ĨVINDANĨ ya Kaũ wa Kelĩ wa Nthĩ Yonthe, mũnene ũmwe wa kyama kya Nazi akũthũkĩie kĩkundi kya Ngũsĩ sya Yeova akĩa: “Ũmwe wenyu alea kũkita France kana England, inyw’onthe no nginya mũawe!” O na kau asikalĩ ma SS maũngye vau ũtee meyovete mĩio ya kaũ, vai ũmwe wa ana-a-asa maitũ waaĩtĩkĩla kwĩka ũu. Ũsu waĩ ũkũmbaũ mũnene ta kĩ! Ngelekany’o ĩsu yĩonany’a nesa vyũ woni ũla twĩthĩawa naw’o twĩ Ngũsĩ sya Yeova. Tũyĩlikasya makaũnĩ ma nthĩ ĩno. O na yĩla twatĩsw’a kana nĩtũkũawa, tũyĩtĩkĩlaa kwĩlikya ngusanĩsyonĩ sya nthĩ ĩno.

1. ANDŨ ONTHE MA NGAI MAĨ MA MBAĨ ĨMWE

Tene, Yeova anyuvĩte mbaĩ ĩmwe yĩthĩwe andũ make, nayo yaĩ mbaĩ ya Isilaeli. Aisye makeethĩwa ‘make mwene kuma ngonĩ syonthe sya andũ.’ (Kuma 19:5) O na nĩwamanengie kĩsio kĩna matũe vo. Kwoou yĩla Ngai wameaĩaa makokite na mbaĩ ingĩ, mayokitaa kana kũaa athaithi ala angĩ. *

Ũmũnthĩ, athaithi ma w’o nĩ ma kuma “mbaĩnĩ syonthe na ngo na andũ na ithyomo.” (Ũvu. 7:9) Andũ ma Ngai makatw’ĩka nĩmeũthi kaũnĩ, methĩwa mayũkita na kũaa athaithi ala angĩ.

 2. YEOVA NĨWE WEEAĨAA AISILAELI MATHI KAŨNĨ

Tene, Yeova nĩwe watusaa nĩkĩ na nĩ ĩndĩĩ Aisilaeli meũthi kaũnĩ. Kwa ngelekany’o, nĩwameaĩe mokite Akanaani nĩ kana meanĩsye ũsilĩlo wake ĩũlũ wa mbaĩ ĩsu yeesĩkĩe mũno na ũthaithi wa ndaimoni, mwĩkalĩle mũvuku wa ũlaalai, na kũthemba syana. Yeova amanengie mwĩao mavetange vyũ andũ asu athũku nthĩnĩ wa nthĩ ĩla wamathĩte nĩ kana o namo maikatatĩke methĩwe na mwĩkalĩle ũsu. (Ali. 18:24, 25) O na ĩtina wa Aisilaeli kũtũa Nthĩ ya Watho, mavinda amwe Ngai no wametĩkĩlasya kũthi kaũnĩ nĩ kana amaitha moo maikamathĩny’e. (2 Sam. 5:17-25) Ĩndĩ vai ĩvinda Yeova waametĩkĩlya menyuvĩe kũthi kaũnĩ. Na yĩla meeka ũu, maũndũ mayakothaa kũthi nesa.—Mot. 14:41-45; 2 Mav. 35:20-24.

Ũmũnthĩ, Yeova ndeaĩaa andũ mathi kaũnĩ. Nthĩ syũkitaa nũndũ wa kĩla ikwenda ĩndĩ ti kĩla Ngai ũkwenda. Kwa ngelekany’o, no syũkite iyenda kũsongangy’a mĩvaka, kũkwata mbesa mbingangĩ, kana kũtwaĩĩsya woni mũna wa kĩ-siasa. Ĩndĩ nata ĩũlũ wa ala mavangaa meũkita ĩsyĩtwanĩ ya Ngai nĩ kana masũvĩe ũthaithi woo kana moae amaitha ma Ngai? Yeova akasũvĩa athaithi ma w’o na ayananga amaitha make kaũnĩ ũkokitwa ĩvinda yũkĩte, naw’o nĩ kaũ wa Alimaketoni. (Ũvu. 16:14, 16) Kaũnĩ ũsu, Ngai akatũmĩa ita syake sya ĩtunĩ, ĩndĩ ti athaithi make ala me kũũ nthĩ.—Ũvu. 19:11-15.

3. AISILAELI MAYOOAA ALA MOONANY’A ME NA MŨĨKĨĨO

Tene, ita sya Isilaeli nĩsyakothaa kwĩw’ĩa tei ala moonany’a nĩmamũĩkĩĩe Ngai, ĩndĩ iyũaa o ala Ngai ũsilĩle kũawa. Kwoona ngelekany’o ilĩ. O na kau Yeova eeaĩe Aisilaeli manange ndũa ya Yeliko, mayaaũaa Laavi na andũ make ma mũsyĩ nũndũ nĩwoonanisye e na mũĩkĩĩo. (Yos. 2:9-16; 6:16, 17) Ĩtina wa kavinda, nĩmasũvĩie ndũa yonthe ya Ngiveoni nũndũ Angiveoni nĩmoonanisye  kana nĩmamũnengete Ngai ndaĩa.—Yos. 9:3-9, 17-19.

