MBEE wa myaka 3,000 mĩvĩtu, Yovu nĩwoonanisye kana nyũnyi sya yayaya nitũmanyĩasya maũndũ maingĩ ĩũlũ wa wũmbi wa Ngai. Nyũnyi no itũmĩke ta ngelekany’o ya kũmanyĩsya kana ya kũelekany’a syĩndũ kumana na ũndũ syũmbĩtwe na ũndũ syĩkaa maũndũ. Mbivilianĩ ve kũndũ kwingĩ nyũnyi sya yayaya itũmĩĩtwe ta ngelekany’o sya kũtũmanyĩasya ĩũlũ wa ũndũ twaĩlĩte kwĩkala na ĩũlũ wa ngwatanĩo yitũ na Ngai. Ekai twone ngelekany’o imwe.

Andũ ala mekalaa Yelusaleme nĩmeesĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa nthũngũlũlũ, ila syakaa ndala syoo ungu wa iala sya nyũmba. Imwe syakaa ndala ĩkalũnĩ ya Solomoni. Nĩvatonyeka nthũngũlũlũ ila syaakaa ndala ĩkalũnĩ kĩla mwaka ikethĩwa syeew’aa ve vandũ vauĩtye, itonya kũeea tũswii twasyo iteũthĩnw’a.

Mũandĩki wa ĩvuku ya Savuli 84, ũla waĩ ũmwe wa syana sya Kola, na wathũkũmaa ĩkalũnĩ kyumwa kĩmwe nthĩnĩ wa kĩla myei thanthatũ nĩwoonie ndala isu syaĩ ĩkalũnĩ. Nũndũ aĩ na mea ma kwĩthĩwa ailyĩ ta nthũngũlũlũ ila mavinda onthe ndala yasyo yeethĩawa nyũmbanĩ ya Yeova, aisye atĩĩ: “A! mawĩkalo maku nĩ maseo, We Yeova wa nguthu! Ngoo yakwa yĩ na mea, ĩĩ, o na kũthelekela kwondũ wa nza sya Yeova; . . . Ĩĩ, mũthoonzwe nĩwĩyoneete nyũmba, Na nthũngũlũlũ ndala, vala ĩtonya kwia tũswii twayo, O ithembeonĩ syaku, we Yeova wa nguthu, Mũsumbĩ wakwa, na Ngai wakwa.” (Savuli 84:1-3) Ithyĩ, vamwe na syana sitũ, nĩtwĩthĩawa na wendi mwingĩ wa kwĩthĩwa kĩkundinĩ kya andũ ma Yeova kĩla ĩvinda?—Savuli 26:8, 12.

Mwathani Yelemia aandĩkie atĩĩ: “Ĩsaũ ya yayaya nĩyĩsĩ mavinda mayo.” Nĩweesĩ nesa vyũ ĩũlũ wa ũndũ masaũ mathamaa mesĩlĩte Nthĩ ya Watho. Ĩvinda ya mbevo yathela, masaũ mbee wa 300,000 nĩmathamaa kuma Africa nginya Northern Europe mesĩle Jordan Valley. Masaũ asu nĩmethĩawa na kĩndũ nthĩnĩ wamo (internal clock) kĩla kĩmatetheeasya kũmanya ĩvinda ya kũsyoka ĩngĩ kũla masyaanĩaa ĩvinda ya thano yavika. O ta nyũnyi ila ingĩ ithamaa, masaũ ‘nĩmalilikanaa ĩvinda ya kũsyoka kwamo.’—Yelemia 8:7.

Ĩvuku yĩtawa Collins Atlas of Bird Migration yonanĩtye kana ũndũ ũla wa ũsengy’a nĩ kana ve kĩndũ kĩ nthĩnĩ wa nyũnyi kĩtumaa imanya ĩvinda yĩla syaĩle kũthama. Yeova Ngai oombie nyũnyi syĩ na kĩndũ kĩu kĩitetheeasye kũmanya ĩvinda yĩla syaĩle kũthama, ĩndĩ anenga mũndũ ũtonyi wa kũmanya mavinda. (Luka 12:54-56) Kĩvathũkany’o na ũĩ ũla wĩthĩawa masaũnĩ, ũmanyi wa Ngai nĩw’o ũtumaa mũndũ aelewa maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ na aimanya atwĩe ĩvinda yĩva. Ĩvindanĩ ya Yelemia, Aisilaeli nĩmavũthĩĩisye maũndũ ala maaĩle kũmatetheesya kũmanya matwĩe ĩvinda yĩva. Ngai nĩwaeleisye vala vaĩ thĩna kwa kwasya atĩĩ: “Nĩmaleete ndeto ya Yeova; na nĩ ũĩ mwaũ wĩ nthĩnĩ woo?”—Yelemia 8:9.

