1. Yeova anengete kĩla ũmwe wa athũkũmi make kyaũ?

YEOVA nũnengete kĩla ũmwe wa athũkũmi make kĩanda nthĩnĩ wa kĩkundi kyake. O na vala twĩanĩasya maũndũ me kĩvathũkany’o, kĩla ũmwe nĩ wa vata na vai mũndũ ũtatethya ũngĩ. Mũtũmwa Vaulo nũtũtetheesye kũelewa ũndũ ũsu nesa. Ekĩte ũu ata?

2. Kwosana na ĩandĩko ya Aeveso 4:16, nĩkĩ kĩla ũmwe waĩle kwonaa ũla ũngĩ e wa vata na tũithũkũmaa vamwe twĩ ngwatanĩo?

² O tondũ ĩandĩko yĩla yĩ mwambĩĩonĩ wa ĩsomo yĩĩ yonanĩtye, Vaulo akindĩlĩĩle kana vaiĩ ũmwe witũ ũtonya kũsisya mũthũkũmi ũngĩ wa Yeova na akasya: “Nyie ndi na vata naku.” (1 Ako. 12:21) Ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩawa na mũuo kĩkundinĩ, no nginya kĩla ũmwe onae ũla ũngĩ e wa vata na tũithũkũmaa vamwe twĩ ngwatanĩo. (Soma Aeveso 4:16.) Yĩla twathũkũma twĩ ngwatanĩo, kĩkundi nĩkyakawa, na kĩla ũmwe ew’aa e mwende.

3. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Nĩ kwa nzĩa syĩva tũtonya kwony’a Aklĩsto ala angĩ kĩkundinĩ kana nĩtũmanengete ndaĩa? Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona ũndũ atumĩa matonya kwonany’a kana nĩmanengete atumĩa ala angĩ ndaĩa. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwĩmanyĩsya ũndũ tũtonya kwonany’a kana nĩtũnengae ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala matatwaanĩte kana mate atwae. Na mũthya, nĩtũkwona ũndũ tũtonya kwonany’a kana nĩtũnengete ndaĩa ala mataneenaa kĩthyomo kitũ nesa.

4. Nĩ ũtao wĩva wa Vaulo wĩ nthĩnĩ wa Alomi 12:10 atumĩa maĩle kũatĩĩa?

⁴ Atumĩa onthe nthĩnĩ wa kĩkundi manyuvawa nĩ veva mũtheu wa Yeova. Ĩndĩ kĩla ũmwe woo ethĩawa na ũtonyi kana kĩnengo kĩ kĩvathũkany’o na ũla ũngĩ. (1 Ako. 12:17, 18) Amwe nĩmatonya kwĩthĩwa manatw’ĩkie atumĩa o mĩtũkĩ, na kwoou no wĩthĩe mayĩsĩ maũndũ maingĩ. Namo angĩ no methĩwe matatonya kwĩanĩsya maũndũ maingĩ nũndũ wa ũkũũ kana mathĩna ma mwĩĩ. Ĩndĩ o na vailye ũu, vaiĩ mũtumĩa waĩle kũsisya ũla ũngĩ na aimwĩa, “Ndi na vata naku.” Vandũ va ũu, kĩla mũtumĩa aĩle kũatĩĩa ũtao ũla Vaulo waandĩkie nthĩnĩ wa Alomi 12:10.—Soma.

5. Atumĩa matonya kwonany’a ata kana nĩmanengete atumĩa ala angĩ ndaĩa, na nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata meke ũu?

