1. Nauna ni gaw uhpung hpe hpa lam hku nna madi shadaw ya ai kun? Shanhte gara mayak mahkak ni hkrum nga ai kun? (Makawp sumla hpe yu u.)

NAWKU hpung hta bungli grai shakut ai nauna ni law law nga ai majaw, anhte grai kabu ga ai. Ga shadawn, shanhte gaw zuphpawng ni hte hkaw tsun magam hta shang lawm ma ai. Nkau mi gaw, Nawku Htingnu gram lajang ai hta shang lawm ai. Hpunau nauna ni hpe myit lawm ai lam madun ai. Shanhte hta mayak mahkak ni gaw nga ai. Nkau mi gaw asak kaba ai kanu kawa ni hpe lanu lahku ra ai. Nkau mi gaw nta masha ni a ninghkap ai lam hkrum nga ai. Nkau mi gaw ningrum ningtau n nga ai sha, kasha ni hpe madi shadaw ya na matu bungli shakut ra nga ai.

2. Nauna ni hpe hpa majaw madi shadaw ya ra ai kun?

² Nauna ni hpe hpa majaw madi shadaw ya ra ai kun? Mungkan gaw numsha ni lu ging ai hkungga ai lam hpe galoi mung n jaw ai majaw re. Shanhte hpe madi shadaw ya na matu, Chyum Laika hta anhte hpe tsun da ai. Ga shadawn, kasa Pawlu gaw nauna Hpobe hpe hkap tau la na matu hte “shi hta ra kadawn nga ai hte maren, karum madi shadaw” ya na matu Roma nawku hpung hpe tsun wa ai. (Rom 16:1, 2, JCLB) Pawlu gaw Hparishe galaw wa ai shaloi, htung hking shingkang ka-up hkrum ai majaw, num ni hpe n hkungga ai hku kanawn mazum wa na re. Hkristan byin wa ai hpang hta gaw, Yesu a kasi ningli hpe hkan sa ai majaw, numsha ni hpe hkungga nna matsan dum myit hte kanawn mazum wa ai.​—1 Ko 11:1.

3. Yesu gaw numsha ni hpe gara hku kanawn mazum ai kun? Karai a ra sharawng ai hte maren galaw ai numsha ni hpe shi gara hku mu mada ai kun?

³ Yesu gaw, numsha yawng hpe hkungga let kanawn mazum wa ai. (Yhn 4:27) Shi a aten hta, numsha ni hpe Yuda nawku htung ningbaw ni mu mada wa ai zawn, shi n mu mada wa ai. “Yesu gaw numsha ni hpe n hkungga ai hku galoi mung n tsun wa ai” ngu Chyum Laika hte seng ai laika buk langai hta tsun da ai. Raitim, shi Kawa ra sharawng ai hpe galaw ai numsha ni hpe grau nna hkungga ai. Shanhte hpe shi a kanau kana ni hku mu mada nna,  sadi dung ai lasha ni hte arau madun da ai.​—Mat 12:50.

4. Ndai sumhpa hta hpa lam hkaja na kun?

⁴ Yesu gaw Karai a magam gun ai nauna ni hpe karum shingtau na matu jin jin rai nga ai. Shanhte hpe manu shadan nna makawp maga ya ai. Nauna ni hpe myit tau ya ai lam madun wa ai Yesu a kasi hpe gara hku hkan sa mai ai lam hkaja yu ga.

5. Nauna nkau gaw kaja ai kanawn mazum lam kaw nna akyu lu na matu hpa majaw yak chye ai kun?

⁵ Anhte hpunau nauna yawng gaw, kaja ai kanawn mazum lam ra ai. Raitim, kalang lang nauna ni gaw, dai hku galaw na matu yak nga ai. Hpa majaw kun? Ndai lam ni hpe yu yu ga. Nauna Jawdan * ndai hku tsun ai: “Ngai gaw dinghku n nga ai majaw, nawku hpung hta shara n nga ai, akyu n rawng ai ngu hkamsha ai.” Hkaw tsun bungli grau galaw lu na matu kaga de htawt ai nauna Hkristin ndai hku tsun ai: “Nawku hpung nnan de htawt yang, garen gari ai ngu hkamsha chye ai.” Hpunau nkau mi mung dai hku hkamsha chye ai. Makam masham n bung ai dinghku hta nga ai ni gaw, shanhte a nta masha ni hte san san rai nga ai ngu hkamsha chye nna, hpunau nauna ni hte mung kaga san san rai nga ai ngu hkamsha chye ai. Nauna nkau gaw, machyi nga ai, machyi ai masha ni hpe gawn lajang ya ra ai majaw, nta kaw na n lu pru ai aten ni hta garen gari ai ngu hkamsha chye ai. Enet ndai hku tsun ai: “Anu hpe ngai hkrai sha gawn lajang ra ai majaw, kanawn mazum ai poi ni de n lu sa ai.”

