1, 2. Kuma tene andũ ma Yeova mekaa ata?

KUMA tene athaithi ma Yeova nĩmekalaa meteele mone mawathani make maianĩa. Kwa ngelekany’o, Yelemia nĩwathanie kana nthĩ ya Yuta ĩkatiwa yĩ ĩanzo, na ũu nĩw’o kwaendie ĩla Mbaviloni yavithũkĩie nthĩ ĩsu mwakanĩ wa 607 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto. (Yel. 25:8-11) Nake Isaia nĩwaveveewe athana kana Yeova akatũnga athaithi make nthĩ yoo, na asyoka asya: “Nĩ aathime onthe ala mamweteelaa.” (Isa. 30:18) O ta ũu Mika nĩwathanie maũndũ makonetye athaithi ma tene ma Ngai, na we mwene aisye kana ngalĩ ĩ yake ‘akeeteelaa Mwĩai Ngai na wĩkwatyo.’ (Mika 7:7, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Na ĩndĩ kwa myaka mingĩ o namo athũkũmi ma Ngai ma tene nĩmekalaa meteele mone ala mawathani makonetye Masia, kana Klĩsto, maianĩa.—Luka 3:15; 1 Vet. 1:10-12. *

² Nũndũ ve maũndũ amwe mathaniwe ĩũlũ wa Masia maendeee kwĩanĩa o na ũmũnthĩ, athũkũmi ma Ngai no maendeee kweteela mone maianĩa. Kwa ngelekany’o, Yeova akilyĩ anatũmĩa Ũsumbĩ wa Masia nĩ kana avetangĩe andũ mathĩna. Akaũtũmĩa kwananga ala athũku na kũvetea andũ make nthĩ ĩno nthũku  ya Satani. (1 Yoa. 5:19) Kwoou ekai twĩkale twĩ metho na twĩsĩ kana o mĩtũkĩ nthĩ ĩno nĩkũvetwa.

3. Tũtonya kwĩkũlya ata ethĩwa nĩtweteele mũthya kwa myaka mingĩ?

³ Nũndũ twĩ athũkũmi ma Yeova, twĩ na mea ma kwona kwenda kwake ‘kũyĩkwa kũũ nthĩ o ta kũya ĩtunĩ.’ (Mt. 6:10) Ĩndĩ nũndũ amwe nĩmatonya kwona ta meteele mũthya wa nthĩ ĩno kwa ĩvinda ĩasa, nĩmatonya kwambĩĩa kwĩkũlya-ĩ, ‘Kwa w’o twĩ na kĩtumi kĩseo kya kũendeea kweteela?’ Ekai twone.

4. Twĩ na kĩtumi kĩva kĩnene kya kũendeea kũsyaĩĩsya?

⁴ Mbivilia nĩtũtavĩtye nesa ũndũ twaĩle kwĩka nũndũ nthĩ ĩno ĩkilyĩ ĩnavetwa. Yesũ eeie aatĩĩi make atĩĩ: “Syaĩĩsyai.” O na nĩwameie, “Ĩkalai mũsyaĩĩsye.” (Mt. 24:42; Luka 21:34-36) Mwĩao ũsu wa Yesũ nũtũnengete kĩtumi kĩseo kya kwĩkala tweteele. Andũ ma Yeova nĩ ngelekany’o nzeo ũndũnĩ ũsu. Ata? Kĩla ĩvinda nĩmaumasya mavuku meũtwĩkĩa vinya ‘tweteele na tũyenda mũno kũka kwa mũthenya wa Ngai’ na tũiendeea kwia wĩkwatyo witũ nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ ĩla ũtwathĩte.—Soma 2 Vetelo 3:11-13.

5. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mũno tũkekalaa tũsyaĩĩsye?

⁵ O na kau Aklĩsto ma tene nĩmaaĩle kwĩkala meteele mũthenya wa Yeova, ũmũnthĩ nithyĩ twaĩle kwĩka ũu mũnango. Nĩkĩ? Nũndũ tũtwĩe ĩvindanĩ yĩla Klĩsto ũsumbĩkĩte e mũsumbĩ ũtenekee. Wonany’o wa kana nũsumbĩkĩte nĩwĩthĩĩtwe ũyoneka kuma mwaka wa 1914. Ũsu nĩ wonany’o wĩ na maũndũ maingĩ, ta nthĩ ĩno kũendeea kũthũkĩĩa na wĩa wa kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ nthĩ yonthe. Maũndũ asu metwony’a vyũ kana tũilyĩ ‘wĩanĩunĩ wa ĩvinda yĩĩ.’ (Mt. 24:3, 7-14) Nũndũ Yesũ ndaaweta ĩvinda yĩu ya mũminũkĩlyo yĩkaendeea kwa ĩvinda yĩana ata mũthya ũyĩsa kũtw’ĩka nĩwavika, nĩ ũndũ wa vata mũno tũkekalaa twĩ metho na tũsyaĩĩsye.