⁵ Atumĩa monanasya kana nĩmanengete atumĩa ala angĩ ndaĩa kwa kũmethukĩĩsya nesa. Ũndũ ũsu wĩthĩawa wĩ wa vata, na mũno mũno yĩla atumĩa moombana maneenee maũndũ mana maito makonetye kĩkundi. Nĩkĩ? Kwasisya kĩla ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya Ĩtukũ 1, Mwei wa 10, 1988, yĩwetete. Yaĩtye: “Atumĩa nĩmesĩ kana Klĩsto no atũmĩe veva mũtheu kũtetheesya kĩlĩko kya ũmwe woo, o na ethĩwa nĩ wĩva, awete mwolooto wa Mbivilia ũtonya kũmatetheesya kũthĩnĩkĩa ũndũ mũna kana kwĩka ũtwi mũna wa vata. (Meko 15:6-15) Vaiĩ mũtumĩa waĩle kũtw’ĩka nĩ ta we ũtetheeaw’a nĩ veva mũtheu e weka nzamanĩ ya atumĩa.”

6. Atumĩa matonya kũthũkũma me ngwatanĩo ata, na kĩkundi kĩtonya kũtetheka ata meeka ũu?

⁶ Mũtumĩa ũnengete ala angĩ ndaĩa ndonaa aĩlĩte kũneenaa e wa mbee kĩla ĩvinda ũmbanonĩ wa atumĩa. O na ndaĩle kũtw’ĩka nĩwe ũneenaa mũno maũmbanonĩ asu, kana akonaa woni wake taw’o mũseo kwĩ wa ala angĩ. Vandũ va ũu, aĩle kumya woni wake enyivĩtye. Nĩwaĩle kwĩthukĩĩsya nesa mawoni ma atumĩa ala angĩ. Na ũndũ ũla wa vata, nĩwaĩle kwĩthĩwa eyũmbanĩtye kũnengane ũtao umĩte Maandĩkonĩ, na kũatĩĩa myolooto ĩla ĩnenganĩtwe nĩ “ngombo ndĩkĩĩku na mbũĩ.” (Mt. 24:45-47) Atumĩa meethĩwa na wendo na ndaĩa yĩla meũneenea maũndũ, veva mũtheu wa Ngai ũkeethĩawa vamwe namo, na ũkamatetheeasya  kwĩka motwi matonya kũlũlũmĩlya kĩkundi.—Yak. 3:17, 18.

7. Yesũ eethĩawa na woni mwaũ ĩũlũ wa ala matatwaanĩte na mate atwae?

⁷ Ũmũnthĩ kĩkundinĩ nĩtwĩthĩawa na andũ matwaanĩte mate na syana na angĩ me nasyo. O na vailye ũu, nĩtwĩthĩawa na ana-a-asa aingĩ matatwaanĩte na eĩtu-a-asa aingĩ mate atwae. Twaĩle kũmona ata? Ngelekany’o ya Yesũ no ĩtũtetheesye. Yĩla waĩ ũthũkũminĩ wake kũũ nthĩ ndaatwaana. Atũmĩaa ĩvinda yake yingĩ kwĩanĩsya wĩa ũla watũmĩtwe atethye. Ĩndĩ ndaamanyĩsya kana no nginya mũndũ ekale atatwaanĩte kana ate mũtwae. O na vaiĩ vandũ waamanyĩsya kana no nginya mũndũ atwaane kana atwawe. Vandũ va ũu, aisye kana Aklĩsto amwe no manyuve kwĩkala ũu. (Mt. 19:11, 12) Yesũ nĩwanengete ndaĩa ala matatwaanĩte na ala mate atwae. We ndoonaa me vathei kana ta ve kĩndũ makosete.

