1. Kwosana na Avilivi 2:3, wĩnyivyo ũtũtetheeasya ata kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe na angĩ?

WĨNYIVYO nũtũtetheeasya kũmwĩw’a Yeova nũndũ nĩtwĩsĩ kana mavinda onthe nĩwĩthĩawa esĩ kĩla kĩtonya kũtũtethya. (Aev. 4:22-24) O na ĩngĩ, wĩnyivyo nũtũtetheeasya kwĩka kĩla Yeova ũkwenda vandũ va kĩla ithyĩ tũkwenda, na nũtumaa twona ala angĩ me ma vata kwĩ ithyĩ. Nũndũ wa ũu, nĩtwĩthĩawa na ngwatanĩo nzeo na Yeova na Aklĩsto ala angĩ.—Soma Avilivi 2:3.

2. Mũtũmwa Vaulo oonanisye ti ũthũku kwĩka ata, na twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Ĩndĩ ethĩwa tũi metho, nĩ laisi tũkethĩa tũlikilwe nĩ veva wa nthĩ ĩno ya Satani, ũla ũtumĩte andũ methĩwa na mĩtũlyo na meyendete. * Thĩna ta ũsu nĩwaumĩlile ĩvindanĩ ya atũmwa, na nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Vaulo waandĩkĩie kĩkundi kya Alomi ũũ: “Nĩmwĩa kĩla ũmwe katĩ wenyu ndakesũanĩe mũno kũvĩtũka ũndũ waĩle kwĩsũanĩa, ĩndĩ asũanĩe nĩ kana ethĩwe na kĩlĩko.” (Alo. 12:3) Vau Vaulo nĩwonanĩtye kana ti ũthũku kwĩsũanĩa. Ĩndĩ wĩnyivyo nĩwaĩlĩte kũtũtetheesya tũikeyone twĩ ma vata mũno. Ĩsomo yĩĩ nĩyĩũtũtetheesya tũmanye ũndũ tũtonya kwonany’a wĩnyivyo maũndũnĩ atatũ na tũyĩthĩwa tũte kwĩsũanĩa mũno. Twĩneenea ũndũ tũtonya kwonany’a  wĩnyivyo (1) mũtwaanonĩ witũ, (2) yĩla twakwata ianda ũseũvyonĩ wa Yeova, na (3) yĩla tũũtũmĩa isese sya kũea ngewa.

3. Nĩkĩ nĩ ũndũ ũtonyeka ala matwaanĩte makalea kũeleanwa, na amwe mekaa ata thĩna ũsu waumĩla?

³ Yeova ayambĩĩsya mũtwaano endaa wĩthĩwe wĩ kĩndũ kya kũtanĩthya katĩ wa ala matwaanĩte. Ĩndĩ nũndũ elĩ nĩ ene naĩ, nĩvatonyeka mavinda kwa mavinda makalea kũeleanwa. O na Vaulo nĩwaandĩkie kana ala matwaana makakwatwa nĩ thĩna. (1 Ako. 7:28) Amwe matindĩaa kĩneene saa syonthe na ũla matwaanĩte nake, na nũndũ wa ũu maivanga kana mayaĩlene. Ethĩwa nĩmalikĩtwe nĩ woni ũla andũ ma nthĩ methĩawa naw’o, no matw’e na mĩtũkĩ kana kĩla maĩlĩte kwĩka no kũthasya mũtwaano. Masũanĩaa kana kĩla kya vata vyũ nĩ kwĩka kĩla mekwona kĩmaĩle.

