Makũlyo Kuma kwa Asomi Maitũ
Nthĩnĩ wa “Biblia Takatifu—Tafsiri ya Ulimwengu Mpya” ya 2013, Savuli 144:12-15 ĩneeneete andũ ma Ngai. Ĩndĩ Mbivilianĩ ĩla ya tene mĩsoa ĩsu ĩneeneete andũ athũku ma nthĩ ĩngĩ, ala nĩmo mawetetwe mũsoanĩ wa 11. Nĩkĩ ve kĩvathũkany’o?
Ndeto sya Kĩevelania ila syatũmĩkie mĩsoanĩ ĩsu no ialyũlwe kwa nzĩa isu syelĩ. Twĩsĩ ũu, ekai twone maũndũ mana matumie moalyũku mekwa.
Ndeto ila itũmĩĩtwe mĩsoanĩ ĩla yĩkĩtwe moalyũku nĩsyosanĩte na mĩao ya kĩthyomo (grammar). Nĩ kana tũelewe ũndũ mĩsoa ya Savuli 144:12-15 ĩkwatĩanĩe na ĩla ĩngĩ yĩ ĩũlũ, twĩtetheew’a nĩ ndeto ĩla ĩwetetwe mwambĩĩonĩ wa mũsoa wa 12. Ndeto ĩla ĩtũmĩkĩte ya Kĩevelania nĩ asher, na no ĩalyũlwe na nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Kwa ngelekany’o, no ĩalyũlwe na ndeto ta “ũla” kana “ala.” Kwoou ndeto ĩla yatũmĩĩtwe Mbivilianĩ ya tene nĩ “ala.” Nũndũ wa ũu, maũndũ maseo ala mawetetwe mũsoanĩ wa 12-14 makonaniw’e na andũ athũku ala mawetetwe vau ĩũlũ. Ĩndĩ ndeto asher no yonanasya kĩla kĩtonya kwĩthĩwa ĩtina wa kĩko kana ũndũ mũna kwĩkĩka, na nũndũ wa ũu no ĩalyũlwe na ndeto ta “kwoou,” “nũndũ wa ũu,” kana “nĩvo ĩndĩ.” Mbivilia ya 2013 ĩtũmĩĩte ndeto “nĩvo ĩndĩ,” na noyo ĩtũmĩĩtwe Mbivilianĩ ingĩ.
Mĩsoa ĩla yeekiwe moalyũku nĩlikanĩte nesa na mĩsoa ĩla ĩngĩ ya Savuli ĩsu. Mũsoa wa 12 weekiwe moalyũku vatũmĩwa ndeto “nĩvo ĩndĩ,” kwonany’a kana moathimo ala mawetetwe mũsoanĩ wa 12-14 makonetye ala alũngalu. Asu nĩmo meũkũlya ‘matangĩĩwe na maivonokw’a’ kuma kw’okonĩ kwa andũ athũku (mũsoa wa 11). Nũndũ wa ũu o naw’o mũsoa wa 15 nĩweekiwe moalyũku. Yu mũsoanĩ ũsu ndeto “nĩ atanu” ila itũmĩĩtwe kelĩ ilikanĩte nesa. Ilikanĩte nesa nũndũ yu iikonanĩtw’e na ikundi ilĩ sya andũ syĩ kĩvathũkany’o, ĩndĩ iwetete o kĩkundi kĩmwe kya andũ, “ala Ngai woo nĩ Yeova.” Ũndũ ũngĩ twaĩle kũlilikana nĩ kana mĩsoa ĩsu yaandĩkiwe na Kĩevelania ĩte na maũvano ta ala matetheeasya mũndũ kũmanya kana isu nĩ ndeto syaneeniwe nĩ mũndũ ũngĩ (“”). Kwoou nĩ kana aalyũli mamanye mealyũla ata, maĩle kũtata mamanye kĩla kĩũwetwa mĩsoanĩ ĩsu. No matetheke masũanĩa ũndũ Aevelania maandĩkaa mbathi syoo, masũanĩa ũndũ mĩsoa ĩsu yosanĩte na ĩla ĩngĩ ĩmĩthyũlũlũkĩte, na ũndũ yosanĩte na ilungu ingĩ sya Mbivilia ila ikonanĩtye na kĩla kĩũwetwa mĩsoanĩ ĩsu.
Mĩsoa ĩsu yĩkĩtwe moalyũku yosanĩte nesa na ilungu ila ingĩ syĩ Mbivilianĩ syathanĩte kana Ngai aathimaa ala aĩkĩĩku. Ĩtina wa kũalyũla ndeto asher tũtũmĩĩte “nĩvo ĩndĩ,” yu savuli ĩsu nĩkwoneka ĩineenea nesa wĩkwatyo wa mũandĩki wayo, Ndaviti. Eekwatĩtye kana ĩtina wa Ngai kumya Aisilaeli kw’okonĩ kwa amaitha moo, akamaathima mekale nesa me atanu. (Ali. 26:9, 10; Kũt. 7:13; Sav. 128:1-6) Kwa ngelekany’o, ĩvuku ya Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 28:4 yaĩtye: “Ũsyao wa mwĩĩ waku ũkeethĩwa mũathime, na ũsyao wa nthĩ yaku, na ũsyao wa nyamũ syaku, na wingĩvo wa indo syaku, na tũtena twa ndĩthya yaku ya mbũi na malondu.” Na nĩ w’o, yĩla Solomoni mwana wa Ndaviti wasumbĩkĩte, mbaĩ ĩsu yaĩ na mũuo na maendeeo maingĩ. Na eka ũu, moseo ala maĩ ĩvindanĩ ya ũsumbĩki wa Solomoni matwonasya ũndũ ũsumbĩki wa Masia ũkethĩwa ũseũvĩte.—1 Asu. 4:20, 21; Sav. 72:1-20.
Tũtonya kwasya ata? Moalyũku ala meekiwe Savulinĩ ya 144 mayaavĩndũa ũndũ tũeleawa momanyĩsyo ma Mbivilia. Vandũ va ũu, Savuli ĩsu yonanĩtye nesa wĩkwatyo wa athũkũmi ma Yeova, kana athũku makaanangwa na alũngalu maiendeea nesa me na mũuo tene na tene.—Sav. 37:10, 11.