8. Kwosana na ĩandĩko ya 1 Akolintho 7:7-9, Vaulo eekĩie Aklĩsto vinya masũanĩe kyaũ?

⁸ O ta Yesũ, mũtũmwa Vaulo ekalile atatwaanĩte ĩvinda yonthe yĩla waĩ wĩanĩ wake wa kũtavany’a. Vaiĩ ĩvinda o na yĩmwe Vaulo waasya kana nũthũku kwa Mũklĩsto kũtwaana kana kũtwawa. Nĩweesĩ kana ũsu nĩ ũtwi wa mũndũ mwene. O na vailye ũu, Vaulo nĩweekĩie Aklĩsto vinya masũanĩe ethĩwa nĩvatonyeka mamũthũkũme Yeova matatwaanĩte kana mate atwae. (Soma 1 Akolintho 7:7-9.) Eka ũu, Vaulo ndaavũthĩĩsya Aklĩsto ala matatwaanĩte. O na nĩwanyuvie Timotheo, ũla ũtatwaanĩte, nĩ kana akwatĩĩe ianda imwe ngito. * (Avi. 2:19-22) Kwa w’o, twĩthĩwa tũvĩtĩtye mũno tũkasũanĩa kana mwana-a-asa nĩwaĩlĩte kana ndaĩlĩte kũkwatĩĩa kĩanda kĩna kĩkundinĩ aĩ nĩkwĩthĩwa nũtwaanĩte kana ndatwaanĩte.—1 Ako. 7:32-35, 38.

9. Twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa kũtwaana na kwĩkala ũtatwaanĩte kana ũte mũtwae?

⁹ Vaiĩ ĩvinda Yesũ na Vaulo maamanyĩsya kana no nginya Aklĩsto matwaane. O na mayaamanyĩsya kana no nginya Mũklĩsto ekale atatwaanĩte kana ate mũtwae. Kwoou twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa kũtwaana na kwĩkala ũtatwaanĩte kana ũte mũtwae? Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya Ĩtukũ 1, Mwei wa 10, 2012, yaĩtye atĩĩ: “Kwa w’o, maũndũ asu elĩ, [kũtwaana kana kwĩkala ũtatwaanĩte], nĩ mĩthĩnzĩo kuma kwa Ngai. . . . Yeova ndonaa [kũlea kũtwaana kana kũtwawa] ta ũndũ wa kwĩw’ĩa nthoni  kana wa kũtuma tũthĩnĩka.” Twĩ na kĩu kĩlĩkonĩ, nĩtwaĩle kũnengae ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa mate mũtwaanonĩ ala me kĩkundinĩ.

10. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũnengae ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mate mũtwaanonĩ?

¹⁰ Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũnengete ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mate mũtwaanonĩ? Nĩtwaĩle kwĩkalaa tũlilikene kana ana-a-asa amwe na eĩtu-a-asa amwe nĩmatw’ĩte kwĩkala ũu. Namo angĩ no mende kũtwaana kana kũtwawa, ĩndĩ mayaaĩsa kwona mũndũ ũla ũmaĩlĩte. O na ĩngĩ, amwe no methĩwe makw’ĩĩwe nĩ ũla matwaanĩte nake. O na vethĩwe vailye ata, mo ala me kĩkundinĩ nĩmaĩle kũsũanĩa ta ve vata wa kũmakũlya nĩkĩ mekalĩte ũu, kana ethĩwa no mende kũmamanthĩĩsya mũndũ? Na nengĩ ti ũthũku Mũklĩsto kũkũlya amanthĩĩw’e. Ĩndĩ ethĩwa mũndũ ndanaũkũlya ũmũtetheesye, wĩona ta ũtonya kwĩw’a ata wamwĩa nũkwenda kũmũmanthĩĩsya mũndũ wa kũtwaana nake? (1 Ath. 4:11; 1 Tim. 5:13) Ekai twone ũndũ ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe aĩkĩĩku matatwaanĩte na mate atwae maĩtye.

11-12. Nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩka makatũla ngoo ala matatwaanĩte kana mate atwae?

¹¹ Mũsyaĩĩsya ũmwe wa mũthyũlũlũko ũtatwaanĩte na ũkwatĩĩaa kĩanda kyake nesa, aĩtye kana ew’aa kwĩkala atatwaanĩte kwĩ moseo maingĩ. Ĩndĩ asyokete akasya kana mavinda amwe nĩwĩw’aa akw’a ngoo yĩla ana-a-asa na eĩtu-a-asa mamũkũlya, “Nĩkĩ ũtaatwaana?” o na kau maimũkũlasya ũu na ũthũku. Nake mwana-a-asa ũngĩ ũtatwaanĩte ũthũkũmaa ovisinĩ wa ũvonge aĩtye atĩĩ: “Mavinda amwe ana-a-asa na eĩtu-a-asa matumaa nambĩĩa kũsũanĩa kana ala matatwaanĩte na mate atwae nĩ ma kwĩw’ĩwa tei. Ũndũ ũsu no ũtume ala mate mũtwaanonĩ mambĩĩa kwona ũsu ta mũio vandũ va mũthĩnzĩo.”

