1. Kwosana na Mathayo 7:13, 14, nĩkĩ tũtonya kwasya twĩ kyalonĩ?

ITHYONTHE twĩ kyalonĩ. Kyalo kĩu twĩenda kĩtũvikye vala tũkekala yĩla Ngai witũ wĩ wendo ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ, twĩ ungu wa Ũsumbĩ wake. Kĩla mũthenya nĩtũtataa kũatĩĩa nzĩa ĩsu ĩelete thayũnĩ. Ĩndĩ o tondũ Yesũ waisye, nzĩa ĩsu nĩ mbivinyanu, na mavinda amwe ti laisi kũmĩatĩĩa. (Soma Mathayo 7:​13, 14.) Nũndũ twĩ ene naĩ, nĩ laisi mũno tũkelelũka na tũimĩtia.​—Aka. 6:⁠1.

2. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ? (O na ĩngĩ, sisya ĩsandũkũ “ Wĩnyivyo Nũtũtetheeasya Kũlũnga Matambya Maitũ.”)

² Ethĩwa nĩtũkwenda kũendeea kũkinyĩla nzĩanĩ ĩsu mbivinyanu ĩelete thayũnĩ, no nginya twĩtĩkĩlae kũlũngwa nĩ kana mosũanĩo, mawendi, na meko maitũ mosane na kwenda kwa Ngai. Mũtũmwa Vaulo eekĩie vinya Aklĩsto ala mekalaa Kolintho maendeee kwĩtĩkĩla “kũlũngwa.” (2 Ako. 13:11) O naitũ ũtao ũsu nũtũkonetye. Ĩsomonĩ yĩĩ twĩneenea ũndũ Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya tũlũnge matambya maitũ, na ũndũ Aklĩsto aimu kĩ-veva matonya kũtũtetheesya tũendeee kũkinyĩla nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ. Nĩtũũsyoka twone nĩ ĩvinda yĩva tũtonya kwĩw’a wĩ ũndũ wĩ vinya kũatĩĩa myolooto ĩla twanengwa ũseũvyonĩ wa Yeova. O na nĩtũkwona ũndũ wĩnyivyo ũtonya kũtũtetheesya twĩlũnge tũte kwasya ũtanu witũ wa kũmũthũkũma Yeova.

3. Ndeto ya Ngai ĩtonya kũũtethya ata?

³ Ti laisi kũthiana mosũanĩo maitũ na mawendi maitũ. Na kĩtumi nũndũ ngoo sitũ nĩ ngengani, na kĩu kĩtumaa wĩthĩwa wĩ ũndũ wĩ vinya kũmanya syĩtũtongoesya kwĩka ata. (Yel. 17:⁠9) Nĩ laisi mũno tũkambĩĩa kwĩkenga na “mosũanĩo ma ũvũngũ.” (Yak. 1:22) Kwoou no nginya tũtũmĩe Ndeto ya Ngai  kwĩthiana. Nĩkĩ? Nũndũ Ndeto ya Ngai nĩvuanasya ũndũ tũilye nthĩnĩ, na ũu nĩ kwasya, nĩtũtetheeasya kũmanya “mosũanĩo na kwenda” kwa ngoo sitũ. (Aevl. 4:12, 13) No tũelekany’e Ndeto ya Ngai na masinĩ ya kũkũna visa sya X-ray. Ĩtũtetheeasya kwona ũndũ tũilye nthĩnĩ. Ĩndĩ no nginya twĩthĩwe na wĩnyivyo ethĩwa nĩtũkwenda kũtetheka nĩ ũtao ũla tũkwataa Mbivilianĩ kana kuma kwa ala Ngai ũtũmĩaa.