Ũmũnthĩ, mbaĩ ila ikũkitana iivonokasya ala moonany’a me na mũĩkĩĩo. Na mavinda amwe, laiaa mate na mavĩtyo nĩmoaĩawa makaũnĩ asu.

4. AISILAELI MAAĨLĨTE KŨATĨĨA MĨAO YA NGAI ĨŨLŨ WA MAKAŨ

Tene, Yeova endaa asikalĩ ma Isilaeli maatĩĩe mĩao ya kaũ ĩla wamanengete. Kwa ngelekany’o, mavinda amwe ameaa nĩmakũlye mbaĩ ĩla mekwenda kũkita nayo “wĩw’ano.” (Kũt. 20:10) O na ĩngĩ, maaĩlĩte kwĩyĩkalya mo ene me atheu na kambi yoo, na maitĩĩaa myolooto ĩla Yeova wamanengete ya mwĩkalĩle. (Kũt. 23:9-14) Na o na kau ita sya mbaĩ ila syamathyũlũlũkĩte nĩsyakwataa aka kya vinya syamina kũvithũkĩa ndũa, Yeova nĩwamavatĩte kwĩka ũu. Eka ũu, mayaaĩlĩte kũtwaa mũndũ mũka mũtave vatathelete mwei mũima kuma matava ndũa yoo.—Kũt. 21:10-13.

Ũmũnthĩ, nthĩ mbingĩ nĩsyĩkĩĩte saii wĩw’ano wa kũkita iatĩĩe mĩao mĩna. O na kau mĩao ĩsu ĩseũvĩtw’e ĩsũvĩe laiaa, ũndũ wa kũmakya nĩ kana mavinda maingĩ nĩtũlawa.

5. NGAI NĨWOKITĨAA ANDŨ MAKE

Tene, Yeova nĩwokitĩaa Aisilaeli, na mavinda maingĩ nĩweekaa syama nĩ kana masinde makaũ asu. Kwa ngelekany’o, we Yeova atetheeisye Aisilaeli ata kũsinda ndũa ya Yeliko? O tondũ wamatavĩtye, “[mookĩlilye] mawasya mũno mũnene, na ũvai wavalũka mbu,” na kĩu kyatuma vethĩwa laisi kũkwata ndũa ĩsu. (Yos. 6:20) Nata ĩũlũ wa kaũ woo na Aamoli? Mamasindie ata? Mbivilia yaĩtye: “Yeova amekya mavia manene kuma ĩtunĩ . . . Ala makwie na mbua ya mavia maĩ aingĩ kwĩ ala ana ma Isilaeli mooaie na ũvyũ.”—Yos. 10:6-11.

AKLĨSTO MA W’O NĨMENDETE MŨUO

O tondũ twoona, maũndũ ĩvindanĩ yĩĩ tũĩ me kĩvathũkany’o vyũ na ĩvindanĩ ya Aisilaeli. Ĩndĩ maũndũ asu me moka ti mo matumaa tũtathi kaũnĩ. Ve o itumi ingĩ. Kwa ngelekany’o, Ngai athanie kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo ala ũmanyiitye ‘maikemanyĩsya kaũ ĩngĩ,’ o na eka kũũkwata mbau. (Isa. 2:2-4) Kwongela kĩu, Klĩsto aisye kana amanyĩw’a make makeethĩwa ‘mate ma nthĩ,’ na ũu nĩ kwasya, maikelikya ngusanĩsyonĩ sya nthĩ ĩno.—Yoa. 15:19.

O na ĩngĩ, Klĩsto athuthisye aatĩĩi make meke ũndũ ũngĩ mũnene kwĩ ũsu. Ameie nĩmevathane na mawoni ala matonya kũete kĩmena, ũthatu, na kaũ. (Mt. 5:21, 22) Na eka ũu, ameie nĩmethĩwe andũ “mamanthaa mũuo” na mendete amaitha moo.—Mt. 5:9, 44.

Nata ĩũlũ witũ twĩ mũndũ ũmwe ũmwe? Noĩthwa tũte na wendi o na ũmwe wa kũlika kaũnĩ, ĩndĩ nĩvatonyeka tũkethĩwa na mũinyu wa kĩmena ngoonĩ sitũ ũla ũtonya kũete ngusanĩsyo kana mũaanĩko kĩkundinĩ? Ekai tũendeee kũng’ang’ana tumye mĩtuo ya mũthemba ũsu ngoonĩ sitũ.—Yak. 4:1, 11.

Vandũ va kwĩlikya ngusanĩsyonĩ sya nthĩ, twĩkĩaa kĩthito tũmanthe mũuo na tũyĩkala twendanĩte. (Yoa. 13:34, 35) Ekai ithyonthe tũtw’e kũlea kũkwata mbau ngalĩko o na ĩmwe ya ngusanĩsyo isu, tweteele ĩvinda yĩla Yeova ũkamina vyũ makaũ onthe.—Sav. 46:9.