1. Ania ti inar-aramid dagiti papadi ti Kakristianuan iti tiempo ti gubat?

PAGAYATAN kadi ti Dios a makigubat dagiti pudno a Kristiano ken papatayenda dagiti saanda a kailian? Iti napalabas a 100 a tawen, masansan a kasta ti inar-aramid ti adu nga agkunkuna a Kristiano. Dagiti Katoliko a papadi binendisionanda dagiti soldado agraman dagiti armasda iti pannakigubatda kadagiti padada a Katoliko iti kalabanda a nasion. Kasta met ti inaramid dagiti Protestante a papadi. Ti Gubat Sangalubongan II ti kangrunaan a pagarigan ti kasta a panagpipinnatay.

2, 3. Ania ti takder dagiti Saksi ni Jehova bayat ti Gubat Sangalubongan II ken idi agangay, ken apay?

² Ania ti ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova iti tiempo ti gubat? Ipakita ti rekord ti historia a nagtalinaedda a neutral. Ania ti nakaibatayan ti takderda? Kangrunaan a naibatay dayta iti ulidan ken pannursuro ni Jesus. Kinunana: “Babaen iti daytoy maammuanto ti isuamin a dakayo dagiti adalak, no addaankayo iti ayat iti maysa ken maysa.” (Juan 13:35) Inyaplikarda met ti prinsipio iti kinuna ni apostol Pablo iti suratna kadagiti Kristiano idiay Corinto.—Basaen ti 2 Corinto 10:3, 4.

³ Dagiti ngarud pudno a Kristiano, a nasanay ti konsiensiada iti Biblia, saanda a sursuruen ti makigubat wenno makiraman iti  dayta. Kas resulta ti panangsalimetmetda iti Nakristianuan a takderda, naidadanes ti rinibu a Saksi—ubbing ken nataengan, lallaki ken babbai. Adu ti naipupok ken napilit nga agtrabaho kadagiti kampo ken pagbaludan. Idi tiempo dagiti Nazi idiay Germany, adda pay ketdi dagiti Saksi a napapatay. Nupay siuulpit a naidadanes dagiti Saksi idiay Europa, saanda a liniwayan ti annongenda a mangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ni Jehova. Simamatalek nga inaramidda dayta uray naibaludda, naipanda kadagiti kampo konsentrasion, ken napapanawda iti mismo a pagilianda. * Saan met a nakiraman dagiti Saksi kadagiti naranggas a masaker idiay Rwanda idi 1994. Nagtalinaedda pay a neutral bayat ti nadara a panagraranget idi nasinasina ti dati a Yugoslavia.

4. Ania ti epektona kadagiti managpaliiw ti neutral a takder dagiti Saksi ni Jehova?

⁴ Gapu iti neutral a takder dagiti Saksi ni Jehova, kombinsido ti rinibu a managpaliiw iti intero a lubong a dagiti Saksi ket talaga nga ay-ayatenda ti Dios ken ti padada a tao. Al-alagaden ngamin dagiti Saksi ti pudno a Kinakristiano. Ngem adda pay dadduma nga aspeto ti panagdaydayawtayo a nakakombinsiran ti adu a tattao a no makitkitada dagiti Saksi ni Jehova, makitkitada metten dagiti pudno a Kristiano.

5. Ania ti nakaibaonan idi agangay dagiti immuna nga adalan ni Jesus?

⁵ Iti rugi ti ministerio ni Jesus, impaganetgetna a napateg ti panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. Nangpili iti 12 nga adalan a makiraman iti pannakairugi ti sangalubongan a trabaho a panangasaba. Kalpasanna, nangsanay met iti 70 nga adalan. (Luc. 6:13; 10:1) Naisagana dagitoy a mangidanon iti naimbag a damag iti sabsabali, a naibaonda kadagiti Judio idi damo. Ngem idi agangay, naibaonda a mangikasaba iti dayta kadagiti di nakugit a tattao iti nasnasion. Dakkel la ketdi a panagbalbaliw dayta para kadagiti naregta a Judio nga ad-adalan!—Ara. 1:8.