6. Luka 10:38-42 hta tsun da ai hte maren Yesu gaw Mari yan Marhta hpe gara hku karum ya wa ai kun?

⁶ Yesu gaw sadi dung ai nauna ni hpe aten jaw kanawn mazum nna, shanhte a matu manang ajet byin wa ai. Dinghku n nga ai ni rai chye ai Mari yan Marhta hte shi a hku hkau lam hpe myit yu ga. (Luka 10:38-42 hpe hti u.) Shi tsun ai, galaw ai lam ni hku nna, shanhte hpe shalan shabran ya wa ai. Mari gaw Sape langai zawn, Yesu a lagaw n hpang hta dung gwi ai du hkra hku hkau ai. * Marhta mung Mari bungli n karum ai majaw pawt ai shaloi, myit hta nga ai hte maren Yesu hpe tsun gwi ai. Manu dan ai lam ni sharin la na matu, dai nauna yan hpe Yesu dai aten hta karum ya wa ai. Kaga aten ni hta mung, Mari, Marhta hte shanhte a kayung Lazaru hpang sa chyai ai hku nna shanhte hpe lanu lahku ai lam madun wa ai. (Yhn 12:1-3) Dai majaw mung, Lazaru grai machyi ai shaloi, Mari yan Marhta gaw Yesu hpe karum hpyi gwi ai re.​—Yhn 11:3, 5.

7. Nauna ni hpe n-gun jaw lu ai lam langai gaw hpa rai kun?

⁷ Nauna nkau mi a matu zuphpawng ni kaw sha, hpunau nauna ni hte kanawn mazum na aten nga ai. Dai majaw, shanhte hpe hkap tau la u, ga shaga u, lanu lahku ai lam chye shangun u. Jawdan ndai hku mung tsun ai: “Nye a mahtai ni hpe kaga ni sadi hkrup ai shaloi, ngai hte hkaw tsun arau sa na matu lajang ai shaloi, kaga lam ni hku nna lanu lahku ai lam madun ai shaloi ngai grai n-gun lu ai.” Nauna ni gaw anhte a matu grai ahkyak ai lam shanhte chye hkra galaw u. “Zuphpawng langai daram n lu sa yang pyi, hpunau nauna ni gaw ngai gara hku rai nga na hpe san wa na lam ngai chye ai. Dai gaw ngai hpe lanu lahku ai lam chye shangun ai” ngu nauna Kira tsun ai.

8. Gara lam ni hku nna Yesu a kasi hpe anhte hkan sa lu ai kun?

⁸ Yesu zawn, anhte mung nauna ni hte kanawn mazum na matu, aten jaw mai ai.  Shanhte hpe shat sha shaga mai ai (sh) kanawn mazum ai lam hta shang lawm na matu, saw shaga mai ai. Dai shaloi, shanhte hpe n-gun jaw ga ni sha tsun u. (Rom 1:11, 12) Myitsu salang ni mung, Yesu a myit jasat nga ra ai. Dinghku n de ai prat gaw, nkau mi a matu yak chye ai lam Yesu chye ai. Raitim, dinghku de yang she, kashu kasha lu yang she, ngwi pyaw na ngu n tsun wa ai. (Luk 11:27, 28) De a malai, Yehowa a magam gun ai sha, jet ai ngwi pyaw lam lu shangun ai.​—Mat 19:12.

9. Nauna ni hpe karum ya na matu myitsu salang ni hpa galaw mai ai kun?

⁹ Laksan hku nna, myitsu salang ni gaw Hkristan numsha ni hpe sadi dung ai nauna ni, kanu ni hku nna kanawn mazum ra ai. (1 Tm 5:1, 2) Myitsu salang ni gaw, zuphpawng garai n hpang shi ai aten hte ngut ai aten ni hta nauna ni hpe ga shaga ya ging ai. “Ngai bungli grai law ai hpe myitsu salang langai sadi hkrup nna, aten nga hkra gara hku galaw ai kun? ngu nna san ai. Lanu lahku ya ai majaw, grai chyeju dum ai” ngu nauna Hkristin tsun ai. Nauna ni hte aten la nna ga shaga ai gaw, shanhte hpe lanu lahku ai lam madun ai re. * Myitsu salang ni hte ayan ga shaga ai majaw, akyu lu wa ai lam hpe Enet ndai hku mung tsun dan ai: “Shanhte a lam ngai grau chye wa ai zawn, shanhte mung nye a lam grau chye wa ai. Dai majaw, mayak  mahkak hkrum ai shaloi, shanhte hpang de sa nna karum hpyi na matu grau loi wa ai.”

