Ti Nangato a Padi a Nangkondenar ken ni Jesus

IDI Nobiembre 1990, maysa a makapainteres a banag ti nadiskobre dagiti lallaki nga agtartrabaho iti maysa a parke ken kalsada nga agarup maysa a kilometro ti kaadayona iti abagatan ti Daan a Siudad ti Jerusalem. Maysa a traktora ti di inggagara a nangrebba iti pannakaatep ti maysa a nagkauna a pagitaneman a kueba. Ti lugar a pakasarakan iti dayta ket nagserbi kas nalawa a sementerio idi umuna a siglo K.K.P. agingga idi umuna a siglo K.P. Pudno a makapainteres unay ti nadiskobre dagiti arkeologo iti uneg dayta a pagitaneman.

Naglaon ti kueba iti 12 a kahon, a nakaikabilan ti tultulang dagiti natay kalpasan ti agarup makatawen a pannakaikabilda kadagiti tanem ken nagrupsan ti lasagda. Iti sikigan ti maysa kadagiti nagsayaat ti pannakakitikitna a kahon, a maysa kadagiti kapintasan a nasarakan, nayukrit ti nagan a Yehosef bar Caiapha (Jose nga anak ni Caifas).

Ipakita ti ebidensia a mabalin a daytoy ti tanem ti nangato a padi a nangidaulo iti kapatgan pay laeng a panangbista​—ti pannakabista ni Jesu-Kristo. Ti Judio a historiador a ni Josephus inyam-ammona daytoy a nangato a padi kas ni “Jose, a naawagan Caifas.” Iti Kasuratan, isu ket naawagan laeng iti Caifas. Apay nga interesadotayo kenkuana? Ania ti nangtignay kenkuana a mangkondenar ken ni Jesus?

Pamilia ken Nalikudan

Inasawa ni Caifas ti anak ni Anas, a maysa met a nangato a padi. (Juan 18:13) Dayta a panagasawa ket nalabit a nayurnos tawtawen sakbay ti panagkasar, yantangay tinarigagayan la ketdi ti agsumbangir a pamilia a masigurado a nasayaat ti maaramid nga aliansa. Kasapulan ti panangusig a naimbag tapno masigurado a nasin-aw ti kapuonan ti kinapadida. Dagitoy a pamilia ket nalawag nga agpada a nabaknang ken natan-ok, a nalabit nagtaud ti kinabaknangda kadagiti dadakkel a sanikuada iti Jerusalem. Awan duadua a tinarigagayan ni Anas a siguraduen a ti agbalin a manugangna ket mapagtalkan a kaaliadona iti politika. Agparang nga agpadpada da Anas ken  Caifas a kameng ti nabileg a sekta dagiti Saduceo.​—Aramid 5:17.

Kas miembro ti natan-ok a pamilia ti papadi, nasursuruan ni Caifas iti Nasantuan a Kasuratan ken ti kayulogan dagiti linaonna. Mabalin a nangrugi ti panagserbina iti templo idi isu ket agtawen iti 20, ngem saan nga ammo no ania ti edadna idi nagbalin a nangato a padi.

Nangato a Papadi ken Panguluen a Papadi

Ti nangato a kinapadi ket sigud a matawid ken tungpal biag a saad. Ngem idi maikadua a siglo K.K.P., inaguman dagiti Hasmonaeano ti kinapadi. a Ni Herodes a Dakkel ti nangdutok ken nangikkat kadagiti nangato a padi, a nalawag a mangipakita nga isu ti autoridad iti pannakaisaadda. Kasta met laeng ti inaramid dagiti Romano a gobernador.

Dagitoy a panagbalbaliw ket nagresulta iti pannakabukel ti grupo a tinukoy ti Kasuratan kas “panguluen a papadi.” (Mateo 26:3, 4) Malaksid ken ni Caifas, daytoy a grupo ket iramanna dagiti dati a nangato a papadi, a kas ken ni Anas, a naikkat ngem nataginayonna dayta a titulona. Nairaman met iti daytoy a grupo dagiti nasinged a kapamilia dagiti agdama ken dati a nangato a papadi.

