1-2. 1 Pe 4:7, 8 hku nga yang yakhkak ai aten hta hkam jan lu na matu hpa gaw karum ya na kun?

JAHTUM nhtoi ni wa sai hte maren, grai sawng ai ruyak jamjau lam ni anhte hkrum chye ai. (2 Tm 3:1) Ga shadawn, Ahprika kaw na mungdan langai hta, ra lata poi galaw ngut ai hpang, kasu kabrawng ai lam ni hte daw sa ai lam ni a majaw dumbru dumbra byin nga ai. Dai hta nga ai hpunau nauna ni a grup-yin hta gasat hkat nga ai majaw, shata 6 jan daram grai shoihpa nga taw ai. Dai zawn mayak mahkak ni hpe tawt lai lu hkra hpa gaw shanhte hpe karum ya wa ai kun? Nkau mi gaw shim lum ai shara kaw na hpunau nauna ni a nta kaw lu shingbyi ma ai. Hpunau langai ndai hku tsun ai: “Dai zawn hkrum ai shaloi tsawra ai manang ni nye makau hta nga ai majaw grai kabu ai. Anhte shada da n-gun jaw hkat lu ai.”

² “Ru tsang kaba” hpang ai shaloi, anhte hpe tsawra ai manang kaja ni nga ai majaw grai kabu na re. (Shr 7:14) Dai majaw, ya aten kaw nna hku hkau lam ngang kang hkra galaw na matu grai ahkyak ai. (1 Petru 4:7, 8 hpe hti u.) Yeremia a mahkrum madup kaw nna grai law hkra sharin la lu ai. Yerusalem jahten hkrum na mahka hta shi asak lawt lu hkra, manang ni gaw karum ya wa ai. * Yeremia hpe gara hku kasi la mai na kun?

3. (a) Yeremia hpe gara masa ni gaw san san nga hkra byin shangun chye ai kun? (b) Yeremia gaw shi a amu madu Baruk hpe hpa tsun wa ai kun? Hpa akyu lu wa ai kun?

³ Yeremia gaw shi a daidaw buga Anahtot mare hta nga ai jinghku nkau mi, htingbu ni hte hpawn, sadi n dung ai masha ni a lapran hta shaning 40 jan daram arau nga wa ai. (Yer 11:21;  12:6) Raitim, shi hkrai san san n nga wa ai. Sadi dung ai amu madu Baruk hpe shi a hkamsha lam hpe tsun dan wa ai sha n-ga, anhte a matu ka matsing shangun wa ai. (Yer 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Baruk gaw Yeremia a labau ni hpe ka wa ai. Dai shaloi, shan shada da grau tsawra wa nna grau hkungga wa na re.​—Yer 20:1, 2; 26:7-11.

4. Yehowa gaw Yeremia hpe hpa lit jaw wa ai kun? Dai lit gaw Baruk hte Yeremia a hku hkau lam hpe gara hku ngang kang shangun ai kun?

⁴ Yeremia gaw Yerusalem hpa byin wa na hte seng ai lam Israela ni hpe nden marai hte shaning law law sadi jaw wa ai. (Yer 25:3) Myit malai lu na matu masha ni hpe Yehowa kahtap nna sadi jaw ai shaloi, dai hpe laika katsu hta ka matsing da na matu Yeremia hpe Yehowa tsun ai. (Yer 36:1-4) Yeremia hte Baruk gaw Karai Kasang jaw ai bungli hpe shata law law hku hkau let arau galaw wa ai majaw, makam masham ngang kang shangun ai ga ni shada da tsun wa na re.