4. Nĩ kyaũ kyonanasya kana Mũsumbĩ Saulo nĩwesie kũlikwa nĩ mĩtũlyo?

⁴ Ngewa ya Mũsumbĩ Saulo nĩtũtetheeasya kwona kĩla kĩtonya kwĩkĩka twakosa wĩnyivyo. Saulo esie kũkwatwa nĩ mĩtũlyo mingĩ nginya weethĩa o na we mwene, ndetĩkĩla kana mosũanĩo make na meko make nĩmaĩle kũlũngwa. (Sav. 36:1, 2; Ava. 2:⁠4) Ũndũ ũsu woonekie nesa yĩla Yeova wanengie Saulo mwĩao wĩ ũtheinĩ amũtavĩtye kĩla waĩle kwĩka asinda Aamaleki. Ĩndĩ Saulo ndaamwĩw’a Yeova. Na yĩla mwathani Samueli waneenie nake ĩũlũ wa ũndũ ũsu, ndaaĩtĩkĩla mavĩtyo make. Vandũ va ũu, Saulo akwatisye kwĩtetea; ambĩĩie kũola ũito wa mavĩtyo make na kwilĩĩla angĩ mavĩtyo asu. (1 Sam. 15:13-24) Navu mbeenĩ, Saulo no weekĩte ũndũ ũilye ũsu. (1 Sam. 13:10-14) Nĩ ũndũ wa kũmakya kwona eetĩkĩlilye ngoo yake ĩlikwe nĩ mĩtũlyo. Na nũndũ ndaaĩtĩkĩla kũlũnga mosũanĩo make, Yeova nĩwamũkanisye na amũlea.

5. Ngewa ya Saulo yĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁵ Ethĩwa tũikwenda kwĩkala ta Saulo, nũseo tũkekũlya makũlyo aa: ‘Yĩla nasoma ũtao Ndetonĩ ya Ngai, nyie nĩnambĩĩaa kwĩtetea na kũmantha itumi sya kũlea kũũatĩĩa? Nyie nĩnĩolaa ũito wa mavĩtyo makwa? Nambĩĩaa kwilĩĩla angĩ mavĩtyo makwa?’ Ethĩwa ve ĩkũlyo yĩmwe twasũngĩa twasya “ĩĩ,” no nginya tũlũnge mosũanĩo maitũ. Na kĩtumi nũndũ tũkaema kwĩka ũu, ngoo sitũ syusũa mĩtũlyo nginya Yeova akatũlea.​—Yak. 4:⁠6.

6. Elesya kĩvathũkany’o katĩ wa Mũsumbĩ Saulo na Mũsumbĩ Ndaviti.

⁶ Kwoona kĩvathũkany’o katĩ wa Mũsumbĩ Saulo na Mũsumbĩ Ndaviti. Ũtanu wa Mũsumbĩ Ndaviti waĩ “mĩaonĩ ya Yeova.” (Sav. 1:1-3) Ndaviti nĩweesĩ kana Yeova nũtangĩĩaa ala me wĩnyivyo, ĩndĩ nũvĩngaa ala me mĩng’athĩlĩlyo. (2 Sam. 22:28) Kwoou Ndaviti nĩweetĩkĩlilye mĩao ya Ngai ĩlũnge mosũanĩo make. Aandĩkie: “Nĩngũtaĩa Yeova, ũla ũnengete ũtao; ĩĩ, ngoo yakwa nĩmanyĩasya mavinda ma ũtukũ.”​—Sav. 16:⁠7.

7. Tũkeekaa ata ethĩwa twĩ na wĩnyivyo?

⁷ Ethĩwa twĩ na wĩnyivyo, tũkeetĩkĩlasya Ndeto ya Ngai ĩlũnge mosũanĩo maitũ matanamba kũtũtongoesya naĩnĩ. Ndeto ya Ngai ĩkeethĩawa ta wasya ũũtwĩa: “Nzĩa nĩ ĩno, endaai nayo.” Ĩkatũkanasya yĩla twambĩĩa kwelelũka kw’okonĩ kwa aka kana kwa aũme. (Isa. 30:21) Twamwĩthukĩĩsya Yeova, tũkeeyĩuna maũndũnĩ meana ũna. (Isa. 48:17) Kwa ngelekany’o, kwĩka ũu kũkatũsũvĩa tũikakwatwe nĩ nthoni sya kũlũngwa nĩ mũndũ ũngĩ. Na tũkamũthengeea Yeova, nũndũ tũkamanyaa kana atwendete o tondũ mwana wendetwe nĩ ĩthe.​—Aevl. 12:⁠7.