6. Kasano a nabigbig ni Pedro a di mangidumduma ti Dios?

⁶ Naibaon ni apostol Pedro iti pagtaengan ni Cornelio a maysa a di nakugit a Gentil. Nabigbig ni Pedro iti dayta a gundaway a di mangidumduma ti Dios. Kalpasanna, nabautisaran ni Cornelio ken ti sangakabbalayanna. Maisaksaknap idin ti Kinakristiano iti nakalawlawa a baro a teritoria, ket naipaayan iti gundaway dagiti tattao iti amin a nasion a dumngeg ken umawat iti kinapudno. (Ara. 10:9-48) Iti agdama, maisaksaknapen ti kinapudno iti intero a lubong.

7, 8. Ania a panagregget ti ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

⁷ Dagidiay mangidadaulo iti organisasion ni Jehova sireregta nga itantandudoda ti panangikasaba ken panangisuro iti naimbag a damag iti intero a lubong. Ita, gistay walo a milion a nareregta a Saksi ti mangar-aramid iti amin a kabaelanda a mangipakaammo iti mensahe ni Kristo iti nasurok nga 600 a lengguahe, ken manaynayonan pay! Dagiti Saksi ni Jehova ket agdindinamag gapu iti trabahoda a panagbalaybalay ken panangasaba kadagiti lansangan, a no dadduma agusarda iti lamisaan ken mayakar-akar a cart a pagidispleyan iti literatura.

⁸ Nasurok a 2,900 a managipatarus ti naipaayan iti naisangsangayan a pannakasanay tapno ipatarusda ti Biblia ken dagiti naibatay-Biblia a literatura. Ipatarusda dagita saan laeng a kadagiti kangrunaan a lengguahe no di pay ket iti ginasut a lengguahe a saan unay a pagaammo, ngem us-usaren ti minilion a tattao. Kas pagarigan, idiay Espania,  minilion a Catalonian ti mangus-usar iti lengguaheda a Catalan. Iti nabiit pay, maus-usar manen ti Catalan ken ti nadumaduma a bersionna iti Andorra, Alicante, Balearic Islands, ken Valencia. Mangpatpataud itan dagiti Saksi ni Jehova kadagiti naibatay-Biblia a literatura iti Catalan, ken maang-angayen dagiti Nakristianuan a gimong iti dayta a lengguahe.

9, 10. Ania ti mangipakita a maseknan ti organisasion ti Dios iti naespirituan a kasapulan ti amin a tao?

⁹ Daytoy a panagipatarus ken panangisuro ket maar-aramid met iti dadduma a pagilian. Maysa ti Mexico kadagiti pagilian nga Espaniol ti pagsasaona, ngem adu sadiay dagiti katutubo a grupo nga agus-usar iti sabali a lengguahe. Ti Maya ti maysa kadagita a grupo. Ti sangay ti Mexico imbaonna ti translation team ti lengguahe a Maya tapno agnaedda iti maysa a paset ti pagilian nga inaldaw a mausar ken mangngegda dayta a lengguahe. Ti maysa pay a pagarigan ket ti Nepali, maysa a lengguahe iti Nepal, nga addaan iti nasurok a 29 a milion a populasion. Maus-usar sadiay ti 120 a sabali pay a lengguahe, ngem nasurok a 10 a milion ti agsasao iti Nepali ken adda dagidiay mangibilang iti dayta kas maikadua a lengguaheda. Maipatpatarus met iti Nepali dagiti naibatay-Biblia a literaturatayo.

¹⁰ Sipapasnek nga itungtungpal ti organisasion ni Jehova ti annongen a panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian iti intero a lubong, kas ipakita ti pannakasuporta ti adu a translation team iti intero a lubong. Minilion a tract, broshur, ken magasin ti libre nga iwarwaras dagiti Saksi ni Jehova. Supsuportaranda dayta a trabaho babaen iti boluntario a donasionda. Iyap-aplikarda ti bilin ni Jesus a nagkuna: “Inawatyo nga awan bayadna, itedyo nga awan bayadna.”—Mat. 10:8.

11, 12. Ania ti epektona iti dadduma ti sangalubongan a panangasaba dagiti Saksi ni Jehova?

