1-2. Mũlaĩka atavisye ala aka maendete mbũanĩ ya Yesũ kyaũ, na Yesũ ameaĩe meke ata?

VE ŨNDŨ weekĩkie kwakya tene twĩ matukũ 16, mwei wa Nisani, mwaka wa 33. Mũthenya ũsu ve aka mamwendete Ngai moosanie na makwata nzĩa mathi vala Mwĩaĩi Yesũ Klĩsto wathikĩtwe me na kyeva kingĩ. Vaĩ vavĩtĩte mĩthenya ĩlĩ kuma athikwa, na maendete kũvaka mwĩĩ wake mĩtĩ yĩ mũuke mũseo na mauta me mũuke mũseo. Ĩndĩ mavika vo meekie kũkwata mĩnuka nũndũ mbũa yaĩ nthei! Mũlaĩka nĩwamatavisye kana Yesũ nũthayũũkie na ongela kwasya: “E nzĩanĩ aendete Kalilii. Mwĩmwĩthĩa kũu.”—Mt. 28:1-7; Luka 23:56; 24:10.

² Aka asu mauma mbũanĩ, Yesũ nĩwamaumĩlĩile na ameaĩa ũũ: “Endai, mũkatavye ana-a-asa makwa nĩ kana mathi Kalilii, na kũu nĩkw’o membona.” (Mt. 28:10) No nginya Yesũ ethĩwe aĩ na maũndũ ma vata wendaa kwĩaĩa amanyĩw’a make, nũndũ kĩndũ kya mbee kĩla weekie ĩtina wa kũthayũũkw’a kyaĩ kũvangĩthya ũmbano ũsu.

3-4. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana mwĩao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Mathayo 28:19, 20 ndwaanengwa atũmwa me oka? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

³ Soma Mathayo 28:16-20. Ũmbanonĩ ũsu Yesũ wavangĩthisye, nĩwawetie wĩa wa vata ũla amanyĩw’a make maĩ meanĩsye ĩvindanĩ yĩu, na wĩa ũsu now’o tũendeee kwĩanĩsya ĩvindanĩ yĩĩ. Aisye: “Endai ĩndĩ mũkatw’ĩkĩthye andũ ma mbaĩ syonthe amanyĩw’a, . . . na mũimamanyĩsya kũkwata maũndũ onthe ala namwĩaĩe.”

⁴ Yesũ endaa aatĩĩi make onthe matavany’e. Ndaanenga  ala atũmwa make 11 aĩkĩĩku mwĩao ũsu me oka. Twĩsĩ ũu ata? Yĩla Yesũ wanenganie mwĩao ũsu, ti atũmwa make me oka maĩ kĩĩmanĩ kĩu kya Kalilii. Lilikana kana mũlaĩka eeie ala aka ũũ: “Mwĩmwĩthĩa [Kalilii].” Kwoou no nginya aka aĩkĩĩku methĩwe maĩ vo. Ĩndĩ ti ũu w’oka. Mũtũmwa Vaulo nũeleetye kana Yesũ “nĩwamaumĩlĩĩile ana-a-asa angĩ mbee wa 500 ĩvinda yĩmwe.” (1 Ako. 15:6) Amaumĩlĩĩile va?

5. Ĩandĩko ya 1 Akolintho 15:6 yĩtũtetheesya kũmanya ũndũ wĩva?

⁵ Twĩ na itumi nzeo sya kwasya kana Vaulo awetaa ũmbano ũla weekiwe Kalilii, ũla ũeleetw’e nthĩnĩ wa Mathayo kĩlungu kya 28. Itumi syĩva? Mbee, amanyĩw’a aingĩ ma Yesũ maumĩte Kalilii. Kwoou yaĩ laisi kũmbana na andũ aingĩ kĩĩmanĩ kĩu kya Kalilii kwĩ kũmbanĩa nyũmbanĩ ya mũndũ Yelusaleme. Kelĩ, Yesũ aĩ anakomana na atũmwa make 11 nyũmbanĩ ya mũndũ Yelusaleme. Keka Yesũ endaa atũmwa make me oka matethye wĩa wa kũtavany’a na kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a, ethĩwa amanengie mwĩao ũsu me kũu Yelusaleme vandũ va kũmakũlya mathi kũmbanĩa Kalilii me vamwe na ala aka na andũ angĩ.—Luka 24:33, 36.

