1-2. (a) Nĩ ngelekany’o yĩva ĩkwonany’a kana andũ masyaawa me na vata wa kũkiakiw’a na matonya kũkiakisya angĩ? (b) Syana imwe iũmĩaw’a ata?

ANDŨ masyaawa me na vata wa kũkiakiw’a, na mo ene nĩmatonya kũkiakisya angĩ kwa nzĩa ya ũsengy’o. Twasye kana nĩkavalũka na kaũmĩa ĩu kaithaũka. Nĩkatonya kũsemba kũla kwĩ Mami kana Tata kaĩĩte. Asyai mako maitonya kũvosya kĩtau kyu, ĩndĩ no makakiakisye. Kwa ngelekany’o, no makakũlye kĩla kyeekĩka, makakavangũla methoi, na makakavuva vala kaũmĩa na maikasesenga kaeke kũĩa. O na no mavake kĩtau kyu ndawa kana makakyova. Ĩtina wa ĩvinda ĩnini, kana kau nĩkaekaa kũĩa, o na no kambĩĩe kũthaũka ĩngĩ. Na ĩndĩ kĩtau kyu nĩkĩsaa kũvoa.

² Ĩndĩ mavinda angĩ syana niũmĩaa kwa nzĩa nthũku mũno. Imwe nitũmĩawa maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ. No syĩkwe ũu ĩvinda o yĩmwe, kana kwa ĩvinda ya myaka mingĩ. O na yĩthĩwe no ĩvinda yĩmwe kana nĩ mavinda maingĩ, ũndũ ũsu ũtumaa iũmĩa mũno vyũ, na ithĩnĩkaa kwa ĩvinda yĩasa mũno. Mavinda amwe mũndũ ũla wĩkĩte ũu nũkwatawa na ayosewa ĩtambya. Na mavinda angĩ no oneke ta ũkũvonoka. Ĩndĩ o na akosewa ĩtambya mĩtũkĩ, kana kala kekĩtwe ũu kaendeeaa kũthĩnĩka nginya o na katw’ĩka mũndũ mũima.

3. O tondũ vawetetwe ĩandĩkonĩ ya 2 Akolintho 1:3, 4, Yeova endaa ata, na twĩneenea makũlyo meva?

³ Ethĩwa ve Mũklĩsto watũmĩiwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ e mũnini, na o na yu nĩwũũmĩaa na kũthĩnĩka nũndũ wa ũndũ ũsu, nĩ kyaũ kĩtonya kũmũtethya? (Soma 2 Akolintho 1:3, 4.) Vate nzika, Yeova endaa malondu make mendwe na maikiakiw’a. Kwoou ekai tũneenee makũlyo aa atatũ: (1) Nĩkĩ ala matũmĩiwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ me syana maĩle kũkiakiw’a? (2) Naaũ matonya  kũmakiakisya? (3) Tũtonya kũmakiakisya kwa nzĩa nzeo ata?

4-5. (a) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũmanya kana syana syĩ kĩvathũkany’o vyũ na andũ aima? (b) Kũtũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kũtonya ata kũtuma kaemwa nĩ kũĩkĩĩa andũ angĩ?

⁴ Andũ aima ala maũmĩiw’e me syana nĩmatonya kwĩthĩwa mayenda kũkiakiw’a, o na kau myaka mingĩ nĩ mĩvĩtu kuma meekwa ũu. Nĩkĩ? Nĩ kana tũelewe, mbee, no nginya tũmanye kana syana syĩ kĩvathũkany’o vyũ na andũ aima. Ũndũ mwana ũũmĩaa eekwa naĩ, ti w’o mũndũ mũima ũũmĩaa eekwa naĩ. Sũanĩa ngelekany’o imwe syĩkũĩkĩĩthya ũu.