¹¹ Kas matalek a Kristiano a manangaskasaba ken manangisuro, kombinsido unay dagiti Saksi ni Jehova a nasarakanda ti kinapudno isu nga agsaksakripisioda tapno mairanudda dayta kadagiti tattao iti amin a nasion ken tribu. Adu ti nangpasimple iti biagda, nagsursuro iti sabali a lengguahe, ken nakibagay iti sabali a kultura tapno makiramanda iti dayta a napateg a Nakristianuan a trabaho. Daytoy a sangalubongan a trabahotayo ti maysa pay a pakakombinsiran ti adu a tattao a dagiti Saksi ni Jehova ti pudpudno a paspasurot ni Kristo Jesus.

 ¹² Ar-aramiden dagiti Saksi amin dagitoy gapu ta kombinsidoda a nasarakanda ti kinapudno. Ngem ania pay ti nakakombinsiran dagiti minilion a Saksi ni Jehova nga addada iti kinapudno?—Basaen ti Roma 14:17, 18.

13. Kasano a pagtaltalinaeden dagiti Saksi ti kinadalus ti organisasion?

¹³ Magunggonaantayo iti komento dagiti matalek a Kristiano iti kaaldawantayo a kombinsido nga addada iti kinapudno. Kastoy ti kinuna ti maysa a nabayagen nga adipen ni Jehova: “Maar-aramid ti amin a pamay-an tapno agtalinaed a nadalus iti moral ken di natulawan ti organisasion ni Jehova, uray pay no siasino ti rumbeng a maipaayan iti balakad wenno disiplina.” Kasano a maragragpat dagiti Saksi daytoy a nangato a moral a pagalagadan? Babaen ti panangsurotda iti Sao ti Dios ken iti nasayaat nga ulidan ni Jesus ken dagiti adalanna. Iti pakasaritaan dagiti Saksi ni Jehova iti kaaldawantayo, adda dagidiay kasapulan a mailaksid iti kongregasion gapu iti saanda a panangannurot kadagiti moral a pagalagadan ti Dios. Ngem ti kaaduan a Saksi ket addaan iti nadalus a takder iti imatang ni Jehova. Adu a dati a saan nga an-anamongan ti Dios ti nagbalbaliw itan ken an-annurotendan dagiti pagalagadan ti Dios.—Basaen ti 1 Corinto 6:9-11.

14. Ania ti inaramid ti adu a nailaksid, ken ania ti resultana?

¹⁴ Komusta met dagidiay kasapulan a maikkat iti kongregasion kas panagtulnog iti bilin ti Kasuratan? Pinagbabawyan ti adu a nailaksid ti di umiso nga ar-aramidda ket naawatda manen iti kongregasion. (Basaen ti 2 Corinto 2:6-8.) Agtaltalinaed a nadalus ti kongregasion Kristiano gapu iti panangannurot dagiti Saksi ni Jehova iti nangato a pagalagadan ti Biblia. Dayta ti mangipatalged kadakuada a daytoy nga organisasion ti an-anamongan ti Dios. Saan a kas iti adu a relihion a mangpampanuynoy iti di umiso nga ar-aramid, an-annuroten dagiti Saksi dagiti pagalagadan ti Dios. Gapu iti dayta, nakombinsir ti adu a tattao a dagiti Saksi ti mangal-alagad iti kinapudno.

15. Ania ti nakakombinsir iti maysa a kabsat nga adda isuna iti kinapudno?

¹⁵ Apay a patien ti dadduma nga aduan kapadasan a Saksi a nasarakanda ti kinapudno? Kuna ti maysa a kabsat a lalaki nga agtawen iti 54: “Sipud pay agtutuboak, patiekon a ti pammatik ket naibatay kadagitoy a tallo a pamunganayan a banag: (1) adda Dios; (2) inwanwanna ti pannakaisurat ti Biblia; ken (3) us-usaren ken bembendisionanna ti sangalubongan a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova ita. Bayat ti adun a tawen a panagad-adalko, kankanayon nga us-usigek dagitoy a kinapudno ken ut-utobek no natibker met laeng ti nakaibatayanda. Bimmileg a bimmileg dagiti nakitak a pammaneknek iti panaglabas dagiti  tawen, ket timmibker ti pammatik ken ad-adda a nakombinsirak a talaga nga addatayo iti kinapudno.”