10. Gara lam ni gaw nauna ni hpe ngwi pyaw shangun ai kun?

¹⁰ Numsha raitim, lasha raitim, anhte yawng gaw tinang a atsam hpe kaga ni sadi hkrup nna manu shadan ai lam tsun wa ai shaloi, kabu ma ai. N rai yang, anhte myit daw wa chye ai. Abige ngu ai dinghku n de ai nauna langai gaw, “ngai hpe kadai na kanau, kadai na kasha ngu nna sha chye nna, san san n chye ai ngu hkamsha ai” lam shi tsun dan ai. Nauna Pam gaw dinghku n de ai prat hte shaning law law sasana magam gun wa ai. Hpang hta gaw, kanu kawa ni hpe gawn lajang na matu, nta de wa mat ai. Ya asak 70 jan sai raitim, ningshawng galaw nga dingyang re. “Ngai hpe madi shadaw ya ai lam gaw, kaga ni a chyeju dum ga ni re” ngu Pam tsun ai.

11. Magam gun ai shaloi tinang hte arau lawm wa ai numsha ni hpe manu shadan ai lam Yesu gara hku madun wa ai kun?

¹¹ “Tinang a lu su ai” arung arai ni hpe akyu jashawn nna, madi shadaw ya wa ai sadi dung ai numsha ni a karum shingtau lam hpe Yesu manu shadan ai. (Luk 8:1-3) Tinang hpe karum ya na matu, ahkang jaw ai sha n-ga, sung htum ai tengman lam ni hpe mung shanhte hpe sharin ya wa ai. Ga shadawn, shi si mat na lam, bai hkrung rawt wa na lam ni hpe numsha ni hpe tsun dan wa ai. (Luk 24:5-8) Hkrum wa na mayak mahkak ni a matu, kasa ni hpe lajang ya wa ai zawn, dai numsha ni hpe mung lajang ya wa ai. (Mrk 9:30-32; 10:32-34) Yesu rim hkrum ai aten hta, kasa ni hprawng mat wa tim, Yesu hpe madi shadaw ya ai numsha nkau gaw, Yesu hpun shadaw hta sat hkrum ai aten du hkra makau hta nga wa ai gaw matsing hpa re.​—Mat 26:56; Mrk 15:40, 41.

12. Numsha ni hpe Yesu hpa lit jaw wa ai kun?

¹² Yesu gaw numsha ni hpe grai ahkyak ai lit ni jaw ai. Ga shadawn, Yesu hkrung rawt wa ai hpe shawng nnan mu ai gaw sadi dung ai numsha ni re. Shi hkrung rawt sai lam kasa ni hpe tsun na matu dai numsha ni hpe Yesu lit jaw wa ai. (Mat 28:5, 9, 10) A.D. 33, Pentikoti poi hta chyoi pra ai wenyi ru jaw ai shaloi, numsha ni mung nga nga na re. Rai yang, namman jaw hkam ai dai num ni gaw, amyu ga amyu myu tsun lu ai atsam lu la nna “Karai Kasang a mauhpa amu magam lam” kaga ni hpe tsun dan na ahkang lu la wa na re.​—Kas 1:14; 2:2-4, 11.

