1, 2. (a) Noa, Daniela hte Yoba ni a kasi ningli ni gaw anhte hpe hpa majaw n-gun jaw lu ai kun? (b) Ezekela 14:14 hta mu lu ai ga si ni hpe Ezekela ka wa ai shaloi, gara masa ni nga ai kun?

MACHYI makaw ai, gumhpraw hte seng nna manghkang byin ai, zingri zingrat hkrum ai majaw, nang yakhkak jamjau hkrum nga ai kun? Yehowa a magam gun ai hta ngwi pyaw lam nga na matu kalang lang yak nga ai kun? Nang dai zawn hkamsha nga yang, Noa, Daniela hte Yoba ni a kasi ningli ni gaw, nang hpe n-gun jaw lu ai. Shanhte gaw n hkum tsup ai ni rai nna, dai ni aten hta anhte hkrum nga ai manghkang ni shanhte hta mung nga wa ai. Kalang lang, shanhte hta asak shoi hpa pyi nga wa ai. Raitim, shanhte gaw Yehowa hpe matut nna sadi dung wa ai. Yehowa gaw shanhte hpe makam masham hte madat mara ai lam hta kasi kaja ai ni hku nna mu mada wa ai.​—⁠Ezekela 14:12-14 hpe hti u. 

² Ezekela gaw, ndai sumhpa a madung Chyum Daw hpe B.C. 612  hta, Babelon kaw ka wa ai re. * (Ezekela 1:1; 8:1) Yerusalem jahten hkrum ai B.C. 607 a shawng hta re. Yerusalem hta nga ai masha kachyi mi sha Noa, Daniela hte Yoba ni zawn sadi dung nna madat mara ai majaw asak lawt wa ma ai. (Ezekela 9:1-5) Rehkab amyu ni hte Yeremia, Baruk, Ebed-melek ni gaw shanhte kaw nna nkau mi re.

3. Ndai sumhpa hta anhte hpa lam hkaja na kun?

³ Dai ni na aten hta mung, Noa, Daniela hte Yoba ni zawn Yehowa a ningmu hta, ding hpring ai masha ni sha, n hkru ai ndai mungkan a jahtum aten hta, asak lawt lu na re. (Shingran 7:9, 14) Dai majaw, shi a man hta teng man ai lam galaw wa ai, ndai marai masum a kasi ningli hpe Yehowa hpa majaw tsun wa ai lam hkaja yu ga. (1) Shanhte langai hpra hkrum wa ai manghkang ni hte (2) shanhte a makam masham hte madat mara ai lam hpe anhte gara hku kasi la lu ai lam hpe hkaja lu na re.

4, 5. Noa hkrum wa ai manghkang nkau mi gaw hpa ni kun? Shi hte seng nna mauhpa lam gaw hpa rai a ta?

⁴ Noa hkrum wa ai chyam dinglik lam nkau mi gaw hpa ni rai kun? Noa na kaji dwi a kawa, Enuk a aten na masha ni gaw grai n hkru ma ai. Shanhte gaw Yehowa hte seng nna “n hkru ai ga” ni tsun ma ai. (Yuda 14, 15) Mungkan ga gaw, n hkru ai lam ni grau grau law wa ai. Noa aten hta, “dinghta ga gaw kashun kashe re ai hte hpring chyat nga ai.” N hkru ai lamu kasa ni gaw mungkan ga de yu wa nna, shinggyim hkum hkrang dagraw la nna numsha ni hte hkungran la ma ai. Shanhte a kasha ni gaw grai zai nna n hkru ma ai. (Ningpawt 6:2-4, 11, 12) Raitim, Noa gaw shanhte hte n bung ai hpe masha yawng chye ma ai. Chyum Laika hta “Noa chyawm gaw Yehowa a man e myi man pa nga ai” ngu tsun da ai. Shi a makau hta nga ai masha ni hte n bung ai sha, teng man ai hpe galaw wa ai. “Noa gaw Karai Kasang hte rau a hkawm a sa nga ai.”​—⁠Ningpawt 6:8, 9. 

