1-2. Ania ti panagrikna ti dadduma no adda nobio wenno nobiadan?

 MABALIN a makaparagsak ken makapagagar no adda nobio wenno nobiam. Sigurado la ketdi a kayatmo a naragsakkayo bayat nga agnobiokayo. Ket kasta met ti kayat ti adu. Kas pagarigan, imbaga ni Tsion a a maysa a sister a taga-Ethiopia: “Maysa kadagiti kararagsakan a paset ti biagko ket idi agnobiokami pay laeng ken lakayko. Adda idi dagiti serioso a nagsaritaanmi, ken adda met dagiti nakakatkatawa. Nakaragragsakak ta ammok a nabirokakon ti ay-ayatek ken ti mangay-ayat kaniak.”

² Ngem imbaga ni Alessio a maysa a brother a taga-Netherlands: “Idi nobiak pay laeng ni baketko, naragsakak ta mas naam-ammok isuna. Ngem adda met latta dagiti problema a nakaipasanguanmi.” Iti daytoy nga artikulo, pagsasaritaantayo ti dadduma a mabalin a tumaud a problema ken ti dadduma a prinsipio ti Biblia a makatulong kadagiti agnobio tapno makaaramidda iti nainsiriban a desision. Pagsasaritaantayo met no kasano a matulongan ida dagiti kakabsat.

TI PANGGEP TI PANAGNOBIO

3. Ania ti panggep ti panagnobio? (Proverbio 20:25)

³ Mabalin a makaparagsak no adda nobio wenno nobiam. Ngem serioso a banag dayta ta posible nga agtungpal dayta iti panagasawa. Inton agkasaren ti nobio ken ti nobia, agkarida ken Jehova nga aginnayat ken agrinnaemda bayat a sibibiagda. Ngem sakbay nga agaramidtayo iti aniaman a kari, masapul a pagpanunotantayo a naimbag dayta. (Basaen ti Proverbio 20:25.) Agpayso met dayta iti kari ti nobio ken ti nobia inton agkasarda. Bayat ti panagnobio ti baro ken balasang, maam-ammoda a naimbag ti maysa  ken maysa ken makaaramidda iti nasayaat a desision. No dadduma, ti desision ket agkasarda. No dadduma met, ti desision ket agsinadan. Ket no nagdesisionda nga agsinadan, saanna a kayat a sawen a saan a nagballigi ti relasionda kas agnobio. Ngamin, naibanag ti panggep ti panagnobio—nakaaramidda iti nasayaat a desision.

4. Apay a masapul nga umiso ti panangmatmattayo iti panagnobio?

⁴ Apay a masapul nga umiso ti panangmatmattayo iti panagnobio? No umiso ti panangmatmat ti maysa a single iti panagnobio, saan a makinobio wenno makinobia no awan ti planona nga agkasar. Ngem saan laeng a dagiti single ti masapul nga umiso ti panangmatmatda iti panagnobio. Amintayo koma. Kas pagarigan, pampanunoten ti dadduma a no agnobion ti dua a Kristiano, masapul nga agkasardan. Ania ti epekto dayta kadagiti single a Kristiano? Imbaga ti balasang a ni Melissa a taga-United States: “No agnobion ti brother ken sister, eks-ekspektaren ti dadduma a kakabsat nga agkasardanton. Isu nga uray ammodan a saanto nga agballigi ti relasionda, mabutengda nga agsina. Adda met dagiti single a saandan a pulos a kayat ti sumrek iti relasion. Talaga a makapa-stress.”

AM-AMMUENYO A NAIMBAG TI MAYSA KEN MAYSA

5-6. Ania ti masapul nga ammuen ti agnobio maipapan iti maysa ken maysa? (1 Pedro 3:4)

⁵ No addan nobio wenno nobiam, ania ti makatulong kadakayo tapno makapagdesisionkayo no agkasarkayo wenno saan? Am-ammuenyo a naimbag ti maysa ken maysa. Baka addan dagiti naammuam maipapan kenkuana sakbay pay ti panagnobioyo. Ngem ita, addan gundawayyo nga ammuen ti “makin-uneg a kinatao ti puso.” (Basaen ti 1 Pedro 3:4.) Karaman iti dayta ti panangammom iti ad-adu pay maipapan kadagiti kualidadna, panagpampanunotna, ken ti katibker ti relasionna ken Jehova. Iti panaglabas ti tiempo, masapul a masungbatam ti salsaludsod a kas iti: ‘Agbalinto kadi a nasayaat nga asawak?’ (Prov. 31:​26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Maitedmi ngata ti ayat ken atension a kasapulanmi a dua? Mapalabasminto ngata dagiti pagkapuyanmi?’ b (Roma 3:23) Bayat ti panagin-innammoyo, laglagipenyo: Ti kapatgan ket saan a dagiti pagpadaanyo no di ket no maanusanyo dagiti nagdumaanyo.

