1. Ania ti masansan nga ibagbaga dagiti tattao?

ADU ti agkuna: ‘Samonto la makita ti pateg ti maysa a banag no awanen dayta.’ Nalabit naibagam metten dayta. No maipapaay ti amin a bambanag a kasapulam sipud idi ubingka, dakkel ti posibilidadna a dimo makita ti pateg dagita. Kas pagarigan, no ti maysa ket dimmakkel iti nabaknang a pamilia, mabalin a saanna a maapresiar ti adu a banag nga adda kenkuana. Mabalin a kasta ti kasasaad dagiti agtutubo a gapu iti bassit a kapadasanda, saanda pay nga ammo no ania a talaga dagiti napapateg a banag iti biag.

2, 3. (a) Ania ti masapul a liklikan dagiti agtutubo a Kristiano? (b) Ania ti makatulong kadatayo a mangipateg kadagiti adda kadatayo?

² No maysaka nga agtutubo, nalabit tin-edyer wenno agtawen iti nasurok bassit a 20, ania dagiti ibilangmo a napateg? Adu a tattao ita ti nakapokus iti material a bambanag—nangato a sueldo, napintas a balay, ken kabaruan a gadyet. No dagita ti nakaipamaysaan ti biagtayo, awan kadatayo ti kapatgan a banag—ti naespirituan a kinabaknang. Makapaladingit ta minilion a tattao ita ti saan man la a mangsapsapul kadagita. Annadan koma dagiti agtutubo a dimmakkel iti Kristiano a  pamilia ti naespirituan a tawidda tapno saanda a mapukaw ti panangtagipategda iti dayta. (Mat. 5:3) No saanda a tagipatgen dagita, mabalin a sagabaenda ti epektona iti intero a panagbiagda.

³ Ngem kabaelam a liklikan dayta. Ania ti makatulong kenka a mangtagipateg iti naespirituan a tawidmo? Usigentayo ti dadduma a pagarigan iti Biblia tapno maawatantayo no apay a nainsiriban nga ipategtayo ti naespirituan a tawidtayo. Dagiti usigentayo a pagarigan iti Biblia tulonganna saan laeng a dagiti agtutubo no di ket amin a Kristiano a mangipateg iti adda kenkuana a naespirituan a tawid.

4. Ania ti kunaen ti 1 Samuel 8:1-5 maipapan kadagiti annak ni Samuel?

⁴ Adda dagiti nadakamat iti Biblia a nakaawat iti naespirituan a tawid ngem saanda nga impateg dagita. Kasta ti napasamak iti pamilia ti maysa a propeta a ni Samuel. Nangrugi a nagserbi iti Dios bayat ti kinaubingna ken kanayon a nagmatalek iti Dios. (1 Sam. 12:1-5) Nangipaay ni Samuel iti nagsayaat nga ulidan para kadagiti annakna a da Joel ken Abias. Ngem saanda nga impateg dayta isu a nagbalinda a dakes. Mabasatayo iti rekord ti Biblia a saan a kas iti amada, ‘binallikugda ti panangukom.’—Basaen ti 1 Samuel 8:1-5.

5, 6. Ania ti nagbanagan dagiti annak ken apoko ni Josias?

⁵ Kasta met laeng dagiti annak ni Ari Josias. Nangipaay ni Josias iti nagsayaat nga ulidan iti panagdayaw ken Jehova. Idi nasarakan ti libro ti Linteg ti Dios ken naibasa dayta ken Josias, inkagumaanna nga iyaplikar dagiti bilin ni Jehova. Inikkatna ti idolatria ken espiritismo iti daga, ken pinaregtana dagiti tattao nga agtulnog ken Jehova. (2 Ar. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Anian a nagsayaat dayta a naespirituan a tawid a naipaay kadagiti annakna! Nagbalin nga ari ti tallo kadakuada ken ti maysa nga apokona, ngem awan man la kadakuada ti nangipateg iti tawidna.

⁶ Ti anak ni Josias a ni Jehoacaz ti simmuno kenkuana kas ari, ngem inaramidna “no ania ti dakes kadagiti mata ni Jehova.” Tallo a bulanna pay laeng nga ari idi imbalud ni Faraon ti Egipto, ket natay ni Jehoacaz kas balud. (2 Ar. 23:31-34) Simmaruno a nagturay ni Jehoiaquim a kabsatna iti 11 a tawen. Saanna met laeng nga impateg ti impatawid ti amana. Gapu iti dakes nga aramid ni Jehoiaquim, impadto ni Jeremias: “Iti pannakaitabon ti maysa nga asno isu maitabonto.” (Jer. 22:17-19) Ti dadduma pay a simmuno ken Josias—ti anakna a ni Zedekias ken ti apokona a ni Jehoiaquin—dida sinurot ti nasayaat nga ulidanna.—2 Ar. 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. (a) Kasano a sinayang ni Solomon ti naespirituan a tawidna? (b) Ania ti maadaltayo kadagiti pagarigan iti Biblia a nangsayang iti naespirituan a tawidda?