4. Twaĩlĩte kwĩvathana na kyaũ?

⁴ No nginya tũleane vyũ na yĩsilya ya kana o na tũkeka ata mũtwaano witũ ndwĩsa kũendeea nesa. Nĩtwaĩle kũlilikanaa kana Maandĩko maĩtye no ũlaalai w’oka waĩle kũtuma mũtwaano ũthaw’a. (Mt. 5:32) Kwoou yĩla mũtwaano weethĩwa na mathĩna, o tondũ Vaulo wawetie, tũyaĩlĩte kwĩtĩkĩla mĩtũlyo ĩtume twambĩĩa kwĩkũlya: ‘W’o ũũ nĩw’o mũtwaano ũla nyie nendaa? Nĩnendetwe ũndũ naĩle kwendwa? Nĩvatonyeka ngakwata ũtanu mwingangĩ noosana na mũndũ ũngĩ?’ Makũlyo asu nĩ ma mũndũ wĩyendete. Andũ ala me na woni wa nthĩ ĩno no makwĩe wĩke kĩla kĩũtanĩthya ngoo yaku o na ethĩwa nĩ kũthasya mũtwaano. Ĩndĩ woni wa Ngai nĩ kana ndwaĩle ‘kũmantha kwĩyĩuna o we mwene,’ ĩndĩ nĩwaĩle “kũmauna ala angĩ o namo.” (Avi. 2:4) Yeova endaa kĩla ũmwe atate ũndũ ũtonya asũvĩe mũtwaano wake, ĩndĩ ti aũthasye. (Mt. 19:6) Endaa ũsũanĩe kwenda kwake mbee, na ti kwenda kwaku.

5. Kwosana na ĩandĩko ya Aeveso 5:33, ala matwaanĩte maĩlĩte kwĩkalany’a ata?

 ⁵ Ala matwaanĩte nĩmaĩlĩte kwendana na kũnengane ndaĩa. (Soma Aeveso 5:33.) Mbivilia ĩtwĩkĩaa vinya twendeew’e mũno nĩ kũnengane eka o kwosa. (Meko 20:35) Nĩ nguma yĩva ĩtonya kũtetheesya ala matwaanĩte monany’e wendo na ndaĩa? Nĩ wĩnyivyo. Meethĩwa na wĩnyivyo, kĩla mũndũ akamanthaa “kũuna ũla ũngĩ.”—1 Ako. 10:24.

6. Maũndũ ala Steven na Stephanie mawetete mekũmanyĩsya kyaũ?

⁶ Wĩnyivyo nũtetheesye Aklĩsto aingĩ matwaanĩte kwĩkalaa me atanu. Kwa ngelekany’o, mwana-a-asa ũmwe wĩtawa Steven aĩtye: “Mweethĩwa mwĩ ngwatanĩo, mũkatethanasya maũndũnĩ, na mũno mũno yĩla vaumĩla thĩna. Vandũ va mũndũ kwĩkũlasya ‘kyo nĩ kyaũ kĩseo kwakwa?’ akeekũlasya ‘kyo nĩ kyaũ kĩseo kwitũ?’” Nake mũka, ũla wĩtawa Stephanie, ethĩawa na woni o ta ũsu. Aĩtye: “Vaiĩ mũndũ ũtanĩa kwĩkalany’a na mũndũ matekwĩw’ana. Yĩla twalea kũeleanwa, nĩtũtataa tũmanye thĩna nĩ mwaũ. Ĩtina wa ũu nĩtũvoyaa, tũkeka ũkunĩkĩli, na tũineenea thĩna ũsu. Twĩthĩawa tũyenda kũmina ũ thĩna, ĩndĩ ti kũminana ithyĩ ene.” Ala matwaanĩte nĩmatethekaa mũno malea kwĩsũanĩaa kũvĩtũka ũndũ vaĩle.

7. Mwana-a-asa aĩlĩte kwĩka ata akwata kĩanda kĩna?

⁷ Twonaa ne kĩanda kya mwanya kũmũthũkũma Yeova kwa nzĩa o na yĩva ĩla tũtonya. (Sav. 27:4; 84:10) Ethĩwa mwana-a-asa e na mea ma kwĩyumya akwatĩĩe kĩanda kĩna ũseũvyonĩ wa Yeova, ethĩawa ayĩka nesa vyũ. O na Mbivilia yaĩtye: “Ethĩwa mũndũ nĩwĩkĩĩte kĩthito atw’ĩke mũsyaĩĩsya, endaa wĩa mũseo.” (1 Tim. 3:1) Ĩndĩ akwata kĩanda kĩna, ndaĩlĩte kwambĩĩa kwona ta wa vata mũno. (Luka 17:7-10) Kĩeleelo kyake kyaĩle kwĩthĩwa ne kũthũkũma ala angĩ enyivĩtye.—2 Ako. 12:15.

