1-2. (a) Yuvilii nĩ kyaũ? (Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “ Yuvilii Yaĩ Kyaũ?”) (b) Yesũ aneeneie ũndũ wĩva wĩ ĩandĩkonĩ ya Luka 4:16-18?

KWĨ nthĩ imwe syĩthĩawa na mĩvango ya mwanya ya kũtanĩa mwaka wa 50 wa kũsumbĩka kwa mũsumbĩ woo. Mavinda maingĩ mwaka ũsu wĩtawa mwaka wa yuvilii wa mũsumbĩ. Sikũkũ ya kũtanĩa mwaka ũsu no ĩkue mũthenya ũmwe, kyumwa kĩmwe, kana o matukũ maingangĩ, ĩndĩ nĩyĩsaa kũthela na andũ mayũlwa nũu.

² Twĩneenea ĩũlũ wa yuvilii nzeango o na kwĩ ĩla yatanĩawa mbaĩnĩ ya Isilaeli. Yuvilii ĩsu yatanĩawa kĩla mwaka wa 50, na Aisilaeli mamĩtanĩaa mwaka mũima. Yuvilii ĩsu nĩyamanengae ũthasyo. Nĩkĩ twaĩle kwĩmanyĩsya ĩũlũ wayo? Nũndũ ĩtũlilikanasya mũvango wa mwanya ũla Yeova wĩkĩte kwondũ witũ. Mũvango ũsu ũkatũetee ũthasyo wa tene na tene, na o na yu no tũtanĩe ũthasyo ũsu. Ũsu nĩw’o ũthasyo ũla Yesũ waneeneie.—Soma Luka 4:16-18.

3. O tondũ vonanĩtw’e ĩandĩkonĩ ya Alivai 25:8-12, Yuvilii yatethasya Aisilaeli ata?

³ No tũelewe nesa kĩla Yesũ wawetaa yĩla waneeneaa ũthasyo twamba kũsũanĩa ĩũlũ wa Yuvilii ĩla Ngai wavangĩte kwondũ wa andũ make. Yeova atavisye Aisilaeli atĩĩ: ‘Na mũkavathe mwaka wa mĩongo ĩtano wĩthĩwe mũtheu, na kũtavany’a ũthasyo nthĩ yonthe kwa andũ onthe ala mamĩtwĩe: ũkeethĩwa kwenyu mwaka wa kũtana wĩtawa yuvilii; na kĩla mũndũ wenyu akasyokea ng’ũndũ yake, na kĩla mũndũ akasyokea mũvĩa wake.’ (Soma Alivai 25:8-12.) Ĩsomo ĩvĩtu yĩneeneete ũndũ Savato ya kĩla kyumwa yatethasya Aisilaeli. Nayo Yuvilii  yatethasya Aisilaeli ata? Twasye Mũisilaeli nũemetwe nĩ kũĩva kĩndũ kĩna ũtaĩtwe, na kĩu kĩituma athoosya mũũnda wake nĩ kana aĩve ĩkoani yĩu. Mwakanĩ wa Yuvilii aaĩle kũtũngĩwa mũũnda wake. Kwoou mũndũ ũsu ‘nĩwasyokeaa ng’ũndũ yake,’ na kĩu kĩimũtetheesya ndakasye ũtiĩwa ũla waĩle kũnenga syana syake. Eka ũu, mavinda angĩ mũndũ ũvinyĩĩwe nĩ makoani maingĩ aĩ atonya kũthoosya mwana wake ũkombonĩ, kana o we mwene akatw’ĩka ngombo, nĩ kana aĩve makoani make. Mwakanĩ wa Yuvilii ngombo yaaĩle ‘kũsyokea mũvĩa wayo,’ kana mũsyĩ wayo. Kwoou vaiĩ mũndũ watw’ĩkaa ngombo ate na wĩkwatyo wa kũthaw’a. Ũu wĩonany’a kana Yeova nĩwathĩnĩkĩaa andũ make mũno!