6. Ĩandĩko ya Mathayo 28:20 yonanĩtye ata kana mwĩao wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a nũtũkonetye ũmũnthĩ, na andũ aingĩ maũatĩĩe ata?

⁶ Kwasũanĩa kĩtumi kya katatũ na kya vata. Mwĩao ũla Yesũ wanengie amanyĩw’a make ndwakonetye o Aklĩsto ala mekalĩte ĩvindanĩ yĩu. Twĩsĩ ũu ata? Yesũ amina kũmeaĩa aisye ũũ: “Nyie nĩ vamwe nenyu mĩthenya yonthe nginya mũminũkĩlyo wa ĩvinda yĩĩ.” (Mt. 28:20) O tondũ Yesũ waisye, ũmũnthĩ andũ aingĩ nĩmatethasya wĩa ũsu. Kwasũanĩa ũndũ ũũ wa kũsengy’a. Vakuvĩ andũ 300,000 kĩla mwaka nĩmatw’ĩkaa amanyĩw’a ma Klĩsto, na nĩmavatisawa makatw’ĩka Ngũsĩ sya Yeova!

7. Twĩneenea kyaũ, na nĩkĩ?

⁷ Andũ aingĩ ala memanyĩasya Mbivilia nĩmekaa maendeeo na makavatiswa. Ĩndĩ ve ala memanyĩasya Mbivilia vamwe naitũ na ũyĩthĩa nĩmeũkĩa kũtw’ĩka amanyĩw’a ma Klĩsto. Nĩmatanĩaa kwĩmanyĩsya, ĩndĩ mayĩkaa maendeeo mavatiswe. Ethĩwa wĩ na mũndũ ũũmanyĩsya Mbivilia, nĩtwĩsĩ kana nũkwenda kũmũtetheesya atũmĩe kĩla weemanyĩsya na aitw’ĩka mũmanyĩw’a wa Klĩsto. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũneenea ũndũ tũtonya kũkiita ngoo sya ala twĩmanyĩasya namo Mbivilia, na ũndũ tũtonya kũmatetheesya mamwende Yeova na mayĩka maendeeo. Nĩkĩ ve vata wa kũneenea ũndũ ũsu? Nũndũ mavinda amwe no twĩthĩwe twaĩlĩte kũtw’a ethĩwa nĩtũkũendeea kwĩmanyĩsya namo kana nĩtũkũeka.

8. Nĩkĩ ũtonya kwĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kũkiita ngoo sya ala tũũmanyĩsya?

⁸ Yeova endaa andũ mamũthũkũme nũndũ nĩmamwendete. Kwoou kĩeleelo kitũ nĩ kũtetheesya ũla tũkwĩmanyĩsya nake aelewe kana Yeova nũmũthĩnĩkĩaa mũno na nũmwendete mũno. O na no tũmũtetheesye aelewe kana Yeova nĩ ‘ĩthe wa ala makw’ĩĩwe nĩ aaĩthe, na mũsili wa aka ndiwa.’ (Sav. 68:5) Ala ũkwĩmanyĩsya namo mamanya kana Ngai nũmendete mũno, nĩmatonya kũkiitwa ngoo na mayambĩĩa kũmwenda. Ĩndĩ amanyĩw’a amwe nĩmatonya kwĩw’a wĩ ũndũ wĩ vinya kwona Yeova ta Ĩthe woo ũmendete nũndũ aa-ĩthe moo mayaamony’a kana nĩmamendete. (2 Tim. 3:1, 3) Kwoou mũyĩmanyĩsya, kindĩlĩĩla ũndũ Yeova wĩ nguma iseũvĩte. Matetheesye maelewe kana Ngai witũ wĩ wendo endaa makwate thayũ wa tene na tene, na nĩwĩyũmbanĩtye kũmatetheesya maũkwate. Nĩ maũndũ angĩ meva tũtonya kwĩka?