13. Ya prat na Hkristan nauna ni hpa ni galaw ma ai kun? Shanhte hpe manu shadan ai lam gara hku madun mai na kun?

¹³ Yehowa a magam hta shanhte galaw nga ai lam yawng a matu, shakawn ging ai. Dai hta, htingnu ni gawgap ai, gram lajang ai, kaga amyu ga shaga ai hpung ni hpe madi shadaw ya ai, Behtela htingnu ni hta shawang lit gun ai ni lawm ai. Hkye mawai bungli, ga gale ai bungli hta mung karum ya ma ai. Ningshawng ni, sasana magam gun ni hku nna mung magam gun ma ai. Hpunau ni zawn sha, nauna ni mung ningshawng jawng, Kabu Gara Shiga Hkaw Tsun Ai Ni A Matu Jawng, Gilat Jawng ni lung ma ai. Madu jan ni gaw, shanhte a madu wa ni nawku hpung hta, uhpung uhpawng hta lit kaba ni gunhpai na matu madi shadaw ya ma ai. Dai lit nga ai hpunau ni gaw, madu jan ni a madi shadaw lam n nga ai sha kaga ni a matu “kumhpa” hku nna hpring tup magam gun lu na n re. (Ehp 4:8) Dai nauna ni hpe madi shadaw ya lu ai lam ni nang myit yu mai na kun?

14. Shakawn 68:11 hku nga yang myitsu salang ni hpa hpe chye ai kun?

¹⁴ Sharawng awng let magam gun mayu ai nauna ni gaw “hpung kaba” re ai lam, kabu  gara shiga hkaw tsun ai hta tang du ai ni re ai lam myitsu salang ni chye ma ai. (Shakawn 68:11 hpe hti u.) Dai majaw, shanhte a mahkrum madup kaw nna akyu lu la na matu, myitsu salang ni shakut ai. “Masha ni hte ga shaga hpang na matu, tang du ai gara lam ni mu da ai kun? ngu myitsu salang ni san ai shaloi, n-gun lu ai” ngu nauna Abige tsun ai. “Yehowa a uhpung hta ngai mung jut shara mi kaw nna shang lawm nga ai hpe chye na matu karum ya ai” ngu shi tsun ai. Dai sha n-ga, sadi dung nna kunghpan ai nauna ni gaw, mayak mahkak hkrum nga ai ramma nauna ni hpe karum ya lu ai lam myitsu salang ni chye ma ai. (Tit 2:3-5) Nauna ni gaw teng sha shakawn hkrum ging ai.

15. Nauna ni maga hku nna tsun ya na matu gara aten hta ra chye ai kun?

¹⁵ Kalang lang, mayak mahkak hkrum ai shaloi, tinang maga hku nna tsun ya na marai langai hpe nauna ni ra chye ai. (Esa 1:17) Ga shadawn, gaida jan (sh) jahka da ai nauna langai gaw, shi a malai tsun ya na matu (sh) madu wa moi galaw wa ai lit nkau mi hpe galaw ya na masha ra nga ai mung rai chye ai. Asak kaba ai nauna langai gaw, sarawun hte ga shaga ya na matu, karum shingtau lam ra nga ai mung rai chye ai. Uhpung a kaga bungli ni hta karum ya nga ai ningshawng nauna gaw, kaga ningshawng ni daram magam bungli hta n galaw ai majaw mara shagun hkrum ai shaloi, makawp maga nna tsun ya na matu ra nga chye ai. Nauna ni hpe gara lam ni hku nna naw karum ya mai na kun? Yesu a kasi ningli hpe yu yu ga.

16. Marku 14:3-9 hta tsun da ai hte maren Yesu gaw Mari hpe gara hku makawp maga ya wa ai kun?

¹⁶ Sadi dung ai nauna ni hpe kaga ni chye na shut ai shaloi, Yesu gaw makawp maga nna tsun ya ai. Ga shadawn, Mari hpe Marhta mara shagun ai shaloi, Yesu makawp maga ya ai. (Luk 10:38-42) Mari a dawdan lam shut ai ngu kaga ni mara shagun ai shaloi hta mung, Yesu gaw lahkawng lang makawp maga ya wa ai. (Marku 14:3-9 hpe hti u.) Mari a myit jasat hpe chye na ai majaw ndai hku shakawn ya ai: “Shi gaw ngai hta kaja ai amu galaw ni ai . . . Shi gaw rai lu ai hte maren galaw nu ai.” Mari hta matsan dum myit nga ai lam hpe “kabu gara shiga hpe mungkan ga ting shara shagu hkan e hkaw dan” ai hta myit dum nga na ngu nna pyi tau hkrau tsun wa ai. Ya, dai hte maren hpring tsup taw nga ai. Dai nauna a tingkyeng myit n rawng ai amu hte mungkan ting hkaw tsun bungli hpe matut mahkai nna Yesu tsun wa ai gaw myit lawm hpa re. Dai ga ni gaw, mara shagun hkrum wa ai Mari hpe myit simsa lam lu shangun na re.

