium. Dinamagna no kayatko ti agserbi kas adipen ti sirkito (manangaywan iti sirkito itan). Insaludsodko: “Mabalin kadi nga agpayunirkami pay laeng?” Napatgan ti kiddawko. Walo a bulan a nagpayunirkami, ket kalpasanna, nangrugikamin iti trabaho ti sirkito idi Septiembre 1962.

Kalpasan ti dua a tawen a panagserbimi iti sirkito, naawiskami nga agserbi iti Bethel iti Brussels idi Oktubre 1964. Nagadu a bendision ti naawatmi gapu iti dayta nga asaynment. Di nagbayag kalpasanna, bimmisita ni Brother Knorr iti Bethel iti Brussels idi 1965. Ket diak ninamnama a maapointaranak kas adipen ti sangay (branch servant). Idi agangay, naawiskami met ken Elly iti maika-41 a klase ti Gilead. Pimmayso ti imbaga ni Brother Knorr 13 a tawenen ti napalabas! Kalpasan ti panagturposmi, nagsublikami iti Bethel ti Belgium.

Iti adu a tawen, naaddaanak iti nagsayaat a gundaway a mangusar iti naadalko iti abogasia tapno maidepensak ti kalintegantayo a Saksi ni Jehova. Iti kasta, makapagdaydayawtayo a siwayawaya iti Europe ken dadduma pay a lugar. (Fil. 1:7) Gapu iti dayta, adu nga opisial ti nakasaritak manipud iti nasurok a 55 a pagilian a maparparitan ti trabahotayo. No iyam-ammok ti bagik kadagiti opisial, ibagbagak a maysaak nga “adipen ti Dios,” imbes nga ibagak a nakapageskuelaak  iti abogasia. Kanayon a nagkararagak ken Jehova tapno agpaiwanwanak. Ammok ngamin a “ti puso ti ari ket kas iti agay-ayus a danum iti ima ni Jehova. Iturongna dayta iti sadinoman a kayatna.”—Prov. 21:1.

Maysa kadagiti diak pulos malipatan a kapadasak ket idi nakisaritaak iti maysa nga opisial a miembro ti European Parliament. Namin-adu a kiniddawko a makisaritaak kenkuana. Idi agangay, pinatganna met laeng ti kiddawko ket imbagana, “Sige, ngem lima a minuto laeng.” Nagdumogak tapno agkararag. Nagnerbios dayta nga opisial ket sinaludsodna no ania ti ar-aramidek. Kimmitaak kenkuana ket imbagak: “Nagyamanak iti Dios ta maysaka kadagiti ministrona.” Insaludsodna: “Ania ti kayatmo a sawen?” Impakitak kenkuana ti Roma 13:4. Nagustuanna dayta a teksto ti Biblia ta maysa isuna a Protestante. Gapu iti dayta, nagballigi ti saritaanmi ket immabut pay ketdi dayta iti 30 a minuto. Imbagana pay nga ap-apresiarenna unay ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova.

Iti panaglabas dagiti tawen, adun a kaso ti indepensa dagiti Saksi ni Jehova iti Europe maipapan iti Nakristianuan a neutralidad, no siasino ti mangaywan iti anak, panagbayad iti buis, ken dadduma pay. Ibilangko a maysa a pribilehio ti pannakakitak no kasano a pagbalballigiennatayo ni Jehova. Nasuroken a 140 a kaso ti impangabak dagiti Saksi ni Jehova iti European Court of Human Rights!

Bayat ti 1990’s, nakipagtrabahoak ken Brother Philip Brumley, manipud iti sangalubongan a hedkuarter, ken ni Brother Valter Farneti, manipud iti Italy. Tinulonganmi dagiti kakabsat iti Cuba tapno agbalin a nawaywaya ti panagdaydayawda ta maiparparit idi sadiay ti trabahotayo. Nagsuratak iti Cuban embassy iti Belgium ken nakisaritaak iti maysa nga opisial a mangas-asikaso iti kiddawmi. Ngem saan a napatgan dagiti kiddawmi kadagiti damo a pannakimitingmi.

