1-2. (a) Nĩkĩ ala manatwaanie o mĩtũkĩ maĩle kũmwĩkwatasya Yeova? (Savuli 37:3, 4) (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

WE NĨWĨTHWA ũyenda kũlika mũtwaanonĩ, kana no ĩndĩ ũnalikile mũtwaanonĩ? Ethĩwa nĩ w’o, vate nzika, wĩ na mea maingĩ ma kũtanĩa thayũ vamwe na mũndũ ũsu ũmwendete mũno. Ĩndĩ mũtwaano wĩ mawetu maw’o, na ve motwi ma vata mwĩthĩawa mwaĩle kwĩka. Maũndũ ala mũkwĩka mwakomana na mawetu asu na motwi ala mũkwĩka, no matume mũtanĩa mũtwaano wenyu myaka mingĩ kana mũlea kũũtanĩa. Mwamwĩkwatya Yeova, mũkeekaa motwi maseo, mũtwaano wenyu ũkaendeeaa kũlũlũmĩĩla, na mũkeethĩawa na ũtanu mwingangĩ. Ĩndĩ mwaema kũatĩĩa ũtao wake, nĩvatonyeka mũkakwatwa nĩ mathĩna meũlikya mũtwaano wenyu thĩnanĩ, na nũndũ wa ũu, mũyĩkala mũte atanu.—Soma Savuli 37:3, 4.

² O na kau ĩsomo yĩĩ yĩkonetye ala manatwaanie o mĩtũkĩ, nĩyĩũneenea mawetu matonya kũkwata onthe ala me mũtwaanonĩ. O na nĩyĩũneenea kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngelekany’o sya aũme na aka amwe aĩkĩĩku mawetetwe Mbivilianĩ. Ngelekany’o isu niũtũmanyĩsya maũndũ tũtonya kũtũmĩa thayũnĩ witũ, ta kwa ngelekany’o, nthĩnĩ wa mũtwaano. O na nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngewa sya amwe me mũtwaanonĩ ũmũnthĩ.

3-4. Nĩ mawetu meva ala manatwaanie o mĩtũkĩ matonya kũkomana namo?

³ Andũ amwe no mekĩe vinya ala manatwaanie o mĩtũkĩ mekale o ũndũ andũ ala angĩ mekalaa ũmũnthĩ. Kwa ngelekany’o, asyai moo na andũ angĩ ma mũsyĩ no mambĩĩe kũmathing’ĩĩsya masyae syana na mĩtũkĩ ũndũ vatonyeka. Kana anyanya na andũ ma mũsyĩ mate na ũthũku no mambĩĩe kũmesũva mathooe nyũmba na maimyusũsya syĩndũ nzeo nĩ kana mekale me eanĩe.

⁴ Ala manatwaanie o mĩtũkĩ maema kwĩthĩwa me metho, no meke motwi meũtuma malika makoaninĩ manene. Nũndũ wa ũu, nĩvatonyeka makalasimĩka kũthũkũmaa masaa maingĩ nĩ kana maĩvĩe makoani asu. No makwatwe nĩ wĩa mũno nginya ũkethĩa ĩvinda yĩla matũmĩaa mayĩmanyĩsya ene, mayĩka ũthaithi wa mũsyĩ, na maitavany’a nĩyaoleka. O na nĩvatonyeka makambĩĩa kũtĩĩa maũmbano mathũkũme masaa mate ma wĩa nĩ kana makwate mbesa mbingangĩ, kana nĩ kenda maikavutwe wĩanĩ. Nũndũ wa ũu, no makose myanya mĩseo ya kũtanĩa kũmũthũkũma Yeova mũnango.