17. Nauna langai maga kaw nna tsun ya na matu ra wa chye ai masa lam langai hpe tsun dan u.

¹⁷ Ra ang yang, nauna ni maga hku nna nang gaw makawp maga nna tsun ya ai kun? Ga shadawn, ndai masa hpe myit yu ga. N kam n sham ai ningrum ningtau nga ai nauna langai gaw, zuphpawng ni hpe hpang hkrat chye ai, ngut ai hte kalang ta bai wa ai hpe hkaw tsun masha nkau mi sadi hkrup ai. Kasha ni hpe mung zuphpawng de nau n shaga sa wa ai. Kasha ni hpe zuphpawng de shaga sa na matu, madu wa hpe dai hta grau nna ahkang hpyi ging ai ngu nkau mi mara shagun ma ai. Gaja nga yang, nauna gaw dang lu ai daram shakut nga ai. Lani mi hta galaw ra na lam ni hpe shi hkrai lajang n mai ai zawn, ma ni hte seng nna mung shi hkrai n mai dawdan ai masa rai nga ai. Nang hpa galaw lu ai kun? Nauna hpe shakawn ya nna, dang lu ai daram shakut nga ai hpe kaga ni a man hta tsun dan na nga yang, mara shagun sana n re.

18. Gara lam ni hku nna nauna ni hpe karum ya mai ai kun?

¹⁸ Tatut karum ya ai hku nna nauna ni hpe myit lawm ai lam madun mai ai. (1 Yh 3:18)  Hkam n kaja ai kanu hpe gawn lajang ra ai nauna Enet ndai hku tsun ai: “Manang nkau gaw, ngai bungli hkyemsa hkra anu hpe sa gawn lajang ya ai shaloi, malu masha ni la sa wa ai shaloi, tsawra matsan dum hkrum ai, nawku hpung shang masha re ai ngu hkamsha ai.” Jawdan mung karum shingtau lam lu la wa ai. Hpunau langai gaw shi hpe mawdaw gram chye hkra sharin ya ai. “Nye a shimlum lam a matu hpunau nauna ni myit tsang ya ai lam chye ai majaw, grai kabu ai” ngu Jawdan tsun ai.

19. Gara lam ni hte myitsu salang ni karum ya lu na kun?

¹⁹ Myitsu salang ni gaw, nauna ni a ra kadawn ai lam hpe chye hkra shakut ging ai. Shanhte hpe gara hku kanawn mazum ai lam Yehowa myit lawm ai hpe myitsu salang ni chye ai. (Yak 1:27) Dai majaw, chye na ya lu ai masa ni hta grai tara ja ai hku n re ai sha, Yesu a rap ra ai myit jasat hpe kasi la nga ai. (Mat 15:22-28) Myitsu salang ni maga hku nna shawng karum ya ai shaloi, nauna ni gaw lanu lahku hkrum ai ngu hkamsha ai. Nauna Kira nta htawt na lam lawk hpa-awn chye ai shaloi, karum ya na matu kalang ta lajang ai. “Ram ram myit simsa mat ai. Myitsu salang ni a n-gun jaw ga ni, tatut karum ya ai lam ni a majaw, ngai gaw nawku hpung hta shara nga ai, yakhkak hkrum ai aten hta langai sha n re ai lam hkamsha ai” ngu Kira tsun ai.

20-21. Hkristan nauna yawng hpe manu shadan ai lam gara hku madun mai ai kun?

²⁰ Ya aten hta nawku hpung ni hpe yu dat ai shaloi, anhte a madi shadaw ai lam lu ging ai, bungli shakut ai Hkristan nauna law law hpe mu lu ai. Yesu a kasi ningli kaw nna chye lu ai hte maren, aten jaw kanawn mazum ai hpe shanhte chye wa hkra karum ya lu ai. Karai a magam hta shanhte galaw nga ai lam ni a matu chyeju dum ai lam madun mai ai. Ra ang yang, shanhte maga hku nna makawp maga tsun ya mai ai.

²¹ Roma nawku hpung de kasa Pawlu ka ai hpungdim dat laika hta Hkristan nauna marai 9 hpe laksan madun da ai. (Rom 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Pawlu a shakram ai ga, shakawn ai ga ni hpe na lu ai shaloi, dai nauna ni grai n-gun lu wa na re. Anhte mung, nawku hpung hta nga ai nauna yawng hpe madi shadaw mat wa ga. Dai lam hku nna anhte a nta masha ni zawn, shanhte hpe manu shadan ai lam madun mai ai.