16. Ania ti ap-apresiaren ti maysa a kabsat maipapan iti kinapudno?

¹⁶ Maysa a naasawaan a kabsat a babai nga agserserbi iti sangalubongan a hedkuarter iti New York ti nagkomento maipapan iti organisasion ni Jehova. Kinunana a daytoy laeng ti kakaisuna nga organisasion nga agtultuloy a mangipakpakaammo iti nagan ni Jehova, nga agparang iti Biblia iti agarup 7,000 a daras. Naparegta met iti kuna ti 2 Cronicas 16:9 a, “Mapan nga agsublisubli dagiti mata [ni Jehova] iti intero a daga tapno ipakitana ti pigsana maigapu kadagidiay a ti pusoda naan-anay kenkuana.” Kinunana: “Gapu iti kinapudno, naammuak no kasano ti maaddaan iti naan-anay a puso tapno maipakita kaniak ni Jehova ti pigsana. Ti kapatgan kaniak ket ti relasionko ken Jehova. Agyamyamanak iti panangipaay ni Jesus iti nauneg a pannakaammo maipapan iti Dios. Daytoy ti mangpabpabileg kaniak.”

17. Iti ania a banag a kombinsido ti maysa a dati nga ateista, ken apay?

¹⁷ Impudno ti maysa a dati nga ateista: “Gapu kadagiti parparsua ti Dios, kombinsidoak a kayatna a naragsak dagiti tattao ket ngarud saanna nga ipalubos nga agnanayon ti panagsagaba. Kasta met, bayat a kumarkaro ti kinadakes ti lubong, tumibtibker ti pammati, kinaregta, ken ayat ti ili ni Jehova. Ti laeng espiritu ni Jehova ti makaaramid iti dayta a milagro iti kaaldawantayo.”—Basaen ti 1 Pedro 4:1-4.

18. Ania ti epektona kenka ti komento ti dua a kakabsat?

¹⁸ Kastoy met ti kuna ti maysa a nabayagen a Saksi no apay a mamati iti kinapudno nga ikaskasabatayo: “Ti adu a tawtawen a panagad-adalko ti nangkombinsir kaniak a talaga a sursuroten dagiti Saksi ti ulidan dagiti Kristiano idi umuna a siglo. Mismo a napaneknekak ti sangalubongan a panagkaykaysa dagiti Saksi ni Jehova bayat ti panagpasiarko iti nagduduma a paset ti lubong. Marikriknak ti pannakapnek ken ragsak gapu iti kinapudno iti Biblia.” Idi napagsaludsodan ti maysa a kabsat nga agtawen iti nasurok nga 60 no apay a kombinsido a nasarakanna ti kinapudno, dinakamatna ni Jesu-Kristo ket kinunana: “Inadaltayo a naimbag ti biag ken ministerio ni Jesus ket inapresiartayo ti ulidanna. Binalbaliwantayo ti dati a kabibiagtayo tapno ad-adda a mayadanitayo iti Dios babaen ken Kristo Jesus. Naawatantayo a ti daton a subbot ni Kristo ti pakaibatayan ti pannakaisalakan. Ammotayo met a napagungar isuna ta pinaneknekan dayta dagiti nakasaksi.”—Basaen ti 1 Corinto 15:3-8.

19, 20. (a) Ania a responsabilidad ti impaganetget ni Pablo kadagiti kakabsat idiay Roma? (b) Ania ti pribilehiotayo kas dedikado a Kristiano?

¹⁹ Kas Kristiano a mangay-ayat iti padatayo a tao, saantayo a bukbukodan ti kinapudno a naammuantayo. Kinuna ni Pablo kadagiti kakabsat iti kongregasion idiay Roma: “No silalatak nga ideklaram dayta a ‘sao iti bukodmo a ngiwat,’ a ni Jesus ket Apo, ket watwatem ti pammati iti pusom nga isu imbangon ti Dios manipud kadagiti natay, maisalakankanto. Ta buyogen iti puso watwaten ti maysa ti pammati maipaay iti kinalinteg, ngem buyogen iti ngiwat mangaramid ti maysa iti publiko a panangideklara maipaay iti pannakaisalakan.”—Roma 10:9, 10.

²⁰ Kas dedikado a Saksi ni Jehova, kombinsidotayo nga addatayo iti kinapudno ken ammotayo a pribilehiotayo nga isuro ti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios iti sabsabali. Isu a bayat a mangaskasabatayo, sapay koma ta makombinsir ti sabsabali nga isursurotayo ti kinapudno manipud iti Biblia ken makitada ti narayray a pammatitayo.