1. Adam yan Ewa gumlau ai hpang, Yehowa gaw shinggyim masha ni hpe myit mada lam hte n-gun jaw ai lam gara hku jaw wa ai kun?

YEHOWA gaw n-gun jaw ai Karai Kasang re. Shinggyim masha ni mara galaw ai majaw, n hkum tsup mat ai shaloi kaw nna n-gun jaw wa ai. Adam yan Ewa Karai Kasang hpe gumlau ai hpang, shi gaw myihtoi ga langai hpe kalang ta lajang wa ai. Dai gaw htawm hpang hta shangai wa na shinggyim masha ni hpe myit mada lam hte n-gun jaw wa ai. Ndai myihtoi ga hpe Ningpawt 3:15 hta mu lu ai. Dai hta Satan hte shi galaw ai lam yawng hpe jahten kau na nga nna ga sadi jaw wa ai.​—1 Yawhan 3:8; Shingran 12:9.

2. Yehowa gaw Noa hpe gara hku n-gun jaw wa ai kun?

² Yehowa gaw shi a mayam Noa hpe gara hku n-gun jaw wa ai lam hpe myit yu u. Shi a aten hta asak hkrung ai masha ni gaw grai nhkru nna akyang hten ai ni re. Noa hte shi a dinghku sha Yehowa hpe nawku dawjau ma ai. Noa gaw myit n-gun yawm wa na re. (Ningpawt 6:4, 5, 11; Yuda 6) Raitim, Yehowa gaw, shi  hpe matut nna nawku dawjau lu na matu hte, jaw ai hpe galaw lu na matu Noa hpe n-gun jaw wa ai. (Ningpawt 6:9) Yehowa gaw, ndai mungkan hpe jahten kau sana lam Noa hpe tsun dan wa ai. Noa hte shi a nta masha ni hkye hkrang la hkrum na matu, galaw ra ai lam hpe shi sanglang dan wa ai. (Ningpawt 6:13-18) Yehowa gaw Noa hpe n-gun jaw wa ai.

3. Yehowa gaw Yawshu hpe gara hku n-gun jaw ai kun? (Ndai sumhpa shawng na sumla hpe yu u.)

³ Grai kaba ai lit hpe gun hpai ra na mayam Yawshu hpe mung, Yehowa n-gun jaw wa ai. Shi gaw Karai Kasang a masha ni hpe Ga Sadi Tawn Da Ai Mungdan de shang lu hkra woi awn ra ai. Dai hta nga ai masha ni a n-gun ja ai hpyen dap ni hpe awng dang hkra mung galaw ra ai. Yawshu hkrit tsang na lam amyu myu nga na hpe Yehowa chye ai. Dai majaw Yehowa gaw, Mawshe hpe ndai hku tsun ai: “Yawshu hpe mahtang hkang da nna, shi hpe shaja da u, shadaw shangang tawn u: shi gaw ndai amyu a man e hkawm sa nna, nang mu da na rin dai mung dan hta Sali wunli woi dagraw lu na ra ai.” (Tara Jahprang 3:28) Yawshu hpe Yehowa nan mung, n dai hku n-gun jaw wa ai: “Nang hpe ngai hkang sa de ai, n rai ni? n-gun dating nna myit nden shaja u; hkum hkrit et, myit hkum hten et: kaning rai nme law, nang sa wa ai lam magup hta na a Karai Kasang Yehowa rau rai nga ai.” (Yawshu 1:1, 9) Ndai ga ni a majaw, Yawshu grai n-gun lu na re.

4, 5. (a) Yehowa gaw lai wa sai aten na shi a masha ni hpe gara hku n-gun jaw wa ai kun? (b) Yehowa gaw shi a Kasha hpe gara hku n-gun jaw wa ai kun?