⁵ Dai ga si ni gaw Noa hte seng nna anhte hpe hpa sharin ya ai kun? Langai, Noa gaw Hka Sha-u garai n ing shi ai aten, n hkru ai mungkan hta, kade daram na hkra Yehowa hpe sadi dung let nawku daw jau wa ai hpe myit yu u. Shaning 70, 80 daram sha n re. Shaning 600 daram nawku daw jau wa ai. (Ningpawt 7:11) Lahkawng, shi hpe karum nna n-gun jaw na matu, dai ni na aten hta anhte kaw nga ai nawku hpung, shi hta n nga wa ai hpe myit dum u. Shi a kahpu kanau ni pyi shi hpe karum ya ai lam nga na n re. *

6. Noa gaw atsam marai rawng ai lam gara hku madun wa ai kun?

⁶ Noa gaw masha kaja byin ai hte sha, hkum tsup sai ngu shi n myit wa ai. Yehowa hpe shi kam sham ai lam, masha ni hpe marai rawng let tsun dan wa ai. Chyum Laika hta shi hpe, “ding hpring ai tara hkaw dan ai sara” nga nna tsun da ai. (2 Petru 2:5) Kasa Pawlu gaw Noa hte seng nna ndai hku tsun wa ai: “Kam sham ai hte shi mungkan ga hpe jeyang” ai. (Hebre 11:7) Masha ni gaw shi hpe jahpoi asawng nna ning hkap na re. Shi hpe hkra machyi hkra pyi galaw yang galaw na re. Raitim, Noa gaw masha hpe n hkrit ai. (Ga Shagawp 29:25) Noa gaw makam masham nga wa ai majaw, Yehowa shi hpe nden marai jaw wa ai. Dai ni aten na sadi dung ai mayam yawng hpe mung, dai zawn ndan marai jaw na re.

7. Noa sanghpaw li shachyaw ai shaloi, hpa mayak mahkak ni hkrum wa ai kun?

⁷ Yehowa gaw Noa hpe sanghpaw li kaba shachyaw na matu tsun ai shaloi, Yehowa hpe  shi sadi dung wa ai shaning 500 jan daram rai sai. Dai sanghpaw li hpe, masha hte dusat ni hpe Hka Sha-u Ing ai kaw nna hkye la na matu akyu jashawn lu na re. (Ningpawt 5:32; 6:14) Dai zawn sanghpaw li kaba shachyaw ai gaw, Noa na matu grai yak na zawn re. Masha ni shi hpe grau jahpoi asawng wa nna, shi a prat grai yak wa na hpe shi atsawm chye ai. Raitim, Noa gaw Yehowa hpe kam sham nna madat mara wa ai. “Hkang da wu ai hte maren, lam shagu shi galaw wu ai.”​—⁠Ningpawt 6:22.

8. Noa gaw shi a nta masha ni hpe madi shadaw na matu, Yehowa hpe kam hpa ai lam gara hku madun wa ai kun?

⁸ Noa hta kaga mayak mahkak naw nga ai. Shi gaw madu jan hte kasha ni hpe madi shadaw ya ra ai. Hka Sha-u garai n ing shi yang, masha ni gaw hkai lu hkai sha galaw na matu grai yak wa ai. Noa mung dai hte maren re. (Ningpawt 5:28, 29) Raitim, dinghku a matu ra kadawn ai lam hpe ladu lai myit tsang ai baw n byin wa ai. Yehowa hpe nawku dawjau ai lam gaw shi a prat hta ahkyak htum ai lam re. Noa gaw sanghpaw li hpe shaning 40, 50 daram shachyaw ra ai raitim, Yehowa hpe matut nna myit maju jung wa ai. Hka Sha-u Ing ngut ai hpang, shaning 350 matut nna sadi dung wa ai. (Ningpawt 9:28) Noa gaw makam masham hte madat mara ai lam hta, kaja ai kasi ningli madun wa ai.

9, 10. (a) Noa a makam masham hte madat mara ai lam hpe anhte gara hku kasi la mai na kun? (b) Karai a tara ni hpe hkan sa na matu nang myit dawdan da ai nga yang, nang hpa hpe kam mai ai kun?

