1. Vaendaa ata yĩla twakw’a ngoo?

KĨLA mũthenya nĩtũkwatawa nĩ mathĩna, na nĩtwĩkĩaa kĩthito tũmĩanĩsye namo. Ĩndĩ we tyo ũkwĩtĩkĩla kana ti laisi kũmĩĩsya mathĩna nesa yĩla tũkw’ĩte ngoo? Kwoou twaĩle kwona kũkw’a ngoo ta kĩng’ei kĩtũyĩaa ũkũmbaũ witũ na ũtanu witũ. Ĩandĩko ya Nthimo 24:10 yaĩtye: “Ethĩwa nũnyalaa [kana, nũkusaa ngoo] mũthenya wa thĩna, vinya waku nĩ mũnini.” Kwa w’o, kũkw’a ngoo nĩkũminaa vinya witũ vyũ ũkethĩa tũitonya kũmĩanĩsya nesa na mathĩna ala matũkwatĩte.

2. Nĩ maũndũ meva matonya kũtuma tũkw’a ngoo, na twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Ve maũndũ maingĩ matonya kũtuma tũkw’a ngoo. Maũndũ amwe nĩ ta mavĩtyo maitũ, mawonzu maitũ, kana ũwau. O na no tũkw’e ngoo nũndũ wa kũema kũkwata kĩanda kĩna wĩanĩ wa Yeova, kana kũtavany’a kĩsio kĩ na andũ mate kwendeew’a. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya kũmanya kĩla twaĩle kwĩka nĩ kana tũeke kũkw’a ngoo.

3. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkw’a ngoo nũndũ wa mavĩtyo maitũ?

³ Wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi mũno kũkw’a ngoo nũndũ wa mawonzu maitũ na mavĩtyo ala tweeka. Na nũndũ wa mavĩtyo asu, no twambĩĩe kwona Yeova ta ũtakatwĩtĩkĩlya twĩthĩwe vo yĩla ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ. Ĩndĩ kwĩthĩwa na woni ũsu ti kũseo. Kwoou twaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva ĩũlũ wa mavĩtyo maitũ? Mbivilia yonanĩtye kana, eka Yesũ Klĩsto, andũ “onthe nĩmeekie naĩ.” (Alo. 3:​23) Ĩndĩ Mũandĩkĩthya wa Mbivilia ndatũmanthaa mavĩtyo, na ndendaa twĩke maũndũ ta alaĩka. Vandũ va ũu, we nĩ Asa witũ ũtwendete na nĩwendaa  mũno kũtũtetheesya. O na ĩngĩ, e wũmĩĩsyo. Nĩwĩsĩ kĩthito kingĩ kĩla twĩkĩaa tũsinde mawonzu ala twĩ namo kana tũeke kũkw’a ngoo, na nĩwĩthĩawa eyũmbanĩtye kũtũtetheesya.​—Alo. 7:​18, 19.

4-5. Kwosana na ĩandĩko ya 1 Yoana 3:​19, 20, nĩ kyaũ kyatumie eĩtu-a-asa elĩ maeka kũkw’a ngoo?

⁴ Kwasũanĩa ngelekany’o ya Deborah na Maria. * Deborah e mũnini, andũ ma mũsyĩ mamũkuaa naĩ, na kĩu kyatumaa emena. Mayakothaa kũmũkatha eeka kaũndũ kaseo. Kwoou yĩla wesie kũtw’ĩka mũndũ mũima, eew’aa ate wa vata. O na mavinda ala wesa kwĩka kavĩtyo kanini tũ, eew’aa atw’ĩka mũndũ ũtatethya. O nake Maria aĩ na thĩna ta ũsu. Andũ make ma mũsyĩ mamũkuaa naĩ. Nũndũ wa ũu, eew’aa ate maana. O na ĩtina wa kũvatiswa, oonaa ataĩlĩte o na vanini kwĩtanĩw’a na Ngai!

