Ti Panangikagumaan a Maaddaan iti Nasayaat a Gobierno

“Gapu iti kinamanagpannuray ita dagiti pagilian iti maysa ken maysa, timmaud dagiti agsasaruno a sangalubongan a parikut a saanen a marisut dagiti indibidual a pagilian. Babaen laeng ti sangalubongan a panagtitinnulong a mapagballigiantayo dagiti kumarkaro a peggad ken pakarigatan a sangsanguen ti sangatauan.”​—Ghulam Umar, analista politikal ti Pakistan.

NAPNO ita ti lubong kadagiti negatibo a kasasaad a resulta ti kasla positibo a panagbalbaliw. Iti laksid ti material a kinawadwad, adu ti marigrigatan nga agsapul iti pagbiagda. Dagiti tattao ita ti nakagun-od iti kasayaatan pay laeng nga edukasion ken pannakaammo iti tay-ak ti teknolohia, ngem umad-adu dagiti tattao a marigatan nga agsapul iti natalged a trabaho. Nupay agparang a dakdakkel ita ti wayawaya dagiti tattao ngem iti naglabas, minilion dagiti agbibiag a mabutbuteng, di natalged, ken di mangnamnama. Mabalin nga aduantayo kadagiti makaguyugoy nga oportunidad ngem iti amin a benneg ti kagimongan, adu ti naawanan iti namnama gapu iti anomalia ken kinakillo.

Nakadagdagsen dagiti parikut a sangsanguen ti sangatauan, ta saan a marisut ti maysa a nasion wenno uray pay grupo dagiti nasion. Gapuna, patien ti adu a managpaliiw a magun-od laeng ti sangalubongan a talna ken talged no agkaykaysa dagiti amin a nasion iti sidong ti maymaysa a gobierno. Kas pagarigan, nabayagen nga itantandudo idi ni Albert Einstein ti kasta a kapanunotan. Idi 1946, impaganetgetna: “Patiek a ti kaaduan kadagiti tattao iti lubong tarigagayanda ti agbiag a natalna ken natalged . . . Sa la maragpat ti talna a tarigagayan ti sangatauan no maipasdek ti maysa a sangalubongan a gobierno.”

Kalpasan ti lima a dekada, saan pay a pimmayso dayta napateg a kasapulan. Iti panangibalabalana kadagiti parikut iti maika-21 a siglo, kuna ti maysa a komentario iti periodiko a Le Monde ti Paris, Francia: “Nasken ti panangpataud iti hudisial, administratibo, ken konstitusional a pundasion para iti maysa a sangalubongan a gobierno a makabael a bumallaet a dagus, sadinoman iti lubong, no adda ti etniko a panangikisap. Nasken a bigbigen ti kapanunotan a ti Daga ket maymaysa a pagilian.” Siasino wenno ania ti addaan iti bileg ken abilidad a mangitungpal iti dayta tapno maipasigurado nga addaan ti tao iti natalna a masanguanan?

Ti Kadi United Nations ti Solusion?

Adu ti mangnamnama a ti United Nations nga organisasion ti makaiyeg iti talna iti lubong. Ti kadi UN ti gobierno a makaiyeg iti pudpudno a talna ken talged iti lubong? Awan duadua nga adu ti kasla makapabileg ken nakappapati a palawag dagiti politiko. Kas pagarigan, iti “Millennium Declaration” ti United Nations General Assembly para iti tawen 2000, kastoy ti resolusionna: “Aramidenmi ti amin tapno mawayawayaan dagiti tattao iti saplit ti gubat, iti man uneg  wenno iti nagbabaetan dagiti Estado, a nakatayan ti nasurok a 5 a milion a tao iti napalabas a dekada.” Gapu kadagiti kasta a proklamasion, adu a sektor ti nangraem iti UN, ken nangabak pay daytoy iti 2001 Nobel Peace Prize. Iti panangpadayawna iti UN, kinuna ti Norwegian Nobel Committee a “ti kakaisuna a realistiko a dalan tapno maragpat ti sangalubongan a talna ken panagtitinnulong ket babaen ti United Nations.”

Agpapan pay amin dagitoy, ti kadi organisasion ti United Nations, a naipasdek idi 1945, talaga a nagbalin a gobierno a makabael a makaiyeg iti pudno ken manayon a talna iti sangalubongan? Saan, agsipud ta napaay ti adu a panagreggetna gapu iti panagimbubukodan ken nasionalistiko nga ambision dagiti miembrona a nasion. Sigun iti kapanunotan ti kaaduan a tattao, nga iyanninaw ti sasao ti maysa nga editor ti periodiko, ti UN ket maysa laeng a “kita ti barometro ti sangalubongan nga opinion” ken “napno ti programana kadagiti isyu a napagsusupiatan iti adu a tawen ngem bassit ti naaramidanna a solusion no adda man.” Agtalinaed ti saludsod: Talaga kadi nga agkaykaysanto dagiti nasion ti lubong?

Ipalgak ti Biblia nga asidegen a pumayso ti kasta a panagkaykaysa. Kasano a mapasamak dayta? Ken ania a gobierno ti mangitungpal iti dayta? Tapno maammuanyo ti sungbat dagita a saludsod, pangngaasiyo ta basaenyo ti sumaganad nga artikulo.

[Ladawan iti panid 3]

Intandudo ni Einstein a kasapulan ti maysa a sangalubongan a gobierno

[Credit Line]

Einstein: retrato manipud U.S. National Archives