⁹ Noa a makam masham hte madat mara ai lam hpe anhte gara hku kasi la mai na kun? Karai Kasang a ningmu hta jaw ai hpe galaw ai hku nna, Satan mungkan hta n shang lawm ai hku nna, Karai a mungdan hpe shawng tawn ai hku nna anhte galaw mai ai. (Mahte 6:33; Yawhan 15:19) Anhte dai zawn galaw ai majaw, mungkan masha ni gaw anhte hpe ra sharawng na n re. Ga shadawn, ngang (sex) hte seng ai, hkungran ai hte seng ai Karai a tara ni hpe hkan sa na matu anhte dawdan da ai. Dai majaw, masha ni gaw anhte a lam n jaw ai hku, shawa matut mahkai ai lam (media) hta tsun chye ai. (Malahki 3:17, 18 hpe hti u.) Noa zawn, anhte mung masha hpe n hkrit ai. Yehowa hpe sha hkrit ai. Dai majaw, shi hpe grai hkungga nna shi myit n pyaw na lam ni hpe anhte n galaw ai. Shi langai sha anhte hpe htani htana asak jaw lu ai Madu re ai hpe anhte chye ai.​—⁠Luka 12:4, 5.

¹⁰ Tinang hkum tinang ndai hku san yu u: ‘Masha ni anhte hpe jahpoi asawng nna mara tam yang pyi, Karai Kasang a ningmu hta teng man ai lam hpe ngai matut nna galaw na kun? Asak hkrung na matu grai yak ai shaloi hta pyi, nye a dinghku hpe Yehowa madi shadaw ya na hpe ngai kam ai kun?’ Noa zawn, Yehowa a ga hpe nang madat yang, Yehowa gaw nang hpe teng sha lanu lahku na lam kam mai ai.​—⁠Hpilipi 4:6, 7.

11. Babelon hta Daniela hte shi a manang masum gaw hpa manghkang ni hkrum wa ai kun? (Ndai sumhpa shawng na sumla hpe yu u.)

¹¹ Daniela a chyam dinglik lam nkau mi gaw hpa ni rai kun? Shut shai ai hpara ni hte, nat hpaji hte seng ai lam ni hpring nga ai Babelon hta nga na matu, Daniela sa kau hkrum ai. Dai hta nga ai masha ni gaw, Yuda masha ni hpe n ra sharawng ai majaw jahpoi asawng ai. Karai Kasang Yehowa hpe mung jahpoi asawng ai. (Shakawn 137:1, 3) Dai gaw, Yehowa hpe tsawra ai Daniela hte Yuda masha ni hpe grai hkra machyi shangun ai. Bai nna, Daniela hte shi a manang masum re ai Hanania, Mishaela hte Azaria ni gaw Babelon hkawhkam a matu amu gun lu hkra shaman shakyang hkrum ai majaw, masha ni gaw shanhte hpe sha myit maju jung nga ma ai. Yehowa gaw shi a masha ni hpe n sha shangun mayu ai lu sha ni lawm ai hkawhkam a malu masha hpe, shanhte sha na matu Babelon masha ni gaw myit mada nga ai. Raitim, Daniela gaw awu asin n byin hkra “hkawhkam wa karan jaw ai  shat” hpe koi gam ai.​—⁠Daniela 1:5-8, 14-17.

12. (a) Daniela gaw kaning re ai masha rai kun? (b) Daniela hpe Yehowa gara hku mu mada wa ai kun?

¹² Daniela gaw grai ningtawn ai majaw hkawhkam wa gaw laksan ahkaw ahkang ni jaw da ai. Dai lam gaw, Daniela a matu chyam dinglik ai lam byin wa chye ai. (Daniela 1:19, 20) Raitim, Daniela gaw gumrawng wa ai lam n nga ai. Shi a ningmu sha jaw dum ai ngu n myit wa ai. Shi matut nna shagrit shanem nna npu taw wa ai. Shi a awng dang ai lam gaw, Yehowa a majaw sha re ngu galoi mung tsun wa ai. (Daniela 2:30) Myit yu ga: Yehowa gaw anhte hkan sa na matu, kaja ai kasi ningli nga ai ni a lam tsun ai shaloi, Noa hte Yoba zawn re ai ni hte arau Daniela hpe tsun shalawm da ai. Dai aten hta, Noa hte Yoba gaw prat tup Yehowa hpe sadi dung let nawku wa nna si mat sai raitim, Daniela gaw ramma sha naw re. Yehowa gaw, Daniela hpe teng sha kam ai. Daniela gaw shi a prat tup Karai Kasang hpe sadi dung wa nna madat mara wa ai majaw re. Daniela asak 100 ning daram hta, Karai Kasang a lamu kasa gaw shi hpe “grai tsaw ra hkam ai Daniela e” nga nna shaga wa ai.​—⁠Daniela 10:11.