⁵ O na vailye ũu, eĩtu-a-asa asu elĩ mayaaeka kũmũthũkũma Yeova. Nĩ kyaũ kyamatetheeisye? Mbee vyũ, mamwaũĩe Yeova mũio woo kwa kũmũvoya na kĩthing’ĩĩsyo. (Sav. 55:22) Nĩmamanyie kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nĩwĩsĩ kana maũndũ mathũku ala matũkwatie tene, no matume twambĩĩa kwĩmena. Na eka ũu, nĩwĩthĩawa ene nguma nzeo ila syĩ ngoonĩ sitũ, o na ethĩwa ithyĩ ene tũikwona ta twĩthĩwa nasyo.​—Soma 1 Yoana 3:​19, 20.

6. Mũndũ atonya kwĩw’a ata asyokea kĩmanyĩo ũkũng’ang’ana aekane nakyo?

⁶ Mũndũ nũtonya kwĩthĩwa aing’ang’ana aekane na kĩmanyĩo kĩna kĩmũkwatĩte kĩkamũlũmya. Yĩla wesa kũleela na akĩsyokea, no akw’e ngoo. Vai mũndũ ũtaandũĩkaa eeka naĩ. (2 Ako. 7:​10) Ĩndĩ tũyaĩle kũandũĩka mũno nginya twambĩĩe kũsũanĩa ũũ: ‘Nyie nĩ wa mana vyũ. Yeova ndesa kũndekea.’ Kĩsũanĩo kĩu ti kya w’o, na no kĩtume tũeka kũmũthũkũma Yeova. Lilikana kana Nthimo 24:10 yaĩtye kana vinya witũ wĩthĩawa wĩ mũnini yĩla tũkw’ĩte ngoo. Kwoou vandũ va kwĩthĩwa na woni ũsu, ‘sũanĩa’ vamwe na Yeova, kana kwa ndeto ingĩ, lũnga maũndũ vamwe nake, kwa kũmũvoya ũmwĩtye ũekeo. (Isa. 1:​18) Yeova oona kana nĩwĩlilĩte vyũ, ndalea ũkũekea. Vamwe na ũu, neena na atumĩa. Me wũmĩĩsyo, na makaũtetheesya o kavola kwa kavola ũtũngĩĩe ngwatanĩo yaku nake.​—Yak. 5:​14, 15.

7. Nĩkĩ tũtaĩle kũkw’a ngoo yĩla tũendeee kũng’ang’ana twĩke kĩla kyaĩle?

⁷ Mũtumĩa ũmwe wa kĩkundi wa nthĩ ya France wĩtawa Jean-Luc atavĩtye ala meũng’ang’ana na mawonzu atĩĩ: “Mũndũ mũlũngalu methonĩ ma Yeova ti ũla ũtavĩtasya, ĩndĩ  nĩ ũla ũandũĩkaa nũndũ wa mavĩtyo make na ayĩlila.” (Alo. 7:​21-​25) Kwoou ndũkemene aĩ nũndũ ũendeee kũng’ang’ana na wonzu mũna. Lilikana kana no nginya ithyonthe tũtetheew’e nĩ Ngai nĩ kana twĩthĩwe twĩ alũngalu methonĩ make. Tũvotaa nũndũ wa ũseo mwingĩ ũla ũtwonasya kwĩsĩla nthembo ya wovosyo.​—Aev. 1:7; 1 Yoa. 4:​10.