⁵ Syana nĩsyendaa kwĩthĩwa syĩ ndũũ ngamu na ala maieaa na maisũvĩaa, na nĩsyendaa kwĩthĩwa imaĩkĩĩe. Maũndũ asu maĩkĩĩthasya syana kana nĩ nzũvĩĩku na mayĩimanyĩsya kũĩkĩĩa ala masyendete. (Sav. 22:9) Ĩndĩ ũndũ wa kũmakya nĩ kana kaingĩ syana itũmĩawa naĩ nĩ andũ ma mũsyĩ na angĩ ala me ndũũ mũno na andũ ma mũsyĩ. Yĩla kana katũmĩwa naĩ nĩ mũndũ kamũĩkĩĩe, ũu nũtumaa kambĩĩa kũemwa nĩ kũĩkĩĩa andũ angĩ, o na myaka mingĩ yavĩta.

6. Nĩkĩ kũtũmĩa kana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩ ũndũ mũthũku vyũ na ũtumaa kaũmĩa mũno?

⁶ Syana iitonya kwĩsũvĩana na mũisyo, na kũitũmĩa maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ nĩ ũndũ mũthũku vyũ na ũtumaa iũmĩa mũno. Kũlasimĩthya kana keke maũndũ asu nĩkũkaũmĩasya mũno vyũ nũndũ mwĩĩ wako ndwĩthĩawa ũneana ũkamanya kĩu nĩ kyaũ. O na kĩlĩko kyako kĩyĩthĩawa kĩeleetwe maũndũ ma kũmanyana kĩ-mwĩĩ nthĩnĩ wa mũtwaano, na kĩyĩthĩawa kĩyũmbanĩsye maũndũ asu. Kũtũmĩa kana maũndũnĩ asu no kũtume kethĩwa na woni ũtaĩle ĩũlũ wa kũmanyana kĩ-mwĩĩ, kũkatuma kona kate ka vata, kana kakaeka kũĩkĩĩa mũndũ o na wĩva ũkwĩka ta ũkwenda kũtuma ndũũ nako.

7. (a) Nĩkĩ ne laisi mũno mũndũ kũkenga kana na aikatũmĩa naĩ, na atonya kũkakenga ata? (b) Ũvũngũ ũsu ũtonya kwĩkana na kana ata?

⁷ Syana iyĩthĩawa na ũtonyi wa kũsũanĩa maũndũ nesa, kwĩyĩkĩa motwi, kana kwona mũisyo na kũwathũkĩa. (1 Ako. 13:11) Kwoou nĩ laisi mũno mũndũ kũikenga na kũitũmĩa naĩ. Andũ ala matũmĩaa syana maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ maimanyĩasya ũvũngũ mũthũku, ta kũitavya kana nĩsyo itumie ũndũ ũsu wĩkĩka, na kana iyaĩle kũtavya mũndũ o na ũmwe kĩla kĩkĩkie. Nĩmaitavasya kana syaweta vai mũndũ wĩsyĩthukĩĩsya kana aitetheesye. O na masyonethasya mũndũ mũima eeka ũndũ ũsu na kana ethĩawa aikonethya nũkendete vyũ, nako kethĩawa kaimwony’a nĩkamwendete, na kwoou kĩu ti kĩndũ kĩthũku. Ũvũngũ ta ũsu wanangaa kĩlĩko kya kana, na kaminaa myaka mingĩ kayĩsa kũmanya kaĩ keekie kũkengwa. O na ĩngĩ, ũu ũtumaa keana kayĩw’a kate maana, ke kavuku, na kayona vai mũndũ waĩle ũkenda kana kũkakiakisya.

8. Nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova no akiakisye ala maũmĩĩtw’e?

⁸ Kwoou ti ũsengy’o kũmanya kana mũndũ watũmĩiwe maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ e mũnini no aũmĩe kwa myaka mingĩ. Kĩu nĩ kĩndũ kĩthũku mũno! Ũndũ ũsu nũnyaĩĩkĩte mũno nthĩ yonthe, na kĩu kĩonany’a kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, ĩla yathaniwe kana andũ aingĩ makethĩwa “mate na wendo,” na “andũ athũku . . . makaendeea kũthũkĩĩa.” (2 Tim. 3:1-5, 13) Nzĩa ila Satani ũtũmĩaa nĩ nthũku mũno vyũ, na nĩ kĩndũ kĩũmĩasya mũno yĩla andũ meeka kĩla kĩũtanĩthya Ndevili. Ĩndĩ Yeova e vinya mwingĩ kwĩ Satani na ala mathũkũmaa Satani. Ethĩawa ene maũĩ onthe ma Satani. No twĩthĩwe na mũĩkĩĩo kana Yeova nĩwĩsĩ woo  ũla twĩ naw’o, na no atũkiakisye. Nĩ ũtanu kũthũkũma “Ngai wa ũkiakisyo w’onthe, ũla ũtũkiakiasya matatwanĩ maitũ onthe nĩ kana tũtonye kũmakiakisya ala me matatwanĩ ma kĩla mũthemba kwĩsĩla ũkiakisyo ũla Ngai ũtũkiakiasya naw’o.” (2 Ako. 1:3, 4) Ĩndĩ no wĩkũlye, ‘Yeova atũmĩaa aaũ kũkiakisya ala maũmĩĩtw’e?’

9. Ndeto sya Mũsumbĩ Ndaviti ila syĩ nthĩnĩ wa Savuli 27:10, syonanasya Yeova atethasya ata ala mataasũvĩwa nĩ andũ ma mũsyĩ?

⁹ Ala mataasũvĩwa nĩ asyai moo ũndũ vaĩle, kana ala matũmĩiwe naĩ nĩ andũ ma mũsyĩ kana anyanya, nĩmaĩle kũkiakiw’a mũno. Mũandĩki wa Savuli, Ndaviti, nĩweesĩ kana kĩla ĩvinda no tũmwĩkwatye Yeova vyũ atũkiakisye. (Soma Savuli 27:10.) Ndaviti aĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova nũsũvĩaa ala mataasũvĩwa nĩ andũ moo ũndũ vaĩle. Yeova ekaa ũu ata? Atũmĩaa athũkũmi make aĩkĩĩku. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ nĩmatwendete o tondũ andũ ma mũsyĩ matonya kwĩthĩwa matwendete. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda Yesũ waisye kana ala mathaithaa Yeova, nĩmo maĩ ta ana-a-inyia, eĩtu-a-inyia, na aa-inyia make.—Mt. 12:48-50.

10. Mũtũmwa Vaulo eanĩasya kĩanda kyake ata e mũtumĩa?

¹⁰ Kwaeka twone ngelekany’o ĩmwe ĩtwonetye ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ matonya kwĩthĩwa matwendete ta andũ ma mũsyĩ. Mũtũmwa Vaulo aĩ mũtumĩa wa kĩkundi wĩ kĩthito na mũĩkĩĩku. We mwene aĩ ngelekany’o nzeo mũno, na nĩwaveveewe nĩ Ngai atavye Aklĩsto ala angĩ maatĩĩe ngelekany’o yake o tondũ we waatĩĩaa ngelekany’o ya Klĩsto. (1 Ako. 11:1) Kwoona ũndũ ĩvinda yĩmwe Vaulo waeleisye ũndũ weanĩasya kĩanda kyake e mũtumĩa. Aisye atĩĩ: “Tweethĩiwe twĩ auu o tondũ mũndũ mũka ũkwongya ũthĩnĩkĩaa syana syake mwene.” (1 Ath. 2:7) O ta Vaulo, atumĩa aĩkĩĩku ũmũnthĩ no matũmĩe ndeto nzeo na syĩ mũyo yĩla meũkiakisya ala me na thĩna maitũmĩa Maandĩko.

11. Nĩ kyaũ kyonanasya kana ti atumĩa me oka matonya kũkiakisya angĩ?

¹¹ No atumĩa me oka matonya kũkiakisya ala maũmĩiw’e? Aiee. Ithyonthe nĩtwaĩle  ‘kũendeea kũkiakiany’a.’ (1 Ath. 4:18) Eĩtu-a-asa aima kĩ-veva nĩmatonya kũkiakisya mũno eĩtu-a-asa ala me na vata wa ũkiakisyo. O na ti ũsengy’o kwona Yeova Ngai ayasya kana yĩla ũkũkiakisya angĩ amakiakiasya tondũ mwana ũkiakiaw’a nĩ inyia. (Isa. 66:13) Mbivilianĩ ve aka mawetetwe vo makiakĩisye andũ maĩ na thĩna. (Yovu 42:11) Yeova atanaa mũno oona aka Aklĩsto ũmũnthĩ maikiakisya eĩtu-a-asa ala angĩ me na thĩna mwingĩ wa ngoo! Mavinda amwe mũtumĩa ũmwe, kana o elĩ, no aneene na ũĩ na mwĩĩtu-a-asa mũima kĩ-veva amũkũlye ethĩwa nũtonya kũtetheesya mwĩĩtu-a-asa ũngĩ ũkũthĩnĩka. *