⁴ Yehowa gaw shi a masha ni hpe uhpung nawng hku nna mung n-gun jaw ai. Ga shadawn, Yuda masha ni gaw, Babelon hta bawng masha ni byin nga ai shaloi, n-gun jaw lam ra na hpe Yehowa chye ai. Shi gaw shanhte hpe ndai n-gun lu hpa myihtoi ga hpe jaw wa ai: “Hkum hkrit et, ngai nang hte rau rai nga nngai; hkum tsang et, ngai na a Karai Kasang rai nga nngai; ngai nang hpe n-gun shaja nna karum na de ai; gaja wa, nye ding hpring ai hkra lata hte, ngai nang hpe shadaw na de ai.” (Esaia 41:10) Dai hpang, Yehowa gaw, tsa ban langai na Hkristan ni hpe n-gun jaw wa nna, anhte hpe mung dai hte maren n-gun jaw ai.​—2 Korinhtu 1:3, 4 hpe hti u. 

⁵ Yehowa gaw shi a Kasha hpe mung n-gun jaw wa ai. Yesu hkalup hkam ngut ai hpang, lamu kaw nna ndai nsen hpe na ai: “Ndai wa gaw ngai sharawng awng nga ai, ngai tsaw ra ai Kasha rai nga li ai.” (Mahte 3:17) Ginding aga hta Yesu magam gun ai shaloi, ndai ga ni a majaw kade daram n-gun lu na hpe shingran yu u. 

6. Yesu a telen gumhpraw ga shadawn gaw anhte hpe gara hku n-gun jaw lu ai kun?

⁶ Yesu gaw masha ni hpe sadi dung na matu n-gun jaw ai hku nna, shi a Kawa hpe kasi la wa ai. Dai hpe telen gumhpraw ga shadawn tsun ai shaloi hta mu lu ai. Madu gaw shi a sadi dung ai mayam langai hpra hpe tsun wa ai lam shi ndai hku tsun ai: “Kaja ai hte sadi dung ai mayam e: arai loi sha hta nang kangka rai nit dai: arai law law a ntsa e ngai nang hpe san tawn da na de ai: na a madu a kabu gara ai hta nang shang lawm u.” (Mahte 25:21, 23) Ndai ga ni gaw Yehowa hpe shi a mayam ni matut nna sadi dung let magam gun na matu n-gun lu shangun ai.

7. Yesu gaw shi a sape ni hte laksan hku nna Petru hpe gara hku n-gun jaw wa ai kun?

⁷ Kadai gaw grau htum ai wa re ai hpe sape ni shada da chyahkring hkring dang rang hkat ai rai tim pyi, Yesu gaw shanhte a ntsa galoi mung myit galu wa ai. Masha ni galaw daw na hpe shanhte myit mada na malai, kaga ni hpe galaw daw ya na matu hte,  shagrit shanem na matu Yesu n-gun jaw wa ai. (Luka 22:24-26) Petru gaw shut ai lam chyahkring hkring galaw wa nna Yesu hpe myit htum hkra galaw wa ai. (Mahte 16:21-23; 26:31-35, 75) Raitim, Yesu gaw Petru hpe n kau da ai. De a malai, shi gaw Petru hpe n-gun jaw wa nna, kaga ni hpe n-gun jaw na matu mung Petru hpe lit pyi jaw wa ai.​—Yawhan 21:16.

8. Hezekia gaw hpyen bu ni hte Yuda masha ni hpe gara hku n-gun jaw wa ai kun?

⁸ Yehowa a kasha Yesu, mungkan ga de garai n sa shi yang pyi, Yehowa a mayam ni gaw kaga ni hpe n-gun jaw ra ai hpe chye ma ai. Hezekia a lam hpe myit yu ga. Yerusalem hpe Asuri ni sa gasat ai shaloi, shi gaw hpyen bu ni hte Yuda masha ni hpe shaga la nna, shanhte hpe n-gun jaw wa ai. Shanhte gaw ‘shi a ga hta shamyet shanat nna’ n-gun lu ma ai.​—2 Hkawhkam Labau 32:6-8 hpe hti u.