8. Yĩla twakw’a ngoo, tũtonya kũmantha ũtethyo va?

⁸ No tũkũlye ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ matwĩkĩe vinya. Nĩmatwĩthukĩĩasya yĩla tũũmatavya ũndũ tũkwĩw’a, na maitũthangaasya. (Nth. 12:25; 1 Ath. 5:​14) Ve ĩvinda mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩtawa Joy wa kuma Nigeria wakw’ĩte ngoo mũno. Ĩndĩ aĩtye atĩĩ: “Nyie nĩthĩwa va ta keka ti va ana-a-asa? Ũkiakisyo ũla ngwatĩte kuma kwa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ũndĩkĩĩthasya vyũ kana Yeova nũsũngĩaa mboya syakwa. O na nĩmamanyĩĩtye ũndũ ndonya kũthangaasya ala makw’ĩte ngoo.” O na ũu wĩ o vo, nĩtwaĩle kũlilikana kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa no maeme kũmanya kana nĩtũkwenda kwĩkĩwa vinya. Kwoou nĩtwaĩle kwosa ĩtambya tũtavye Mũklĩsto mũimu kĩ-veva ũndũ tũkwĩw’a na tũimũkũlya atũtetheesye.

9. Nĩ ũkiakisyo wĩva tũkwataa twasoma Savuli 41:3 na 94:⁠19?

⁹ Mwĩkwatye Yeova. Yĩla twĩ awau, na mũno mũno ethĩwa tũwaĩte kwa ĩvinda yĩasa, no tũemwe nĩ kũsũanĩa maũndũ ũndũ vaĩle. Ĩndĩ o na kau ũmũnthĩ Yeova ndatũvoasya kwa nzĩa ya kyama, nũtũthangaasya na aitũnenga vinya wa kũmĩĩsya. (Soma Savuli 41:3; 94:19.) Kwa ngelekany’o, no atume ana-a-asa na eĩtu-a-asa menda kũtũtetheesya mawĩa mana vau mũsyĩ kana kũthi kũtũthooea syĩndũ ila tũkwenda. O na no atume menda kũvoya vamwe naitũ. Na ve mavinda ũtonya kũtuma tũlilikana maũndũ ma kũkiakisya me Ndetonĩ yake, ta wĩkwatyo mũseo mũno wa kwĩkala thayũ ĩvinda yĩla kũtakethĩwa mowau kana woo.​—Alo. 15:⁠4.

10. Nĩ kyaũ kyatumie Isang ateyĩtũka yĩla waũmĩie mũno?

¹⁰ Mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Isang wa Nigeria nĩwaũmĩie mũno, na ũu watuma akw’a mamutha amwe. Ndakĩtalĩ ũla wamũiitaa amwĩie ndakatambya ĩngĩ. Isang aĩtye, “Natũlĩkile ngoo mũno na neew’a ta nĩyĩtũka.” Ĩndĩ we nĩweeyĩtũkie? Aiee! Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Aĩtye: “Nĩ na kĩveti kyakwa tũyaaeka kũmũvoya Yeova na kwĩmanyĩsya Ndeto yake. O na tũyaaeka kũtũnga mũvea nũndũ wa moathimo ala Yeova watũnengete, ala nĩ vamwe na wĩkwatyo wa kwĩthĩwa thayũ yĩla ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ.”

11. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Cindy kwĩkala e mũtanu ĩvinda yĩla waĩ mũwau mũno?

¹¹ Ve ĩvinda mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Cindy wa Mexico weethĩiwe na ũwau ũtonya kũmũaa. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũmĩĩsya? E sivitalĩ aendeee kũiitwa, nĩwavangie kana ndakaeka mũthenya ũvĩte atatavanĩtye. Esie kũandĩka atĩĩ: “Kwĩka ũu nĩkwandetheeisye kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa andũ ala angĩ, vandũ va kũsũanĩa kyalya kĩla nĩ nakyo nũndũ wa kũthĩnzwa, kana ũndũ ngwĩw’a naĩ. Ĩĩ nĩyo nzĩa ĩla natũmĩaa: Yĩla ngũea ngewa na matakĩtalĩ, namakũlasya ũndũ andũ moo maendeee. Na ĩndĩ ndisyoka kũmakũlya nĩkĩ manyuvie kũthũkũma wĩa wĩany’a vinya ũu. Kũmakũlĩĩlya maũndũ asu kwatumaa nĩmanya kĩla ndonya kũmatavya kĩkakiita ngoo syoo. Amwe mambĩaa ti laisi kwona mũwau ũkũmakũlya maendeee ata. Na aingĩ moo nĩmandũngĩaa mũvea nũndũ wa kũmathĩnĩkĩa. O na amwe nĩmandavisye vala mekalaa, na angĩ manenga  namba syoo sya simũ. Ĩvinda yĩu neew’aa nĩitavĩwe, ĩndĩ Yeova nĩwatumie nĩkala nĩ mũtanu mũno, o na kwĩ ũndũ nataĩaa!”​—Nth. 15:⁠15.