⁷ Adu ti nasursuro ni Ari Solomon ken amana a David. Nupay nagsayaat ti naespirituan a pannakapadakkel ni Solomon ken matalek idi damo, napukawna idi agangay ti panangipategna iti naespirituan a tawidna. “Naaramid iti tiempo ti panaglakay ni Solomon a dagiti met laeng assawana pinagannayasda ti pusona a sumurot kadagiti sabali a didios; ket ti pusona saan idi a naan-anay ken Jehova a Diosna a kas iti puso ni David nga amana.” (1 Ar. 11:4) Gapu iti dayta, napukawna ti anamong ni Jehova.

⁸ Anian a makapaladingit ta sinayang dagitoy a lallaki ti pannakapadakkelda iti dalan ni Jehova ken ti oportunidadda a mangaramid iti umiso! Ngem saan nga amin nga agtutubo idi tiempo ti Biblia ken uray ita ket kasta ti nagbanaganda. Usigentayo ti dadduma a nagsayaat nga ulidan dagiti agtutubo  a mabalin a tuladen dagiti Kristiano nga agtutubo ita.

9. Kasano a nangipakita iti nagsayaat nga ulidan dagiti annak ni Noe? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

⁹ Nagsayaat ti ulidan nga impakita dagiti annak ni Noe. Naibilin ken amada a mangibangon iti daong ken iserrekna ti pamiliana iti dayta. Ammo dagiti annakna a napateg ti panangaramid iti pagayatan ni Jehova. Sigurado a nakikooperarda ken amada. Idi agangay, timmulongda a nangibangon iti daong, ken simrekda iti dayta. (Gen. 7:1, 7) Ania ti panggepda? Kuna ti Genesis 7:3 nga inserrekda dagiti animal iti daong ‘tapno mataginayon a sibibiag ti kaputotan dagitoy iti rabaw ti intero a daga.’ Naisalakan met dagiti tattao. Gapu ta impateg dagiti annak ni Noe ti impaay kadakuada ni amada, naaddaanda iti pribilehio a tumulong iti pannakataginayon ti tao ken mangirugi manen iti pudno a panagdayaw iti nadalusanen a daga.—Gen. 8:20; 9:18, 19.

10. Kasano nga impakita ti uppat nga agtutubo a Hebreo a naipan idiay Babilonia nga ipatpategda ti naespirituan a tawidda?

¹⁰ Ginasgasut a tawen kalpasanna, impakita ti uppat nga agtutubo a Hebreo nga ammoda no ania ti talaga a napateg. Naipan da Hananias, Misael, Azarias, ken Daniel idiay Babilonia idi 617 B.C.E. Nagguguapo ken nalalaing dagitoy nga agtutubo isu a nalakada la koma nga agbalin a nalatak idiay Babilonia. Ngem saanda nga inaramid dayta. Ipakita dagiti inaramidda a sipapanunotda iti naespirituan a tawidda ken dagiti naisuro kadakuada. Gapu iti dayta, binendisionan ida ni Jehova.—Basaen ti Daniel 1:8, 11-15, 20.

11. Kasano a nabenepisiaran ti sabsabali iti naespirituan a tawid ni Jesus?

¹¹ Siempre, ti kasayaatan nga ulidan iti panangipateg iti naespirituan a tawid ket ni Jesus, ti Anak ti Dios. Adu ti naawatna manipud ken Amana, ket impategna unay dagita kas paneknekan daytoy a sasaona: “Kas iti insuro kaniak ni Ama sawek dagitoy a banag.” (Juan 8:28) Kayatna met a mabenepisiaran iti dayta ti sabsabali. Kinunana iti maysa a bunggoy: “Iti sabsabali a siudad masapul nga ideklarak ti naimbag a damag ti pagarian ti Dios, agsipud ta naibaonak maigapu iti daytoy.” (Luc. 4:18, 43) Tinulonganna dagiti agdengdengngeg a mangbigbig iti kinapateg ti panagbalin a ‘saan a paset ti lubong,’ a kaaduan ket saan a mangtagtagipateg iti naespirituan a bambanag.—Juan 15:19.

