Ania ti Kaipapanan ti “Maysa a Mata Para iti Maysa a Mata”?

I-PLAY

Sungbat ti Biblia

Ti bilin a “maysa a mata para iti maysa a mata” ket paset ti Linteg ti Dios nga inted ni Moises iti nagkauna nga Israel ken kinotar ni Jesus iti Sermonna iti Bantay. (Mateo 5:38, King James Version; Exodo 21:24, 25; Deuteronomio 19:21) Kayat a sawen dayta a no madusa dagiti nakabasol, masapul a maitutop ti pannusa iti naaramid a krimen. a

Mayaplikar dayta a bilin kadagiti inggagara a makadangran nga aramid maibusor iti pada a tao. No maipapan iti maysa a mangigagara nga agbasol, kuna ti Mosaiko a Linteg: “Dunor iti dunor, mata iti mata, ngipen iti ngipen; ti isu met laeng a kita ti pilaw a maparnuayna iti tao, dayta ti rebbeng a maparnuay kenkuana.”—Levitico 24:20.

Ania ti panggep ti bilin a “mata para iti maysa a mata”?

Ti bilin a “mata para iti maysa a mata” saanna nga ipalubos nga agibales ti asinoman a tao. Imbes ketdi, tumulong dayta tapno maipataw dagiti ukom ti umiso a dusa, a saan a nakaro wenno nalag-an unay.

Dayta a bilin ket agserbi met a pakdaar iti asinoman a mangigagara wenno agpanggep a mangdangran iti sabsabali. Inlawlawag ti Linteg: “Mangngegto dagidiay mabati [dagidiay makakita iti pannakaipataw ti hustisia ti Dios] ket agbutengda, ket saandanto a pulos aramidenen ti aniaman a dakes a kas itoy iti tengngam.”—Deuteronomio 19:20.

Agaplikar kadi kadagiti Kristiano ti bilin a “mata para iti maysa a mata”?

Saan nga agaplikar kadagiti Kristiano daytoy a bilin. Paset dayta ti Mosaiko a Linteg a winaswas ti ipapatay ni Jesus.—Roma 10:4.

Nupay kasta, makatulong dayta a linteg tapno matarusantayo ti panagpampanunot ti Dios. Kas pagarigan, ipakita dayta nga ipatpateg ti Dios ti hustisia. (Salmo 89:14) Ipalgak met dayta ti pagalagadan ti Dios maipapan iti hustisia—a masapul a madisiplina “iti maiparbeng a rukod” dagiti nakabasol.—Jeremias 30:11.

Di umiso a kapanunotan maipapan iti bilin a “mata para iti maysa a mata”

Di umiso: Naranggas unay ti bilin a “mata para iti maysa a mata.”

Umiso: Ti bilin saanna nga ipalubos a naranggas ti pannakaipataw ti hustisia. Imbes ketdi, no umiso ti pannakayaplikar dayta, maipataw laeng dagiti kualipikado nga ukom ti hustisia kalpasan a mausigda dagiti situasion ken no kasano kakaro ti panangigagara ti nakabasol. (Exodo 21:28-30; Numeros 35:22-25) Gapuna, ti bilin a “mata para iti maysa a mata” ket makatulong tapno maliklikan ti sobra a pannakadusa.

Di umiso: Ti bilin a “mata para iti maysa a mata” palubosanna ti saan nga agpatpatingga a panagibales.

Umiso: Dinakamat a mismo ti Mosaiko a Linteg: “Dika agibales wenno maaddaan iti sakit ti nakem iti annak dagiti kailiam.” (Levitico 19:18) Imbes a suportaranna ti panagibales, ti Linteg parparegtaenna dagiti tattao nga agtalekda iti Dios ken iti legal a sistema nga inikkanna iti autoridad a mangilinteg kadagiti kamali.—Deuteronomio 32:35.

Inlinteg ni Jesus ti maysa a kamali a kapanunotan

Ammo ni Jesus nga adda dagiti saan nga umiso ti panangipapanda iti bilin a “mata para iti maysa a mata.” Inlintegna ida idi imbagana: “Nangngegyo a naikuna, ‘Mata iti mata ken ngipen iti ngipen.’ Nupay kasta, kunak kadakayo: Dikay busoren daydiay nadangkes; no di ket siasinoman a mangtungpa kenka iti makannawan a pingpingmo, iparangmo pay kenkuana ti bangir.”—Mateo 5:38, 39.

Paliiwem ti sasao ni Jesus a “nangngegyo a naikuna.” Agparang a tuktukoyenna ti dadduma a Judio a panguluen ti relihion a mangisursuro idi iti panagibales. Imbaga ti eskolar ti Biblia a ni Adam Clarke: “Agparang nga inusar dagiti Judio daytoy a linteg [maysa a mata para iti maysa a mata] . . . tapno maikalinteganda ti panagimula iti sakit ti nakem ken panagibales.” Gapu iti panangiparegtada iti panagibales, dinadael dagiti panguluen ti relihion ti panggep ti Linteg ti Dios.—Marcos 7:13.

Iti kasupadina, impaganetget ni Jesus a ti ayat ti kangrunaan a kaipapanan ti Linteg ti Dios. Imbagana: “‘Masapul nga ayatem ni Jehova a Diosmo . . .’ Daytoy ti kadakkelan ken umuna a bilin. Ti maikadua, nga umasping iti dayta, isu daytoy, ‘Masapul nga ayatem ti padam a tao a kas iti bagim.’ Kadagitoy dua a bilin nga agpannuray ti intero a Linteg.” (Mateo 22:37-40) Insuro ni Jesus a ti ayat, saan a ti panagibales, ti pakabigbigan dagiti pudno a pasurotna.—Juan 13:34, 35.

a Daytoy a pagannurotan iti linteg, a tumukoy no dadduma iti Latin a termino a lex talionis, ket masarakan met iti legal a sistema ti dadduma a nagkauna a komunidad.