8. Ngelekany’o ya Ndioteleve, Usia, na Avisalomu yĩtũmanyĩsya kyaũ?

⁸ Mbivilianĩ ve ngelekany’o ite nzeo sya andũ meesũanĩĩaa mũno. Ũmwe woo nĩ Ndioteleve, ũla nũndũ wa mĩtũlyo, watataa mũno “kwĩthĩwa e wa mbee” kĩkundinĩ. (3 Yoa. 9) Ũngĩ nĩ Usia. O nake nĩwakwatiwe nĩ mĩtũlyo na atethya wĩa Yeova ũtamwĩaĩe. (2 Mav. 26:16-21) Nake Avisalomu nĩwambĩĩie kũsesenga andũ atũmĩĩte ũseleke ayenda kũtw’ĩka mũsumbĩ. (2 Sam. 15:2-6) Twavindĩĩsya ngewa sya andũ asu mawetetwe Mbivilianĩ, no twone nesa kana Yeova ndendete andũ ala metũlasya. (Nth. 25:27) Mũndũ wĩ ngathĩĩo na mĩtũlyo ĩtina esaa kwĩlikya thĩnanĩ.—Nth. 16:18.

9. Yesũ atwiĩe ngelekany’o yĩva?

⁹ Kĩvathũkany’o na ngelekany’o isu nthũku twoona, Yesũ, “ũla, o na kau aĩ na mũvw’ano wa Ngai ndaasũanĩa kwosa ũkũmũ wa Ngai, na ũu nĩ kwasya kana ndaasũanĩa kwĩthĩwa eanene na Ngai.” (Avi. 2:6) O na kau Yesũ nĩwe wa kelĩ kuma vala ve Yeova, we ndesũanĩĩaa mũno kũthonoka ũndũ vaĩle. Eeie amanyĩw’a make atĩĩ: “Ũla wĩkuaa ta mũnini katĩ wenyu inyw’onthe ũsu nĩwe mũnene.” (Luka 9:48) Nĩ ndaĩa nene ta kĩ kũthũkũma vamwe na mavainia, atetheesya ma kĩkundi, atumĩa, na asyaĩĩsya ma mũthyũlũlũko, ala maatĩĩaa ngelekany’o ya Yesũ ya wĩnyivyo! Wĩnyivyo nũtumaa athũkũmi ma Yeova mendana mũnango, na Yesũ aisye ũndũ ũsu nĩw’o ũkatuma athũkũmi ma w’o ma Ngai mamanyĩka.—Yoa. 13:35.

10. Waĩle kwĩka ata woona ta ve mathĩna mateũthĩnĩkĩwa ũndũ vaĩle kĩkundinĩ?

¹⁰ Nao wĩka ata ũkona ta ve mathĩna kĩkundinĩ  na wĩona atumĩa ta mateũmathĩnĩkĩa ũndũ vaĩle? Vandũ va kũnyungunyĩsya, no wonany’e wĩnyivyo kwa kũkwata mbau ala matongoesye. (Aevl. 13:17) Nĩ kana wĩthĩwe ũtonya kwĩka ũu, ĩkũlye makũlyo aa: ‘Mo mathĩna aa ngwona nĩ maito mũno ũkethĩa no nginya mathĩnĩkĩwe? Yĩĩ nĩyo ĩvinda yĩla yaĩle ya kũmathĩnĩkĩa? Ninyie naĩlĩte kũmathĩnĩkĩa? Ndineena ũla w’o, yo nĩmantha mũuo kĩkundinĩ kana nĩĩmanthĩa nguma?’

11. Kwosana na Aeveso 4:2, 3, vakeethĩawa ata twamũthũkũma Yeova twĩ na wĩnyivyo?

¹¹ Yeova onaa wĩnyivyo wĩ wa vata kwĩ ũtũĩka witũ, na ngwatanĩo yitũ na ala angĩ yĩ ya vata kwĩ wĩa ũla tũũtethya. Kwoou, ĩkaa kyonthe kĩla ũtonya nĩ kana ũmũthũkũmae Yeova wĩ na wĩnyivyo. Weeka ũu, ũkatuma kĩkundi kĩthĩwa na ngwatanĩo. (Soma Aeveso 4:2, 3.) Tavanasya na kĩthito. Manthaa ũndũ ũtonya kũthũkũma angĩ kwa kũmeka maũndũ maseo. Thokasya onthe, o na ala mate na ianda kĩkundinĩ. (Mt. 6:1-4; Luka 14:12-14) Waendeea kũtethya wĩa kĩkundinĩ wĩ na wĩnyivyo, angĩ makoonaa kĩthito kyaku, na ũndũ ũla wa vata nĩ kana makoona wĩnyivyo waku.

