Kasano katibker ti pakinakemmo? Napadasam kadin ti . . .

•   matayan iti ay-ayaten?

•   maaddaan iti napaut a sakit?

•   maapektaran iti natural a didigra?

 Kuna dagiti researcher a kasapulantayo ti natibker a pakinakem saan laeng a kadagiti dadakkel a pannubok. Dakkel ti epektona iti salun-attayo uray dagiti inaldaw a pakaseknan, isu a nagpateg a patibkerentayo ti pakinakemtayo kasanoman kalag-an wenno kadagsen ti problematayo.

•  Ania ti natibker a pakinakem?

•  Apay a kasapulam ti natibker a pakinakem?

•  Kasano a mapatibkermo ti pakinakemmo?

•  Ti kuna dagiti padam nga agtutubo

 No natibker ti pakinakemmo kabaelam a sanguen a sibaballigi dagiti problema ken panagbalbaliw iti biag. Maipasango iti pakarigatan dagiti tattao a natibker ti pakinakemda ngem kabaelanda ti bumangon manipud iti dayta​—nupay arigna napiglatanda, natibtibkerdan kalpasanna.

•   Saanmo a malisian ti problema. Kuna ti Biblia: “Saan a kanayon a dagiti napartak ti mangabak iti lumba, . . . wenno dagiti addaan pannakaammo ti kanayon nga agballigi, ta dumteng kadakuada amin ti tiempo ken di ninamnama a pasamak.” (Eclesiastes 9:11) Ti punto? Agpasar iti rigat uray dagiti naimbag a tattao—a masansan a saan nga isuda a mismo ti makagapu.

•   Proteksion kenka ti natibker a pakinakem. Kuna ti maysa a high-school counselor: “Ad-adu itan ti estudiante nga um-umay iti opisinak a dismayado unay ken saanda a makontrol ti emosionda gapu laeng ta nababa ti resulta ti eksamda wenno adda saan a nasayaat a naibaga kadakuada iti social media.” Kunana a babassit laeng dagitoy a problema, ngem no saan nga ammo ti maysa nga estudiante a sanguen dagitoy, mabalin a “maaddaan iti mental wenno emosional a sakit.” a

•   No natibker ti pakinakemmo, makatulong dayta kenka ita ken inton adultokan. Maipapan kadagiti problema iti biag, insurat ni Dr. Richard Lerner: “Paset ti panagbalin a naballigi ken produktibo nga adulto ti ibabangon manipud kadagita a kapadasan, pananggaw-at kadagiti baro nga arapaap iti biag, wenno panangbirok iti sabali a pamay-an a mangileppas iti planom.” b

•   Ammuem no kasano kaserioso ti problemam. Ammuem no ania dagiti maibilang a babassit wenno dadakkel a problema. Kuna ti Biblia: “Dagus nga ipakita ti maag ti suronna, ngem palabsen ti masirib a tao ti pannakainsultona.” (Proverbio 12:16) Saan a masapul a maapektaranka unay iti amin a problema.

   “Idiay eskuelaan, agreklamo dagiti klasmeytko uray kadagiti babassit laeng a banag. Sa ibaga dagiti gagayyemda iti social media a rumbeng laeng nga agreklamoda, ket ad-adda pay a masuronda. Gapu iti dayta, nalabes ti reaksionda kadagiti problemada.”—Joanne.

•   Agsursuroka iti sabsabali. Kuna ti Biblia: “No kasano a ti landok patademenna ti landok, patademen met ti maysa a tao ti gayyemna.” (Proverbio 27:17) Napapateg a leksion ti maadalmo kadagiti tattao a nakalasaten kadagiti arig bagyo a problema.

   “No makisaritaka iti dadduma, maammuam a naipasangodan kadagiti adu a narigat a pannubok, ngem okeyda itan. Kasaritam ida ken ammuem no ania ti inaramidda wenno saanda nga inaramid tapno malasatanda ti problemada.”—Julia.

•   Aganuska. Kuna ti Biblia: “Uray mamimpito a matuang ti nalinteg, tumakderto manen.” (Proverbio 24:16) Agkasapulan iti panawen sakbay a maawatmo ti pakaipaspasanguam, isu a dika masdaaw no adda dagiti aldaw a nalidayka. Ti napateg ket ‘tumakderka manen.’

   “No bumangonka manipud iti problema, sumayaat ti riknam ken emosionmo. Proseso dayta nga agkasapulan iti panawen. Nasursurok nga iti panaglabas ti panawen, agbalin a nalaklaka ti agrekober.”—Andrea.

•   Agbalinka a managyaman. Kuna ti Biblia: “Ipakitayo a managyamankayo.” (Colosas 3:15) Kasano man kaserioso ti problemam, kanayon nga adda dagiti banag a mabalinmo a pagyamanan. Agpanunotka iti tallo a banag a mangparparagsak kenka.

   “No adda problematayo, adda tendensiatayo a mangibaga, ‘Apay a siak?’ No natibker ti pakinakemmo, saanmo a sangkapanunot dagiti problemam no di ket piliem ti agbalin a positibo ken pagyamanam ti adda kenka ken ti kabaelam nga aramiden.”—Samantha.

•   Agbalinka a kontento. Kinuna ni apostol Pablo: “Nasursurok ti agbalin a kontento aniaman ti kasasaadko.” (Filipos 4:11) Saan a kontrolado ni Pablo dagiti problemana. Ngem makontrolna ti reaksionna. Determinado ni Pablo nga agbalin a kontento.

   “Saan a kanayon a nasayaat ti damo a reaksionko kadagiti problema. Kayatko ti maaddaan iti positibo a kapanunotan iti aniaman a situasion. No kasta ti aramidek, saan la a siak ti magunggonaan uray dagiti adda iti aglawlawko.”—Matthew.

•   Agkararagka. Kuna ti Biblia: “Ipalladawmo ken Jehova ti dadagsenmo, ket saranayennakanto. Dinanto pulos ipalubos a matumba ti nalinteg.” (Salmo 55:22) Ti panagkararag ket saan a banag nga aramidem laeng tapno mabang-aranka. Agpaypayso a pannakisarita dayta iti Namarsua kenka, a ‘mangipatpateg kenka.’—1 Pedro 5:7.

   “Saanko a sanguen ti problema nga agmaymaysa. No inkararagkon ti amin a linaon ti pusok ken dagiti problemak, ken agyamanak iti Dios gapu kadagiti bendision nga intedna, maikkaten dagiti negatibo a rikriknak. Nagpateg ti panagkararag.”—Carlos.