5. Baruk gaw Yeremia a matu kaja ai manang re ai hpe gara hku sakse madun wa ai kun?

⁵ Laika katsu hpe ka ngut ai hpang, shiga ni hpe tsun dan na matu Yeremia gaw manang Baruk hpe kamhpa ra na re. (Yer 36:5, 6) Baruk mung shoihpa nga ai dai lit hpe nden marai rawng let gun hpai wa ai. Baruk gaw nawku htingnu wang de sa nna shi hpe galaw shangun ai lit ni hpe galaw ai shaloi, Yeremia gaw grai arawng la nga na re. (Yer 36:8-10) Yuda hkawseng shadang sha ni gaw Baruk galaw ai lam hpe na mat nna, shanhte hpe mung dai laika katsu hpe nsen ja ja hte hti dan na matu tsun ai. (Yer 36:14, 15) Yeremia tsun ai ga ni hpe Hkawhkam Yehoakim hpe bai tsun na matu, hkawseng shadang sha ni dawdan ma ai. Raitim, shanhte gaw myit tau ya ai hku nna Baruk hpe ndai hku tsun ai: “Wa su, nang mung, Yeremia mung, sa makoi nga mu; kanang makoi nga ai kadai hpe mung hkum tsun et.” (Yer 36:16-19) Grai kaja ai hpaji jaw ga re.

6. Ninghkap ai lam hpe Baruk hte Yeremia gara hku bai htang wa ai kun?

 ⁶ Yeremia ka da ai ga ni hpe Hkawhkam Yehoakim na ai shaloi, grai masin pawt nna laika katsu hpe wan nat kau ai. Yeremia hte Baruk hpe rim na matu matsun dat ai. Raitim, Yeremia n hkrit ai. Shi gaw Yehowa a shiga hpe bai ka na matu, kaga laika katsu la nna Baruk hpe jaw dat ai. Baruk mung, ‘Yuda hkawhkam Yehoakim nat kau ai, shawng na laika katsu hta rawng ai ga mahkra hte maren, bai ka ai.’​—Yer 36:26-28, 32.

7. Yeremia hte Baruk arau jawm galaw ai shaloi hpa byin wa na masa nga ai kun?

⁷ Mayak mahkak langai hpe arau tawt lai ai masha ni gaw, ngang kang ai hku hkau lam nga wa ai. Dai zawn sha, nhkru ai Hkawhkam Yehoakim nat kau ai laika katsu hpe rau bai ka ai shaloi, Yeremia hte Baruk gaw langai hte langai grau chye wa nna grau hku hkau wa na re. Sadi dung ai shan a kasi ningli kaw nna anhte hpa akyu lu mai na kun?

8. Hku hkau hkra galaw na matu hpa gaw pat shingdang chye ai kun? Hpa majaw asum n jaw ging ai kun?

⁸ Lai wa sai aten hta marai langai ngai a majaw anhte hkra machyi wa yang, kaga ni hpe wanglu wanglang hpaw tsun dan na matu yak chye ai. (Gsh 18:19, 24) Shing nrai, hku hkau hkra galaw na matu aten hte n-gun atsam n nga ai ngu hkamsha chye ai. Hpa mi raitim, anhte asum n jaw ging ai. Yakhkak jam jau ai aten du wa ai shaloi, hpunau nauna ni a karum shingtau lam hpe lu mayu yang, ya aten kaw nna shanhte hte hku hkau lam kaja hkra galaw ra ai. Anhte a hkamsha lam hte myit mang ai lam ni hpe dan dan leng leng tsun dan ai gaw ahkyak ai lam langai re.​—1 Pe 1:22.

9. (a) Manang ni hpe kam ai lam Yesu gara hku madun wa ai kun? (b) Kaga ni hte wanglu wanglang tsun shaga ai gaw hpa majaw kaja ai hku hkau lam byin shangun ai kun? Ga shadawn tsun dan u.