6. Twĩsĩ ata kana maũndũ nĩmekũthũkĩĩa o ũndũ mũthya ũthengeee?

⁶ Nĩtũtonya kwĩkũlya-ĩ, ‘W’o ũla “wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ” tyo ta ũkavika ĩvinda yĩngĩ yĩ mbee witũ ĩla nthĩ ĩno ĩkethĩwa yĩ nthũku mũnango?’ Vate nzika, Mbivilia nĩyawetie kana ũthũku nũkongeleka mũno “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.” (2 Tim. 3:1, 13; Mt. 24:21; Ũvu. 12:12) Kwoou o na kau yu nĩ kũthũku mũno, nĩtwĩsĩ kana maũndũ meendeea kũthũkĩĩa.

7. Ĩandĩko ya Mathayo 24:37-39 yoonanisye maũndũ makethĩwa mailyĩ ata vaa nthĩ ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo?

⁷ Ĩndĩ we wĩsũanĩa maũndũ maĩle kũthũka mavike va tũyĩsa kũvika “thĩnanĩ ũla mũnene”? (Ũvu. 7:14) Kwa ngelekany’o, we wĩona ta kwaĩle kũthũka ũkethĩa kĩla nthĩ yĩ na kaũ, vai mũndũ wĩ na lĩu, na vai mũsyĩ ũtawaĩtye? Kũkesa kwĩkala ũu, no kwĩthĩwa o na ala mataĩkĩĩaa kĩla Mbivilia ĩmanyĩasya metĩkĩla kana wathani wa Mbivilia nũendeee kwĩanĩa nũndũ wa kĩla mekwona. Ĩndĩ we Yesũ aisye andũ aingĩ ‘maikamanya’ kana nũsumbĩkĩte, kana kwa ndeto ingĩ, maikakwatĩĩa kĩla kĩkethĩwa kĩendeee, na kwoou makaendeea na maũndũ moo nginya makitanĩw’e vo. (Soma Mathayo 24:37-39.) Kwoou Maandĩko monanĩtye kana ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo maũndũ vaa ĩũlũ wa nthĩ maikathũka vyũ nginya wĩthĩe atĩ andũ melasimĩka kũĩkĩĩa kana mũthya wĩ vakuvĩ.—Luka 17:20; 2 Vet. 3:3, 4.

8. Nĩ kyaũ kyaĩle kwĩthĩwa kyenekee nesa nĩ ala maatĩĩaa ndeto ii sya Yesũ, “Syaĩĩsyai”?

⁸ Ĩndĩ o na kau ti nginya maũndũ mathũke kĩthemba kyu, wonany’o ũsu nĩwaaĩle kwĩanĩsya kĩeleelo kyaw’o. Na kwoou ndwaaĩle kwĩthĩwa wĩvithanĩtye, ĩndĩ waaĩle  kwĩthĩwa wenekee nesa nĩ ala maatĩĩaa ndeto ii sya Yesũ, “Syaĩĩsyai.” (Mt. 24:27, 42) Nũndũ wa ũu, kuma mwaka wa 1914 wonany’o ũsu nĩwonekete nesa. Maũndũ ala mawetiwe makonetye wonany’o ũsu nĩmethĩĩtwe maianĩa kuma mwaka ũsu. Kwoou vai nzika kana tũtwĩe ‘wĩanĩunĩ wa ĩvinda yĩĩ.’ Yĩĩ nĩ ĩvinda ĩkuvĩ yĩkũendeea nginya ĩla nthĩ ĩno nthũku ĩkamina kwanangwa.