4-5. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yuvilii ĩla Aisilaeli manengetwe?

⁴ Yuvilii yatethasya Aisilaeli ũndũnĩ ũngĩ wĩva? Yeova nĩwawetie asya: “Kũikethĩwa ngya kwaku (vate ndĩi Yeova akakũathima wĩ nthĩ ĩla Yeova Ngai waku ũkũnengae yĩthĩwe ũtĩiwa ũmĩmesye).” (Kũt.15:4) Ũsu nĩ ũndũ wĩ kĩvathũkany’o vyũ na kĩla kĩendeee ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ. Andũ ala athwii maendeee kũthua, na ala ngya maendeee kũthelelwa.

⁵ Ithyĩ Aklĩsto tũi ungu wa Mĩao ya Mose. Ũu wĩonany’a kana tũiatĩĩaa mwĩao wa Yuvilii wa kũthasya ngombo, kũekea makoani, na kũtũnga ũtiĩwa wa mũndũ. (Alo. 7:4; 10:4; Aev. 2:15) Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yuvilii. Nĩkĩ? Nũndũ mũvango ũsu wa ũthasyo Yeova wanengete Aisilaeli nũtũtetheeasya kũelewa kana Yeova nũtũvingũĩe nzĩa ya kũkwata ũthasyo.

6. Nĩkĩ andũ me na vata wa kũthaw’a?

⁶ Ithyonthe twĩ na vata wa ũthasyo nũndũ twĩ ũkombonĩ mũthũku vyũ wa naĩ. Nũndũ twĩ ene naĩ, nĩtũkũaa, tũkawaa, na tũkakw’a. Andũ aingĩ nĩmonaa ũw’o wa ndeto isu yĩla meesisya kĩoonĩ kana yĩla mathi kwona ndakĩtalĩ. O na ĩngĩ, nĩtwĩw’aa twatũlĩka ngoo yĩla twavĩtya. Kwa ngelekany’o, mũtũmwa Vaulo aisye kana aĩ “ngombo ya naĩ ĩla yĩ nthĩnĩ wa mwĩĩ [wake].” Ongelile kwasya:  “Nyie nĩ mũndũ mũthĩni! Nũũ ũkambonokya kuma mwĩĩnĩ ũũ ũũtuma nĩkwatwa nĩ kĩkw’ũ kĩĩ?”—Alo. 7:23, 24.

7. Isaia athanie kyaũ ĩũlũ wa ũthasyo?

⁷ Ĩndĩ ũndũ wa kwendeesya nĩ kana Ngai nĩweekie mũvango nĩ kana twovow’e, kana tũthaw’e kuma naĩnĩ. Yesũ nĩwe watũmĩiwe kũtũvingũĩa nzĩa ya kũkwata ũthasyo ũsu. Myaka mbee wa 700 Yesũ atanamba kũka kũũ nthĩ, mwathani Isaia nĩwathanie ĩũlũ wa ũthasyo mũnene. Ũthasyo ũsu waĩ wĩanĩsye maũndũ maingĩ o na kwĩ ũthasyo ũla Aisilaeli makwataa mwakanĩ wa Yuvilii. Aandĩkie: ‘Veva wa Mwĩaĩi Yeova e ĩũlũ wakwa; nũndũ Yeova nĩwambĩtĩkĩsye mauta nĩtavye ala auu ũvoo mũseo; nũndũmĩte nove ala me na ngoo ndũlĩku, na nĩtavany’e ũthasyo kwa ala atave.’ (Isa. 61:1) Wathani ũsu wĩneenea ũũ?