9. Yoba n-gun jaw ai lam kaw nna anhte hpa sharin la lu ai kun?

⁹ Masha ni hpe, Yoba n-gun jaw ai kaw nna mung, anhte sharin la lu ai. Shi nan n-gun jaw lam ra taw tim, kaga ni hpe gara hku n-gun jaw na hpe sharin ya wa ai. Yoba gaw, shi hpe shalan shabran ya na matu sa ai masha ni hpe ndai hku tsun ai: ‘Nanhte hpe ngai bai shalan shabran ya na matu shakut ai nga yang, nanhte hpe hkra machyi ai ga ni tsun na malai, nanhte n-gun lu na matu hte grau nna nga pyaw wa hkra tsun na re.’ (Yoba 16:1-5) Yoba gaw hpang jahtum hta Elihu hte Yehowa kaw nna n-gun jaw ai lam lu wa ai.​—Yoba 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Yephta a kasha gaw hpa majaw n-gun jaw lam ra ai kun? (b) Dai ni aten hta kadai ni hpe anhte n-gun jaw lu ai kun?

¹⁰ Yephta a kasha shayi sha mung n-gun jaw lam ra wa ai. Shi a kawa Tara Agyi Yephta gaw, Amon masha ni hpe sa gasat ai. Majan awng dang hkra Yehowa karum ya yang, nta de bai wa ai shaloi shi hpe shawng nnan sa tau ai masha hpe, nawku htingnu hta magam gun na matu, Yehowa hpe jaw na ngu ga sadi jaw wa ai. Israela ni majan awng dang nna, Yephta hpe shawng nnan sa tau ai wa gaw, shi a shayi sha shingtai re. Yephta gaw grai yawn mat ai. Raitim, shi sadi dung wa nna, shi a kasha hpe nawku htingnu hta prat tup magam gun na matu sak jaw wa ai.​—Tara Agyi 11:30-35.

¹¹ Ndai lam gaw, Yephta a matu yak ai zawn, shi a kasha a matu grau nna pyi yak shangun ai. Raitim, shi gaw shi kawa a ga sadi hpe sharawng awng let galaw wa ai. (Tara Agyi 11:36, 37) Dai lachyum gaw, shi galoi mung dinghku n de na, ma n shangai na ngu ai re. Amyu ru sai mung htum mat sai. Shi gaw, shalan shabran lam hte n-gun jaw lam law law ra ai. Chyum Laika hta ndai hku tsun ai: “lsraela shayi sha ni gaw, Gilead masha Yephta a shayi sha a majaw, shaning shagu mali ya ya sharung shayawt nga na re ai. lsraela amyu hta htung tai ma lu ai.” (Tara Agyi 11:39, 40) Yephta a kasha zawn, dai ni aten hta mung dinghku n shang ai Hkristan ni gaw, Yehowa a magam hta grau nna shang lawm lu ai. Shanhte hpe  anhte shakawn nna n-gun jaw lu na kun?​—1 Korinhtu 7:32-35.

12, 13. Petru gaw ‘shi a nhpu nnau ni’ hpe gara hku shangang shakang ya wa ai kun?

¹² Yesu n si shi ai shana hta, kasa Petru hpe shi ndai hku tsun wa ai: “Simun, Simun e, yu u, hkaulan mam hpe hking ai zawn, nanhte hpe hking lu n ga nga, Satan gaw ahkang hpyi nga ai: rai ti mung na a kam sham ai myit n hten lit ga, ngu nna na a matu ngai akyu hpyi da ni ai: nang bai kayin dum yang, na nhpu nnau ni hpe shangang shakang ya u.”​—Luka 22:31, 32.