 ⁹Tũmĩa mavuku “Mbivilia Ĩtũmanyĩasya Kyaũ?” na “Ĩyĩkalyei Ene Wendonĩ wa Ngai.” Mavuku asu maseũvĩtw’e nĩ kana matũtetheesye kũkiita ngoo sya ala tũkwĩmanyĩsya namo. Kwa ngelekany’o, kĩlungu kya 1 kya ĩvuku Mbivilia Ĩtũmanyĩasya kĩsũngĩĩte makũlyo aa: We Ngai nũtũthĩnĩkĩaa na e tei?, Ngai ew’aa ata ĩla andũ meũthĩna?, na Nũtonya kwĩthĩwa mũnyanya wa Yeova? Nao nata ĩvuku ‘Wendo wa Ngai’? Ĩvuku yĩu no yĩtetheesye mũmanyĩw’a aelewe ũndũ ũtonya kũtetheka na ayĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova atũmĩa myolooto ya Mbivilia. Ĩyũmbanasye nesa ũtanamba kũthi kwĩmanyĩsya na mũndũ na ũivindĩĩsya mavata make. Nĩwaĩle kwĩka ũu o na ethĩwa nĩwĩmanyĩĩtye mavuku asu na andũ angĩ.

9-10. Nĩ mavuku meva twaĩle kũtũmĩa yĩla tũkwĩmanyĩsya na mũndũ Mbivilia, na nĩkĩ nomo twaĩle kũtũmĩa?

¹⁰ Ĩndĩ nata mũmanyĩw’a akendeew’a nĩ ũndũ mũna wĩ ĩvukunĩ yĩngĩ yĩte katĩ wa Syĩndũ Ila Tũtũmĩaa Mũno Kũmanyĩsya? No ũmwĩkĩe vinya esomee ĩvuku yĩu nĩ kana mũendeee kwĩmanyĩsya ĩvuku yĩmwe katĩ wa ala mawetwa.

11. Nĩ ĩndĩĩ twaĩle kwambĩĩa kũvoyaa mwambĩĩonĩ na mũthyanĩ wa kwĩmanyĩsya? Nĩ nzĩa ĩmwe yĩva tũtonya kũtũmĩa tũkatetheesya mũmanyĩw’a one kĩu kĩ kĩndũ kya vata?

 ¹¹ Ambaai kũvoya mũtanambĩĩa kwĩmanyĩsya. Mavinda maingĩ wĩthĩaa nũseo ũkatw’a kwambĩĩa na kũminĩĩa na mboya mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka, na mũno mũno syumwanĩ sya mbee mwambĩĩa kũsomaa mũteũtĩĩa. No nginya tũtetheesye ũla tũkwĩmanyĩsya nake amanye kana tũyĩsa kũelewa Ndeto ya Ngai tũtatetheew’e nĩ veva wake. Alimũ amwe ma Mbivilia nĩmatũmĩaa ĩandĩko ya Yakovo 1:5 kũelesya ũla mekwĩmanyĩsya nake nĩkĩ twaĩle kũvoya tũyĩmanyĩsya. Ĩandĩko yĩu yaĩtye: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva nde na ũĩ, nĩ aendeee kũmũvoya Ngai.” Ĩtina wa kũsoma ĩandĩko, mwalimũ no amũkũlye ũũ: “Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na ũĩ, twaĩle kwĩka ata?” Kĩu no kĩtetheesye mũmanyĩw’a akona kana nĩtwaĩle kũmũvoya Ngai.

12. Ũtonya kũtũmĩa ĩandĩko ya Savuli 139:2-4 ata kũtetheesya mũmanyĩw’a wa Mbivilia avoyae kwa nzĩa nzeango?