12. Yo Mbivilia nĩtwĩkĩĩte vinya twĩthĩwe na anyanya? Elesya.

¹² Yeova atũmbie twendete kwĩkalany’a nesa na anyanya na andũ maitũ ma mũsyĩ. (Sav. 133:1) Yesũ aĩ na anyanya aseo. (Yoa. 15:15) Mbivilia nĩyĩeleetye ũseo wa kwĩthĩwa na anyanya ma w’o. (Nth. 17:17; 18:24) O na ĩngĩ, nĩtũtavĩtye kana ti ũseo kwĩvathana na ala angĩ.  (Nth. 18:1) Andũ aingĩ mesilasya kana isese sya kũea ngewa nĩ nzĩa ĩmwe ya kũtetheesya mũndũ akwate anyanya aingĩ na ayĩw’a ate mũvathũle. Ĩndĩ nĩtwaĩlĩte kwĩthĩwa twĩ metho mũno yĩla tũũtũmĩa isese isu.

13. Nĩkĩ andũ amwe matũmĩaa isese sya kũea ngewa makusaa ngoo?

¹³ Ũkunĩkĩli wonanĩtye kana nĩvatonyeka andũ ala matũmĩaa ĩvinda yingĩ maisisya syĩndũ ila andũ angĩ mekĩie isesenĩ sya kũea ngewa makatiwa makw’ĩte ngoo. O na nĩvatonyeka makambĩĩa kwĩw’a ta vate mũndũ ũkũũngana namo. Nĩkĩ? Kĩtumi kĩmwe nĩ kana kaingĩ andũ ala mekĩaa visa isesenĩ sya kũea ngewa mekĩaa o visa sya maũndũ maseo, syĩthĩwe nĩ syoo ene, nĩ sya anyanya moo, kana nĩ sya kũndũ kũseo manaendie kũtembea. Mũndũ ũla ũsiasya visa ta isu nũtonya kwĩyĩelekany’a namo na ayona ta ũkosete ũtanu thayũnĩ wake. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩ na myaka 19 aĩtye: “Yĩla nambĩĩie kũsiasya syĩndũ ila ala angĩ meekĩĩte isesenĩ sya kũea ngewa syonanĩtye ũndũ matanĩie wikendi, nakwa nĩ mũsyĩ nde vandũ nĩthi, nĩnambĩĩie kũkw’a ngoo.”

14. Ũtao ũla wĩ nthĩnĩ wa 1 Vetelo 3:8, ũtonya kũtũtetheesya ata yĩla tũũtũmĩa isese sya kũea ngewa?

¹⁴ Ĩndĩ ti ũthũku kũtũmĩa isese sya kũea ngewa twĩ na kĩeleelo kĩseo. Kwa ngelekany’o, nĩtũitũmĩaa kũneena na andũ maitũ ma mũsyĩ na anyanya maitũ. Ĩndĩ we nĩwonete kana syĩndũ imwe andũ mekĩaa isesenĩ sya kũea ngewa syĩthĩawa syĩ sya kwĩyonany’a? Nĩ ta methĩawa mayasya, “Mwĩona ata?” Amwe o na nĩmekĩaa ndeto nthũku na ite na ndaĩa visanĩ syoo kana visanĩ sya ala angĩ. Mũndũ ũkwĩka ũu ndethĩawa na wĩnyivyo na ndendete ala angĩ, o tondũ Aklĩsto mekĩĩtwe vinya meke.—Soma 1 Vetelo 3:8.

15. Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya ata tũikeyonae twĩ ma vata kwĩ ala angĩ?