¹³ Petru gaw, tsa ban langai na Hkristan nawku hpung hpe woi awn wa ai ni kaw nna langai re. (Galati 2:9) Pentikoti poi hte dai hpang hta shi a marai rawng ai lam ni hku nna hpunau, nauna ni hpe n-gun jaw wa ai. Shi magam gun ai shaning law law na ai hpang, shi a hpunau ni hpe ndai hku tsun wa ai: “Karai Kasang a chyeju lam teng teng rai nga ai hpe, shadum shahprang nna sakse hkam ya na matu, . . . ndai ga gadun ngai nanhte hpe ka ya dat nngai: ndai chyeju hta e mung nanhte anga nga myit dai.” (1 Petru 5:12) Petru a laika ni gaw dai aten na Hkristan ni hpe n-gun lu shangun ai zawn, Yehowa a ga sadi ni tsep kawp hpring tsup wa na aten hpe la nga ai anhte ni hpe mung, n-gun jaw nga ding yang re.​—2 Petru 3:13.

14, 15. Kasa Yawhan ka wa ai laika ni hta anhte hpe gara hku n-gun jaw da ai kun?

¹⁴ Kasa Yawhan mung, tsa ban langai na  Hkristan nawku hpung hpe woi awn ai wa re. Shi gaw Yesu a magam bungli hte seng ai kabu gara shiga labau hpe ka wa ai. Dai Yawhan Laika gaw, tsa ban shaning law law na Hkristan ni hte dai ni aten du hkra, anhte hpe matut nna n-gun jaw nga ai. Ga shadawn, Yesu a sape ajet re ai hpe chye lu na lam gaw, tsawra myit sha re ngu Yesu tsun wa ai lam hpe Yawhan Laika kaw sha mu lu ai.​—Yawhan 13:34, 35 hpe hti u.

¹⁵ Yawhan ka wa ai laika masum hta manu dan ai teng man lam ni lawm ai. Anhte mara galaw hkrup nna, myit n pyaw ai shaloi, Yesu a gawng malai jahpu gaw, “anhte hta na yubak nlang hte hpe jasan jaseng kau ya mi ai” ngu ai lam hpe anhte lu hti nna, myit simsa lam lu ai. (1 Yawhan 1:7) Anhte gaw mara nga ai ngu matut nna hkamsha yang, ‘Karai Kasang gaw anhte a myit hta grau kaba nga ai’ ngu ai lam hpe lu hti nna, shalan shabran lam lu ai. (1 Yawhan 3:20) “Karai Kasang gaw tsaw ra ai myit rai nga ai” ngu nna Chyum Laika hta Yawhan langai sha ka wa ai. (1 Yawhan 4:8, 16) Yawhan a shagun dat ai laika lahkawng hte masum hta, “teng man ai lam hta e hkan nang nga” ai Hkristan ni hpe shakawn wa ai.​—2 Yawhan 4; 3 Yawhan 3, 4.

16, 17. Tsa ban langai na Hkristan ni hpe kasa Pawlu gara hku n-gun jaw wa ai kun?

¹⁶ Kasa Pawlu gaw shi a hpunau ni hpe n-gun jaw ai lam hta kaja htum kasi madun ai wa re. Yesu si nna kade n na yang, kasa law malawng gaw, uphkang hpung nga ai shara Yerusalem hta nga ma ai. (Kasa 8:14; 15:2) Yuda mung na Hkristan ni gaw, Karai Kasang hpe kam sham ngut sai ngu tsun ai  masha ni hpe Hkristu a lam hkaw tsun dan ai. Raitim, hpara law law hpe nawku nga ai Greek, Roma hte kaga masha ni hpe hkaw tsun na matu mung, Pawlu hpe chyoi pra ai wenyi gaw shadut ya ai.​—Galati 2:7-9; 1 Timohti 2:7.