¹² Manyĩsya mũmanyĩw’a kũvoya. Mũĩkĩĩthye kana Yeova nĩwendaa kwĩw’a mboya syake sya kuma ngoonĩ. Mũelesye kana mũndũ aivoya e weka no amũvingũĩe Yeova ngoo yake vyũ, na aimũelesya o na maũndũ ũkwĩw’a me vinya kũelesya mũndũ ũngĩ. Na kĩtumi nũndũ Yeova ethĩawa esĩ kĩla kĩ ngoonĩ nthĩnĩ. (Soma Savuli 139:2-4.) O na no ũmwĩkĩe vinya avoye Ngai amũtetheesye kũalyũla mosũanĩo mataĩle na kũeka mĩtuo mĩthũku. Kwa ngelekany’o, twasye nĩwĩthĩĩtwe ũyĩmanyĩsya na mũmanyĩw’a waku kwa ĩvinda, na ve sikũkũ mũmanyĩw’a ũsu wendete o na kau ndyaĩle kũtanĩwa nĩ Aklĩsto. Nĩwĩsĩ nĩ nthũku, ĩndĩ ve maũndũ mana ma sikũkũ ĩsu wendete. Mwĩkĩe vinya amũtavye Yeova nesa ũndũ ũkwĩw’a na aimwĩsũva amũtetheesye kwenda kĩla Ngai wendete.—Sav. 97:10.

13. (a) Nĩkĩ tũtaĩle kwĩkala mũno tũtathoketye mũmanyĩw’a maũmbanonĩ? (b) Tũtonya kwĩka ata tũkatetheesya mũmanyĩw’a ew’e e mwĩanĩe ooka Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ?

¹³ Ndũkekale mũno ũtathoketye ũla ũkwĩmanyĩsya nake oke maũmbanonĩ. Kĩla mũmanyĩw’a waku ũkwĩw’a na kwona maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto no kĩmũkiite ngoo akeka maendeeo. Mwony’e vitio yĩ na kyongo, Nĩ Kyaũ Kĩendeeaa Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ?, na ũimũthokya mũendany’e ĩmwe. O na vatonyeka no ũmũtetheesye kũvika maũmbanonĩ. Eka ũu, nũseo ũkathokasya atavany’a me kĩvathũkany’o maendany’e naku yĩla ũũthi kwĩmanyĩsya nake. Kwĩka ũu no kũmũtetheesye amanye andũ aingangĩ kĩkundinĩ, na ũu ũituma ew’a e mwĩanĩe ooka maũmbano.

14. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtetheesya mũmanyĩw’a wa Mbivilia eane kĩ-veva?

¹⁴ Kĩeleelo kitũ nĩ kũtetheesya mũmanyĩw’a wa Mbivilia eane kĩ-veva. (Aev. 4:13) Mũndũ no etĩkĩle kwĩmanyĩsya vamwe naitũ na ũyĩthĩa kĩla ũsyaĩtye mũno no ũndũ we mwene ũkũtetheka. Ĩndĩ ambĩĩa kũmwenda Yeova no ambĩĩe kũsũanĩa ũndũ ũtonya kũtetheesya angĩ, o vamwe na ala me kĩkundinĩ. (Mt. 22:37-39) Wathima woona yu nĩ ĩvinda ĩseo ya kũmũtavya kana nĩtwĩthĩawa na mwanya wa kumya mĩvothi nĩ kana tũkwate mbau wĩa wa Ũsumbĩ, mũtavye ũte kweteela.

15. Tũtonya kũtetheesya mũmanyĩw’a wa Mbivilia ata amanye kĩla waĩle kwĩka vaumĩla mathĩna?

¹⁵ Manyĩsya mũmanyĩw’a waku kĩla ũtonya kwĩka mathĩna maumĩla. Kwa ngelekany’o, twasye mũmanyĩw’a waku nĩ mũtavany’a ũte mũvatise, na aikwĩa kana ve mũndũ kĩkundinĩ ũmũvĩtĩisye. Vandũ va kũmũtavya nũũ ũla ũvĩtĩtye na nũũ ũla ũtavĩtĩtye, wĩona ata ũkamũelesya kĩla Maandĩko monanĩtye waĩle kwĩka? No atw’e kũekea ũla ũmũvĩtĩsye, na ethĩwa  eĩw’a ataekana na ũndũ ũsu, nĩwaĩle kwona mũndũ ũsu na aineena nake auĩtye na kwa nzĩa nzeo, e na kĩeleelo kya ‘kũkwata mwana-a-asa wake.’ (Sianĩsya na Mathayo 18:15.) No ũmũtetheesye kũmanya kĩla ũkũthi kũweta. O na no ũmwony’e ũndũ ũtonya kwĩka ũkunĩkĩli atũmĩĩte JW Library^®, Ĩvuku ya Kwĩka Ũkunĩkĩli ya Ngũsĩ sya Yeova, na jw.org^® nĩ kana amanye kĩla waĩle kwĩka amine thĩna ũsu. Nũseo amanyĩte ũndũ ũtonya kũmina mathĩna atanamba kũvatiswa nũndũ kĩu no kĩmũtetheesye kwĩkalany’a nesa na ala angĩ kĩkundinĩ avatiswa.