8. Wathani wa Isaia ĩũlũ wa ũthasyo waneeneaa ũũ?

⁸ Wathani ũsu wa vata wawetete ũthasyo wambĩĩie kwĩanĩw’a ĩtina wa Yesũ kwambĩĩa ũthũkũmi wake. Yesũ e mũsyĩ kwoo Nasaleti, nĩwaendie ĩsinakokenĩ na asomea Ayuti ala moombanĩte ndeto isu sya Isaia. Aisoma aisye kana nimũkonetye. Asomie atĩĩ: “Veva wa Yeova wĩ ĩũlũ wakwa, nũndũ nĩwambĩtĩkĩisye mauta ndavye ngya ũvoo mũseo. Nĩwandũmie kũtavany’a ũthasyo kwa ala atave na kũvow’a kwa ala ilalinda, na kũmathasya ala avinyĩĩe, na kũtavany’a ĩũlũ wa mwaka wa Yeova ũla wĩtĩkĩlĩtwe.” (Luka 4:16-19) Yesũ eanĩisye wathani ũsu ata?

9. Andũ aingĩ ĩvinda ya Yesũ meekwatĩtye ũthasyo wa mũthemba mwaũ?

⁹ Yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ nĩw’o andũ mambĩĩie kũkwata ũthasyo ũla Isaia wathanĩte na ũla Yesũ wasomie. Yesũ nĩwoonanisye ũu yĩla watangaasie ũũ: “Ũmũnthĩ ĩandĩko yĩu mweew’a nĩyeanĩa.” (Luka 4:21) Nĩvatonyeka ũkethĩa andũ aingĩ ala meewie Yesũ aisoma ndeto isu meekwatĩtye kana methaw’a kuma ũsumbĩkinĩ wa Lomi. Nĩmatonya kwĩthĩwa masũanĩaa ta ala aũme elĩ maisye: “Tũneekwatasya kana mũndũ ũsu nĩwe ũnaĩ ovosye Isilaeli.” (Luka 24:13, 21) Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana Yesũ ndaaĩkĩa vinya aatĩĩi make maleane na ũsumbĩki wa Lomi, o na kau waĩ mũthũku. Vandũ va ũu, amatavisye manengae “Kaisali syĩndũ sya Kaisali.” (Mt. 22:21) Kwoou we Yesũ athaisye andũ ata ĩvindanĩ yĩu?

10. Yesũ athaisye andũ ũndũnĩ wĩva?

¹⁰ Mwana wa Ngai ookie kũtetheesya andũ makwate ũthasyo maũndũnĩ elĩ. Ũndũ wa  mbee, andũ nĩmavinyĩĩtwe mũno nĩ momanyĩsyo ma ũvũngũ ala atongoi ma ndĩni mamanyĩasya, na Yesũ nĩwamatetheeisye kũkwata ũthasyo. Ayuti aingĩ ĩvinda yĩu malikĩtw’e ũkombonĩ nĩ syĩthĩo sya andũ na momanyĩsyo ma ũvũngũ. (Mt. 5:31-37; 15:1-11) Ala mavangaa nĩmo meũtetheesya andũ mamũthaithe Ngai maĩ ta ilalinda nũndũ mo ene mayamũthaithaa kwa nzĩa ĩla yaĩle. Na nũndũ nĩmamũleile Masia na ũw’o ũla wamanyĩasya, ũu nĩwatumie matamũmanya Ngai na naĩ syoo iyaaekewa. Maendeeie kwĩkala ta ilalinda. (Yoa. 9:1, 14-16, 35-41) Nũndũ Yesũ nĩwamanyĩisye ũw’o na eethĩwa e ngelekany’o nzeo, nĩwatetheeisye ala auu mamanye ũndũ matonya kũkwata ũthasyo wa kĩ-veva, kana kwa ndeto ingĩ, mamanye ũndũ matonya kũekana na momanyĩsyo ma ũvũngũ.—Mko. 1:22; 2:23–3:5.