5. Ngewa ya Klaus na Marisa yĩũmanyĩsya kyaũ?

⁵ Andũ aingĩ nĩmeyoneete kana kũsembany’a na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ kũitumaa mũndũ ethĩwa na ũtanu thayũnĩ. Kwasũanĩa ngelekany’o ya Klaus na mũka, Marisa. * Matwaana oou, elĩ mathũkũmaa ĩvinda yonthe nĩ kana mekale me eanĩe. Ĩndĩ mayaĩ na ũtanu wa w’o. Klaus aĩtye: “Twaĩ na syĩndũ mbingĩ mũno sya kĩ-mwĩĩ, ĩndĩ tũyaĩ na mũvango o na ũmwe wa kĩ-veva. Kũneena ũla w’o, tũyaĩ eanĩe o na vanini na tweew’aa twĩ aitavĩe vyũ.” O naku no kwĩthĩwa wĩyoneete kana kũsembany’a na syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ kũitumĩte mwĩkala mwĩ eanĩe. Ethĩwa ũu nĩw’o vailye, ndũkakw’e ngoo. Kũsũanĩa ngelekany’o nzeo sya angĩ no kũmũtetheesye mũkeka moalyũku ala mekwendeka. Mbee, ekai twone kĩla aũme ala matwaanĩte matonya kwĩmanyĩsya masũanĩa ngelekany’o ya Mũsumbĩ Yeosavati.

6. Yĩla Mũsumbĩ Yeosavati wakomanie na thĩna mũnene, eekie ũtwi wĩva wosanĩte na ũtao ũla wĩ Nthimo 3:5, 6?

⁶ Inyw’ĩ aũme ala mũtwaanĩte, mavinda amwe nĩmwĩw’aa mũyĩitavĩwa nĩ ianda ila mwĩ nasyo? Ethĩwa nĩmwĩw’aa ũu, ngelekany’o ya Mũsumbĩ Yeosavati no ĩmũtethye mũno. Nũndũ Yeosavati aĩ mũsumbĩ, mbaĩ yonthe yaĩ mokonĩ make! We eanĩisye kĩanda kĩu kĩany’a vinya ũu ata? Eekie kyonthe kĩla ũtonya asũvĩe ala maĩ ungu wake. Kwa ngelekany’o, nĩwalũlũmĩĩilye ndũa sya Yuta, na oombany’a ita syĩ vinya syĩ na asikalĩ mbee wa 1,160,000. (2 Mav. 17:12-19) Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, nĩwakomanie na thĩna mũnene mũno. Nguthu nene ya ita sya Aamimoni, Amoavi, na aũme ma kĩĩma kya Seili  nĩmamũvithũkĩie we, mũsyĩ wake, na andũ ma mbaĩ yake. (2 Mav. 20:1, 2) We Yeosavati eekie ata? Amwĩkwatisye Yeova amũtetheesye na aimũnenga vinya. Ũtwi wake nĩwaaĩle vyũ nũndũ woosanĩte na ũtao ũla wĩ nthĩnĩ wa Nthimo 3:5, 6. (Soma.) O na mboya ĩla wavoyie enyivĩtye yĩ nthĩnĩ wa 2 Mavinda 20:5-12, nĩyonanĩtye ũndũ wamwĩkwatĩtye Ĩthe wake wa ĩtunĩ mũno wĩana. Yeova asũngĩie mboya ya Yeosavati ata?

7. Yeova asũngĩie mboya ya Yeosavati ata?

⁷ Yeova atũmĩie Mũlivai weetawa Yaanzieli kũsũngĩa mboya ya Yeosavati. Amwĩie: “Ĩlũmyei, ũngamai, mwone ũtangĩĩo wa Yeova ũla wĩ vamwe nenyu.” (2 Mav. 20:13-17) Nĩtwĩsĩ kana ĩsu ti yo nzĩa ĩla ĩtũmĩawa kũkita kaũnĩ! Ĩndĩ Yeova nĩwe wanenganie mwĩao ũsu, ti andũ. Na nũndũ Yeosavati nĩwamwĩkwatĩtye Ngai wake vyũ, eekie o ũndũ wataviw’e. Yĩla we na andũ make maendie kũkomana na amaitha, ndaaia mbee asikalĩ ala maĩ na ũtũĩka kaũnĩ, ĩndĩ aiie mbee aini o na mate na mĩio ya kaũ. Nake Yeova ndaamũsonokya; amaitha asu masindiwe vyũ.—2 Mav. 20:18-23.

