BULAN daydi ti Agosto 1936 iti compound ti Swaziland Royal Kraal. Lepleppas laeng nga impatokar da Robert ken George Nisbet manipud iti sound car dagiti nairekord a musika sa insarunoda dagiti nairekord a palawag ni Kabsat J. F. Rutherford. Naragsakan iti dayta ni Ari Sobhuza II. “Mabainkami,” kinuna ni George, “ta dimi mapatgan ti kiddawna a manggatang iti awitmi a pagpatokaran, plakplaka, ken trompa!”

Nagpadispensar ni Robert ket kinunana a saanda nga ilaklako dagita. Apay? Gapu ta adda sabali a makinkukua. Dinamag ti Ari no asino dayta.

Insungbat ni Robert, “Maysa met laeng nga Ari.” Dinamag ni Sobhuza no ania ti naganna. “Ni Jesu-Kristo, ti Ari ti Pagarian ti Dios,” kinuna ni Robert.

“Talaga a naindaklan nga Ari,” siraraem a binigbig ni Sobhuza. “Diak kayat nga alaen ti aniaman a kukuana.”

Insurat ni Robert: ‘Bilibak unay iti kababalin ti Panguluen, ni Ari Sobhuza. Nalaing nga ag-Ingles ngem saan a naparammag wenno napangas. Prangka met ken nalaka a kasarsarita. Nagsaritakami iti opisinana iti agarup 45 a minuto, bayat nga agpatpatokar met ni George iti musika iti ruar.

‘Kamalmanna,’ intuloy ni Robert, ‘bimmisitakami iti The Swazi National School ket naaddaankami iti makapainteres unay a kapadasan. Kinasabaanmi ti prinsipal, ket dimngeg a naimbag. Idi imbagami a kayatmi nga ipangngeg dagiti recordings iti intero nga eskuelaan, naragsakan ket pinaummongna ti agarup 100 nga estudiante nga agdalupisakda iti karuotan tapno dumngegda. Naibaga kadakami nga iti dayta a hayskul, maisursuro kadagiti agtutubo a lallaki ti agrikultura, panag-garden, panagkarpintero, panagbangon, Ingles, ken aritmetika; maisuro met kadagiti estudiante a babbai ti panagaywan iti masakit, panangasikaso iti pagtaengan, ken dadduma pay a napapateg a trabaho.’ Ti lola ti Panguluen ti nangipasdek iti dayta nga eskuelaan. *

Tawen 1933 idi rugian ni Ari Sobhuza ti dumngeg kadagiti payunir a bumisbisita iti Royal Kraal. Iti maysa a gundaway, inummongna pay ketdi dagiti 100 a mannakigubat a bodyguard-na tapno denggenda ti nairekord a mensahe ti Pagarian.  Nagsuskribe kadagiti magasintayo ken immawat kadagiti literaturatayo. Idi agangay, gistay kompleton ti koleksion ti Ari kadagiti literaturatayo! Maysa pay, indulinna dagita uray iparparit ti gobierno ti Britania dagiti literaturatayo bayat ti Gubat Sangalubongan II.

Intultuloy a pasangbayen ni Ari Sobhuza II dagiti Saksi iti Royal Kraal iti Lobamba. Nangayab pay ketdi kadagiti ministro ti relihion tapno dumngegda kadagiti palawag a naibatay iti Biblia. Iti naminsan, bayat nga inlawlawag ti maysa a Saksi nga agnagan Helvie Mashazi ti Mateo kapitulo 23, nakaunget ti maysa a grupo dagiti ministro ket timmakderda tapno pilitenda a pagtugawen. Ngem bimmallaet ti Ari, ket imbagana nga ituloy laeng ni Kabsat Mashazi ti agsao. Imbaga pay ti Ari nga isurat dagiti agdengdengngeg ti amin a teksto a madakamat iti palawag!

Iti sabali a gundaway, kalpasan a nangngegan ti uppat a ministro ti relihion ti palawag ti maysa a payunir, binallikidda dagiti kuelioda sada kinuna: “Saankamin a ministro no di ket Saksi ni Jehova-kamin.” Kalpasanna, dinamagda iti payunir no adda aniaman nga awitna a libro a kas kadagiti kukua ti Panguluen.

Manipud dekada ‘30 agingga iti ipapatayna idi 1982, ti Panguluen rinaemna dagiti Saksi ni Jehova ket saanna nga impalubos a maidadanesda gapu iti saanda a panangannurot kadagiti ritual dagiti Swazi. Adda ngarud panggapuan dagiti Saksi nga agyaman kenkuana, ket naladingitanda iti ipapatayna.

Iti rugi ti 2013, adda nasurok a 3,000 a manangiwaragawag iti Pagarian iti Swaziland. Iti nasurok a maysa a milion a populasion dayta a pagilian, adda 1 nga agibumbunannag iti kada 384 nga indibidual. Adda nasurok a 260 a nagagaget a payunir iti 90 a kongregasion, ket 7,496 ti timmabuno iti Memorial idi 2012. Nalawag nga adu pay ti mabalin nga umawat iti kinapudno. Talaga a nagdakkel ti naitulong dagiti immuna nga ibibisita idiay Swaziland idi dekada ‘30.—Manipud iti archives-tayo iti South Africa.