8. O tondũ vonanĩtw’e ĩandĩkonĩ ya Yakovo 1:22-25, tũtonya kũtũmĩa ata Ndeto ya Ngai ta kĩoo?

⁸ Ndeto ya Ngai no ĩthũkũme ta kĩoo. (Soma Yakovo 1:​22-​25.) Kĩla kwakya, aingĩ maitũ twĩsiasya kĩoonĩ tũtanamba kumaala. Nũndũ wa ũu, twĩthĩawa tũtonya kũseũvya vala tũkwona ve na thĩna ala angĩ matambĩte kũtwona. O ta ũu, yĩla twasoma Mbivilia kĩla mũthenya, nĩtũmanyaa vala tũtonya kwĩlũnga nĩ kana mosũanĩo maitũ na mawendi maitũ mosane na kwenda kwa Ngai. Aingĩ monaa nĩ kavaa makasoma ĩandĩko ya kĩla mũthenya  kwakya matanamba kumaala. Na ĩndĩ nĩmavindĩĩasya kĩla masoma, na maimantha nzĩa sya kũatĩĩa ũtao ũla makwata Ndetonĩ ya Ngai mũthenya w’onthe. Eka ũu, no nginya twĩthĩwe na kĩmanyĩo kya kũsoma Mbivilia kĩla mũthenya na kũvindĩĩsya kĩla twasoma. O na kau ũsu no woneke ta ũndũ mũnini, nĩ ũmwe katĩ wa maũndũ ala ma vata vyũ matonya kũtũtetheesya tũendeee kũkinyĩla ĩla nzĩanĩ mbivinyanu ĩelete thayũnĩ.

9. Nĩ ĩndĩĩ ũtonya kwĩthĩwa waĩle kũlũngwa?

⁹ Ve ĩvinda waaĩsa kwathũka kasĩlanĩ katonya ũkũtwaa vaasa na Yeova? (Sav. 73:2, 3) Ethĩwa ve mũnyanya mũimu kĩ-veva waĩ na ũkũmbaũ wa kũũlũnga, we nĩweethukĩĩisye ũtao wake na waũatĩĩa? Ethĩwa nĩweekie ũu, weekie kĩla kyaĩle, na ndũlea kwĩthĩwa ũmũtũngĩaa mũvea nũndũ wa kũũkany’a.​—Nth. 1:⁠5.

10. Waĩle kwĩka ata walũngwa nĩ mũnyanyau?

¹⁰ Ndeto ya Ngai ĩtũlilikanĩtye atĩĩ: “Mawũkite ma mũnyanya nĩ ma kĩthito [kana, nĩ ma kũĩkĩĩwa].” (Nth. 27:⁠6) Ndeto isu syonanasya ata? Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Kwa kũna visa wĩ ũtee wa lelũ wĩ ngalĩ mbingĩ ũyenda kũkĩla. Kaĩlĩ wambĩĩa kũkĩla, simũ yaku ĩiĩa na ũyũlwa nĩ kũsisya ngalĩ. Ndatĩkanĩ ĩsu mũnyanyau aikũkusya kw’oko na vinya, na aikũtũnga ũtee wa lelũ. Kĩu kĩituma kw’oko kwaku kũũmĩa, ĩndĩ ũyĩthĩa ĩtambya yĩu woosa na mĩtũkĩ nĩyakũvonokya ndũkakimwe nĩ ngalĩ. O na kau wĩendeea kwalw’a nĩ kw’oko kũu mĩthenya yĩana ũna, we no ũthate nĩkwĩthĩwa mũnyanyau nũkũkusisye? Vate nzika, ndwĩsa! Ũtana mũno nĩkwĩthĩwa nũkũtethisye. O ta ũu, ethĩwa mũnyanyau nĩwaũtavya kana mũneenele waku kana meko maku mayosanĩte na myolooto mĩlũngalu ya Ngai, no wambe kwĩw’a waũmĩa. Ĩndĩ mwa, ndũkatate kũvũthĩĩsya ũtao wake kana kũmũthatĩa. Ũsu wĩthĩwa wĩ ũtumanu. (Mũta. 7:⁠9) Vandũ va ũu, waĩle kũtana nũndũ mũnyanyau eĩ na ũkũmbaũ wa kũũkany’a.

11. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ alea ũtao wanengwa nĩ mũnyanyae?

¹¹ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma mũndũ alea ũtao wanengwa nĩ mũnyanya ũmwendete? Nĩ mĩtũlyo. Andũ me mĩtũlyo mendaa “matũ moo matanĩthw’e.” Mayendaa “kwĩthukĩĩsya ũla w’o.” (2 Tim. 4:3, 4) Monaa mataĩlĩte kũnengwa ũtao nũndũ mew’aa me oĩ mũno na me ma vata kwĩ andũ ala angĩ. Ĩndĩ mũtũmwa Vaulo aandĩkie: “Ethĩwa mũndũ o na wĩva esũanĩa we nĩ wa vata nake nĩ vathei, nũkwĩkenga.” (Aka. 6:⁠3) Nake Mũsumbĩ Solomoni nĩwaeleisye ũndũ ũsu nesa. Aandĩkie: “Kavaa kĩmwana kĩkya na kyũĩ kwĩ mũsumbĩ mũkũũ na mũtumanu, ũla ũtesĩ nzĩa ya kwosa ũtao ĩngĩ.”​—Mũta. 4:13.