13. Ahkang aya kaba lu na matu Daniela hpe Yehowa karum ya wa ai lam gaw hpa majaw rai na kun?

¹³ Yehowa madi shadaw ya ai majaw, Daniela gaw, shawng nnan Babelon hkawseng mungdan hte, hpang hta Medi Persi hkawseng mungdan hta ahkang aya kaba ai munggyi byin wa ai. (Daniela 1:21; 6:1, 2) Egutu hta Yosep galaw wa ai zawn, Persi hta Eshta hte Mordehkai galaw wa ai zawn, shi a masha ni hpe karum ya na matu Yehowa Daniela hpe dai zawn ahkang aya kaba jaw da ai rai na re. * (Daniela 2:48) Ezekela hte kaga Yuda bawng masha ni gaw, shanhte hpe karum na matu Daniela hpe Yehowa akyu jashawn wa ai hpe mu ai shaloi, gara hku hkamsha na hpe shingran yu u. Dai gaw shanhte hpe grai n-gun lu shangun na re.

14, 15. (a) Anhte a masa gaw Daniela a masa hte gara hku bung ai kun? (b) Dai ni aten na kanu kawa ni gaw Daniela a kanu kawa kaw nna hpa sharin la lu ai kun?

¹⁴ Daniela a makam masham hte madat mara ai lam hpe anhte gara hku kasi la lu na kun? Dai ni anhte asak hkrung nga ai mungkan gaw, nse nsa amu ni, shut shai ai nawku dawjau ai lam ni hte hpring nga ai. Masha ni gaw, shut shai ai nawku htung ni hte hpring nga ai Galu Kaba ai Babelon a shingkang ka-up ai lam hkrum nga ai. Dai hpe Chyum Laika hta “nat tsasam ni a de nga ai shara” nga nna tsun da ai. (Shingran 18:2) Anhte gaw ndai mungkan hta maigan masha ni hte bung ai. Anhte gaw shanhte hte grai shai  nga ai majaw, shanhte gaw anhte hpe jahpoi asawng chye ai. (Marku 13:13) Daniela zawn, anhte gaw Karai Kasang Yehowa hpang de sit sa wa ga. Anhte shagrit shanem na, Yehowa hpe kam hpa na, shi a ga madat na nga yang, anhte hpe manu dan ai ni hku nna shi mu mada na re.​—⁠Hagi 2:7.

¹⁵ Kanu kawa ni mung, Daniela a kanu kawa ni kaw nna ahkyak ai lam sharin la mai ai. Yuda mung hta, Daniela asak naw kaji ai shaloi, shi a makau grup yin na masha law malawng gaw grai n hkru ma ai. Raitim, shi gaw Yehowa hpe tsawra let kaba wa ai. Dai gaw shi hkrai shi byin wa ai lam rai kun? N re. Kanu kawa ni gaw, Yehowa a lam shi hpe sharin ya wa ai. (Ga Shagawp 22:6) “Karai Kasang Gaw Nye A Tara Agyi Re” ngu lachyum nga ai Daniela ngu ai amying nan, shi a kanu kawa ni gaw Karai Kasang hpe hkrit hkungga ai hpe madun nga ai. Dai majaw, kanu kawa ni gaw, Yehowa a lam ma ni hpe sharin ya ai shaloi, myit galu ra ai. Asum hkum jaw. (Ehpesu 6:4) Shanhte hte arau akyu hpyi u. Shanhte a matu akyu hpyi ya u. Yehowa a teng man ai tara ni hpe nang atsawm sharin ya yang, Yehowa gaw nang hpe shaman chyeju jaw na re.​—⁠Shakawn 37:5.

