Nupay agduduma ti legal a kaipapananna depende iti lugar, ti termino a “seksual a panangatake” ket gagangay a tumukoy iti di matarigagayan a pannakiseks, a karaman no dadduma ti pisikal a panangpuersa. Mabalin a karaman dagiti aramid a kas iti panangabuso iti ubing wenno tin-edyer, insesto (seksual a relasion ti asideg nga agkabagian), panangrames, ken seksual a pananggundaway ti “maysa a mapagtalkan koma a tao”—nalabit maysa a doktor, mannursuro, wenno lider ti relihion. Dadduma a biktima, iti man berbal wenno pisikal, ket mapangtaan a madangran no ipulongda ti napasamak.

 Sigun iti maysa a surbey, iti laengen United States, tinawen a nasurok a 25% ti maysa a milion ti nangireport a biktimada ti seksual a panangatake. Dandani kagudua kadakuada ti agtawen iti 12 agingga iti 18.

•   Kondenaren ti Biblia ti seksual a panangatake. Dinakamat ti Biblia ti maysa a grupo dagiti lallaki a di makontrol ti seksual a tarigagayda. Kayatda a ramesen ti dua a lallaki a bimmisita iti siudad ti Sodoma agarup 4,000 a tawenen ti napalabas—maysa a pasamak a nangipakita no apay a dinadael ni Jehova dayta a siudad. (Genesis 19:4-13) Kasta met, ti Linteg a naited ken Moises agarup 3,500 a tawenen ti napalabas imparitna ti insesto, agraman ti seksual a panangatake ti kapamilia.—Levitico 18:6.

•   Kaaduan a mangar-aramid iti panangatake ket am-ammo met laeng dagiti biktima. “Iti dua kadagiti tallo a narames, am-ammo dagiti biktima ti nangaramid iti panangatake,” kuna ti libro a Talking Sex With Your Kids. “Isu ket saan nga estranghero a basta nagparang lattan.”

•   Agpada a mabiktima ti lalaki ken babai iti seksual a panangatake. Iti United States, agarup 10% kadagiti biktima ket lallaki. Sigun iti Rape, Abuse & Incest National Network (RAINN), dagiti lallaki a biktima ket “mabalin a madanagan di la ket ta agbalinda a bakla gapu iti panangatake” wenno “makissayan ti kinalalakida.”

•   Gagangayen ti iyaadu ti seksual a panangatake. Impakpakauna ti Biblia a “kadagiti maudi nga aldaw,” adu a tattao ti ‘awanan nainkasigudan a panagayat, narungsot, ken awanan panagteppel.’ (2 Timoteo 3:1-3) Nalawag a makita dagita a kababalin kadagiti tattao a mangar-aramid iti seksual a pananggundaway.

•   Ti seksual a panangatake ket saan a basol ti biktima. Awan ti maikari nga agpasar iti seksual a pananggundaway. Ti laeng nagaramid ti responsable iti inaramidna. Ngem adda maaramidam tapno maksayan ti posibilidad a mapasamak dayta kenka.

•   Agsaganaka. Panunotem a nasaksakbay no ania ti aramidem no adda asinoman—uray ti kadeytmo wenno kabagiam—a mangpilit kenka a makiseks. Inrekomenda ti balasang a ni Erin a tapno masaganaan ti aniaman a panangpilit, iyaktom dagiti posible nga eksena ken isaganam no ania ti rumbeng nga aramidem. “Kasla nakakatkatawa a panunoten dayta,” kunana, “ngem iti aktual a pasamak, makatulong dayta tapno basbassit ti posibilidad a mabiktimaka.”

   Kuna ti Biblia: “Itultuloyyo ti agaluad a siiinget a ti pannagnayo saan a kas kadagiti nakuneng no di ket kas kadagiti masirib a tattao, . . . agsipud ta dagiti aldaw dakesda.”—Efeso 5:15, 16.

   Isaludsodmo iti bagim: ‘Ania ti aramidek no adda mangsagid kaniak iti pamay-an a diak komportable?’

•   Adda koma nakasagana nga aramidem tapno makapanawka. Irekomenda ti RAINN nga “adda koma sao a pagilasinan dagiti gagayyemmo wenno kapamiliam tapno no saankan a komportable, mabalinmo a tawagan ida ket maammuanda ti riknam a di madmadlaw ti kaduam. Iti kasta, umaydaka no kua alaenen dagiti gagayyem wenno kapamiliam wenno agpambarda tapno makapanawka.” Dimo mapasaran ti nakaro a panagleddaang no damo pay laeng liklikamon dagiti napeggad a situasion.

   Kuna ti Biblia: “Nasaldet [wenno masirib] daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng, ngem daydiay awanan kapadasan limmasat ket masapul a sagabaenna ti pannusa.”—Proverbio 22:3.

   Isaludsodmo iti bagim: ‘Ania ti nakasagana nga aramidek tapno makapanawak?’

•   Mangikeddengka kadagiti limitasion—ken takderam dayta. Kas pagarigan, no makidedeytka, pagsaritaanyo iti kadeytmo no ania a kondukta ti maitutop ken saan a maitutop. No saan nga umanamong ti kadeytmo kadagiti limitasion, isu ket saan a nasayaat a kadeyt. Sumapulka iti maysa a mangraem kadagiti prinsipiom.

   Kuna ti Biblia: “Ti ayat . . . saan a naalas ti panagtigtignayna, saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan.”—1 Corinto 13:4, 5.

   Isaludsodmo iti bagim: ‘Ania dagiti prinsipiok? Ania dagiti kondukta a saan a maitutop?’