12. Twĩthĩawa twĩ metho tũikeke ata?

¹² Nũseo tũkethĩwa twĩ metho tũikakũlĩĩlye mũno ĩũlũ wa ũndũ mũna mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa ũla tũũneena nake ũtekwenda kũtũtavya. (1 Ath. 4:11) Ĩndĩ tũtonya kũmatetheesya ata ala mekwenda kũkiakiw’a? Ekai tũneenee maũndũ atano mawetetwe Maandĩkonĩ tũtonya kwĩka tũkamatetheesya.

13. O tondũ vonanĩtw’e ĩandĩkonĩ ya 1 Asumbĩ 19:5-8, mũlaĩka wa Yeova atetheeisye Eliya ata? Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya mũlaĩka ũsu ata?

¹³ Ĩka ũndũ ũmatetheesye. Yĩla mwathani Eliya wakĩĩte ala mendaa kũmũaa, akwie ngoo nginya enda kũkw’a. Yeova nĩwatũmie mũlaĩka wĩ vinya akatetheesye mũndũũme ũsu wakw’ĩte ngoo. Mũlaĩka ũsu nĩwamũnengie ũtethyo ũla wendaa mũno ĩvindanĩ yĩu. Amũnengie lĩu ũtanamba kũvoa na amwĩkĩa vinya aye. (Soma 1 Asumbĩ 19:5-8.) Ngewa ĩsu ĩtũtetheeasya kũmanya ũndũ wa vata, naw’o nĩ: Kwĩka mũndũ o kaũndũ kaseo mavinda amwe no kũmũtetheesye mũno. Kwa ngelekany’o, no tũue lĩu tũkaĩsanĩa nake, tũkamũnenga kamũthĩnzĩo, kana tũkamũandĩkĩa o kavalũa. Kwĩka ũu no kũmũĩkĩĩthye kana nĩtũmwendete na nĩtũmũthĩnĩkĩaa. No twĩke maũndũ ta asu o na yĩla tũkwĩw’a tũte eanĩe kũneenea maũndũ ala meũmũthĩny’a ngoonĩ kana meũtuma aũmĩa.

14. Ngewa ya Eliya ĩtũmanyĩasya ũndũ wĩva?

¹⁴ Tetheesya ala meũthĩnĩka mew’e me asũvĩĩku na me eanĩe. Ve ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngewa ya Eliya. Yeova nĩweekie kyama anenga mwathani ũsu ũtethyo ũla wendaa nĩ kana avike Kĩĩmanĩ kya Olevu, o na kau kyaĩ vaasa kuma vala waĩ. No kwĩthĩwa Eliya eew’aa e mwĩanĩe e kũu kũasa Yeova watianĩie ũtianĩo na andũ make myaka mingĩ mĩvĩtu. Nĩvatonyeka akethĩwa eew’aa vau ũĩ ndamba kũvikĩwa nĩ ala mendaa kũmũũmĩsya. Ũndũ ũsu wĩtũmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa nĩtũkwenda kũkiakisya ala maũmĩĩtw’e, nũseo tũkamba kũmatetheesya mew’e me asũvĩĩku. Kwa ngelekany’o, atumĩa nĩmaĩle kũlilikana kana mwĩĩtu-a-asa ũkwĩw’a aũmĩĩte nũtonya kwĩw’a e mwĩanĩe mũnango na e mũsũvĩĩku aikunda kyai me kwake mũsyĩ, vandũ va kũneena nake me kasũmbanĩ ke Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ. Ũngĩ nake nũtonya kwĩw’a e mwĩanĩe maineena nake Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ, ĩndĩ ti mũsyĩ.