¹² Mwĩĩtu-a-asa ũmwe ũte mũtwae ũthũkũmaa Mbetheli aĩtye: “Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe masũanĩaa kana mavinda onthe ala matatwaanĩte methĩawa maimantha mũndũ wa kũtwaana nake. O na masũanĩaa kana yĩla mathi kwĩtanĩthya vamwe na andũ ala angĩ, methĩawa o maimantha mũndũ matwaana nake. Ĩvinda yĩmwe nĩnatũmiwe kĩsionĩ kĩngĩ ngathũkũme wĩa ũla natethasya Mbetheli, na mũthenya ũla navikie kwaĩ na maũmbano. Mwĩĩtu-a-asa ũla wanthoketye nĩkale kwake ambĩie kana kĩkundinĩ kwoo ve na ana-a-asa elĩ ma ĩika yakwa. Nĩwandavisye kana ndamanthĩaa mũũme. Ĩndĩ yĩla twalikile Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ oou, angwatie kw’oko angusĩtye na andwaa vala ana-a-asa asu elĩ maũngeme aĩ nĩ kana tũmanyane. Kũneena ũla w’o, ũndũ ũsu nĩwatumie nĩ na ana-a-asa asu twĩw’a nthoni mũno.”

13. Naaũ methĩĩtwe mayĩkĩa vinya mwĩĩtu-a-asa ũmwe ũte mũtwae?

¹³ Mwĩĩtu-a-asa ũngĩ ũte mũtwae ũthũkũmaa Mbetheli aĩtye: “Nĩnĩsĩ mavainia mate mũtwaanonĩ me na myaka mingĩ. Methĩawa me eanĩe, me na mĩvango mĩseo, meyumĩtye kũtetheesya ala angĩ, na me atanu. Kwa w’o, methĩĩtwe me ũtethyo mũnene kĩkundinĩ. Methĩawa na woni ũla waĩle ĩũlũ wa kwĩkala ũte mũtwaanonĩ, na nũndũ wa ũu, mayĩw’aa ta ma vata mũno kana makew’a ta makosete kĩndũ nũndũ wa kwĩkala matatwaanĩte kana mate atwae kana mate na mĩsyĩ.” Kĩu nĩkyo kĩtumi tũtanĩaa kwĩthĩwa kĩkundinĩ kĩ na andũ manenganĩte ndaĩa na monaa kĩla ũmwe e wa vata. Nĩwĩthĩawa wĩsĩ kana ana-a-asa na eĩtu-a-asa maku maikwonaa ta mũndũ wa kwĩw’ĩwa tei, maikwĩw’ĩaa kĩwĩu, maiũvathũlaa, na mayonaa ta wĩ mũseo kana ta wĩ wa vata mũno kwĩ mo. Ĩndĩ wĩkalaa wĩsĩ kana nĩmakwendete.

14. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũnengete ndaĩa ala mate mũtwaanonĩ?

¹⁴ Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ala mate mũtwaanonĩ makatanaa ethĩwa tũkasiasya  mũno nguma syoo nzeo vandũ va kũsiasya nĩmatwaanĩte kana maitwaanĩte. Vandũ va kũmonaa me andũ ma kwĩw’ĩwa tei, twaĩle kũmonaa me ma vata nũndũ wa ũĩkĩĩku woo. Na tweeka ũu, vaiĩ ĩvinda o na yĩmwe ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu makew’a ta tũũmea: “Ndi na vata nenyu.” (1 Ako. 12:21) Vandũ va ũu, makamanyaa kana nĩtũmanengete ndaĩa na nĩtũmonaa me ma vata kĩkundinĩ.

15. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa amwe mekĩte moalyũku meva nĩ kana mongelange ũthũkũmi woo?

¹⁵ Myakanĩ ya mĩtũkĩ, atavany’a aingĩ nĩmatw’ĩte kwĩmanyĩsya kĩthyomo kĩngĩ nĩ kana mongelange ũthũkũmi woo. Nĩ kana meanĩsye kĩu, no nginya meke moalyũku mana. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu nĩmatiĩte ikundi sya kĩthyomo kyoo nĩ kana makatetheesye kĩkundi kya kĩthyomo kĩngĩ kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavany’a. (Meko 16:9) Ũsu nĩ ũtwi Mũklĩsto mwene wĩyĩkĩaa nĩ kana aendeesye wĩa wa Ũsumbĩ. O na vala Aklĩsto asu no makue myaka yĩana ũna maikaamanya kĩthyomo kĩu kyeũ nesa, nĩmatethasya kĩkundi kwa nzĩa mbingĩ. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala me ikundinĩ isu nĩmekĩawa vinya nĩ nguma syoo nzeo na ũmanyi ũla me naw’o. Nĩtwonaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu me ma vata mũno!

16. Atumĩa maĩlĩte kũsisya kyaũ nĩ kana matw’e ethĩwa mwana-a-asa nĩwaĩle kũtw’ĩka mũtumĩa kana mũtetheesya wa kĩkundi?

¹⁶ Nzama ya atumĩa ndyaĩle kũtw’a kana mwana-a-asa ndaĩlĩte kũnyuvwa atw’ĩke mũtumĩa kana mũtetheesya wa kĩkundi aĩ nũndũ ndaneenaa kĩthyomo kĩla kĩtũmĩawa kĩkundinĩ nesa. Nĩ kana atumĩa matw’e kana mwana-a-asa no anyuvwe, maĩle kũsisya kana nĩwĩanĩĩtye nguma ila iwetetwe Maandĩkonĩ, ĩndĩ ti ũtonyi wake wa kũneena kĩthyomo kĩla kĩtũmĩawa kĩkundinĩ.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9.

17. Nĩ ũtwi wĩva asyai maĩlĩte kwĩka mũsyĩ woo wathamĩĩa nthĩ ĩngĩ?

¹⁷ Aklĩsto amwe nĩmakĩĩe nthĩ ingĩ nĩ kana makamanthe wĩvitho kana wĩa. Yĩla ũu weethĩwa, syana syoo syathi sukulu nitonya kũsomethw’a na kĩthyomo kĩla kĩtũmĩawa mũno nthĩ ĩla mathamĩĩa. O namo asyai nĩmatonya kwĩthĩwa na vata wa kwĩmanyĩsya kĩthyomo kyeũ nĩ kana mamanthe wĩa. Nao nata ethĩwa nthĩ ĩsu mathamĩĩa ve kĩkundi kĩtũmĩaa kĩthyomo kyoo? Maĩle kũthi kĩkundi kĩva? Nĩ kya kĩthyomo kya nthĩ ĩsu-ĩ, kana nĩ kĩla kĩtũmĩaa kĩthyomo kyoo?

18. Kwosana na ĩandĩko ya Akalatia 6:5, twaĩle kwĩka ata twonany’e kana nĩtũũnenga ndaĩa ũtwi ũla mwene mũsyĩ weeka?

¹⁸ No nginya mwene mũsyĩ atw’e nĩ kĩkundi kĩva andũ make makaendaa. No nginya asũanĩe nesa nĩ kyaũ kĩtonya kũmatethya. (Soma Akalatia 6:5.) Nĩtwaĩle kũnenga ndaĩa ũtwi ũla mwene mũsyĩ weeka. O na eeka ũtwi ũilye ata, nĩtwaĩle kwĩtĩkĩla kĩla watw’a na tũimũthokya vamwe na mũsyĩ wake, na tũimonaa me andũ ma vata kĩkundinĩ kitũ.—Alo. 15:7.