⁹ Yesu gaw shi a manang ni hte wanglu wanglang tsun shaga ai hku nna shanhte hpe kam ai lam madun wa ai. (Yhn 15:15) Anhte mung anhte a pyaw hpa lam ni, myit tsang lam ni hte myit daw myit hten ai lam ni hpe tsun dan ai hku nna, shi hpe kasi la mai ai. Marai langai ngai ga shaga ai shaloi atsawm madat ya ai nga yang, tinang hte bung ai hkamsha lam ni, sawn sumru ai lam ni hte bandung ni shanhte hta nga ai hpe chye wa na re. Asak 29 ning re ai nauna Sindi a mahkrum madup hpe myit yu ga. Asak 67 ning re ai ningshawng nauna Mari-Luwi hte shi manang galaw wa ai. Sindi hte Mari-Luwi gaw bat 4 ya shani shagu hkaw tsun bungli hta arau shang lawm nna, shan gaw lam amyu myu hpe tsun jahta chyai ai. “Manang hte arau ahkyak ai lam ni hpe tsun jahta lu ai  majaw grai kabu ai. Dai gaw masha ni hpe grau nna chye na ya na matu ngai hpe karum ya ai” ngu Sindi tsun ai. Shada da alum ala tsun hkat ai gaw hku hkau lam grau ngang kang shangun ai. Sindi zawn sha, nang mung tinang maga hku nna kaga ni hpe wanglu wanglang hte hku hkau ai hku tsun shaga hpang na nga yang, shada da a hku hkau lam grau ngang kang wa na re.​—Gsh 27:9.

10. Ga Shagawp 27:17 hku nga yang hpunau nauna ni hte arau bungli jawm galaw ai shaloi hpa akyu ni lu wa na kun?

¹⁰ Baruk hte Yeremia a mabyin zawn, hpunau nauna ni hte bungli arau galaw ai shaloi shanhte a kaja ai atsam ningja ni hpe mu wa, chye wa nna shanhte hpe grau hku hkau mayu wa na re. (Ga Shagawp 27:17 hpe hit u.) Ga shadawn, hkaw tsun bungli hta na a manang gaw shi a makam masham hte seng nna nden marai hte sanglang taw ai (sh) Yehowa a yaw shada lam hpe myit lawm let tsun dan taw ai shaloi nang gara hku hkamsha ai kun? Shi hpe grau grau nna tsawra wa na re.

11-12. Hkaw tsun bungli hta arau shang lawm ai majaw hku hkau lam grau ngang kang wa shangun ai ga shadawn hpe tsun dan u.

¹¹ Hkaw tsun bungli hta arau shang lawm ai majaw shada da grau hku hkau wa ai mahkrum madup 2 hpe yu yu ga. Kalang marang sha hkaw tsun sa ai lawk de hkaw tsun arau sa na matu, asak 23 ning rai sai nauna Edelai gaw manang Kenda hpe saw shaga ai. “Anhte gaw myit rawt let hkaw tsun mayu nna hkaw tsun bungli hta mung grau shang lawm mayu ai” ngu shi tsun ai. “Yehowa hpe kaja htum sak jaw lu na matu, anhte hta n-gun jaw lam ra nga ai” ngu nna mung tsun ai. Shan arau galaw wa ai majaw hpa akyu ni lu wa ai kun? “Lani mi htum mat shagu, an gara hku hkamsha ai, shada da gara hku n-gun jaw lu ai, hkaw tsun bungli hpe Yehowa gara hku lam matsun ya ai hpe tsun byin ai. An dai zawn shaga hkat ai majaw, grau hku hkau wa ai” ngu Edelai tsun ai.

¹² Pyintit mungdan kaw na dinghku n nga ai nauna Mariyan hte Lela gaw Kaang Ahprika Mungdan a masha law ai Ban-gi mare hta bat 5 daram sa hkaw tsun ma ai. Lela ndai hku tsun ai: “Mariyan hte ngai mayak mahkak hkrum wa  ai. Raitim, an gaw atsawm tsun shaga nna jet ai tsawra myit madun ai majaw, hku hkau lam grau nna ngang kang wa ai. Mariyan gaw hkaw tsun lawk kaw na masha ni hpe tsawra ai, myit rawt let hkaw tsun ai, masa lam hku hkan nna nga chye ai hpe ngai mu ai shaloi, shi hpe grau nna hkungga wa ai.” Dai zawn akyu hpe hkamsha lu na matu, nang gaw kaga mungdan de n htawt ra ai. Na a hkaw tsun lawk na hpunau nauna ni hte arau hkaw tsun ai shaloi, shada da grau chye wa nna hku hkau lam grau ngang kang wa na re.