15-16. Kwĩthukĩĩsya nesa kũkonetye maũndũ meva?

¹⁵ Methukĩĩsye nesa. Mbivilia ĩtũtaĩte ũũ: “Kĩla ũmwe no nginya ethĩwe e mĩtũkĩ ya kwĩthukĩĩsya, ate na mĩtũkĩ ya kũneena.” (Yak. 1:19) Ithyĩ nĩtwĩthukĩĩasya ala angĩ nesa? Nĩtũtonya kwĩthĩwa tũsũanĩaa kana kwĩthukĩĩsya angĩ nesa no kũmasyaĩĩsya tũteũweta ũndũ o na ũmwe. Ĩndĩ kwĩthukĩĩsya mũndũ nesa ti kwĩka ũu tũ. Kwa ngelekany’o, Eliya nĩwesie kũtavya Yeova vyũ ũndũ weew’aa aithĩnĩka, nake Yeova nĩwamwĩthukĩĩisye nesa mũno. Yeova nĩwaeleiwe kana Eliya eew’aa wia, na eew’aa ta watiĩtwe  e weka. O na nĩwaeleiwe kana eew’aa wĩa ũla w’onthe watethetye ta waĩ wa mana. Yeova nĩwamũtetheeisye o nesa aeke kwĩw’a ũu. Yĩla weekie ũu, oonanisye kana nĩwamwĩthukĩĩsye Eliya nesa.—1 Asu. 19:9-11, 15-18.

¹⁶ Kwĩw’ĩa angĩ tei na ĩnee kwonanasya nĩtũmendete. Kwoou tũtonya kwĩka ũu ata yĩla tũmethukĩĩsye? Mavinda amwe kũneena na ũĩ tũtũmĩĩte ndeto nzeo na ite mbingĩ nĩkũtonya kwony’a ũla wĩkĩtwe naĩ ũndũ ithyĩ tũkwĩw’a. No ũtũmĩe ndeto ta: “Mwa nĩ vole mũno nũndũ wa kĩu kyaũkwatie! Mwana ndaĩle kwĩkwa ũndũ ta ũsu!” O na no ũmũkũlye ĩkũlyo yĩmwe kana elĩ nĩ kana ũelewe nesa kĩla ũkũũtavya. Kwa ngelekany’o, no ũmwĩe, “No ũndetheesye kũelewa kĩla waweta?” kana ũkamwĩa, “Yĩla waweta ũu, naelewa . . . Nĩnakũelewa nesa?” Kwasya ũu no kũmũĩkĩĩthye kana kwa w’o nũmwĩthukĩĩsye nesa, na nũkwenda kũelewa kĩla ũkũũtavya.—1 Ako. 13:4, 7.

17. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo na tũte na “mĩtũkĩ ya kũneena”?

¹⁷ Ĩndĩ waĩle kwĩthĩwa wĩ metho ndũkethĩwe na “mĩtũkĩ ya kũneena.” Ndũkamũtilĩle aendeee kũneena ũmũnenge ũtao kana ũvĩndũe woni wake. O na nĩwaĩle kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Yĩla Eliya wesie kũmũtulũĩla Yeova ngoo yake, amũtavisye ndeto ngito sya mũndũ ũkw’ĩte ngoo. Ĩndĩ o na ĩtina wa Yeova kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo wa Eliya, asyokie amũtavya ĩngĩ ũndũ ũkwĩw’a atũmĩĩte ndeto o ila ila. (1 Asu. 19:9, 10, 13, 14) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Mavinda amwe andũ ala makw’ĩte ngoo nĩmendaa kũweta ĩngĩ na ĩngĩ ũndũ mekwĩw’a. O ta Yeova, nĩtwaĩle kũmomĩĩsya yĩla tũmethukĩĩsye. Vandũ va kwambĩĩa kũmatavya kĩla maĩle kwĩka, twaĩle kwĩthĩwa na tei na ĩnee.—1 Vet. 3:8.