16, 17. Yoba gaw shi a prat hta hpa chyam dinglik ai lam ni hkrum wa ai kun?

¹⁶ Yoba a chyam dinglik lam nkau mi gaw hpa ni rai kun? Yoba gaw shi a prat hta galai shai ai lam amyu myu hkrum wa ai. Shawng nnan hta Yoba gaw, “sinpraw masha ni mahkra hta grau kaba ai wa rai nga ai.” (Yoba 1:3) Shi gaw grai lusu ai, masha law law mung shi hpe chye nna, grai hkungga ma ai. (Yoba 29:7-16) Raitim, Yoba gaw kaga ni hta na grau ai majaw, shi prat hta Karai Kasang n lawm tim mai ai ngu, n myit wa ai. Dai hku n myit wa ai hpe Yehowa tsun ai lam kaw nna chye lu ai. Yehowa gaw shi hpe “nye a shangun ma” ngu shaga nna ‘ding hpring ai hte kangka ai wa, Karai Kasang hpe hkrit kamyin let, yubak mara hpe koi kau ai wa rai nga ai’ ngu nna tsun wa ai.​—⁠Yoba 1:8.

¹⁷ Yoba a aprat gaw kalang ta, tsep kawp galai shai mat ai. Shi gaw lu malu yawng sum mat ai majaw, shi grai myit daw myit hten nna si mayu wa ai. Yoba a manghkang ni hpe Satan shabyin ai lam, dai ni aten hta anhte chye lu ai. Yehowa hpe Yoba gaw, tingkyeng akyu a majaw nawku nga ai nga nna Satan tsun wa ai. (Yoba 1:9, 10 hpe hti u.) Dai lam hpe Yehowa ahpa atang n sawn la ai. Satan gaw masu ai wa re ai hpe madun na matu Yehowa hpa galaw na kun? Yehowa gaw Yoba shi hpe sadi dung ai lam sakse madun na matu hte shi hpe tsawra ai majaw nawku ai lam madun na matu ahkaw ahkang jaw wa ai.

18. (a) Yoba hte seng nna nang hpa hpe ra sharawng ai kun? (b) Yoba hpe Yehowa tsun shaga ai lam kaw nna anhte hpa sharin la lu ai kun?

¹⁸ Satan gaw, Yoba hpe chyam dinglik ai lam langai hpang langai galaw ai. Dai lam ni yawng Karai Kasang kaw nna sa ai zawn Yoba shadu mat hkra shi galaw ai. (Yoba 1:13-21) Dai hpang, Yoba a manang masum gaw Yoba hpe hkra machyi hkra sa tsun ai. Yoba gaw n hkru n kaja ai majaw, Karai Kasang shi hpe dam jaw ai nga nna shanhte tsun ai. (Yoba 2:11; 22:1, 5-10) Dai lam ni hkrum tim, Yoba gaw Yehowa hpe matut nna sadi dung ai. Yoba gaw, kalang lang lachyum n pru ai ga ni tsun wa ai. (Yoba 6:1-3) Raitim, Yehowa gaw Yoba tsin-yam hkrum nna myit htum ai majaw, dai zawn tsun ai hpe chye na ya ai. Yoba gaw, jahpoi asawng hkrum nna Satan a gasat ai lam langai hpang langai hkrum wa ai. Raitim, Yehowa gaw shi hpe Yoba n kau da ai lam mu wa ai. Grai hkrit na zawn re ai masa lam ni hkrum ngut ai hpang, Yehowa gaw Yoba hpe moi lu wa ai hta na htam lahkawng bai jaw ai. Asak mung 140 ning kahtap nna hkrung shangun wa ai. (Yaku 5:11) Dai aten laman hta, Yoba gaw Karai Kasang hpe myit masin mahkra hte matut nna nawku wa ai. Anhte gara hku chye lu ai kun? Anhte a madung Chyum Daw re ai Ezekela 14:14 hpe Yoba si nna shaning tsa lam hku na ai hpang hta ka wa ai majaw re.