12-13. Amwe awau kana akũũ mekĩte ata nĩ kana matavany’e, na makwatĩte mosyao meva?

¹² Ala awau kana akũũ nĩmatonya kũkw’a ngoo nũndũ mew’aa mateũtavany’a nesa ũndũ mekwenda. Ĩndĩ o na vailye ũu, aingĩ nĩmavotete kũtavany’a nesa. Kwa ngelekany’o, ve mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa Amelika weetawa Laurel walikĩtw’e masinĩnĩ ya kũmũtetheesya kũveva kwa ĩvinda ya myaka 37! Na eka ũu, e o vau nĩwawaie kanza, athĩnzwa mavinda kauta, na nĩwakwatiwe nĩ mowau ma kĩkonde. Ĩndĩ mathĩna asu onthe mayaatuma aeka kũtavany’a. Aneenaa na manasi na ala angĩ mamũsũvĩaa. Vaendie ata? Atetheeisye andũ vakuvĩ 17 kũkwata ũmanyi wa w’o wa Mbivilia! *

¹³ Mũtumĩa ũmwe wa France wĩtawa Richard nũwetete kaũndũ katonya kũtetheesya ala mataumaala nyũmba kana kũla masũvĩĩawa. Aĩtye: “Ndonya kwasya methĩwe na vandũ venekee matonya kwilĩĩla mavuku na makaseti. Andũ mamona no mende kũmanya mũnango, na kĩu kĩituma makũlĩĩlya. Ũndũ ũsu no wĩkĩe vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ endwa, ala matatonya kũtavany’a nyũmba kwa nyũmba.” O na ĩngĩ, ala matatonya kumaala nyũmba no matũmĩe valũa kana simũ kũtavany’a.

14. Mũsumbĩ Ndaviti atũtiĩe ngelekany’o yĩva nzeo mũno?

¹⁴ No kwĩthĩwa ve kĩanda kĩna twendaa kũkwata kĩkundinĩ kana mũthyũlũlũkonĩ, ĩndĩ ũyĩthĩa ũkũũ, ũwau, kana o maũndũ angĩ nĩmeũtũsiĩĩa kũkĩkwata. Ethĩwa nĩtũkomanĩte na ũndũ ũilye ũu, ngelekany’o ya Mũsumbĩ Ndaviti no ĩtũtetheesye. Ndaviti nĩwendaa mũno kwaka ĩkalũ, ĩndĩ Ngai amwĩie kana ti we ũkayaka. O na vailye ũu, Ndaviti nĩwakwatie mbau vyũ mũndũ ũla Ngai wamũnyuvie atethye wĩa ũsu. O na nĩwaumisye mĩvothi mingĩ kwondũ wa wĩa ũsu. Ĩsu nĩ ngelekany’o nzeo ta kĩ!​—2 Sam. 7:​12, 13; 1 Mav. 29:​1, 3-5.