¹⁵ Ethĩwa nũtũmĩaa isese sya kũea ngewa, ĩkũlye, ‘Nĩvatonyeka ũkethĩa ndeto, visa, na vitio ila nĩkĩaa isesenĩ isu syĩthĩawa iyonany’a kana nĩnĩyonaa? Nĩnĩtumaa andũ ala angĩ makwatwa nĩ kĩwĩu?’ Mbivilia yaĩtye: “Syĩndũ syonthe ila syĩ ĩũlũ wa nthĩ—wendi wa mwĩĩ na wendi wa metho na mũndũ kwonany’a syĩndũ ila wĩ nasyo—iyumanĩte na Asa, ĩndĩ syumanĩte  na nthĩ.” (1 Yoa. 2:16) Mbivilia ĩmwe ĩalyũlĩte ndeto “mũndũ kwonany’a syĩndũ ila wĩ nasyo” ta “mĩyono nũndũ wa kwĩthĩwa na ũthwii.” Aklĩsto mayaĩlĩte kwĩyonany’a. Maatĩĩaa ũtao ũũ Mbivilia ĩtũnengete: “Tũikethĩwe tũyĩkathĩĩa, kũtuma vethĩwa na masindano katĩ waitũ, na kwĩw’anĩa kĩwĩu.” (Aka. 5:26) Kwĩthĩwa na wĩnyivyo kũkatũtetheeasya tũikethĩwe tũilye ta andũ ma nthĩ, ala me mĩtũlyo na mendaa kwĩyonany’a.

16. Nĩkĩ twaĩle kwĩvathana na mĩtũlyo?

¹⁶ Nĩtwaĩlĩte kũtata twĩthĩwe na wĩnyivyo nũndũ ala me mĩtũlyo mayĩthĩawa na “kĩlĩko.” (Alo. 12:3) Andũ ala me mĩtũlyo mendete ngusanĩsyo na meyonaa me ma vata mũno. Mavinda maingĩ meko moo na maũndũ ala mekwĩsilya nĩmamaũmĩasya na makaũmĩsya andũ ala angĩ. Makalea kwĩthĩwa me metho, no melelũkw’e nĩ mosũanĩo moo me na mĩtũlyo, na Satani ayusũsya ilĩko syoo kĩvindu na aisyananga. (2 Ako. 4:4; 11:3) Kĩvathũkany’o namo, mũndũ wĩ wĩnyivyo ethĩawa na kĩlĩko. Ndesũanĩĩaa mũno kũthonoka ũndũ vaĩle, na nĩwĩthĩawa esĩ kana ala angĩ nĩ aseo kwĩ we maũndũnĩ mana. (Avi. 2:3) Na ĩngĩ, nĩwĩthĩawa esĩ kana “Ngai nũmavĩngaa ala me mĩng’athĩlĩĩlyo, ĩndĩ nũmonasya ũseo mwingĩ ala me na wĩnyivyo.” (1 Vet. 5:5) Ala me kĩlĩko nĩmatataa mũno maikethĩwe me amaitha ma Yeova.

17. Twaĩlĩte kwĩka ata nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na wĩnyivyo?

¹⁷ Nĩ kana tũendeee kwĩthĩwa na wĩnyivyo, no nginya tũatĩĩe ũtao wa Mbivilia ũla waĩtye: “Umyai mwĩkalĩle wa tene na meko maw’o, na ĩvw’ĩkei mwĩkalĩle mweũ.” Kwĩka ũu ti ũndũ wĩ laisi. No nginya twĩmanyĩsye ĩũlũ wa Yesũ na tũitata ũndũ tũtonya tũatĩĩe ngelekany’o yake. (Ako. 3:9, 10; 1 Vet. 2:21) Ĩndĩ tweeka ũu tũkatetheka mũno. Twaendeea kwĩkĩa kĩthito twĩthĩwe na wĩnyivyo, mĩsyĩ yitũ ĩkeethĩawa na ũtanu, tũkatumaa kĩkundi kĩthĩwa na mũuo, na tũkamanyaa ũndũ tũtonya kwĩka tũikatũmĩe isese sya kũea ngewa ũndũ vataĩle. Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana tũkamwendeeasya Yeova na aitũathima.