13. Manang ni hte arau bungli galaw ai shaloi hpa ni hpe mu wa chye ai kun?

¹³ Anhte a manang ni hte bungli arau galaw ai shaloi, kalang lang shanhte a kaja ai lam ni hpe mu wa ai zawn, gawng kya ai lam ni hpe mung mu wa na re. Dai zawn lam hpe gara hku tawt lai lu na kun? Yeremia a kasi hpe bai myit yu u. Kaga ni a kaja ai lam ni hpe mu na matu hte gawng kya ai lam ni hpe myit maju n jung na matu shi hpe hpa gaw karum ya wa ai kun?

14. Yehowa hte seng nna Yeremia hpa hpe sharin la wa ai kun? Dai gaw shi hpe gara hku karum ya wa ai kun?

¹⁴ Yeremia gaw Yeremia laika hpe ka wa nna, Hkawhkam Laika 1 hte 2 hpe mung ka wa ai rai na re. Dai lit ni hpe gun ai shaloi, n hkum tsup ai masha ni hpe Yehowa matsan dum myit madun ai lam hpe laksan hku nna shi chye wa ai. Ga shadawn, Hkawhkam Ahab gaw shi galaw lai wa ai n kaja ai lam ni hte seng nna myit malai lu ai shaloi, shi a prat hta nta masha yawng jahten hkrum na lam shi mu lu na n re ngu Yehowa tsun ai. (1 Hk 21:27-29) Dai zawn sha, Manashe galaw ai mara ni gaw Ahab galaw ai mara ni hta grau sawng ai hpe Yeremia chye ai. Raitim, Manashe myit malai lu ai majaw Yehowa mara raw ya ai. (2 Hk 21:16, 17; 2 Hl 33:10-13) Yeremia mung shi a manang ni hte kanawn mazum ai shaloi, myit galu na matu hte matsan dum chye na matu, dai labau ni gaw teng sha karum ya na re.​—Shk 103:8, 9.

15. Baruk myit bra mat ai shaloi Yehowa a myit galu ai lam hpe Yeremia gara hku kasi la wa ai kun?

¹⁵ Baruk gaw shi a magam lit hte seng nna chyahkring mi myit bra mat ai shaloi, Yeremia gara hku karum ya wa ai hpe myit yu u. Shi gaw manang hpe alawan myit daw mat na malai, Karai Kasang a matsan dum myit hte Baruk a matu dingtawk re ai shiga hpe tsun dan ai hku nna karum ya wa ai. (Yer 45:1-5) Ndai mabyin kaw nna anhte hpa sharin la lu ai kun?

16. Ga Shagawp 17:9 hku nga yang shada da a ngang kang ai hku hkau lam hpe matut grin nga hkra hpa galaw ra na kun?

¹⁶ Teng sha nga yang, hpunau nauna ni kaw nna hkum tsup ai lam hpe n mai myit mada ai. Dai majaw, marai langai ngai hte manang byin ai shaloi, dai hku hkau lam hpe matut ngang kang hkra shakut ra ai. Anhte a manang ni shut ai lam galaw ai shaloi, matsan dum myit madun ra ai. Raitim, Chyum Laika hta madung tawn ai hpaji jaw ga ni hpe dingtawk tsun dan ra ai. (Shk 141:5) Shanhte gaw anhte hpe hkra machyi hkra galaw yang mung mara raw ya ra ai. Anhte mara raw ya ngut sai nga yang, dai lam hpe hpang hta bai n tsun ging ai. (Ga Shagawp 17:9 hpe hti u.) Yakhkak ai dai ni aten hta, anhte tsawra ai hpunau nauna ni a n kaja ai lam ni hpe myit maju jung na malai, kaja ai atsam ningja ni hpe sha myit maju jung ra ai. Dai hku galaw na nga yang, shanhte hte hku hkau lam ngang kang wa nna, ru tsang kaba laman hta, anhte ra nga ai manang ni hpe lu na re.