Impalubos dagiti Romano a ti Judea ket iturayan dagiti Judio nga aristokrata, a pakaibilangan dagiti panguluen a papadi. Babaen dayta, nabaelan ti Roma a kinontrol ken pinagbuis ti Judea a saannan a kasapulan ti mangipatulod kadagiti adu a soldado iti dayta a probinsia. Ninamnama ti Roma a ti Judio a hirarkia mataginayonna ti urnos ken maidepensana dagiti interes ti Roma. Dagiti Romano a gobernador saanda a magustuan dagiti Judio a panguluen, a marurod iti panangituray kadakuada dagiti Romano. Ngem pagimbaganda nga agpadpada ti panagtinnulongda tapno natalged ti gobierno.

Idi panawen ni Caifas, ti nangato a padi ti nagserbi kas napolitikaan a panguluen dagiti Judio. Ni Anas ket naipaayan iti kasta a saad babaen ken ni Quirinio, ti Romano a gobernador ti Siria, idi 6 wenno 7 K.P. Ti Rabbiniko a tradision ipakitana a ti kinaagum, nepotismo, panangirurumen, ken kinaranggas ket gagangay a kababalin dagiti kangrunaan a Judio nga aristokratiko a pamilia. Patien ti maysa a mannurat a kas nangato a padi, sinigurado ni Anas a “dagus a maitan-ok ti manugangna iti hirarkia ti templo; ngamin, no nangatngato ti saad ni Caifas, dakdakkel ti maitulongna ken ni Anas.”

Ti gobernador iti Judea a ni Valerius Gratus inikkatna ni Anas idi agarup 15 K.P. Tallo pay a sabsabali, a pakaibilangan ti maysa kadagiti annak ni Anas, ti nadukotan kas nangato a padi ngem awan kadakuada ti nagpaut iti dayta a saad. Nagbalin ni Caifas a nangato a padi idi agarup 18 K.P. Ni Poncio Pilato, a nadutokan a gobernador iti Judea idi 26 K.P., pinagtalinaedna ni Caifas kas nangato a padi bayat ti intero a sangapulo a tawen a kinagobernadorna. Ti panawen ti panagtakem ni Caifas saklawenna ti tiempo ti ministerio ni Jesus ken rugrugi ti panangasaba dagiti adalanna. Ngem binusor ni Caifas ti mensahe dagiti Kristiano.

Panagbuteng ken Jesus, Panagbuteng iti Roma

Ni Caifas minatmatanna ni Jesus kas napeggad a manangriribuk. Binabalaw ni Jesus ti panangipatarus ti hirarkia kadagiti linteg ti Sabbath ken pinaruarna iti templo dagiti komersiante ken agsuksukat iti kuarta, nga impakaammona a pinagbalinda dayta kas “rukib dagiti mannanakaw.” (Lucas 19:45, 46) Patien ti dadduma a historiador a dagidi a paglakuan iti templo ket kukua ti sangakabbalayan ni Anas​—a nalabit maysa pay dayta a makagapu no apay nga inkagumaan ni Caifas a pagulimeken ni Jesus. Idi a dagiti panguluen a papadi imbaonda dagiti opisial a mangarestar ken ni Jesus, nagsiddaaw dagitoy kadagiti sasaona ket ima-imada a nagsubli.​—Juan 2:13-17; 5:1-16; 7:14-49.

Usigenyo no ania ti napasamak idi a ti Judio a hirarkia nangngegda a pinagungar ni Jesus ni Lazaro. Ipadamag ti Ebanghelio ni Juan: “Ti panguluen a papadi ken dagiti Fariseo inurnongda a sangsangkamaysa ti Sanhedrin ket rinugianda a kunaen: ‘Ania ti aramidentayo, agsipud ta daytoy a tao agar-aramid iti adu a pagilasinan? No isu baybay-antayo a kastoy, maaddaandanto amin iti pammati kenkuana, ket umayto dagiti Romano ket ikkatendanto agpadpada ti lugartayo ken ti nasiontayo.’” (Juan 11:47, 48) Ti Sanhedrin  minatmatanna ni Jesus kas maysa a pangta iti autoridad ti naipasdek a relihion ken iti urnos ti kagimongan, nga intalek kadakuada ni Pilato. Aniaman nga aramiden dagiti tattao nga ibilang dagiti Romano kas panagrebelde ti mabalin a mangtignay kadakuada a makibiang kadagiti ar-aramid dagiti Judio​—banag a saan a pulos a kayat ti Sanhedrin a mapasamak.

