Kĩla ũthi ũvoonĩ ũla wĩ vo

We Yesũ Ambiwe Ngelanyʼonĩ?

We Yesũ Ambiwe Ngelanyʼonĩ?

Ũndũ Mbivilia yaasya

 Andũ aingĩ monaa ngelanyʼo ne yo ũvano ũla mũnene wa Aklĩsto. Ĩndĩ, Mbivilia ndĩeleetye mũtĩ ũla Yesũ wooaĩiwe ũndũ wailyĩ, kwoou vai mũndũ wĩsĩ nesa vyũ ũndũ mũtĩ ũsu wailyĩ. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, Mbivilia nĩĩkĩĩthĩtye kana Yesũ ndaambwa ngelanyʼonĩ ĩndĩ aathĩĩiwe mũtĩnĩ.

 Mbivilia ĩtũmĩaa ndeto ya Kĩkiliki stau·rosʹ ĩla ĩkũweta ĩũlũ wa mũtĩ ũla Yesũ wooaĩiwe. (Mathayo 27:40; Yoana 19:17) O na kau mavinda maingĩ Mbivilia mbingĩ ialyũũlĩte ndeto stau·ros ta “ngelanyʼo,” asomi aingĩ nĩmetĩkĩlanaa kana ndeto ĩsu yonanasya “mũtĩ kana kĩtingʼĩ kĩlũngalu kĩnzĩlĩtwe nthĩ.” a Ĩvuku yĩtawa A Critical Lexicon and Concordance to the English and Greek New Testament yaĩtye kana ndeto stau·rosʹ “ĩyonanasya ilungu ilĩ sya mbwaũ ikwatanĩtwʼe.”

 Mbivilia nĩtũmĩĩte ndeto ya Kĩkiliki xyʹlon ĩla no ũndũ ũmwe na ndeto stau·rosʹ. (Meko ma Atũmwa 5:30; 1 Vetelo 2:24) Ndeto xyʹlon ĩalyũlĩtwe ta “ũvwaũ,” “kĩtingʼĩ,” kana “mũtĩ.” b Mbivilia yĩtawa The Companion Bible yaĩtye ũũ: ‘Vaiĩ ndeto o na ĩmwe ya Kĩkiliki nthĩnĩ wa Ũtianĩo Mweũ yonanĩtye ilungu ilĩ sya mũtĩ ikwatanĩtwʼe.’

Ngai nĩwendaa andũ matũmĩe ngelanyʼo ũthaithinĩ?

Ndeto ya Kĩlatini, ĩla nĩ crux simplex​, yonanasya mũtĩ mũlũngalu kana kĩtuĩ kĩla kyatũmĩawa kũathĩĩa ingʼendilĩ

 O na ethĩwa Yesũ ooaĩiwe mũtĩnĩ ũilyĩ ata, maũndũ aa me vaa ĩtheo ma wʼo na maandĩko ma Mbivilia nĩmekwonanyʼa kana tũyaĩle kũtũmĩa ngelanyʼo ũthaithinĩ.

  1.   Ngai ndendeeawʼa nĩ andũ ala matũmĩaa mĩvwʼanano ũthaithinĩ vamwe na ala matũmĩaa ngelanyʼo. Ngai ameie Aisilaeli maikaatũmĩe mũvwʼanano wa “kĩndũ o na kĩva” ũthaithinĩ woo. Namo Aklĩsto meĩtwe ‘makĩe kũthaitha mĩvwʼanano.’​—Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 4:15-19; 1 Akolintho 10:14.

  2.   Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa mayatũmĩaa ngelanyʼo ũthaithinĩ. c Atũmwa ma Yesũ nĩmatiĩie Aklĩsto onthe ngelekanyʼo nzeo kwĩsĩla momanyĩsyo moo.​—2 Athesalonika 2:15.

  3.   Kũtũmĩa ngelanyʼo ũthaithinĩ kwambĩĩiwʼe nĩ andũ mathaithaa mĩvwʼanano. d Myaka maana maingĩ ĩtina wa Yesũ kũkwʼa, makanisa nĩmambĩĩie kwelelũkya momanyĩsyo ala Yesũ wamanyĩasya, na andũ ala mambĩĩie kũthi makanisanĩ asu “nĩmeetĩkĩlilwʼe kũtũmĩa mĩvwʼanano ĩla matũmĩaa ũthaithinĩ woo matanatwʼĩka Aklĩsto,” mĩvwʼanano ĩsu nĩ vamwe na ngelanyʼo. (The Expanded Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words) Ĩndĩ Mbivilia ndyaĩtye kana nĩ kenda mũndũ aalyũke ethĩwe Mũklĩsto, no etĩkĩlwʼe aendeesye maũndũ ala ũneekaa matosanĩte na Mbivilia ta kũtũmĩa mĩvwʼanano.​—2 Akolintho 6:17.

a Sisya New Bible Dictionary, Third Edition, edited by D. R. W. Wood, ĩthangũ ya 245; Theological Dictionary of the New Testament, Volume VII, ĩthangũ ya 572; The International Standard Bible Encyclopedia, Revised Edition, Volume 1, ĩthangũ ya 825; na The Imperial Bible-Dictionary, Volume II, ĩthangũ ya 84.

b Sisya The Expanded Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words, ĩthangũ ya 1165; A Greek-English Lexicon, yĩla yĩandĩkĩtwe nĩ Liddell na Scott, Ninth Edition, ĩthangũ ya 1191-​1192; na Theological Dictionary of the New Testament, Volume V, ĩthangũ ya 37.

c Sisya Encyclopædia Britannica, 2003, entry “Cross”; The Cross​—Its History and Symbolism, ĩthangũ ya 40; na The Companion Bible, Oxford University Press, appendix 162, ĩthangũ ya 186.

d Sisya The Encyclopedia of Religion, Volume 4, ĩthangũ ya 165; The Encyclopedia Americana, Volume 8, ĩthangũ ya 246; na Symbols Around Us, ĩthangũ ya 205-​207.