8. Ana-a-asa ala matwaanĩte matonya kwĩmanyĩsya kyaũ ngelekany’onĩ ya Yeosavati?

⁸ Ethĩwa wĩ mwana-a-asa ũtwaanĩte, ngelekany’o ya Yeosavati no ĩũtethye mũno. Mũsyĩ waku wĩ mokonĩ maku, na kwoou nĩwaĩle kũthũkũma na kĩthito ũĩkĩĩthye kana andũ maku nĩ asũvĩĩku na me na syĩndũ ila me na vata nasyo. Yĩla wakomana na mawetu, no wĩw’e ta wĩ na ũtonyi wa kwĩminĩa mathĩna maku. Ĩndĩ mwa, ndũkatate kwĩkwatya vinya waku mwene. Vandũ va ũu, mũvoye Yeova wĩ weka aũtetheesye. O na ĩngĩ, mũvoye Yeova kuma ngoonĩ wĩ na kĩveti kyaku. Mantha ũtao wa Yeova kwa kwĩmanyĩsya Mbivilia na mavuku ala ũseũvyo wa Ngai ũtũnengae, na ũitũmĩa ũtao ũla ũũkwata. Andũ angĩ no maeme kwĩtĩkĩlana na motwi ala ũkwĩka ũatĩĩe myolooto ya Mbivilia, o na no maũtavye weeka motwi ma ũtumanu. Eka ũu, no masye kana mbesa na malĩ no itume mũsyĩ waku wĩkala wĩ mũsũvĩĩku vyũ. Ĩndĩ lilikana ngelekany’o ya Yeosavati. We nĩwamwĩkwatĩtye Yeova vyũ, na oonanisye ũu kwĩsĩla meko make. Nake Yeova ndaatia mũndũũme ũsu walũmanĩtye nake ũu, na o naku ndakaũtia nongi. (Sav. 37:28; Aevl. 13:5) Ala me mũtwaanonĩ matonya kwĩka ata maĩkĩĩthye kana nĩmatanĩa mũtwaano woo?

9. Tũtonya kwasya ata ĩũlũ wa mwathani Isaia na mũka?

⁹ Mwathani Isaia na mũka nĩmatũngĩte ilĩko syoo ũthũkũminĩ wa Yeova. Isaia aĩ mwathani, na nĩvatonyeka o nake mũka akethĩwa aĩ na kĩanda kya kwathana nũndũ etĩtwe “mwathani mũndũ mũka.” (Isa. 8:1-4) Vai na nzika kana me elĩ nĩmatũngĩte ilĩko syoo ũthaithinĩ wa Yeova. Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo ta kĩ kwa ala matwaanĩte ũmũnthĩ!

10. Kwĩmanyĩsya mawathani ma Mbivilia kũtonya kũtetheesya ata ala me mũtwaanonĩ makethĩwa na wendi wa kwĩka kyonthe kĩla matonya ũthũkũminĩ wa Yeova?

¹⁰ Ala me mũtwaanonĩ ũmũnthĩ, no monany’e nĩmatũngĩte ilĩko syoo ũthũkũminĩ wa Yeova kwa kwĩka kyonthe kĩla matonya mamũthũkũme. No maendeee kũmwĩkwatya Yeova mũnango meemanyĩsya mawathani ma Mbivilia me vamwe na mayona ũndũ mavinda onthe kĩla Mbivilia yathana kĩanĩaa. * (Tito 1:2) O na ĩngĩ, no masũanĩe kĩla matonya kwĩka nĩ kana matetheesye kwĩanĩw’a kwa mawathani mana. Kwa ngelekany’o, no matetheesye  kwĩanĩsya ũla wathani Yesũ wathanie asya kana ũvoo mũseo ũkatavanw’a nthĩ yonthe mũthya ũtanamba kũvika. (Mt. 24:14) Ala matwaanĩte maĩkĩĩa vyũ kana mawathani ma Mbivilia maileaa kwĩanĩa, makeethĩawa na wendi mwingangĩ wa kwĩka kyonthe kĩla matonya ũthũkũminĩ wa Yeova.