⁶ Ania pay dagiti masapul a maammuam maipapan iti nobio wenno nobiam? Sakbay pay nga umuneg nga umuneg ti ayatmo kenkuana, baka  kayatyon a pagsaritaan ti dadduma a napateg a banag kas kadagiti planona iti biag. Ngem kasano ngay dagiti personal a banag kas iti salun-atna, problemana iti pinansial, wenno dagiti nasaem a kapadasanna? Saan met ketdi a kasapulan a pagsaritaanyo ti amin a banag iti rugrugi ti relasionyo. (Idilig ti Juan 16:12.) No iti panagkunam ket nasapa pay unay tapno pagsaritaanyo dagiti personal a bambanag, ipakaammom dayta kenkuana. Ngem addanto ti panawen a masapul a maammuan ti nobio wenno nobiam dagita nga impormasion tapno makaaramid iti nasayaat a desision. Isu nga addanto nga adda ti tiempo a masapul a pagsaritaanyo dagita.

7. Kasano a mas maam-ammo ti agnobio ti maysa ken maysa? (Kitaen met ti kahon a “ No Aginnaddayokayo.”) (Kitaen met dagiti ladawan.)

⁷ Kasano a maam-ammom a naimbag ti maysa a tao? Ti maysa kadagiti kasayaatan a pamay-an ket no agtungtongkayo. Ibagayo ti pudno a marikriknayo. Agbalinkayo a napudno iti maysa ken maysa ken dumngegkayo a naimbag. (Prov. 20:5; Sant. 1:19) Tapno maaramidyo dayta, baka kayatyo nga agkaduakayo a mangan, agpasiarkayo iti lugar nga adu ti tattao, ken agkaduakayo a mangasaba. Mas maam-ammoyo met ti maysa ken maysa no makikaduakayo kadagiti gagayyem ken kapamiliayo. Mangiplanokayo met kadagiti aktibidad a pakakitaanyo no ania ti reaksion ti nobio wenno nobiam no adda iti nadumaduma a situasion ken no agduduma a tattao ti kaduana. Kitaem ti inaramid ni Aschwin a taga-Netherlands idi nobiana pay laeng ni Alicia: “Adda dagiti aktibidad nga inaramidmi a nakatulong tapno mas maam-ammomi ti maysa ken maysa. Masansan a simple laeng dagita kas iti panagkaduami nga agluto wenno dadduma pay a trabaho iti balay. Gapu iti dayta, nakitami dagiti nasayaat a kualidadmi ken uray dagiti pagkapuyanmi.”

8. Ania ti maitulong iti agnobio ti panagadalda a dua?

⁸ Mas maam-ammoyo ti maysa ken maysa no agkaduakayo nga agadal iti naespirituan a bambanag. No agassawakayton, masapul nga addanto ti eskediulyo para iti panagdaydayaw ti pamiliayo. Makatulong dayta tapno ti Dios ti agbalin a kapatgan iti biagyo kas agassawa. (Ecl. 4:12) Isu a bayat nga agnobiokayo pay laeng, nasayaat no iyeskediulyon ti tiempo nga agkaduakayo nga agadal. Siempre, saankayo pay a makuna a pamilia, ken saan pay a sika ti ulo ti nobiam. Ngem no regular nga agkaduakayo nga agadal, nalawag a makitayo ti katibker ti espiritualidadyo  a dua. Adda pay pagsayaatanna a nakita ti agassawa a taga-United States a da Max ken Laysa. Imbaga ni Max: “Idi rugrugi pay laeng ti relasionmi, rinugianmin nga adalen dagiti publikasion maipapan iti panagnobio, panagdeyt, panagasawa, ken biag ti pamilia. Gapu kadagita a publikasion, napagtungtonganmi ti adu a napateg a banag a saan a kasdiay kalaka a pagsaritaan.”

TI DADDUMA PAY NGA IKABILANGANYO

9. Ania dagiti ikabilangan ti agnobio no pampanunotenda no siasino dagiti pangibagaanda maipapan iti relasionda?

⁹ Siasino dagiti mabalinyo a pangibagaan? Adda kadakayon. Iti rugrugi ti relasionyo, baka kayatyo a manmano pay laeng ti pangibagaanyo. (Prov. 17:27) No aramidenyo dayta, maliklikanyo ti adu a saludsod maipapan iti relasionyo ken saankayo a mapuersa nga agdarasudos nga agdesision. Ngem no awan met ti pangibagaanyo, baka kanayonto nga ilimedyo ti panagkaduayo, ta mabutengkayo a maammuan dayta ti dadduma. Delikado dayta! Isu a nasayaat no ibagayo dayta kadagidiay makaipaay iti nainsiriban a pammagbaga ken praktikal a tulong. (Prov. 15:22) Kas pagarigan, mabalinyo nga ibaga dayta iti dadduma a kapamiliayo, gagayyem a nataengan iti naespirituan, wenno kadagiti panglakayen.