12. (a) Kasano nga agaplikar ti 2 Timoteo 3:14-17 iti adu nga agtutubo ita? (b) Aniada a salsaludsod ti masapul nga usigen dagiti Kristiano nga agtutubo?

¹² Kas kadagiti nadakamaten nga agtutubo, mabalin a pinadakkeldaka dagiti nagannak a matalek ken Jehova a Dios. No kasta ti situasionmo, makatulong kenka ti dakamaten ti Biblia maipapan ken Timoteo. (Basaen ti 2 Timoteo 3:14-17.) “Nasursurom” kadagiti nagannakmo ti maipapan iti pudno a Dios ken no kasanom a maparagsak isuna. Mabalin nga insursurodaka manipud kinamaladagam. Dayta la ketdi ti namagbalin kenka a ‘masirib maipaay iti pannakaisalakan babaen ti pammati a mainaig ken Kristo Jesus’ ken “naan-anay a nakabalan” nga agserbi iti Dios. Ti ngarud saludsod ket, Ipategmo kadi ti naipaay kenka? Napateg nga usigem ti bagim ket isaludsodmo: ‘Ania ti panagriknak ta karamanak iti nakaat-atiddog a linia dagiti matalek a saksi? Ania ti panagriknak ta karamanak iti sumagmamano nga indibidual ditoy daga nga am-ammo ti Dios? Ipatpategko kadi ti naisangsangayan ken nagdakkel a pribilehio a makaammo iti kinapudno?’

13, 14. Ania ti pakaipaspasanguan ti dadduma a Kristiano nga agtutubo, ken apay a saan a nainsiriban ti tumulok iti dayta? Mangted iti pagarigan.

 ¹³ Mabalin a ti dadduma nga agtutubo a pinadakkel dagiti Kristiano a nagannak ket saanda a makita ti nabatad a nagdumaan ti naespirituan a paraiso ita ken ti nasipnget a lubong ni Satanas. Nasulisog pay ketdi ti dadduma a mangpadas iti biag dagiti taga lubong. Ngem agpadungparka kadi iti lugan tapno laeng maammuam no kasano kasakit dayta wenno no pakatayam dayta? Siempre saan! Kasta met, saan a kasapulan a mapantayo iti “lugnak ti kinagaramugam” iti daytoy a lubong tapno laeng maammuantayo no kasano kasaem ti ibunga dayta.—1 Ped. 4:4.

¹⁴ Ni Gener a taga-Asia ket dimmakkel iti Kristiano a pamilia. Nabautisaran idi agtawen iti 12. Ngem kas maysa nga agtutubo, naatrakar iti wagas ti panagbiag daytoy a lubong. Kunana: “Kayatko a padasen ti ‘wayawaya’ nga adda iti lubong.” Nagbalin a doble-kara ti panagbiag ni Gener. Idi agtawen iti 15, naimpluensiaanen iti ug-ugali dagiti gagayyemna. Nasursurona payen ti aginum ken agsao iti dakes. Masansan a rabiin no agawid ni Gener gapu iti panagay-ayamda iti billiard wenno iti nararanggas a computer games. Ngem naamirisna idi agangay a saan a talaga a naragsak ti biag iti lubong. Kunana idi nakasublin iti kongregasion: “Adu latta dagiti suot a pakaipaspasanguak, ngem ad-adu nga amang ti bendision nga ipapaay ni Jehova.”

15. Ania ti masapul a panunoten uray dagiti agtutubo a dimmakkel iti pamilia a saan a Kristiano?

¹⁵ Siempre, adda met dagiti agtutubo iti kongregasion a saan a Kristiano dagiti nagannakna. No maysaka kadakuada, panunotem ti pribilehio a tagtagiragsakem ita gapu ta am-ammom ken agserserbika iti Namarsua! Binilion ti tattao ditoy lubong isu a nagsayaat a pribilehio ti agbalin a maysa kadagiti inyasideg ni Jehova kenkuana ken nangipakaammuanna iti kinapudno. (Juan 6:44, 45) Kadagiti sibibiag a tao ita, 1 laeng iti tunggal 1,000 ti addaan iti umiso a pannakaammo iti kinapudno, ket maysaka kadakuada. Saan kadi a rumbeng a pagragsakantayo dayta, aniaman ti wagas a pannakasaraktayo iti kinapudno? (Basaen ti 1 Corinto 2:12.) Kuna ni Gener: “Urayak la sumgar a mangpanunot iti dayta. Asinoak koma tapno am-ammuennak ni Jehova, ti Makinkukua iti uniberso?” (Sal. 8:4) Kastoy ti kuna ti maysa a sister  nga agnanaed iti dayta met la a lugar: “Nakaragragsak dagiti estudiante no am-ammo ida ti titserda. Anian nga ad-adda pay no am-ammonatayo ni Jehova, ti Naindaklan nga Instruktor!”

