•  “Anyanya ala aseo vyũ ĩndĩ matalea kũũthatya”

•  Itumi ilĩ sya kũtũngĩĩa mũuo

•  Kĩla andũ angĩ ma mũika maasya

 Andũ ala mũsyaanĩwʼe mawetawa ta mo “anyanya ala aseo vyũ, ĩndĩ matalea kũũthatya.” Nũmendete, o namo nĩmakwendete, ĩndĩ mavinda amwe ũyĩthĩa nĩ vinya kũmĩanĩsya namo. Helena, ũla wĩ na ũkũũ wa myaka 18, aĩtye atĩĩ, “Mũinawa atindĩaa kũnthatya. Nĩwĩthĩawa esĩ ũndũ ũtonya kũmbĩa kana ũndũ ũtonya kũmbĩka nĩ kana nĩthate.”

 Mathĩna amwe ma andũ masyaanĩwʼe nĩmatonya kũminwa kwa kũea ngewa nesa, na kwĩthukĩanĩsya. Kwa ngelekanyʼo:

•   Anake elĩ masyaanĩwʼe mekalaa lumunĩ ĩmwe no maemanwe nũndũ wa mũndũ kũlikĩĩla maũndũ ma ũla ũngĩ. Maĩle kwĩka ata? Maĩle kwĩmanyĩsya kwĩthukĩanĩsya na mainengane mwanya ũla kĩla ũmwe ũkwenda. Maĩle kũtũmĩa mwolooto wa Mbivilia ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Luka 6:​31.

•   Nĩvatonyeka eĩtu elĩ masyaanĩwʼe makethĩwa kĩla ũmwe osaa ngũa sya ũla ũngĩ atetĩtye. Maĩle kwĩka ata? Maĩle kũneenea ũndũ ũsu na mayĩkĩanĩa mĩvaka ĩũlũ wa kũtũmĩanĩa syĩndũ. Nĩmaĩle kũtũmĩa mwolooto ũla wĩ nthĩnĩ wa 2 Timotheo 2:​24.

 Mathĩna amwe katĩ wa andũ masyaanĩwʼe methĩawa me maito, na nĩmatonya kumĩlya maũndũ mathũku. Kwoona ngelekanyʼo ilĩ syĩ Mbivilianĩ:

•   Miliamu na Aluni nĩmeewʼĩaa kĩwĩu mwana-a-inyia woo, Mose, na ũu nĩwamaeteie mũisyo mũnene. Soma ngewa ĩsu ĩandĩkonĩ ya Motalo 12:​1-​15. Ĩkũlye atĩĩ: ‘Ndonya kwĩka ata ndĩkewʼĩe kĩwĩu ala tũsyaanĩwʼe?’

•   Kaini nĩwaekie ũthilĩku wake waingĩva, na ũu watuma esa kũmũaa mwana-a-inyia Aveli. Soma ngewa ĩsu nthĩnĩ wa Mwambĩlĩlyo 4:​1-​12. Ĩkũlye-ĩ, ‘Ndonya kwĩka ata ngasiĩĩa ũthilĩku wakwa ĩla navĩtĩwʼa nĩ ala tũsyaanĩwʼe?’

 O na ethĩwa wĩĩwʼa ve vinya ata kũmĩanĩsya na ala mũsyaanĩwʼe, ve itumi ilĩ nzeo sya kũtata kwĩka ũu.

1.   Nĩ kwonanyʼa kana nũendeee kũima. Mwanake ũmwe wĩtawa Alex aĩtye ũũ: “Navu ĩtina eĩtu elĩ ainawa matindĩaa kũnthatya. Ĩndĩ yu ndithataa mĩtũkĩ, na nĩnĩmanyĩĩtye kũmomĩĩsya. No wasye nĩnaimie.”

    Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Ũla mũmĩĩsya wa kũthata nĩ wa ũmanyi mwingĩ; ĩndĩ ũla wĩ mĩtũkĩ vevanĩ nũnenevasya ũtumanu.”​—Nthimo 14:29.

2.   Nĩkũũtetheeasya kũmanya ũndũ ũkekalanyʼa na andũ ĩvinda yũkĩte. Ethĩwa ndũtonya kũmĩanĩsya na ala mũsyaanĩwʼe, ũkatonya kwĩkalanyʼa ata na ũla wĩtwaana nake, ala mũkathũkũma ĩmwe, ũla ũkakũandĩka, kana o andũ angĩ?

    Ũwʼo wa maũndũ: Nĩ kana wĩĩkalanyʼa na andũ nesa ĩvinda yũkĩte, no nginya wĩmanyĩsye kwĩthukĩanĩsya na andũ na kũeleanwa namo, na vai vandũ vangĩ ũtonya kwĩmanyĩĩsya maũndũ asu eka o mũsyĩ kwenyu.

    Mbivilia yaĩtye atĩĩ: ‘Kwa ngalĩ ĩla yenyu, ĩthĩwai na mũuo.’​—Alomi 12:18.

 We no wende ũtethyo ĩũlũ wa ũndũ ũtonya kũtũngĩĩa mũuo wĩ na mwĩĩtu kana mwanake mũsyaanĩwʼe? Soma kĩlungu kĩĩ, “Kĩla andũ angĩ ma mũika maasya,” na ĩndĩ ũisisya ĩthangũ yĩ na makũlyo ma kusũsya yĩla yĩ na kyongo, “Kwĩkalanyʼa Nesa na Ala Mũsyaanĩwʼe.”