15. Hugues eekie ata nĩ kana aeke kũkw’a ngoo?

¹⁵ Mwana-a-asa ũmwe wa France wĩtawa Hugues nĩwaekie kũtw’ĩka mũtumĩa nũndũ wa mathĩna ma mwĩĩ. Na eka ũu, mathĩna asu mamũvinyĩĩie weethĩa ndatonya kwĩka o na tũmaũndũ tũla tũnini vau mũsyĩ. Aisye atĩĩ: “Mbeenĩ, neew’aa nĩ wa mana na nĩkw’ĩte ngoo mũno. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, noonie nĩ kavaa ngetĩkĩla kana yu ve maũndũ ndatonya,  na nũndũ wa ũu, nĩnambĩĩe kũtanĩa kwĩka kĩla ndonya ũthũkũminĩ wa Yeova. Nĩtw’ĩte vyũ kana ndiketĩkĩla ũndũ o na ũmwe ũndũle ngoo. Nĩendeea kũng’ang’ana, o tondũ Ngiteoni weekie e na ala aũme make maana atatũ, o na kau maĩ anou!”​—Asi. 8:⁠4.

16. Nĩ kyaũ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngelekany’o ya alaĩka?

¹⁶ Ngelekany’o ĩngĩ nzeo nĩ ya alaĩka ala aĩkĩĩku. Ĩvinda ya Mũsumbĩ Aavu, Yeova nĩwathokisye alaĩka maumye mawoni ĩũlũ wa ũndũ matonya kũkenga mũsumbĩ ũsu mũthũku. Alaĩka meana ũna nĩmaumisye mawoni. Ĩndĩ Ngai anyuvie mũlaĩka o ũmwe na amwĩa kĩla ũkwĩka nĩkĩũtuma mũsumbĩ ũsu akengeka. (1 Asu. 22:​19-​22) Ĩndĩ mo alaĩka ala angĩ nĩmakwie ngoo na mambĩĩa kwĩkũlya, ‘Nĩkĩ nanangie saa syakwa ndyumya woni?’ Nĩtwĩsĩ vyũ kana mayaakw’a ngoo. Alaĩka methĩawa na wĩnyivyo, na mavinda onthe mendaa kũmũtaĩa Yeova.​—Asi. 13:​16-​18; Ũvu. 19:⁠10.

17. Twaĩle kwĩka ata yĩla twakw’a ngoo nũndũ wa kũlea kũkwata kĩanda tũkwendaa?

¹⁷ Sũanĩaa mũno ndaĩa nene ĩla tũnengetwe ya kwĩtanĩw’a na Ngai na kũtavany’a Ũsumbĩ wake. No tũkwate kĩanda kĩna kana tũkakyasya, ĩndĩ ianda tisyo itumaa twĩthĩwa twĩ ma vata methonĩ ma Ngai. Kĩla kĩtumaa twĩthĩwa twĩ ma vata mũno methonĩ ma Yeova na ma ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nĩ kwĩthĩwa na wĩnyivyo na kwĩanĩsya kĩla tũtonya. Kwoou mũvoye Yeova aũtetheesye wĩkale wĩnyivĩtye. Sũanĩa ngelekany’o sya andũ maĩ na wĩnyivyo ila iandĩkĩtwe Ndetonĩ ya Ngai. Na ĩndĩ ũitũmĩa ũtonyi o ũla wĩ naw’o kũthũkũma ana-a-asa maku kuma ngoonĩ.​—Sav. 138:6; 1 Vet. 5:⁠5.

18-19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũũtetheesya ũendeee kwĩthĩwa na ũtanu yĩla weethĩana na andũ aingĩ mate kwendeew’a?

¹⁸ Ve ĩvinda waakw’a ngoo nũndũ wa kwona andũ aingĩ kĩsionĩ mate kwendeew’a kana nũndũ wa kũkosa andũ mĩsyĩ? Yĩla maũndũ mekala ũu, nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũendeee kwĩthĩwa na ũtanu kana tũwongelange? Maũndũ amwe tũtonya kwĩka mawetetwe ĩsandũkũnĩ yĩ na kyongo, “ Ũndũ Ũtonya Kũtanĩa Ũtavany’a Mũnango.” O na ĩngĩ, nĩ ũndũ wa vata twĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ũtavany’a witũ. Twaĩle kwĩthĩwa na woni wĩva?