12. Kĩla kĩwetetwe ĩũlũ wa mũtũmwa Vetelo nthĩnĩ wa Akalatia 2:11-14 kĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹² Kwoona ngelekany’o ĩla mũtũmwa Vetelo watũtiĩe yĩla wakanĩiw’e mbee wa andũ nĩ mũtũmwa Vaulo. (Soma Akalatia 2:​11-​14.) Vetelo aĩ atonya kũthatw’a nĩ ndeto sya Vaulo nũndũ wa ũndũ wamũneenisye na vala watwie kũmũtavĩsya. Ĩndĩ Vetelo aĩ mũĩ. Nĩweetĩkĩlile ũtao ũsu, na ndaamũthatĩa. O na esie kũmwĩta ‘mwana-a-asa mwendwa.’​—2 Vet. 3:15.

13. Twaĩle kũlilikana maũndũ meva yĩla tũkwenda kũnenga mũndũ ũtao?

¹³ Wesa kwona waĩlĩte kũnenga mũnyanyau ũtao, nĩ maũndũ meva waĩle kũlilikana? Ũtanamba kũthi kũneena nake, ĩkũlye-ĩ, ‘Nĩnĩthĩwa nĩ na “ũlũngalu mũvĩtũku”?’ (Mũta. 7:16) Mũndũ wĩ na ũlũngalu mũvĩtũku asilĩlaa angĩ kwosana na myolooto yake, ĩndĩ ti ya Yeova, na ndakothaa kũmew’ĩa tei. Ethĩwa o na ĩtina wa kwĩthiana nũkwona ve vata wa kũneena  na mũnyanyau, mwony’e nesa thĩna wake, na ũimũkũlya makũlyo matonya kũmũtetheesya aelewe kana nũvĩtĩtye. Ĩkĩĩthya kana kĩla ũũmũtavya kyumĩte Maandĩkonĩ, na ndũkolwe kana akaumya ũtalo kwa Yeova, ĩndĩ ti kwaku. (Alo. 14:10) Yĩla ũũnenga mũndũ ũtao, tũmĩa ũĩ ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai, na ũitata wĩthĩwe na ĩnee ta Yesũ. (Nth. 3:5; Mt. 12:20) Nĩkĩ? Nũndũ Yeova akatũkuaa o ũndũ tũkuaa ala angĩ.​—Yak. 2:13.

14. Ũseũvyo wa Ngai ũtũmĩaa kyaũ kũtũtetheesya?

¹⁴ Yeova atũmĩaa kĩlungu kya ũseũvyo wake kya kũũ nthĩ kũtũtongoesya nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ. Naw’o ũseũvyo ũtũmĩaa vitio, mavuku, na maũmbano kũtũtetheesya tũtũmĩe ũtao ũla wĩ Ndetonĩ ya Ngai. Ũvoo ũla tũseũvĩaw’a nĩ wa kwĩkwatw’a nũndũ wĩthĩawa umĩte Maandĩkonĩ. Yĩla ana-a-asa ma Nzama Ĩla Ĩtongoesye meũvanga ũndũ wĩa wa kũtavany’a ũtonya kũtethw’a nesa, mekwatasya veva mũtheu. Ĩndĩ no mekalaa maisisya motwi ala mekĩte makonetye wĩa ũsu nĩ kana mone ethĩwa ve vata wa kwĩka moalyũku. Nĩkĩ mekaa ũu? Nũndũ “maũndũ ala me ĩũlũ wa nthĩ maendeee kũalyũka,” na ũseũvyo wa Ngai no nginya ũalyũkane na ĩvinda.​—1 Ako. 7:31.