16. Ve ũseo wĩva wa kũthokya mũtavany’a ũngĩ ethĩwe vo yĩla ũũmanyĩsya mũmanyĩw’a wa Mbivilia?

¹⁶ Thokya angĩ kĩkundinĩ methĩwe naku ũimanyĩsya mũmanyĩw’a, na no ũthokye mũsyaĩĩsya wa mũthyũlũlũko yĩla wamũthokea kĩkundinĩ kyenyu. Nĩkĩ? Ũseo ũngĩ wa kũthokya angĩ nĩ kana no mamũtetheesye kwa nzĩa we mwalimũ ũtatonya. Twasye mũmanyĩw’a waku nũtatĩte kũeka sikala mavinda kauta ĩndĩ akaemwa. Wĩona ata ũkathokya Mũklĩsto waekie sikala o na kau nĩwatatĩte mavinda kauta akaemwa, mwĩthĩwe nake mũyĩmanyĩsya? Mũklĩsto ũsu no anenge mũmanyĩw’a waku ũtao ũtonya kũmũtethya nesa. Ethĩwa wĩĩw’a ũte mwĩanĩe kũmũmanyĩsya ve mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũngĩ wĩ na ũtũĩka, no ũmũkũlye amũmanyĩsye newe mũthenya ũsu. Ĩkĩaa kĩthito kĩla ĩvinda ũthokye angĩ yĩla ũũsoma na mũmanyĩw’a waku nĩ kana atetheke nĩ maũndũ ala makomanĩte namo. Lilikana kana kĩeleelo kitũ nĩ kũtetheesya mũmanyĩw’a eane kĩ-veva.

17-18. Nĩ kyaũ waĩle kũsũanĩa ũtatw’ĩte kũeka kwĩmanyĩsya na mũndũ?

¹⁷ Ethĩwa mũmanyĩw’a waku ndekwĩka maendeeo, ve vandũ ũtonya kũvika ũkekũlya, ‘Nĩnaĩle kũeka kwĩmanyĩsya nake?’ Ĩndĩ ũtanamba kwĩka ũtwi, nũseo ũkasũanĩa ũtonyi wake. Andũ amwe mekaa maendeeo kavola kwĩ angĩ. Kwoou ĩkũlye-ĩ, ‘Mũmanyĩw’a wakwa nĩwĩkĩte maendeeo kwosana na ũtonyi wake?’ ‘Nĩwambĩĩe “kũkwata,” kana kũtũmĩa, maũndũ ala ũkwĩmanyĩsya?’ (Mt. 28:20) Mũndũ nũtonya kũkua ĩvinda yĩasa ayĩsa kũtw’ĩka mũmanyĩw’a wa Klĩsto. Ĩndĩ wamũsisya nĩwaĩle kwĩthĩwa ũtonya kwona kana nũendeee kwĩka maendeeo, o na ethĩwa no kavola kwa kavola.