10. Ania ti masapul nga aramiden ti agnobio tapno pakaidayawan ni Jehova ti relasionda? (Proverbio 22:3)

¹⁰ Ania ti masapul nga aramidenyo tapno pakaidayawan ni Jehova ti relasionyo? Bayat nga umun-uneg ti panaginnayatyo, natural laeng a nadekdekketkayton iti maysa ken maysa. Ania dagiti makatulong tapno saankayo a makaaramid kadagiti kagura ni Jehova? (1 Cor. 6:18) Liklikanyo dagiti situasion a duduakayo ken ti sobra a panaginum. Saanyo a pagsaritaan dagiti immoral a bambanag. (Efe. 5:3) Rubroban ngamin dagita ti tarigagayyo isu a kumapuy ti determinasionyo a mangaramid iti umiso. Nasayaat ngarud no regular a pagsaritaanyo dagiti masapul nga aramidenyo tapno agtalinaed a pakaidayawan ni Jehova ti panagnobioyo. (Basaen ti Proverbio 22:3.) Kitaentayo ti nakatulong kada Dawit ken Almaz a taga-Ethiopia. Imbagada: “Nagdeytkami kadagiti natao a lugar wenno kaduami dagiti gagayyemmi. Dimi impalubos a duduakami laeng iti lugan wenno iti balay isu a naliklikanmi dagiti makasulisog a situasion.”

11. Ania dagiti masapul nga ikabilangan ti agnobio no ipakitada ti pammategda iti maysa ken maysa?

¹¹ Masapul kadi nga ipakita dagiti agnobio ti pammategda iti maysa ken maysa? Baka adda dagiti maitutop a pamay-an tapno ipakitayo dayta bayat nga umun-uneg ti panaginnayatyo. Ngem no mariing ti seksual a tarigagayyo, posible a marigatankayo a mangaramid iti umiso. (Kanta ni Sol. 1:2; 2:6) Baka met dikay makapagteppel ket makaaramidkayo iti kagura ni Jehova. (Prov. 6:27) Iti pay la ngarud rugrugi ti relasionyo, pagsaritaanyon dagiti mabalin ken saan a mabalin nga aramidenyo tapno masurotyo dagiti prinsipio ti Biblia. c (1 Tes. 4:​3-7) Panunotenyo a dua: ‘Anianto ngata ti makuna ti dadduma no makitada nga ipakpakitami ti pammategmi iti maysa ken maysa? Mabalin ngata a dagiti aramidenmi ti mangriing iti seksual a tarigagaymi?’

12. No adda problema ken di pagkinnaawatan ti agnobio, ania dagiti masapul nga ikabilanganda?

¹² Ania ti aramidenyo no adda problema ken diyo pagkinnaawatan? Kasanon no adda dagiti diyo pagkinnaawatan no dadduma? Kayat kadi a sawen dayta a saankayo nga agkabagayan? Saan met ketdi. Normal laeng iti amin nga agnobio ti saan nga agkinnaawatan no dadduma. Ti  nalagda a panagasawa ket ti panagtipon ti dua a tao nga agrinrinnaem iti maysa ken maysa ken nakasagana a makibagay kadagiti nagdumaanda. Ti pamay-an ti panangsolbaryo iti problema ita ti pakakitaan no naballiginto ti panagasawayo. Isaludsodyo iti bagiyo: ‘Kayami ngata a pagsaritaan dagiti problema iti kalmado ken nadayaw a pamay-an? Nakasaganakami kadi a mangamin kadagiti kamalimi ken ikagkagumaanmi ti agbalbaliw? Alistokami kadi nga agpinnabus-oy, agpadispensar, ken agpinnakawan?’ (Efe. 4:​31, 32) Ngem no agnobiokayo pay laeng ket kanayonen nga adda diyo pagkinnaawatan wenno kanayonkayo nga agapa, posible a kastakayto latta inton agassawakayon. No naamirismo a saan a talaga nga isu ti nasayaat a pakiasawaan, nasaysayaat laengen nga agsinakayo. d

13. No agnobiokayo, ania dagiti makatulong kadakayo nga agdesision no kasano kapaut ti panagin-innammoyo?

¹³ Kasano koma kapaut ti panagin-innammoyo kas agnobio? Masansan a dakes ti resulta ti nadarasudos a panagdesision. (Prov. 21:5) Isu nga umdas koma ti kapaut ti relasionyo kas agnobio tapno mas maam-ammoyo pay ti maysa ken maysa. Ngem saan koma a nabayag unay no saan a kasapulan. Kuna ti Biblia: “Ti namnama a maitantan pagsakitenna ti puso.” (Prov. 13:12) Kasta met, bayat a bumaybayag ti relasionyo ken ad-adu ti panawenyo nga agkadua, mabalin a nalaklakakayo a masulisog nga agaramid iti seksual nga immoralidad. (1 Cor. 7:9) Isu nga imbes a ti kapaut ti panagin-innammoyo ti kangrunaan nga ikabilangam, nasayaat no isaludsodmo iti bagim, ‘Adda pay kadi masapul a maammuak maipapan kenkuana sakbayak nga agdesision?’