17. Yakhkak la ai aten hta myihtoi Yeremia gaw shi nan manang kaja re ai hpe gara hku sakse madun wa ai kun?

¹⁷ Yakhkak la ai aten hta myihtoi Yeremia gaw shi nan jet ai manang re ai hpe sakse madun wa ai. Ga shadawn, ahkang aya nga ai Ebed-melek gaw Yeremia hpe hkum pup nhkun  kata kaw nna hkye la wa ai hpang, hkawseng shadang sha ni shoihpa jaw na hpe shi hkrit tsang wa ai. Dai lam hpe Yeremia na ai shaloi, azim sha n nga wa ai. Hkrum nga ai manghkang hpe tawt lai lu na re ngu manang Ebed-melek hpe myit mada lam jaw wa ai. Yeremia gaw bawng dung hkrum nga tim pyi, shi a manang Ebed-melek hpe Yehowa a myit shalan ya ai ga sadi hpe tsun dan ai hku nna, shi galaw lu ai lam hpe galaw wa ai.​—Yer 38:7-13; 39:15-18.

18. Ga Shagawp 17:17 hku nga yang myit daw nga ai manang hpe gara hku shalan ya mai na kun?

¹⁸ Dai ni aten hta, anhte a hpunau nauna ni gaw yakhkak jamjau lam amyu myu hkrum nga ai. Ga shadawn, shingra tara (sh) masha a majaw byin ai tsin-yam tsindam amyu myu hpe hkrum nga ai. Dai shaloi, tsin-yam hkrum nga ai hpunau nauna ni hpe tinang a nta hta sa nga na matu nkau gaw saw shaga ai. Nkau gaw ja gumhpraw madi shadaw ya ma ai. Raitim, hpunau nauna ni hpe karum ya na matu Yehowa kaw anhte yawng akyu hpyi ya mai ai. Myit daw nga ai hpunau (sh) nauna hpe gara hku n-gun jaw ra na, gara hku shalan ya na hpe n chye ai baw byin chye ai. Raitim, karum ya mai ai lam law law nga ai. Ga shadawn, shanhte hpe aten jaw mai ai. Shanhte tsun ai hpe tsawra myit hte madat ya mai ai. Tinang hpe shalan ya ai Chyum daw ni hpe bai tsun dan mai ai. (Esa 50:4) Ahkyak htum gaw shanhte ra kadawn nga ai shaloi karum ya ra ai.​—Ga Shagawp 17:17 hpe hti u.

19. Ngang kang ai hku hkau lam hpe ya gawgap ai gaw htawm hpang a matu gara hku karum ya lu ai kun?

¹⁹ Hpunau nauna ni hte ngang kang ai hku hkau lam hpe gawgap na matu hte, dai hpe hkang da na matu ya aten hta shakut ra ai. Hpa majaw kun? Anhte a hpyen ni gaw n jaw ai shiga ni hte masu ga ni hpe lang nna anhte dumbru dumbra byin mat hkra shakut nga ai majaw re. Shanhte gaw anhte shada da gasat wa hkra shakut nga ai. Raitim, shanhte galoi mung awng dang na n re. Anhte a tsawra myit hpe jahten lu na n re. Anhte hta nga ai hku hkau lam hpe gawng kya mat hkra galaw lu na n re. De a malai, anhte shada da a hku hkau lam gaw ndai mungkan a jahtum hta sha n-ga, htani htana grin nga na re.