Mwana-a-asa ũmwe aisye, “Kĩĩ nĩkyo nĩthĩĩtwe neteele kwa myaka 19!” Nĩ kyaũ weeteele? Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ wa Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto ya kĩthyomo kyake kya Bengali. Andũ aingĩ maasya take yĩla makwata Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ kĩthyomonĩ kyoo. Ĩndĩ we waaĩsa kwĩkũlya nĩ kyaũ kĩendeeaa yĩla Mbivilia ĩsu ĩkũalyũlwa na kũtumbĩthwʼa?

 Mbee, Kamitii ya Ũandĩki ya Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩvĩtũkĩthasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala manyuvwa maalyũle Mbivilia. Timũ ĩsu yanyuvwa ĩkuaa ĩvinda yĩana ata kũmĩalyũla? Mwana-a-asa Nicholas Ahladis athũkũmanaa na Mũvĩa wa Kũtetheesya Maũndũ ma Ũalyũli, ũla wĩ Warwick, New York, na easya kana timũ ĩkuaa ĩvinda kwosana na “maũndũ me kĩvathũkanyʼo, ta kwa ngelekanyʼo, ĩ timũ yĩ na aalyũli meana, kĩthyomo kyoo kyetete ata, mo ala makĩneenaa nĩmesĩ ũndũ andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ mekalaa kana mayĩsĩ, na kyo kĩthyomo kyoo nĩkĩthĩwa kĩvĩtũũkene isionĩ imwe. Ĩndĩ no twasye timũ ĩmwe ĩkuaa katĩ katĩ wa mwaka ũmwe na myaka ĩtatũ kũmina Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto, na ta myaka ĩna kana mbeange kũmina Mbivilia yonthe. Na ethĩwa nĩ timũ ya kĩthyomo kya ala matewʼaa, ĩkuaa myaka mingangĩ.”

 Aalyũli ti mo me oka meanĩasya wĩa ũsu wa kũalyũla Mbivilia. Nĩvamanthawa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma wumo wĩ kĩvathũkanyʼo, na mavinda angĩ, o na ma nthĩ syĩ kĩvathũkanyʼo, nĩ kana masome kĩla kĩalyũlilwe, na mainengane mawoni moo. Na mekaa ũu mateũkũlya maĩvwe kĩndũ. Mawoni moo nĩmatumaa aalyũli maalyũla Mbivilia yĩ na ũvoo wa wʼo, wĩ na kĩthyomo kĩ laisi, na ũkũeleeka. Ũndũ ũsu asomi asu mekaa nũtethasya mũno nũndũ o tondũ mwana-a-asa ũmwe wa South Africa ũmanyĩasya aalyũli wĩa ũsu waĩtye, “aalyũli mewʼaa me na ĩandũ ĩnene mũno vala ve Yeova na ala meũsoma Ndeto yake.”

 Wĩa wa kũalyũla wathela, Mbivilia nĩtũmawa ĩkatumbĩthwʼe na ĩikwatanwʼa. Ala meũmĩtumbĩthya matũmĩaa syĩndũ ta ĩkũmi. Matũmĩaa ĩthangũ, ingi, kĩndũ kya kũtũmĩwa ta kava, ngamu, kĩtambaa kĩũmu kyũmbĩĩawa kavanĩ, kĩndũ kya langi wa siliva (silver leaf), tũũtili tũla twĩkĩawa katĩkatĩ, tũũtili tũla tũkwatanasya twĩndũ twa kwetethya mũongo wa ĩvuku ĩũlũ na ĩtheo, twĩndũ twa kwetethya mũongo wa ĩvuku, na katambala ka kũvwʼĩka kava ngalĩ ya nthĩnĩ nĩ kana katetheesye kũkwatanyʼa Mbivilia. Mwakanĩ wa 2019, ndola mbee wa milioni 20 sya Amelika syatũmĩiwe kũthooa syĩndũ isu kwondũ wa kũtumbĩthya Mbivilia. Mwakanĩ o ũsu, ala mathũkũmaa kũu matũmĩie masaa mbee wa 300,000 kũtumbĩthya na kũvakĩĩsya Mbivilia nĩ kana itũmwe kũndũ na kũndũ.