¹⁹ Manya kana kĩtumi kĩla kĩnene kya kũtavany’a nĩ kũmanyĩthya andũ ĩsyĩtwa ya Ngai na Ũsumbĩ wake. Yesũ nĩwawetie ũtheinĩ kana  no andũ anini makaatĩĩa nzĩa ĩla ĩelete thayũnĩ. (Mt. 7:​13, 14) Kũtavany’a nĩkũtũnengae mwanya mũseo mũno wa kũthũkũma vamwe na Yeova, Yesũ, na alaĩka. (Mt. 28:​19, 20; 1 Ako. 3:9; Ũvu. 14:​6, 7) Yeova nĩwe ũkusasya ala me na ngoo nzeo. (Yoa. 6:​44) Kwoou yĩla mũndũ waema kũtwĩthukĩĩsya mũthenya wa mbee, nĩ ũndũ ũtonyeka akethukĩĩsya ĩvinda yĩngĩ.

20. Ĩandĩko ya Yelemia 20:​8, 9 yĩtonya kũtũtetheesya ata tũeke kũkw’a ngoo?

²⁰ Ngelekany’o ya mwathani Yelemia no ĩtũtetheesye mũno. Kĩsio kĩla wanengiwe atavany’e kyaĩ na andũ matendaa kũmwĩthukĩĩsya o na vanini. Andũ asu nĩmamũvũthĩĩasya na makamũthekeea “mũthenya w’onthe.” (Soma Yelemia 20:​8, 9.) Kĩu kyatumie akw’a ngoo weethĩa eenda kũeka vyũ kũtavany’a. Ĩndĩ ndaaeka. Nĩkĩ ũtaaeka? “Ndeto ya Yeova” yaĩ ta mwaki wakanĩte nthĩnĩ wake, na ndaĩ atonya kũmĩvingĩa! Ũu now’o twĩw’aa yĩla ilĩko na ngoo sitũ syausũa kĩla kĩ Ndetonĩ ya Ngai. Kwoou kĩu nĩ kĩtumi kĩseo mũno kya kũsomaa Mbivilia kĩla mũthenya na kũvindĩĩsya kĩla twasoma. Tweeka ũu, tũkatanĩaa ũtavany’a mũnango, na nĩ ũndũ ũtonyeka andũ aingangĩ makatwĩthukĩĩsya.​—Yel. 15:⁠16.

21. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũeke kũkw’a ngoo?

²¹ Ũla mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Deborah tũwetie mwambĩĩonĩ aĩtye, “Mũio ũmwe wĩ vinya mũno Satani ũtũmĩaa kũtũkita nĩ kũtũaa ngoo.” Ĩndĩ Yeova Ngai e vinya mũno vyũ kũvĩtũka Satani na mĩio ĩla ũtũmĩaa. Kwoou yĩla ũkwĩw’a ũkw’ĩte ngoo, mwĩkaĩle Yeova na kĩthing’ĩĩsyo aũtetheesye. Akaũtetheeasya ũeke kwĩw’a ũkw’ĩte ngoo yĩla wavĩtya kana yĩla ũũng’ang’ana na mawonzu mana. O na akaũtw’ĩĩkaa yĩla wawaa. Akaũtetheeasya wĩthĩwe na woni ũla waĩle ĩũlũ wa ianda ila tũkwataa. Na akaũtetheeasya wĩthĩwe na woni mũseo ĩũlũ wa ũtavany’a waku. Eka ũu, mũtulũĩle Ĩthe waku wa ĩtunĩ kyonthe kĩla kĩ ngoonĩ. Nake ndakaleaa ũkũtetheesya ũeke kũkw’a ngoo.