¹⁷ Ya aten hta Turkey ngu shaga ai shara hte Greece mung, Italy mung de Pawlu bu hkawm wa ai. Dai shara ni hta nga nga ai Yuda masha n re ai ni hpe hkaw tsun wa nna, Hkristan nawku hpung ni hpe hpawng de ya wa ai. Hkristan nnan byin wa ai ni a prat gaw nau n loi ai. Shanhte a buga na masha ni gaw shanhte hpe zingri ai majaw, n-gun jaw lam ra nga ai. (1 Htesaloni 2:14) A.D. 50 daram hta, Pawlu gaw Htesaloni nawku hpung nnan de, n-gun jaw ai laika ka wa ai. Shi ndai hku tsun ai: ‘Nanhte mahkra a matu mara anhte tut nawng e Karai Kasang hpe shakawn kungdawn nga nna, anhte a akyu hpyi ai ga hta, nanhte hpe a dum nga ga ai: . . . nanhte a makam masham a bungli mung, tsaw ra ai myit majaw magam shachyen ai mung, shakut sharang ai hpe mung anhte n sim n sa a dum nga ga ai.’ (1 Htesaloni 1:2, 3) Langai hte langai n-gun jaw hkat na matu mung, shi ndai hku ka wa ai: “Shada da shadum shahprang nna shadaw shalan nga mu.”​—1 Htesaloni 5:11.

18. Tsa ban langai na uphkang hpung gaw Hpilip hpe gara hku n-gun jaw wa ai kun?

¹⁸ Tsa ban langai hta, nawku hpung hpe woi awn nga ai ni hte hpawn, Hkristan yawng hpe n-gun jaw na matu, uphkang hpung hpe Yehowa akyu jashawn wa ai. Hpilip gaw Samari masha ni hpe Hkristu a lam hkaw tsun ai shaloi, uphkang hpung gaw shi hpe madi shadaw ya wa ai. Uphkang hpung gaw, Hkristan nnan byin wa ai ni chyoi pra ai wenyi lu la hkra, akyu hpyi ya na matu, uphkang hpung shang masha Petru yan Yawhan hpe shangun dat ai. (Kasa 8:5, 14-17) Hpilip hte hpunau nauna nnan ni gaw, uphkang hpung kaw nna madi shadaw ya ai lam lu la ai majaw n-gun grai lu ma ai.

19. Uphkang hpung kaw nna sa ya ai laika hpe lu hti ai shaloi, tsa ban langai na Hkristan ni gara hku hkamsha ai kun?

¹⁹ Dai hpang, uphkang hpung gaw grai ahkyak ai dawdan lam jahkrat ra wa ai. Yuda masha n re ai Hkristan ni gaw, Mawshe a Tara hte maren hkan sa ai Yuda masha ni zawn, matu gadoi ai lam hkam ra na kun? (Kasa 15:1, 2) Uphkang hpung gaw, chyoi pra ai wenyi lu na matu akyu hpyi nna, Chyum Laika hte sawn dinglik ngut ai hpang, matu gadoi n ra sai ngu dawdan wa ai. Shanhte a dawdan lam hpe sanglang da ai laika langai ka nna, nawku hpung ni hpang de shana ya na matu hpunau ni hpe shangun dat ai. Dai laika hpe Hkristan ni lu hti ai shaloi, n-gun lu la nna kabu gara nga ma ai.​—Kasa 15:27-32.

20. (a) Dai ni aten hta Uphkang Hpung gaw anhte yawng hpe gara hku n-gun jaw nga ai kun? (b) Hpang na sumhpa hta anhte hpa lam hkaja na kun?

²⁰ Dai ni aten na Yehowa Sakse ni a Uphkang Hpung gaw, Behtela nta masha ni, hkaw tsun magam hta aten hpring shang lawm nga ai ni hte anhte yawng hpe mung n-gun jaw nga ai. Tsa ban langai na hpunau nauna ni zawn sha, anhte mung n-gun jaw lam lu la ai majaw kabu ga ai. Teng man ai lam kaw nna pru mat wa ai masha ni bai nhtang wa lu na matu mung, Uphkang Hpung gaw 2015 hta, Yehowa Hpang De Bai Wa Rit ngu ai brochure hpe lajang ya wa ai. Nawku hpung hpe woi awn nga ai hpunau ni sha, kaga ni hpe n-gun jaw ra ai kun? Shing nrai, anhte yawng galaw ra ai kun? Dai ga san hpe hpang na sumhpa hta anhte hkaja na re.