 Nĩkĩ ĩvinda yĩana ũu na mbesa singĩvĩte ũu itũmĩawa mawĩanĩ asu? Mwana-a-asa Joel Blue athũkũmanaa na Mũvĩa wa Nthĩ Yonthe wa Kũtumbĩthya, na asũngĩĩte ũũ: “Mbivilia nĩyo ĩvuku yĩla ya vata vyũ tumĩthasya. Kwoou twendaa mũndũ amyona, amũtaĩe Ngai ũla tũthaithaa na aitaĩa ũvoo ũla tũtavanasya.”

 Eka Mbivilia ĩla ĩtũmĩawa nĩ andũ aingĩ ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ, nĩtumĩthasya mũthemba ũngĩ ũtũmĩawa nĩ andũ me na mathĩna ma mwanya. Kwa ngelekanyʼo, Mbivilia ya mũandĩko wa ala matonaa ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ yĩ vo kwa ithyomo ĩkũmi. Kumĩthya Mbivilia ĩmwe nima ya kĩthyomo kĩu kũkuaa masaa ta nyanya, na nũndũ yumĩthawʼa ilungu ilungu, yonthe ĩkuaa mwanya wa mita ta 2.3 (vuti 7.5) kavatinĩ. O na ĩngĩ, nĩtumĩthasya Mbivilia ĩseũvĩtwʼe kwa nzĩa ya mwanya kwondũ wa avungwa ala me yela ila syĩtĩkĩlasya o mavuku ala me na kava ya ĩthangũ.

 Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ nĩtethasya mũno ala mamĩkwata. Kwasũanĩa kĩkundi kya kĩthyomo kya Kiluba, kĩla kĩ Tombe, nthĩ ya Democratic Republic of the Congo. Kuma taoninĩ ĩla nene kũthi Tombe wĩsĩlĩte lelũ nĩ kĩlomita mbee wa 1,700 (maili 1,000). Ngũsĩ ila syĩ kũu syatwĩe na Mbivilia o ĩmwe, nayo yaĩ na kĩthyomo kya tene kya Kiluba. Yĩla mekwĩyũmbanĩsya maũmbano, ũmwe aminana nayo atwaĩaa ũla ũngĩ. Ĩndĩ twĩ Mwei wa 8, 2018, nĩmakwatie Mbivilia nima ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ ya kĩthyomo kya matukũ aa kya Kiluba, na kuma ĩvinda yĩu, kĩla ũmwe kĩkundinĩ e na yake.

 Mwĩĩtu-a-asa ũmwe ũneenaa kĩthyomo kya German aisye ũũ ĩũlũ wa Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ ĩla yĩkĩtwe moalyũku kĩthyomonĩ kyoo: “Matukũ aa ndisomaa Mbivilia nĩkwĩthĩwa no nginya nĩmĩsome. Ĩndĩ nĩthĩaa ndyĩkũlya, ‘Saa sya kũsoma ikavika ĩndĩĩ nĩmĩsome ĩngĩ?’” Nake mũvungwa ũmwe aandĩkie: “Yĩla nanengiwe Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ, nĩyavĩndũie thayũ wakwa. Namĩkwata nĩwʼo nambĩĩie kũelewa Ndeto ya Ngai nesa. No nende kũmanya maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa Ngũsĩ sya Yeova na ũndũ ndonya kũtwʼĩka ũmwe woo.”

 Onthe ala masomaa Mbivilia ya Ũalyũlo wa Nthĩ Nzaũ nĩmatũngaa mũvea nũndũ wa mĩvothi ĩla ĩtetheeasya kũmyumĩthya. Mĩvothi ĩsu yumawʼa kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe, na ala mamyũmasya matũmĩaa nzĩa syĩ kĩvathũkanyʼo ila syĩ nthĩnĩ wa donate.dan124.com. Nĩ mũvea mũno nũndũ wa ũlau waku.