11. Vilisila na Akwila mavotie kwĩka ata, na nĩkĩ?

¹¹ Ala manatwaanie o mĩtũkĩ no memanyĩsye maũndũ ma vata kuma kwa Vilisila na mũũme, Akwila, ala maĩ Ayuti mekalaa ndũanĩ ya Lomi. Nĩmeew’ĩte ũvoo mũseo ĩũlũ wa Yesũ na makatw’ĩka Aklĩsto. Na vate nzika, nĩmekalaa me eanĩe. Ĩndĩ maũndũ moo maalamũkanile vyũ yĩla Mũsumbĩ Kilautiosi waumisye mwĩao Ayuti onthe maume Lomi. Kwasũanĩa moalyũku ala maaĩle kwĩka. Yaĩ no nginya maume kĩsionĩ kĩu makĩsĩ nesa, mamanthe nyũmba nzaũ, na mayambĩĩsya wĩa woo wa kũtuma maeema kĩsionĩ kĩ kĩvathũkany’o. Mo mathĩna asu makomanie namo nĩmatumie maeka kũvĩtya mbee maũndũ ma Ũsumbĩ? Vate nzika, mayaaĩka ũu! Mauma Lomi mathamĩĩie Kolintho, na me kũu, nĩmakwatĩanĩaa na kĩkundi, o na nĩmatetheanĩisye na mũtũmwa Vaulo kũlũlũmĩĩlya ana-a-asa ndũanĩ ĩsu. Ĩtina, nĩmesie kũthamĩĩa ndũanĩ ingĩ syaĩ na vata mũnene wa atavany’a. (Meko 18:18-21; Alo. 16:3-5) Vate nzika, mailea kwĩthĩwa maĩ na ũtanu mwingĩ thayũnĩ!

12. Nĩkĩ ala me mũtwaanonĩ maĩle kwĩthĩwa na mĩvango ya kĩ-veva?

¹² Ala me mũtwaanonĩ ũmũnthĩ no maatĩĩe ngelekany’o ya Vilisila na Akwila kwa kũvĩtya mbee maũndũ ma Ũsumbĩ. Ĩvinda yĩla ĩseo vyũ ya kũneenea mĩvango yoo nĩ yĩla mekwĩvaany’a. Ala mekwenda kũtwaana meethĩwa na mĩvango ĩvw’anene ũthũkũminĩ wa Yeova, na meekĩa kĩthito vyũ mamĩanĩsye, nĩmethĩawa na myanya mingangĩ ya kwĩyonea ũndũ Yeova ũkũmatetheesya thayũnĩ. (Mũta. 4:9, 12) Kwasũanĩa ngewa ya Russell na mũka, Elizabeth. Russell aĩtye, “Ĩvinda yĩla tweevaanasya, nĩtwaneeneie mĩvango ĩla twaĩ nayo ya kĩ-veva.” Nake Elizabeth aĩtye, “Twaneeneie maũndũ asu nĩ kana twesa  kũkomana na motwi maingĩ ma kwĩka, tũĩkĩĩthye kana motwi ala tũkwĩka mainatuma tũlea kwĩanĩsya mĩvango ĩla twĩ nayo.” Russell na Elizabeth nĩmesie kũthamĩĩa Micronesia nĩ kana matetheesye kũla kwĩ na vata mũnene wa atavany’a.

13. Kwosana na Savuli 28:7, tũkwataa mosyao meva twamwĩkwatya Yeova?

¹³ O ta Russell na Elizabeth, aingĩ me mũtwaanonĩ nĩmesũvĩĩte maikeyũmbĩĩe syĩndũ mbingĩ nĩ kana meyumye mũnango matũmĩe ĩvinda yingĩ ũndũ matonya wĩanĩ wa kũtavany’a na kũmanyĩsya. Yĩla meethĩwa na mĩvango mĩseo ya kĩ-veva, na meekĩa kĩthito mamĩanĩsye, nĩmakwataa mosyao maseo. Nĩmeyoneaa ũndũ Yeova ũmasũvĩaa, nĩmaendeeaa kũmwĩkwatya mũnango, na nĩmethĩawa na ũtanu wa w’o.—Soma Savuli 28:7.