9. Nĩ kyaũ kĩtumaa twĩkala tweteele mũthya wa nthĩ ĩno?

⁹ Kwoou nĩkĩ mo Aklĩsto maĩle kwĩkalaa meteele mũthya wa nthĩ ĩno? Twĩkalaa tweteele nũndũ twĩenda kũatĩĩa ila ndeto sya Yesũ Klĩsto. Kĩtumi kĩngĩ nũndũ nĩtwonete maũndũ ala meũtũĩkĩĩthya kana nũsumbĩkĩte e mũsumbĩ ũtenekee. Wĩkwatyo ũsu wa kwona mũthya wa nthĩ ĩno tũi naw’o nĩkwĩthĩwa atĩ twĩtĩkĩlaa kyonthe kĩla tweew’a o na tũteũsũanĩa, ĩndĩ twĩ naw’o nũndũ nĩtwonete maũndũ ala mawetetwe nĩ Maandĩko maianĩa nesa. Maũndũ asu nĩmo matumaa twĩkala tũsyaĩĩsye na twĩ metho, tweteele twone nthĩ ĩno nthũku ĩyanangwa.

10, 11. (a) Nĩkĩ Yesũ weeie aatĩĩi make ‘nĩmasyaĩĩsye’? (b) Yesũ eeie aatĩĩi make meĩka ata ĩla makona mũthya wakua ĩvinda ĩasa kwĩ ũndũ meekwatasya? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 14.)

¹⁰ Aingĩ maitũ nĩtũmũthũkũmĩte Yeova kwa myaka mingĩ mũno o tweteele mũthenya wake ũvike. Ĩndĩ o na ĩvinda yavĩta yĩana ata, tũikaakw’e ngoo tũeke kweteela mũthenya ũsu. No nginya twĩkale twĩyũmbanĩsye ĩvinda yĩla Yesũ ũkoka kwananga nthĩ ĩno ya Satani. Lilikana ũndũ Yesũ wathangaaisye aatĩĩi make akĩmea: “Ĩsũvĩei, syaĩĩsyai, na voyai: nũndũ mũtyĩsĩ ĩvinda yĩu nĩ ĩndĩĩ. Nĩ ta mũndũ akĩthi kyalo nthĩ ĩngĩ, atiĩte nyũmba yake, ainengete ngombo syake ũkũmũ, na kĩla ĩmwe wĩa wayo, na aimwĩaĩa mũsũvĩi nasyaĩĩsye. Syaĩĩsyai ĩndĩ; nũndũ mũtyĩsĩ yĩla mwene wa nyũmba wĩũka, ethĩwa nĩ wĩoo, kana ũtukũ katĩ, kana nzamba syasya, kana kĩoko; ndakese kũka na mĩtũkĩ mũtesĩ na aimwĩthĩa mũkomete. Na ũu ngũmũtavya inyw’ĩ, nĩmatavya onthe, Syaĩĩsyai.”—Mko. 13:33-37.

¹¹ Ĩla aatĩĩi ma Klĩsto mamanyie nesa kana nĩwambĩĩa kũsumbĩka mwakanĩ wa 1914, nĩmambĩĩe kwĩyũmbany’a nũndũ nĩmamanyie vai ĩla mũthya ũtavika. Meeyũmbanisye kwa kwongela kĩthito kyoo kya kũtavany’a ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Ĩndĩ Yesũ nĩwawetete kana nũtonya kũka ĩtina wa kavinda. Aisye no oke “nzamba syasya, kana kĩoko.” Vathi ũu maaĩlĩte kwĩka ata? Yesũ amatavĩtye ũũ: “Syaĩĩsyai.” Kwoou o na ĩvinda yavĩta yĩana ata, mayaĩ na kĩtumi kya kwĩsilya kana mũthya ndwĩ vakuvĩ kana ndũkesa kũka.

12. Avakuki akũlilye Yeova ĩkũlyo yĩva, nake Yeova amũsũngĩie ata?

¹² Kwasũanĩa ngelekany’o ya mwathani Avakuki. Yeova nĩwamwĩaĩe athane kana Yelusaleme ĩkaanangwa. Ĩndĩ atambĩte kũnengwa mwĩao ũsu, vaĩ athani angĩ maĩ mbee wake ala mathanĩte kwa myaka mingĩ kana ndũa ĩsu ĩkaanangwa. Nayu ĩvindanĩ ya Avakuki andũ maathavĩte ũkethĩa ‘ala athũku mathyũlũlũkĩte ala alũngalu na sila wa katĩ nũkwelelũkw’a.’ Kwondũ wa ũu tũyaĩle kũsaanĩw’a nĩ ĩkũlyo yĩĩ ya Avakuki: “Ame Yeova, ngaĩa ĩvinda yĩana ata?” Ĩndĩ vandũ va Yeova anenge mwathani ũsu wake mũĩkĩĩku ũsũngĩo mũtheu, eekie kũmũĩkĩĩthya kana wanangĩko ũla wathanĩte “ndũkekala.” Amwĩie naendeee ‘kweteela.’—Soma Avakuki 1:1-4; 2:3.