16. Ania ti nainsiriban nga aramiden dagiti Kristiano nga agtutubo ita?

¹⁶ Gapu ta addaanka iti nakasaysayaat a pribilehio, apay a saanmo a pabilgen ti determinasionmo nga agbalin a maysa kadagiti manmano laeng a nangaramid iti umiso iti biagda? No kasta ti aramidem, maibilangka a maysa kadagiti adu a matalek nga adipen ni Jehova. Dayta ti nainsiriban nga aramidem imbes a tuladem ti kaaduan nga agtutubo a dida mapupuotan a sumursurotda iti lubong nga agturturong iti pannakadadael.—2 Cor. 4:3, 4.

17-19. Ania ti makatulong tapno maaddaanka iti balanse a panangmatmat maipapan iti panagbalin a naiduma iti lubong?

¹⁷ Siempre, saan a kanayon a nalaka ti agbalin a naiduma iti daytoy a lubong. Ngem dayta ti nainsiriban nga aramiden. Panunotem ti maysa nga atleta a nakualipikar para iti Olympic. Naragpatna dayta ta inkagumaanna ti agbalin a naiduma. Nalabit liniklikanna ti adu a bambanag a mangibus iti tiempo ken atensionna, a dagita ti manglimitar iti panawenna nga agsanay. Ngem gapu ta determinado nga agbalin a naiduma kadagiti kaedadna, ad-adu ti panawenna nga agsanay ken manggun-od iti kalatna.

¹⁸ Saan a pampanunoten ti kaaduan a tattao ditoy lubong ti dakes a resulta dagiti tignayda. Ngem saan a kasta dagiti adipen ni Jehova. No naidumatayo iti lubong ken liklikantayo ti immoral nga ar-aramid a makadadael iti espiritualidadtayo, ‘mapetpetantayo a sititibker ti pudpudno a biag.’ (1 Tim. 6:19) Kuna ti sister a nadakamat itay: “No takderam ti patpatiem, talaga a naragsakkanto. Paneknekan dayta a kabaelam a sarangten ti impluensia ti lubong ni Satanas. Kangrunaanna, kasla makitkitam a pagpampannakkelnaka ni Jehova a Dios ken umis-isem kenka! Kasta ti riknam no agbalinka a naiduma!”

¹⁹ Awan serserbi ti biag ti maysa no ti laeng pampanunotenna ket ti banag a magun-odna ita. (Ecl. 9:2, 10) No maysaka nga agtutubo ken sipapanunotka iti panggep ti biagmo ken ti namnamam nga agbiag nga agnanayon, saan kadi a nainsiriban a maaddaanka iti pudpudno a makapnek a biag imbes a tuladem ti “pannagna dagiti nasion?”—Efe. 4:17; Mal. 3:18.

20, 21. No umiso dagiti desisiontayo, ania ti masakbayantayo? Ngem ania ti kalikaguman ni Jehova nga aramidentayo?

²⁰ No umiso dagiti desisiontayo, maaddaantayo iti makapnek a biag ita ken maysatayto kadagidiay ‘mangtawid iti daga’—tapno agbiag nga agnanayon. Aglaplapusanan ti bendision nga ipaayto kadatayo ni Jehova, ad-adu ngem iti kabaelantayo a panunoten. (Mat. 5:5; 19:29; 25:34) Ngem saan nga automatiko nga itedna lattan dagita kadatayo. Adda kalikagumanna nga aramidentayo. (Basaen ti 1 Juan 5:3, 4.) Saan a sayang ti matalek a panagserbitayo kenkuana ita!

²¹ Anian a nagsayaat a pribilehio ti umawat iti adu a bambanag manipud ken Jehova! Addaantayo iti umiso a pannakaammo iti Saona ken nalawag ti pannakaawattayo iti kinapudno maipapan kenkuana ken kadagiti panggepna. Pribilehiotayo nga awiten ti naganna ken agbalin a Saksina. Inkari ti Dios nga isu ket adda iti dasigtayo. (Sal. 118:7) Agtutubotayo man wenno nataengan, sapay koma ta ipategtayo ti naespirituan a tawidtayo ken ikagumaantayo nga ipaay ken Jehova ti “dayag iti agnanayon.”—Roma 11:33-36; Sal. 33:12.