14. Mũtũmwa Vetelo na mũka moonanisye ata kana nĩmaĩkĩĩe vyũ watho ũla wĩ nthĩnĩ wa Mathayo 6:25, 31-34?

¹⁴ Ala me mũtwaanonĩ no memanyĩsye ũndũ wa vata masũanĩa ngelekany’o ya mũtũmwa Vetelo na mũka. Mũtũmwa Vetelo nĩweekie ũtwi wa vata mũno myei ta thanthatũ kũvika mwaka ũmwe, ĩtina wa kũkomana na Yesũ ya mbee. Vetelo aĩ mũtei wa makũyũ, na viasala ũsu watethasya nĩw’o wamanthĩaa andũ make naw’o. Kwoou yĩla Yesũ wamũthokisye amũatĩĩae ĩvinda yonthe, yaĩ no nginya eke ũtwi asũanĩĩte mũka. (Luka 5:1-11) Vetelo nĩwatwie kũendanasya na Yesũ maitethya wĩa wa kũtavany’a. Ũtwi ũsu weekie waĩ mũseo ta kĩ! Na tũi na nzika kana mũka nĩwamũkwatie mbau. Twĩasya ũu nũndũ Mbivilia yonanĩtye kana ĩtina wa Yesũ kũthayũũkw’a, kwa kavinda Vetelo nĩwaendanasya na mũka. (1 Ako. 9:5) Na vate nzika, mũka aĩ ngelekany’o nzeo kwa aka Aklĩsto, na kĩu nĩkyanengie Vetelo ũthasyo wa kũtaa aũme na aka Aklĩsto ala me mũtwaanonĩ. (1 Vet. 3:1-7) O na ĩngĩ, tũi na nzika kana me elĩ nĩmaĩkĩĩe vyũ watho wa Yeova wa kana mavĩtya maũndũ ma Ũsumbĩ mbee thayũnĩ woo, akamongeleela syĩndũ ila ingĩ syonthe.—Soma Mathayo 6:25, 31-34.

15. Ngewa ya Tiago na Esther yaũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Ethĩwa mwĩthĩĩtwe mũtwaanonĩ kwa kavinda yu, mũtonya kwĩka ata nĩ kana mũendeee kwĩthĩwa na wendi wa kwongelanga ũthũkũmi wenyu? Ũndũ ũmwe nĩ kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ngewa sya angĩ me mũtwaanonĩ mekĩte ũu. Kwa ngelekany’o, no mũsome maũvoo ala methĩawa kĩlungunĩ kĩ na kyongo, “Nĩmeeyumisye Mo Ene na Ngenda.” Maũvoo asu nĩmatetheeisye Tiago na mũka, Esther, ma kuma Brazil, meethĩwa na wendi wa kũtetheesya kũla kwĩ na vata mũnene wa atavany’a. Tiago aĩtye, “Yĩla twasomie ngewa syonanĩtye ũndũ Yeova ũtetheetye athũkũmi make ĩvindanĩ yĩĩ, o naitũ nĩtwendie kwĩyonea ũndũ Yeova ũkũtũtongoesya na ũndũ ũkũtũsũvĩa.” Mũthya nĩmathamĩĩe Paraguay, na methĩĩtwe maitetheesya kĩsionĩ kya kĩthyomo kya Portuguese kuma mwaka wa 2014. Esther aĩtye: “Ĩandĩko yĩmwe twendete mũno nĩ Aeveso 3:20. Ĩvindanĩ yĩla twĩthĩĩtwe ũthũkũminĩ wa Yeova, nĩtwĩyoneete ndeto isu iianĩa mavinda maingĩ.” Valũanĩ ũsu Vaulo waandĩkĩe Aeveso, amathie kana Yeova akameanĩasya maũndũ maingĩ kũvĩtũka ala mavoyete. Watho ũsu nĩ wa w’o ki!