19. Nĩ ũndũ wĩva ene mĩsyĩ maĩle kũsũanĩa nesa na kũvoya ĩũlũ waw’o?

 ¹⁹ Mavinda amwe, no wĩthĩe mwana-a-asa na mũsyĩ wake maendaa kĩkundinĩ kĩtũmĩaa kĩthyomo kyake na mũka, ĩndĩ ũyĩthĩa syana iineenaa nesa kĩthyomo kĩu. Ethĩwa kĩkundi kĩu kĩ kĩsionĩ kĩneenawa kĩthyomo kĩla kĩtũmĩawa mũno nthĩ ĩsu, nĩvatonyeka syana ikang’ang’ana mũno nĩ kana ielewe kĩla kĩũneenewa maũmbanonĩ, na nitonya kũlea kwĩka maendeeo ma kĩ-veva. Nĩkĩ? Nũndũ nitonya kwĩthĩwa iendaa sukulu ĩsomethaw’a na kĩthyomo kĩla kĩtũmĩawa mũno nthĩ ĩsu, ĩndĩ ti kĩthyomo kya asyai masyo. Yĩla kwekala ũu, ene mĩsyĩ nĩmaĩle kũsũanĩa nesa na maivoya nĩ kana mamanye kĩla maĩle kwĩka matetheesye syana syoo imũthengeee Yeova na andũ make. No matw’e kũtetheesya syana syoo imanye nesa kũneena kĩthyomo kĩla maneenaa, kana makatw’a kũthamĩĩa kĩkundinĩ kĩtũmĩaa kĩthyomo kĩla syana syoo itonya kũelewa nesa. O na ethĩwa mwene mũsyĩ atw’a kwĩka ata, ala me kĩkundinĩ kĩla wanyuva nĩmaĩle kũtata ũndũ matonya mamũnenge ndaĩa vamwe na mũsyĩ wake, na maimonaa me ma vata.

20. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtũnengete ndaĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala maendeee kwĩmanyĩsya kĩthyomo kĩeni?

²⁰ Maũndũ ala twaneenea metũtetheesya kũmanya kana ikundinĩ mbingĩ ndũkosa ana-a-asa na eĩtu-a-asa meũng’ang’ana memanyĩsye kũneena nesa kĩthyomo kĩngĩ. No methĩwe matatonya kwĩyĩelesya nesa. Ĩndĩ twaema kũsũanĩa mũno ĩũlũ wa ũndũ meũneena, tũkoonaa ũndũ mamwendete Yeova mũno wĩana na wendi ũla me naw’o wa kũmũthũkũma. Twoona nguma syoo nzeo, tũkoonaa me ma vata mũno na tũimanenga ndaĩa. Na kwoou vaiĩ ũmwe witũ ũkamea “ndi na vata nenyu,” aĩ nũndũ mayĩsĩ kũneena kĩthyomo kitũ nesa.

21-22. Yeova onanĩtye ata kana kĩla ũmwe witũ nĩ wa vata?

²¹ Yeova nĩwonaa kĩla ũmwe witũ e wa vata mũno na nũmũnengete kĩanda nthĩnĩ wa kĩkundi kyake. Twĩthĩwe twĩ aũme kana aka, twĩ mũtwaanonĩ kana tũi mũtwaanonĩ, twĩ ma mũika kana twĩ akũũ, nĩtũneenaa kĩthyomo kĩna nesa kana tũikĩneenaa nesa, ithyonthe twĩ ma vata mũno methonĩ ma Yeova na vai mũndũ ũtatethya ũngĩ.—Alo. 12:4, 5; Ako. 3:10, 11.

²² Ekai tũendeee kũtũmĩa maũndũ maseo mũno ala tweemanyĩsya ngelekany’onĩ ĩla Vaulo wanenganie ya mwĩĩ wa mũndũ. Tweeka ũu, tũkeethĩawa twĩ metho nĩ kana tũmanye kĩla twaĩle kwĩka twĩkĩae vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Na eka ũu, mavinda onthe tũkamanengae ndaĩa na tũkekalaa tũmendete.