11. Yesũ atetheeisye andũ makwate ũthasyo ũngĩ wĩva?

¹¹ Ũndũ wa kelĩ, Yesũ nĩwavingũĩe andũ mwanya wa kũthaw’a kuma ũkombonĩ wa naĩ ĩla twatiĩwe. Nũndũ Yesũ nĩwanenganie thayũ wake wĩthĩwe nthembo ya wovosyo, Ngai aĩ atonya kũekea naĩ sya andũ ala meethĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthembo ĩsu na moonany’a ũu na meko moo. (Aevl. 10: 12-18) Yesũ aisye: “Ethĩwa Mwana nũkũmũthasya, mũkeethĩwa kwa w’o mwĩ athasye.” (Yoa. 8:36) Ũsu waĩ ũthasyo mũseo mũno o na kwĩ ũla Aisilaeli makwataa mwakanĩ wa Yuvilii! Nĩkĩ tũkwasya ũu? Kĩtumi nũndũ mũndũ ũla wathaw’a ĩvinda ya Yuvilii aĩ atonya kũtw’ĩka ngombo ĩngĩ, na ndaĩ aema kwĩsa kũkw’a, ĩndĩ ũthasyo wa Yesũ nĩ wa tene na tene.

12. Naaũ maĩ ma mbee kũkwata ũthasyo ũla Yesũ watavanisye?

¹² Mũthenya wa Vendekosito ya mwaka wa 33, Yeova nĩwetĩkĩisye veva mũtheu atũmwa vamwe na aũme angĩ na aka aĩkĩĩku. Nĩwamatwie ana make nĩ kana ĩtina wa ĩvinda mathayũũkw’e na maithi ĩtunĩ kũsumbĩka vamwe na Yesũ. (Alo. 8:2, 15-17) Asu nĩmo maĩ ma mbee kũkwata ũthasyo ũla Yesũ wawetie e ĩsinakokenĩ ya Nasaleti. Aũme na aka asu nĩmaumĩte ũkombonĩ wa momanyĩsyo ma ũvũngũ na syĩthĩo ite Maandĩkonĩ ila atongoi ma ndĩni ya Kĩyuti mamanyĩasya. O na ĩngĩ, methonĩ ma Ngai nĩmathaĩtw’e kuma ũkombonĩ wa naĩ ĩla ĩetae kĩkw’ũ. Kwoou Yuvilii ya Kĩklĩsto yambĩĩie yĩla aatĩĩi ma Klĩsto metĩkĩw’e mauta mwaka wa 33, na ĩkathela mũthyanĩ wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Yesũ. Nĩ maũndũ meva makethĩwa meanĩĩtw’e kũvika ĩvinda yĩu?

13-14. Naaũ angĩ matonya kũkwata ũthasyo ũla Yesũ watavanisye eka Aklĩsto etĩkĩw’a mauta?

¹³ Ũmũnthĩ andũ milioni mbingĩ me na ngoo nzeo kuma mbaĩnĩ syonthe me ũtalonĩ wa “malondu angĩ.” (Yoa. 10:16) Mainyuvĩtwe nĩ Ngai mesumbĩka ĩtunĩ vamwe na Yesũ. Vandũ va ũu, Mbivilia yaĩtye kana me na wĩkwatyo wa kwĩkala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ. Ũsu nĩw’o wĩkwatyo ũla wĩ naw’o?

¹⁴ Ve moathimo amwe ũkwataa ĩvindanĩ yĩĩ matanĩawa nĩ ala makethĩwa Ũsumbĩnĩ wa Ngai ĩtunĩ. Kwa ngelekany’o, no ũkũlye Yeova akũekee naĩ syaku ethĩwa wĩ na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa nthakame ĩla Yesũ wetĩkisye. Kĩu kĩtumaa Ngai akwĩtĩkĩla na ũyĩthĩwa na wasya mũseo wa ngoo. (Aev. 1:7; Ũvu. 7:14, 15) O na ĩngĩ, kwasũanĩa moathimo ala ũkwatĩte nũndũ wa kũthaw’a kuma ũkombonĩ wa momanyĩsyo ma ũvũngũ ala waĩkĩĩe kwa ĩvinda yĩasa. Yesũ aisye: “Mũkamanya ũla w’o, na ũla w’o ũkamũthasya.” (Yoa. 8:32) Twĩ na ũtanu mwingĩ mũno kwĩthĩwa twĩ na ũthasyo ũsu!