Nupay pagaammona unay a nagaramid ni Jesus kadagiti milagro, saan a nangipakita ni Caifas iti pammati no di ket inkagumaanna a taginayonen ti dayaw ken autoridadna. Kasano koma a bigbigenna a napagungar ni Lazaro? Kas maysa a Saduceo, saan a namati ni Caifas iti panagungar!​—Aramid 23:8.

Naibutaktak ti kinadakes ni Caifas idi kinunana kadagiti padana nga agturay: “Dikay pampanunoten a pagimbaganyo a matay ti maysa a tao maigapu kadagiti umili ket saan a madadael ti intero a nasion.” Intuloy ti salaysay: “Daytoy, nupay kasta, saanna a kinuna iti bukodna a parnuay; no di ket agsipud ta isu ti nangato a padi iti dayta a tawen, impadtona a ni Jesus naikeddeng a matay maipaay iti nasion, ket saan a maipaay iti nasion laeng, no di ket tapno ti annak ti Dios a naiwarawara maurnongna met a pagmaymaysaen. Gapuna manipuden iti dayta nga aldaw nagnunumuanda nga isu [ni Jesus] papatayenda.”​—Juan 11:49-53.

Saan nga ammo ni Caifas ti naan-anay a kaipapanan ti sasaona. Babaen ti saadna kas nangato a padi, pudno a nangipadto. b Ti ipapatay ni Jesus ket makagunggona​—ngem saan laeng a kadagiti Judio. Ti datonna a pangsubbot ket mangipaay iti pamay-an tapno mawayawayaan ti intero a sangatauan manipud iti pannakaadipen iti basol ken ipapatay.

Panagkumplot Tapno Mangpapatay

Naguummong dagiti Judio a panguluen a papadi ken dagiti lallakay iti pagtaengan ni Caifas tapno pagsaritaanda no kasanoda a tiliwen ken papatayen ni Jesus. Mabalin a nakitinnulong ti nangato a padi iti pannakitulag ken ni Judas Iscariote no mano ti maibayad iti panangliput ken ni Jesus. (Mateo 26:3, 4, 14, 15) Ngem saan nga umdas ti panangpapatay iti maysa a tao tapno maitungpal ti dakes a panggep ni Caifas. ‘Ti panguluen a papadi itan nagnunumuanda a papatayen met ni Lazaro, agsipud ta maigapu kenkuana adu kadagiti Judio ti naaddaan iti pammati ken Jesus.’​—Juan 12:10, 11.

Ti adipen ni Caifas a ni Malco ti maysa kadagidiay naibaon a mangtiliw ken ni Jesus. Ti balud ket naidatag nga umuna ken ni Anas tapno mapagsaludsodan sa naipan ken ni Caifas, a nagtignayen a nangummong kadagiti Judio a lallakay maipaay iti ilegal a panangbista iti rabii.​—Mateo 26:57; Juan 18:10, 13, 19-24.

Saan a nagsardeng ni Caifas uray saan a nagtutunos dagiti ulbod a saksi iti testimoniada maibusor ken ni Jesus. Ammo ti nangato a padi ti kapanunotan dagiti kakaduana a nagkukumplot maipapan iti siasinoman a mangiyam-ammo iti bagina kas Mesias. Gapuna, kinalikagumanna nga ammuen no ibagbaga ni Jesus nga isu ti Mesias. Insungbat ni Jesus a dagiti mangak-akusar kenkuana makitadanto isuna a “situtugaw iti makannawan ti pannakabalin ken um-umay a buyogen dagiti ulep ti langit.” Iti panagpammarangna a nasantuan, “ti nangato a padi rinay-abna dagiti makinruar a kawesna, a kunkunana: ‘Isu nagtabbaaw! Ania pay ti kanayonan a pakasapulantayo kadagiti saksi?’” Immannugot ti Sanhedrin a maikari a matay ni Jesus.​—Mateo 26:64-66.