13. Avakuki aĩ atonya kũkwatwa nĩ mesilya ta meva, na nĩkĩ mesilya ta asu mayĩthĩwa maĩ maseo?

¹³ Kwavindĩĩsya ta keka Avakuki nĩwakwie ngoo na aikwatwa nĩ mesilya ta aa: ‘Nĩ na myaka ndyĩw’a Yelusaleme nĩkwanangwa.  Nata kũkatw’ĩka ndĩkwanangwa mĩtũkĩ? Ndwĩthĩwa wĩ ũtumanu kũtinda nathanaa kana ndũa ĩno nĩkwanangwa mĩtũkĩ? Eka nĩekee angĩ wĩa ũsu.’ Takethĩwa Avakuki nĩwakwatiwe nĩ mesilya ta asu na akamaatĩĩa, ethĩwa aanangie ngwatanĩo yake na Yeova. O na no kwĩthĩwa esaa kũkw’a vamwe na ala angĩ ĩvinda yĩla Yelusaleme yesie kũvithũkĩwa nĩ Mbaviloni.

14. Nĩkĩ twĩ na mũĩkĩĩo kana tũikasonoka twaendeea kwĩkala tweteele mũthya wa nthĩ ĩno?

¹⁴ Ĩla tũkalika nthĩ nzaũ, nĩtũkalilikana kana maũndũ onthe ala mathanĩtwe ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa nthĩ ĩno nĩmeanĩie. Kũvindĩĩsya ũndũ mawathani asu meanĩie kũkatuma tũmũĩkĩĩa Yeova mũnango na twĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmangu kana mawatho ala matiele nĩmekwĩanĩa. (Soma Yosua 23:14.) Nũndũ Ngai ‘nĩwiĩte syathĩ na mavinda ũkũmũnĩ wake,’ tũkamũtũngĩa mũvea mwingĩ nĩkwĩthĩwa nĩwatwĩkĩĩte vinya twĩkale twĩsĩ kana ‘mũminũkĩlyo wa maũndũ onthe waĩ mũthengeeu.’—Meko 1:7; 1 Vet. 4:7.

15, 16. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa ũĩ twongele kĩthito kitũ ũtavany’anĩ twamanya twĩkalĩte ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo?

¹⁵ Twĩ na mũĩkĩĩo kana kĩkundi kya andũ ma Yeova nĩkĩkũendeea kũtũlilikany’a tũendeee kũmũthũkũma Ngai na kĩthito. Kĩtumi kĩnene kya kũendeea kũlilikanw’a ti nĩ kana wĩthĩe atĩ tũinatula ũthũkũminĩ wa Ngai, ĩndĩ nĩ kana tũendeee kwona ũndũ maũndũ ala mekwonany’a kana Klĩsto nũsumbĩkĩte maendeee kwĩanĩa. Kwoou nĩ ũndũ wĩva wa ũĩ twaĩlĩte kwĩka twamanya kana twĩkalĩte ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo? Nĩ kũendeea kũmantha Ũsumbĩ wa Ngai mbee na ũlũngalu wake kwa kũtavany’a ũvoo mũseo twĩ na kĩthito.—Mt. 6:33; Mko. 13:10.