¹⁸ Nao nata mũndũ wĩthĩĩtwe ayĩmanyĩsya kwa ĩvinda ĩndĩ ndekwonany’a o na vanini kana nũkwona kĩla ũkwĩmanyĩsya kĩ kya vata? Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Twasye mũmanyĩw’a waku wa Mbivilia nũminĩte kwĩmanyĩsya ĩvuku Mbivilia Ĩtũmanyĩasya, kana o na akethĩwa ambĩĩe kwĩmanyĩsya ĩvuku ‘Wendo wa Ngai,’ ĩndĩ ũyĩthĩa ndaakinya ũmbano, na kũthũkya ũvoo, ndaaũka ũmbano o na ũmwe wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ! Na no wĩthĩe mavinda maingĩ nũtĩasya kwĩmanyĩsya nũndũ wa  itumi ite vala siĩ. Vekala ũu, nũseo mũkaneenea maũndũ ũtheinĩ. *

19. Ũtonya kũneena na mũmanyĩw’a waku ata ethĩwa ndekwoneka ta ũkwona kĩla ũkwĩmanyĩsya kĩ kya vata, na nĩ kyaũ waĩle kũsũanĩa?

¹⁹ Mũineenea ũndũ ũsu no wambĩĩe na kũmũkũlya ũũ: ‘Nĩ kyaũ ũkwona kĩtonya kũũvĩngĩĩsa mũno ũitw’ĩka Ngũsĩ ya Yeova?’ Mũmanyĩw’a ũsu no aũsũngĩe, ‘Nĩnendete kwĩmanyĩsya Mbivilia, ĩndĩ ndyĩsa kũtw’ĩka Ngũsĩ ya Yeova!’ Ethĩwa e na woni ũsu ĩtina wa kwĩthĩwa emanyĩĩtye kwa ĩvinda, nũkwona ta ve vata wa kũendeea kwĩmanyĩsya nake? Kĩvathũkany’o na ũu, mũmanyĩw’a waku no aũtavye kwa ĩvinda ya mbee kĩla kĩthĩĩtwe kĩimũsiĩĩa kwĩka maendeeo. Kwa ngelekany’o, nũtonya kwĩthĩwa ayĩw’a ta ũtatavany’a nyũmba kwa nyũmba. Na nũndũ nĩwamanya ũndũ ũkwĩw’a, no wone ũndũ ũtonya kũmũtetheesya.

20. Ĩandĩko ya Meko ma Atũmwa 13:48 yĩtonya kũtũtetheesya ata kũtw’a ethĩwa nĩtũkũendeea kwĩmanyĩsya na mũndũ kana nĩtũkũeka?

²⁰ Ũndũ wa kũmakya nĩ kana amanyĩw’a amwe ma Mbivilia methĩawa mailye ta Aisilaeli ma ĩvinda ya Esekieli. Yeova atavisye Esekieli ũũ ĩũlũ woo: “Sisya, ũilyĩ kwoo ta wathi mũseo mũno wa ũmwe ũla wĩ na wasya wendeeasya, na ũtonya kũinga nesa kĩndũ kya kũinga; nũndũ nĩmew’aa ndeto syaku, ĩndĩ matisyĩkaa.” (Esek. 33:32) No twĩw’e tũiemwa nĩ kũtavya mũndũ kana nĩtũkũeka kwĩmanyĩsya nake. Ĩndĩ “ĩvinda yĩla yĩtiele nĩ ĩnini.” (1 Ako. 7:29) Kwoou vandũ va kwananga ĩvinda tũyĩmanyĩsya na mũndũ ũtekwĩka maendeeo, nĩtwaĩle kũmantha mũndũ ũkwonany’a kana e na “ngoo nzeo kwondũ wa thayũ wa tene na tene.”—Soma Meko ma Atũmwa 13:48.

21. Ĩandĩko yitũ ya mwaka wa 2020 nĩ yĩva, na nĩkĩ yaĩlĩte?

²¹ Ĩandĩko ya mwaka wa 2020 nĩyĩũtũtetheesya twĩkalae tũisũanĩa ũndũ tũtonya kwĩkĩa kĩthito twaĩlangye ũtũĩka witũ wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a. Ndeto sya ĩandĩko yĩu nĩ imwe Yesũ wawetie e ũla ũmbanonĩ wa vata waĩ kĩĩmanĩ kya Kalilii, nasyo nĩ: “Endai ĩndĩ mũkatw’ĩkĩthye andũ . . . amanyĩw’a, na kũmavatisa.”—Mt. 28:19.