Kalpasan nga inkararagmi ti panangiwanwan ni Jehova, nagkiddawkami iti permit a mangipatulod iti 5,000 a Biblia iti Cuba, ket napatgan dayta. Nakasangpet dagiti Biblia sa naiwaras kadagiti kakabsat. Kombinsidokami a binendisionan ni Jehova dagiti panagreggetmi. Idi kuan, nagkiddawkami manen iti permit a mangipatulod iti 27,500 pay a Biblia ket napatgan dayta. Nakaragragsakak ta natulongak dagiti ipatpategtayo a kakabsat idiay Cuba a maaddaan iti personal a kopia ti Biblia.

 Namin-adu a bimmisitaak iti Cuba tapno tulongak dagiti kakabsat kadagiti legal a bambanag. Gapu iti dayta, adu nga opisial ti gobierno ti nagbalin a gagayyemko.

Idi 1994, nasurok a 1,000,000 a tattao ti natay idiay Rwanda gapu iti panangikisap iti puli dagiti Tutsi. Makapaladingit ta adda met dagiti kakabsat a natay. Di nagbayag, adda dagiti naibaon a kakabsat a mangted iti ayuda ken dadduma pay a tulong kadagiti kakabsat sadiay.

Idi simmangpet ti grupomi idiay Kigali a kabesera ti Rwanda, nakitami a natatek iti bala ti translation office ken ti bodega dagiti publikasion. Adu ti nangngegmi a nasaem nga estoria maipapan kadagiti kakabsat a natay gapu ta natagbatagbatda wenno nabagsobagsolda. Ngem adu met ti nangngegmi nga estoria maipapan iti panagtitinnulong dagiti kakabsat. Kas pagarigan, naam-ammomi ti maysa a Tutsi a brother nga inlemmeng ti maysa a pamilia a Hutu iti maysa nga abut iti 28 nga aldaw. Bayat ti maysa a gimong idiay Kigali, inkagumaanmi a pinaregta ken liniwliwa ti nasurok a 900 a kakabsat.

Idi agangay, napankami met idiay Zaire (Democratic Republic of the Congo itan) tapno birokenmi ti adu a Saksi a taga-Rwanda a nagbakuit iti asideg ti siudad ti Goma. Saanmi a masarakan ida isu a nagkararagkami tapno iwanwannakami ni Jehova. Idi kuan, adda nakitami nga umas-asideg kadakami ket insaludsodmi no adda am-ammona a Saksi ni Jehova. “Wen. Siak, Saksiak,” imbagana. “Kaduaenkayo a mapan iti relief committee.” Kalpasan ti makaparegta a pannakimitingmi iti relief committee, nangipaaykami iti naespirituan a liwliwa ken pammaregta iti agarup 1,600 a nagbakuit. Imbasami met kadakuada ti surat ti Bagi a Manarawidwid. Talaga a natukay ti puso dagiti kakabsat iti nangngegda a pammaregta: “Kanayon a karamankayo kadagiti kararagmi. Ammomi a saannakayo a baybay-an ni Jehova.” Talaga a pudno ti imbaga ti Bagi a Manarawidwid. Ita, nasuroken a 30,000 a Saksi ti naragsak nga agserserbi idiay Rwanda!

Idi 2011, natay ti ipatpategko a ni Elly kalpasan ti dandani 58 a tawen a panagasawami. Imbagak ken Jehova ti nasaem a marikriknak ket liniwliwanak. Lumaglag-an met ti riknak no ikaskasabak kadagiti kaarrubak ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian.

Uray no nasuroken a 90 ti tawenko, linawas latta a mangaskasabaak. Maragragsakanak met a tumulong iti Legal Department ditoy sangay ti Belgium. Iranranudko dagiti kapadasak iti dadduma ken parparegtaek dagiti kabbaro iti pamilia ti Bethel.

Agarup 84 a tawenen ti napalabas idi damo a nagkararagak ken Jehova. Idi a nangrugi ti nagsayaat a pannakigayyemko ken nadekdekket a relasionko kenkuana. Agyamyamanak unay ta iti intero a panagbiagko, kanayon a dengdenggen ni Jehova dagiti kararagko.—Sal. 66:19. b