19, 20. (a) Yoba a makam masham hte madat mara ai lam hpe anhte gara hku kasi la mai na kun? (b) Kaga ni hpe Yehowa matsan dum myit madun wa ai zawn anhte mung gara hku madun lu na kun?

 ¹⁹ Yoba a makam masham hte madat mara ai lam hpe anhte gara hku kasi la lu na kun? Anhte a masa ni gara hku mi raitim, anhte a aprat hta Yehowa gaw ahkyak htum re ai hpe madun mayu ga ai. Shi hpe tsep kawp kam hpa nna, myit masin mahkra hte anhte madat mara mayu ga ai. Yoba galaw wa ai hta grau nna galaw na lam anhte hta nga ai. Ya aten hta anhte chye da ai lam ni hpe myit yu u. Anhte gaw Satan hte shi a ladat ni hpe atsawm chye ai. (2 Korinhtu 2:11) Chyum Laika a majaw, grau nna Yoba laika a majaw, Karai Kasang gaw yakhkak ai lam ni hpe hpa majaw ahkang jaw ai lam anhte chye ga ai. Karai a Mungdan gaw teng sha nga ai asuya langai rai nna, Yesu Hkristu up hkang na hpe, Daniela a myihtoi ga kaw nna anhte chye lu ai. (Daniela 7:13, 14) Dai mungdan gaw kade n na yang, mungkan ting hpe up hkang nna yakhkak ai lam yawng hpe jahtum kau na lam mung anhte chye ga ai.

²⁰ Anhte a hpunau nauna ni yakhkak hkrum ai shaloi, matsan dum myit madun na matu mung Yoba a mahkrum madup gaw anhte hpe sharin ya ai. Yoba zawn, dai hpunau nauna ni gaw lachyum n pru ai ga ni tsun chye ai. (Hpaji 7:7) Shanhte shut ai lam lama ma galaw tim, shanhte hpe mara shagun ai lam (sh) n kaja ai hku mu mada ai lam n nga ging ai. Dai na malai, shanhte hpe shakut nna chye na ya ra ai. Dai hku galaw yang, tsawra myit nga nna matsan dum chye ai Kawa, Yehowa hte anhte bung wa na re.​—⁠Shakawn 103:8.

21. 1 Petru 5:10 hta tsun da ai ga si ni gaw Noa, Daniela hte Yoba ni a mahkrum madup hte gara hku seng ai kun?

²¹ Noa, Daniela hte Yoba ni gaw, n bung ai aten hta asak hkrung wa nna, hkrum wa ai masa mung grai shai ai. Raitim, shanhte yawng gaw, chyam dinglik ai lam ni hpe hkam jan lu wa ai. Shanhte a mahkrum madup ni gaw kasa Petru ka wa ai laika hpe dum shangun ai. Shi ndai hku ka wa ai: “Nanhte mahtang chyahkring chyahkra nni nkri hkrum ai hpang, . . . chyeju hkum hkum rawng ai Karai Kasang gaw, shi hkum nan, nanhte hpe shakup shatsup na, shangang shakang na hte n-gun sharawng na ma rin dai.”​—⁠1 Petru 5:10.

22. Hpang na sumhpa hta anhte hpa lam hkaja lu na kun?

²² 1 Petru 5:10 kaw nna ga si ni gaw, dai ni aten na Karai Kasang a masha ni a matu mung teng nga ai. Yehowa gaw, shi a masha ni hpe shangang shakang ya nna n-gun sharawng ya na lam, anhte hpe kam shangun ai. Anhte yawng mung, Yehowa anhte hpe n-gun shaja ya na hpe ra sharawng nna, shi hpe ngang ngang kang kang sadi dung mayu ga ai. Dai majaw, Noa, Daniela hte Yoba ni a makam masham hte madat mara ai lam hpe kasi la mayu ga ai. Hpang na sumhpa hta, shanhte masum gaw, Yehowa hpe teng sha chye chyang ai majaw, matut nna sadi dung lu ai lam anhte hkaja lu na re. Shanhte gaw, Yehowa galaw shangun mayu ai ‘lam shagu hpe chye ginhka ma ai.’ (Ga Shagawp 28:5) Anhte mung dai hte maren galaw lu ai.