KASANO A MAKATULONG TI DADDUMA KADAGITI AGNOBIO?

14. Ania dagiti praktikal a pamay-an a matulongan ti dadduma ti agnobio? (Kitaen met ti ladawan.)

¹⁴ No adda am-ammom nga ag-boyfriend wenno ag-girlfriend, ania ti maitulongmo? Mabalin nga awisem ida a makikadua iti pannangan, panagdaydayaw ti pamilia, wenno panagrelaks. (Roma 12:13) Makatulong dagita tapno mas maam-ammoda ti maysa ken maysa. Kasapulanda kadi ti tsaperon, pagluganan, wenno lugar tapno makapagtungtongda nga is-isuda? No wen, adda kadi maitulongmo? (Gal. 6:10) Malagip ni Alicia a nadakamat itay ti maap-apresiarda idi ken Aschwin. Imbagana: “Maragragsakankami no ibaga idi ti dadduma a kakabsat a mabalinmi ti bumisita iti balayda no kasapulanmi ti lugar a makapagtungtongkami a dua.”  No awisendaka nga agtsaperon, ibilangmo koma dayta a tsansa tapno mas matulongam dagiti gagayyemmo. Siguraduem laeng a saanmo ida a baybay-an nga is-isuda. Ngem obserbaram met no kaano a baybay-am ida nga agtungtong nga is-isuda.—Fil. 2:4.

15. Ania pay ti maitulongtayo kadagiti agnobio? (Proverbio 12:18)

¹⁵ Matulongantayo met ti agnobio no panunotentayo a naimbag ti ibaga wenno saantayo nga ibaga. Baka masapul nga agteppeltayo no dadduma. (Basaen ti Proverbio 12:18.) Kas pagarigan, baka excited-tayo unay a mangipadamag maipapan iti baro nga agnobio. Ngem baka kayatda met nga isuda ti mangipadamag iti dayta. Saantayo koma a pagtsitsismisan wenno uyawen ida maipapan kadagiti personal a banag. (Prov. 20:19; Roma 14:10; 1 Tes. 4:11) Baka saanda met a maapresiar dagiti komento wenno saludsod a mangiparikna a masapul nga agkasardan. Malagip ti sister a ni Elise ken ni lakayna, “Mababainkami idi no adda agdamag maipapan iti kasar ta saanmi pay met a napagsaritaan dayta.”

16. Ania koma ti reaksiontayo no nagdesision ti agnobio nga agsinadan?

¹⁶ Kasano ngay no nagdesision ti agnobio nga agsinadan? Ditay koma makibiang wenno pabasolen ti maysa kadakuada. (1 Ped. 4:15) Imbaga ti sister a ni Lea: “Idi nadamagko a pagiinnestoriaan ti dadduma ti panagsinami iti maysa a brother, nasaktanak unay.” Kas iti nadakamaten, no nagdesision ti agnobio nga agsinadan, saan a kayat a sawen a saan a nagballigi ti panagnobioda. Masansan nga ipakita laeng dayta a naibanag ti panggep ti panagnobioda—dayta ti nakatulong kadakuada nga agaramid iti nasayaat a desision. Ngem siempre, nasakit latta dayta kadakuada ken malidayanda ta baka mariknada nga agmaymaysadan. Agpanunottayo ngarud koma kadagiti pamay-an a matulongantayo ida.—Prov. 17:17.

17. Ania ti masapul nga itultuloy nga aramiden dagiti agnobio?

¹⁷ Kas naammuantayon, naragsak no adda nobio wenno nobiam. Ngem adda met dagiti tumaud a problema. Malagip ni Jessica: “Ti agpayso, adu ti ikabilangam no adda nobio wenno nobiam. Ngem saan a sayang ti tiempo ken pigsayo a nangam-ammo iti maysa ken maysa.” Isu a no addan nobio wenno nobiam, itultuloyyo nga am-ammuen a naimbag ti maysa ken maysa. No aramidenyo dayta, sigurado a pakaidayawan dayta ni Jehova ken makatulong tapno makaaramidkayo a dua iti nainsiriban a desision.