16. Ala manatwaanie o mĩtũkĩ matonya kũkwata ũtao va yĩla meũsũanĩa ĩũlũ wa mĩvango ĩla me nayo?

¹⁶ Ala manatwaanie o mĩtũkĩ no matetheke nĩ ngewa sya angĩ memanyĩĩtye kũmwĩkwatasya Yeova. No kwĩthĩwa amwe me mũtwaanonĩ methĩĩtwe ũthũkũminĩ wa ĩvinda  yonthe kwa myaka mingĩ. Mwĩona ata mũkamakũlya ũtao yĩla mũũsũanĩa ĩũlũ wa mĩvango ĩla mwĩ nayo? Ĩsu nĩ nzĩa ĩngĩ ya kwonany’a kana nĩmũmwĩkwatĩtye Yeova. (Nth. 22:17, 19) O namo atumĩa no matetheesye ala manatwaanie o mĩtũkĩ makethĩwa na mĩvango ya kĩ-veva na maimĩanĩsya.

17. Nĩ kyaũ kyakwatie Klaus na Marisa, na ngewa yoo yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁷ Ĩndĩ mavinda amwe, mũvango witũ wa kwongelanga ũthũkũmi witũ no ũeme kũthi ũndũ twĩĩvangĩĩe. Kwasũanĩa ngewa ya Klaus na Marisa, ala tũwetie mwambĩĩonĩ. Ĩtina wa kwĩthĩwa mũtwaanonĩ kwa ĩvinda ya myaka ĩtatũ, nĩmatwie kũtia mũsyĩ woo nĩ kana meyumye matetheesye wĩanĩ wa mwako ovisinĩ wa ũvonge wa Finland. Ĩndĩ nĩmataviw’e kana mayĩĩtĩkĩlw’a kwĩkala kũu mbee wa myei thanthatũ. Mamanya kĩu mambie kũkw’a ngoo. Ĩndĩ ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa ũu, nĩmathokiw’e mamanyĩw’e kĩthyomo kya Arabic, na nĩmatanĩaa kũtavany’a kĩsionĩ kya kĩthyomo kĩu nthĩ ĩngĩ. Marisa asũanĩa kĩla kyeekĩkie aĩtye: “Nĩnakĩaa mũno kwĩka kĩndũ ndaĩ naaĩka ĩngĩ, na naĩ na vata wa kũmwĩkwatya Yeova vyũ. Ĩndĩ nĩnĩyoneete ũndũ Yeova wĩthĩĩtwe aitũtetheesya kwa nzĩa o na tũtasũanĩaa. Kĩu nĩkĩtumĩte nĩendeea kũmwĩkwatya mũnango.” O tondũ ngewa ĩno yoonany’a, no mwĩkale mũte na nzika o na vanini kana Yeova akamũathimaa mavinda onthe mwoonany’a kana nĩmũmwĩkwatĩtye vyũ.

18. Ala matwaanĩte matonya kwĩka ata nĩ kana mamwĩkwatasye Yeova?

¹⁸ Mũtwaano nĩ mũthĩnzĩo kuma kwa Yeova. (Mt. 19:5, 6) Endaa onthe ala matwaanĩte matanĩe mũthĩnzĩo ũsu. (Nth. 5:18) Ala mũnatwaanie o mĩtũkĩ, mwĩona ata mũkasũanĩa ũndũ mũtũmĩaa thayũ wenyu? Nĩmwĩkaa kyonthe kĩla mũtonya mũmwony’e Yeova kana nĩmũtũngaa mũvea nũndũ wa mĩthĩnzĩo ĩla ũmũnengete? Mũvoyei Yeova. Manthai myolooto ĩla ĩmũkonetye Ndetonĩ yake. Na ĩndĩ atĩĩai ũtao ũla Yeova ũkũmũnenga. Mwatũnga ilĩko syenyu ũthũkũminĩ wa Yeova, no mwĩkale mũte na nzika o na vanini kana mũkekalaa mwĩ atanu na mwĩ eanĩe!