18. Kũvoya na ũla ũkũthĩnĩka kũtonya kũmũkiakisya ata?

¹⁸ Voya namo, na ũivoya na kĩthing’ĩĩsyo kuma ngoonĩ. Ala makw’ĩte ngoo mũno nĩmatonya kũemwa nĩ kũvoya. Andũ ta asu no mew’e mate ma vata methonĩ ma Yeova ũkethĩa meĩw’a mataĩle kũmũvoya. Ethĩwa nĩtũkwenda kũkiakisya mũndũ ta ũsu, no tũvoye nake, na tũiweta ĩsyĩtwa yake yĩla tũũvoya.  O na no tũmũelesye Yeova mboyanĩ ĩsu ũndũ ithyĩ ene twonaa Mũklĩsto ũsu e wa vata, na ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩkundinĩ mamwendete. Nũndũ Yeova nũmwendete mũno, no tũmũkũlye amũkiakisye na aimũtetheesya ausye. Mboya sya mũthemba ũsu no imũkiakisye mũno.—Yak. 5:16.

19. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtethya twĩyũmbany’e nesa nĩ kana tũkiakisye angĩ?

¹⁹ Nyuva ndeto ikũtuma mew’a kavaa na iũmakiakisya. Sũanĩa ũtanamba kũneena. Ndeto itasũanĩĩtwe nesa no iũmĩsye mũndũ. Manya kana ndeto nzeo no itume ew’a nesa. (Nth. 12:18) Kwoou mũvoye Yeova aũtetheesye ũkwate ndeto nzeo, syĩ na ĩnee, na sya kũkiakisya. Lilikana kana vai ndeto nzeo na syĩ ũtonyi kwĩ ila sya Yeova tũkwataa Mbivilianĩ.—Aevl. 4:12.

20. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala maũmĩiw’e matonya kwĩthĩwa mesũanĩaa ata, ĩndĩ twĩenda kũmalilikany’a kyaũ?

²⁰ Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala maũmĩiw’e nĩmatonya kwĩthĩwa meanĩte mesĩ ti ma vata, nĩ avuku, na mayona ti ta ve mũndũ ũmendete, o na no mone mate na ũseo o na ũmwe ũtuma andũ mamenda. Ũsu nĩ ũvũngũ mũthũku mũno! Kwoou tata ũtũmĩe Maandĩko ũmalilikany’e kana Yeova nũmendete mũno vyũ. (Sisya ĩsandũkũ “ Ũkiakisyo Ũla wĩ Maandĩkonĩ.”) Lilikana ũndũ mũlaĩka weekĩie mwathani Ndanieli vinya yĩla waĩ mũtũlĩku ngoo. Yeova nĩwendaa amanye ũndũ wamwendete mũno. (Nda. 10:2, 11, 19) O ta ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala makw’ĩte ngoo nĩ ma vata mũno kwa Yeova!

21. Nĩ kyaũ kĩkilyĩ kũmakwata ala mekaa andũ maũndũ mathũku matekwĩlila, na twaĩle kwĩthĩwa tũtw’ĩte kwĩka ata ĩvindanĩ yĩĩ?

²¹ Yĩla tũũkiakisya angĩ, twĩthĩawa tũimalilikany’a kana Yeova nũmendete. Na tũyaĩle kũlwa kana Yeova nĩ Ngai wendete ũsili wa katĩ. Vai ũndũ o na ũmwe mũthũku mũvithany’e methonĩ make. Yeova nĩwonaa kĩla kĩndũ, na akamasilĩla ala mekaa andũ maũndũ mathũku matekwĩlila. (Mot. 14:18) Ĩndĩ ĩvindanĩ yĩĩ, ekai twĩke kyonthe kĩla tũtonya tũĩkĩĩthye ala maatũmĩwa maũndũnĩ makonetye kũmanyana kĩ-mwĩĩ kana nĩtũmendete. Na eka ũu, nĩ ũndũ wa kũtanĩthya ta kĩ kũmanya kana Yeova akavosya vyũ ala maũmĩĩtw’e nĩ Satani na nthĩ ĩno yake nthũku! O mĩtũkĩ, maũndũ asu mathũku na me woo maikalilikanwa, o na matikalika ngoonĩ ĩngĩ.—Isa. 65:17.