¹⁶ Mwĩĩtu-a-asa ũmwe aisye ũũ: “Ĩla tũũtavany’a ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ wa Ngai, twĩthĩawa . . . tũyĩĩtaana andũ maikaananganĩw’e na nthĩ ĩno ĩla ĩkethĩwa ĩyanangwa.” Mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩweesĩ kĩla ũkũweta nũndũ we na mũũme nĩ amwe moovoiw’e ĩvinda yĩmwe makwatiwe nĩ mũisyo mũthũku ũtaaoneka ĩngĩ ũkanganĩ. Yĩu nĩ yĩla ĩvinda meli yeetawa Wilhelm Gustloff yavotie ũkanganĩ mwakanĩ wa 1945. Ĩndĩ ve o mũndũ ũtonya kũlika thĩnanĩ ta ũsu na ũyĩthĩa syĩndũ ila ũkwona tasyo sya vata ti syo sya vata. Kwa ngelekany’o, mwĩĩtu-a-asa ũsu nũlilikanaa kĩveti kĩmwe kyakayaa kyaĩtye: “Mĩvuko yakwa! Mĩvuko yakwa! O na masoa makwa! Atĩ masoa makwa, mbangili, na mĩnaĩ yonthe yĩ ku nthĩnĩ. Naasya kĩla kĩndũ!” Ĩndĩ vaĩ andũ amwe meekie kĩvathũkany’o na kĩveti kĩu. Andũ asu maĩ na ngoo ya kũtethya na nũndũ wa ũu  nĩmeeyumisye na kĩthito, meelikya mũisyonĩ nĩ kana metaane andũ ala maĩ manavota kĩw’ũnĩ kyu kyaĩ kĩthithu ta mbalavu. O ta andũ asu meeyumisye matethany’e, nĩtwĩkaa kyonthe kĩla tũtonya tũtethye andũ. Twĩkalaa tũlilikene kana wĩa witũ wa kũtavany’a waĩle kũtethw’a mĩtũkĩ, na nũndũ wa ũu nĩtũtetheeasya andũ nĩ kana mevonoka wanangĩko ũla wũkĩte maikese kũkitanĩw’a.

17. Nĩkĩ tũi na nzika kana vai ĩla mũthya ũtavika?

¹⁷ Maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ matumaa tũmanya nesa vyũ kana wathani ũla wĩ Mbivilianĩ nũkwetye kwĩanĩa, na kana nthĩ ĩno nthũku ĩkilyĩ kwanangwa. Kwoou tũyaĩlĩte kũsũanĩa atĩ twĩ na ĩvinda yingĩ yĩtiele nthĩ ĩno ĩyĩsa kũtw’ĩka nĩyavika yĩla ĩvinda “mbya ĩkũmi” vamwe na “ĩla nyamũ” ikokĩlĩla Mbaviloni Ĩla Nene, ĩla nĩyo ndĩni syonthe sya ũvũngũ. (Ũvu. 17:16) Tũikatate kũlwa kana nĩ kenda syĩke ũu, Ngai ‘akeekĩa ngoonĩ syoo’ kwĩka kwenda kwake. Na ũndũ ũsu ndwĩ ĩla ũtekĩka. (Ũvu. 17:17) Mũthya wa nthĩ ĩno wĩ vakuvĩ mũno. Nũndũ wa ũu, twĩ na kĩtumi kĩseo kya kũatĩĩa mwĩao ũũ wa Yesũ: “Ĩsũvĩei, ngoo syenyu itikese kũemewa nĩ kũya mũno, na ũthengi, na mawĩmakĩo ma thayũ ũũ, na mũthenya ũsu kũmũvikĩa na kĩthũlũmũko ta kĩtei.” (Luka 21:34; Ũvu. 16:15) Nĩtũtw’ei ĩndĩ kũmũthũkũma Yeova twĩ na kĩthito na twĩ na mũĩkĩĩo kana ‘nũtetheeasya ũla ũmweteelaa.’—Isa. 64:4.

18. Nĩ ĩkũlyo yĩva yĩneenewe ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁸ Kavindanĩ kaa tweteele nthĩ ĩno nthũku yanangwe, nũseo tũkaatĩĩa ndeto ila mũmanyĩw’a ũla weetawa Yuta waveveewe kũandĩka. Aandĩkie: “Endwa, mũkĩyaka ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wenyu ũla mũtheu mũno, mũkĩvoya nthĩnĩ wa Veva Mũtheu, ĩyĩkalyei ene wendonĩ wa Ngai, mũkyeteela tei wa Mwĩaĩi waitũ Yesũ Klĩsto kũvika thayũ ũtathela.” (Yuta 20, 21) Ĩndĩ kyo nĩ kyaũ tũtonya kwĩka tũkonany’a kana nĩtwĩkalaa tweteele ĩla nthĩ nzaũ Ngai watwathie, na kana twĩ na mea ma kwĩkala kũu? Ĩkũlyo yĩu nĩyo yĩneenewe ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.