15. Atavany’a amwe makwatĩte ũalyũku wĩva?

¹⁵ Vate nzika, yĩla twakwata ũmanyi mweũ ũkonetye ũmanyĩsyo mũna wa Mbivilia, kana ũkonetye mwĩkalĩle ũla andũ ma Ngai maĩle kwĩthĩwa naw’o, nĩtũũatĩĩaa na ngenda. Ĩndĩ twĩkaa ata yĩla ũseũvyo wa Ngai weeka ũalyũku ũkonetye maũndũ angĩ thayũnĩ witũ? Kwa ngelekany’o, myakanĩ ya mĩtũkĩ, ngalama ya kwaka na kũtũngĩĩa nyũmba sya ũthaithi yongelekete mũno. Kwoou Nzama Ĩla Ĩtongoesye nĩtatĩte kũĩkĩĩthya kana Nyũmba sya Ũsumbĩ nĩsyatũmĩwa nesanga. Na nũndũ wa ũu, ikundi imwe nikwatanĩtw’e, na Nyũmba imwe sya Ũsumbĩ ikathoow’a. Mbesa ila syakwatĩkana itũmĩawa kwaka nyũmba isu isionĩ ila syĩkwendeka mũno. Ethĩwa wĩkalaa kĩsionĩ Nyũmba sya Ũsumbĩ ikũthoow’a na ikundi iendeee kũkwatanw’a, no wĩw’e ũsu wĩ ũalyũku mũnene. Yu atavany’a amwe no nginya mathi maũmbano vaasa na kwoo. Namo ala matetheeisye kwaka kana kũtũngĩĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ nĩmatonya kũseng’a nĩkĩ ĩkũthoow’a. No mone ta maanangĩiwe ĩvinda na vinya  woo. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩmakwatĩte mbau mũvango ũsu mweũ na nĩmaĩle kũkathwa nũndũ wa ũu.

16. Kũatĩĩa ũtao ũla wĩ nthĩnĩ wa Akolosai 3:23, 24 kũtonya kũtũtetheesya ata tũendeee kũmũthũkũma Yeova twĩ atanu?

¹⁶ Tũkaendeeaa kũmũthũkũma Yeova twĩ atanu twalilikana wĩa ũla tũũtethya nĩ wake, na kana nĩwe ũtongoesye ũseũvyo wake. (Soma Akolosai 3:​23, 24.) Mũsumbĩ Ndaviti nĩwatũtiĩe ngelekany’o nzeo yĩla waumasya mĩvothi ya kwaka ĩkalũ. Aisye: “Nyie nĩ ũũ, na andũ makwa nĩ kĩndũ kyaũ, ũndũ tũtonya kũnengane na ngoo ya kwenda o tondũ twĩkaa? nũndũ syĩndũ syonthe syumaa kwaku, na kuma syĩndũnĩ syaku mwene nĩtũkũnengete.” (1 Mav. 29:14) O naitũ yĩla tũkumya mĩvothi, twĩthĩawa tũitũngĩa Yeova o kĩla ũtũnengete. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yeova nũtanaa mũno yĩla twatũmĩa ĩvinda yitũ, vinya witũ, na malĩ yitũ kũkwata mbau wĩa ũla ũkwenda ũtethw’e.​—2 Ako. 9:⁠7.

17. Nĩkĩ ũtaĩle kũkw’a ngoo wamanya kana nĩwaĩle kũlũnga matambya maku?

¹⁷ Nĩ kana tũendeee kũkinyĩla nzĩanĩ ĩla mbivinyanu ĩelete thayũnĩ, no nginya tũatĩĩe nyaaĩ sya Yesũ nesa. (1 Vet. 2:21) Ethĩwa nũkwona waĩlĩte kũlũnga matambya maku, ndũkakw’e ngoo. Ũsu nĩ ũndũ mũseo nũndũ wonanasya nũkwenda kũatĩĩa myolooto ya Yeova. Lilikana kana Yeova nĩwĩsĩ twĩ ene naĩ, na nĩwĩsĩ mavinda amwe nĩtũemawa nĩ kũatĩĩa nyaaĩ sya Yesũ nesa.

18. Twaĩle kwĩka ata ethĩwa nĩtũkwenda kwona mũthya wa kyalo kitũ?

¹⁸ Ekai ithyonthe twĩkalae tũsyaĩĩsye ĩvinda yĩla yĩ mbee, na tũyĩtĩkĩlaa kũlũnga mosũanĩo maitũ, mawendi maitũ, na meko maitũ mosane na kwenda kwa Yeova. (Nth. 4:25; Luka 9:62) Na ekai tũendeee kwĩthĩwa na wĩnyivyo, na tũiendeea “kũtana, [na] kũlũngwa.” (2 Ako. 13:11) Tweeka ũu, “Ngai wa wendo na mũuo akeethĩwa vamwe [naitũ].” Na akatũtetheesya kũtanĩa kyalo kitũ, na aitũvikya vala tũendete.