15. Nĩ ũthasyo wĩva na nĩ moathimo mekũ tweteele kũkwata ĩvinda yũkĩte?

¹⁵ No wĩkale weteele kũkwata ũthasyo mũnene ũla ũkĩte. O mĩtũkĩ, Yesũ nũkũvetanga ndĩni sya ũvũngũ na ũsumbĩki mũthũku wa andũ. Ĩvinda yĩu, Ngai akasũvĩa “ĩkomano ĩnene” ya athũkũmi make, na ĩndĩ aimetĩkĩlya  matanĩe moathimo ĩũlũ wa nthĩ yĩ nzaũ. (Ũvu. 7:9, 14) Andũ aingĩ mũno makathayũũkw’a, na maikwata mwanya wa kũthaw’a kuma ũkombonĩ wa mathĩna onthe ala maetiwe nĩ naĩ ya Atamu.—Meko 24:15.

16. Nĩ ũthasyo wĩva mũseo mũno andũ meteele?

¹⁶ Nthĩnĩ wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili, Yesũ na ala ũsumbĩkĩte namo makatetheesya andũ mekale mate na mathĩna ma mwĩĩ na mayĩthĩwa na ngwatanĩo ndũmu vyũ vamwe na Ngai. Ĩvinda yĩu ya kũtũngĩĩwa na kũthaw’a yĩkeethĩwa ta mwaka wa Yuvilii ũla Aisilaeli matanĩaa. Kwoou onthe ala makamũthũkũma Yeova me aĩkĩĩku ĩũlũ wa nthĩ makavetangĩwa naĩ vyũ.

17. Ĩandĩko ya Isaia 65:21-23 yathanie kyaũ ĩũlũ wa andũ ma Ngai? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

¹⁷ Wathani ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya Isaia 65:21-23 (soma) nũeleetye ũndũ maũndũ makethĩwa mailye ĩũlũ wa nthĩ. Ti atĩ twalika nthĩ nzaũ andũ makekalaa mana. Mbivilia yonanĩtye kana andũ ma Ngai ĩvindanĩ yĩu makatanĩa wĩa woo na maikanoea wĩa mana. No twĩkale tũte na nzika kana ĩtina wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili, “syũmbe syonthe ikathaw’a syume ũkombonĩ wa wanangĩko na iikwata ũthasyo wa ũtheu mũtisu wa kwĩthĩwa syana sya Ngai.”—Alo. 8:21.

18. Nĩkĩ tũkũĩkĩĩa kana tweteele ĩvinda ĩseo?

¹⁸ O tondũ Yeova wavangĩthĩtye mbaĩnĩ ya Isilaeli kwĩthĩwe na ĩvinda ya kũthũkũma na ya kũthũmũa, now’o kũkethĩwa kũilye kwa andũ make Ũsumbĩkinĩ wa Myaka Ngili wa Klĩsto. Na vate nzika, vakeethĩawa na ĩvinda ya kũmũthaitha Ngai. Nũndũ kũmũthaitha Ngai nĩkũtumaa twĩthĩwa na ũtanu, ĩvinda yĩla ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ tũkatanĩa kwĩka ũu. Kwa w’o, andũ onthe aĩkĩĩku makatanĩa kwĩkala ungu wa Ũsumbĩki wa Myaka Ngili wa Klĩsto nũndũ ĩvinda yĩu tũkatethasya wĩa mũseo, na ithyonthe tũkeethĩwa tũimũthaitha Ngai.