Masapul nga anamongan dagiti Romano ti panangpapatay. Kas manangibabaet kadagiti Romano ken Judio, mabalin a ni Caifas ti nangidatag iti kaso ken ni Pilato. Idi pinadas ni Pilato a wayawayaan ni Jesus, mabalin a ni Caifas ti maysa kadagiti panguluen a papadi a nangipukkaw iti: “Isu ilansam! Isu ilansam!” (Juan 19:4-6) Mabalin a sinugsogan ni Caifas ti bunggoy nga agriaw para iti pannakawayawaya ti maysa a mammapatay imbes a ni Jesus ken mabalin a maysa isuna kadagiti panguluen a papadi a managinsisingpet a nangibaga iti: “Awan ti arimi no di ni Cesar.”​—Juan 19:15; Marcos 15:7-11.

Linaksid ni Caifas ti pammaneknek a nagungar ni Jesus. Binusorna da Pedro ken Juan ken kalpasanna ni Esteban. Ni Caifas inautorisaranna pay ni Saulo a mangarestar iti siasinoman a Kristiano a masarakanna idiay Damasco. (Mateo  28:11-13; Aramid 4:1-17; 6:8–7:60; 9:1, 2) Ngem idi agarup 36 K.P., ti Romano a gobernador idiay Siria a ni Vitellius inikkatna ni Caifas iti saad.

Maibatay kadagiti Judio a sursurat, saan a nasayaat ti pakasaritaan ti pamilia ni Caifas. Kas pagarigan, inyunnoy ti Talmud ti Babilonia: “Asiak pay gapu iti balay ni Hanin [Anas], asiak pay gapu kadagiti panagiinnarasaasda” wenno “panangpardayada.” Naibaga nga adda ti kasta nga an-anek-eken gapu iti “nalimed a panaguummong tapno mangigakat kadagiti panangirurumen.”

Ti Masursurotayo iti Kabibiag ni Caifas

Maysa nga eskolar ti nangdeskribir iti panguluen a papadi kas lallaki a “nainget, nalaing, ken makabael​—ken nakuspagda la ketdi.” Ti kinakuspag ti nanglapped ken ni Caifas a mangbigbig iti Mesias. Saantayo ngarud a pakaupayan no dagiti tattao ita saanda nga awaten ti mensahe ti Biblia. Adda dagiti saan unay nga interesado iti Nainkasuratan a kinapudno gapu ta dida matallikudan dagiti ilalaenda a patpatien. Matmatan ti dadduma a nababa unay para kadakuada ti panangikasaba iti naimbag a damag. Ken para kadagiti nakusit wenno naagum, saan a makaay-ayo kadakuada dagiti Nakristianuan a pagalagadan.

Kas nangato a padi, natulongan koma ni Caifas dagiti padana a Judio a mangawat iti Mesias, ngem kinondenarna ni Jesus gapu iti panagtarigagayna iti pannakabalin. Ti kasta nga ibubusor ni Caifas ti nalabit nagtultuloy agingga iti ipapatayna. Ti rekord maipapan iti aramidna ipakitana a saan laeng a tultulang ti maibatitayo no mataytayo. Babaen kadagiti aramidtayo, makaipasdektayo iti manayon a reputasion iti Dios, kas maysa a nadangkes wenno kas naimbag a tao.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 10]

Ni Jose nga anak ni Caifas

[Ladawan iti panid 10]

Ti nabiit pay a nadiskobre a kahon ti tultulang

[Picture Credit Lines iti panid 10]

Kahon ti tultulang, kitikit, ken kueba: Babaen ti pammalubos ti Israel Antiquities Authority