Mũndũ wa kwĩkwatw’a nĩwĩkaa kĩla watavw’a. Yĩla wamwĩa eke ũndũ mũna, ndwĩthĩawa na nzika kana ewĩka nesa, na aimina ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte.

O na ethĩwa kana nĩ kanini, no kemanyĩsye ũndũ katonya kwĩthĩwa ke ka kwĩkwatw’a. Ĩvuku yĩmwe yĩtawa Parenting Without Borders yaĩtye ũũ: “Ũtonyi wa kana wa kũkwatya maũndũ wambĩĩa ke na myei 15, na wendi wako wa kwenda kwĩka kĩla mũsyai ũkwĩka wambĩĩaa ke na myei 18 ũu.” O na ĩngĩ yĩendeee kwasya: “Isionĩ mbingĩ, asyai mambĩĩaa kũmanyĩsya syana syoo ũndũ itonya kũmatetheesya tũmaũndũ vau mũsyĩ syavika katĩ wa myaka ĩtano na mũonza. O na kau nĩ nini, syana syĩthĩawa na ũtonyi wa kwĩka maũndũ maingĩ na iimeka nesa.”

Isionĩ imwe, amũika aingĩ nĩmaumaa mĩsyĩ na maitata kwĩkala me oka, ĩndĩ mayĩemwa na maisyoka mũsyĩ kwa asyai. Mavinda amwe, ũu wĩthĩawa nũndũ amũika asu mayaamanyĩw’a nĩ asyai moo ũndũ matonya kũsũvĩa mbesa, kũsũvĩa mũsyĩ, kana kwĩthĩwa me andũ ma kwĩkwatw’a.

Kwoou, nĩ ũndũ waĩlĩte kũmanyĩsya syana syaku ũndũ itonya kwĩthĩwa syĩ sya kwĩkwatw’a nĩ kana syeana syĩthĩwe syĩsĩ kwĩyĩũngamĩa. Ĩvuku How to Raise an Adult yaĩtye: “Ndũkaimanyĩsye kũsyĩkaa kĩla ũndũ nginya yĩla syĩvikya myaka 18, na ĩndĩ ũyĩilekya ikekalĩlye.”

Inenge wĩa itethye.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Wĩanĩ w’onthe ve ũtandĩthyo.”​—Nthimo 14:23.

Syana nini nĩsyendete kũtetheesya asyai masyo wĩa yĩla meũthũkũma. No ũtũmĩe mwanya ũsu kwa kwaĩa syana syaku wĩa vau mũsyĩ itethye.

Asyai amwe mayendete kwĩka ũu. Masyaa kana syana syoo syĩthĩawa na wĩa mwingĩ mũno wa sukulu syaĩle kũtethya, kwoou vai vata va kũsyongeleela mũio.

Ĩndĩ o na vailye ũu, syana ila inengawe mawĩa mũsyĩ itethye nĩsyo syĩkaa nesa sukulu nũndũ nĩsyĩmanyĩĩtye kana wĩa o na wĩva ũla syanengwa nĩsyaĩle kũũtethya nesa na iyĩũmina. O vamwe na ũu, ĩvuku Parenting Without Borders yaĩtye: “Yĩla twalea syana sitũ iitũtetheesya mawĩa kuma syĩ nini yĩla syĩ na wendi ũsu, syambĩĩaa kũsũanĩa kana kũtetheesya andũ ala angĩ ti ũndũ wa vata . . . O na syambĩĩaa kwona kana nĩsyo syaĩlĩte kwĩkwa maũndũ nĩ ala angĩ.”

O tondũ ndeto isu syumĩtw’e ĩvukunĩ yĩu syoonany’a, kũnenga syana wĩa itethye nĩkũtethasya nũndũ kũtumaa syenda kũtetheesya angĩ vandũ va kwenda itethaw’e ne syo. Kũnenga syana wĩa itethye kũitetheeasya kũmanya kana nĩ sya vata nthĩnĩ wa mũsyĩ, na kana syĩ na kĩanda syaĩle kwĩanĩsya.

Tetheesya syana syaku imanye kana yĩla syeeka mavĩtyo, iilea kũketha kĩ syavanda.

MWOLOOTO WĨ MBIVILIANĨ: “Ĩw’a ũtao, na osa ũmanyĩsyo, nĩ kana wĩthĩwe mũĩ mũminũkĩlyonĩ waku.”​—Nthimo 19:20.

Yĩla syana syaku syavĩtya, kwa ngelekany’o ta yĩla kamwana kana kelĩtu kaku kaananga kĩndũ kyeene, ndũkatate o na vanini kũvitha kĩla kĩkĩkie. Ũu no ũtume syana syĩtĩkĩla mawumĩlo ma mavĩtyo masyo, iketya ũekeo, o na iyĩĩva kĩla syanangie.

Yĩla syana syaelewa kana nĩsyaĩle kũĩvĩa mavĩtyo masyo, ũu nũtumaa syĩmanyĩsya

• kwĩthĩwa syĩ ndĩkĩĩku na iyĩtĩkĩla mavĩtyo masyo

• kũeka kũtũla ala angĩ mũtĩ

• kũeka kwĩtetea

• kwĩtasya ũekeo, yĩla ve vata