 Ũmũnthĩ ve maũndũ matũĩkĩĩthasya nesa vyũ kana tũilyĩ ĩvindanĩ yĩla Mbivilia yĩtĩte “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.” (2 Timotheo 3:1-5) We nũkũatĩĩa ngelekany’o ya ĩsaũ na kũmanya nĩ “ĩvinda” yĩkũ twĩkalĩte?

Ndiũ kana kĩlũĩ niwetetwe mavinda maingĩ nthĩnĩ wa Mbivilia, na nĩsyoonekaa mũno Nthĩ ya Watho. Ndiũ yĩ ndalanĩ yayo ĩũlũ wa kĩĩma, “nĩthianaa [kana, kũmantha] sya nzyĩma; metho mayo mamyonaa yĩ kũasa.” (Yovu 39:27-29) Ndiũ yĩ ũtonyi mwingĩ mũno wa kwona vaasa ũkethĩa no yone kavũkũ ke nusu maili kana kĩlomita kĩmwe.

O ũndũ ndiũ ‘yonaa vaasa,’ now’o Yeova wĩ na ũtonyi wa kũmanya ĩvinda yũkĩte ũndũ yĩkethĩwa yĩilyĩ. Na kwoou Yeova aĩtye atĩĩ: “Ngĩtavan’ya mũminũkĩlyo kuma mwambĩlĩlyonĩ, na kuma tene tene maũndũ ala matanamba kwĩkwa.” (Isaia 46:10) Kwa kũatĩĩa ũtao wa Yeova, no tũtetheke kumana na ũĩ wake ũte maela na ũtonyi wake wa kũmanya maũndũ ala makekĩka ĩvinda yĩla yũkĩte.—Isaia 48:17, 18.

O na ĩngĩ, Mbivilia yĩelekanasya ala mamũĩkĩĩaa Ngai na ndiũ. Yaĩtye atĩĩ: “Ala mamweteelaa Yeova makeeũvw’a vinya woo; makambata na nthwau ta ndiũ.” (Isaia 40:31) Ndiũ ĩtetheeaw’a kũũlũka yambatĩte na ĩũlũ nĩ nzeve yambatĩte yĩ na ũvyũvu. Ĩla ndiũ yavika vandũ ve nzeve ĩsu mbyũ, ĩtambũũkasya nthwau syayo na ĩyambĩĩa kũthiũũka o vau ve nzeve ĩsu. O ũndũ ndiũ ĩsu yĩendeee kũthiũũka vau ve nzeve ĩsu yambatĩte, now’o yĩendeeaa kwambata ĩũlũ o kavola kwa kavola. Ndiũ ndĩtũmĩaa vinya wayo kũũlũka yambatĩte na ĩũlũ kana ĩla yĩũlũkĩte kũndũ kũasa. O ta ũu, athũkũmi ma Yeova nĩmamwĩkwatasya nũndũ nũmathĩte kana akamanenga ‘vinya mũnene ũvĩtũkĩte.’—2 Akolintho 4:7, 8.

Kavinda kakuvĩ Yesũ atambĩte kũawa, nĩwaũngamie asyaĩĩsye mũsyĩ mũnene wa Ayuti na asya: “We Yelusaleme, Yelusaleme ũla wũaa athani, na kũmakimanga na mavia ala matũmiwe kwaku! nĩ mavinda meana nendie kũmban’ya vamwe syana syaku, o ũndũ ngũkũ yũmbanasya tũswii twayo vamwe nthwaunĩ syayo, nenyu mũtyaaĩtĩkĩla!”—Mathayo 23:37.

Kĩndũ kĩmwe Ngai weekĩie nthĩnĩ wa nyũnyi nĩ wendi wasyo mũnene wa kũsũvĩa tũswii twasyo. No nginya nyũnyi ila itakaa ndala ta ngũkũ syĩkale syĩtũĩĩe nũndũ nĩ laisi mũno kũvithũkĩwa. Ĩla ngũkũ yoona kĩlũĩ kĩithiũũkanga yayayanĩ, yumasya wasya ũtumaa tũswii tũmanya kana ve mũisyo wĩ vandũ, na ĩndĩ tũisemba tũkevithe nthwaunĩ syayo. O na ĩngĩ, ungu wa nthwau sya ngũkũ ĩsu, tũswii nĩtwĩthĩawa tũtonya kwĩvitha mbua na sua ĩvyũ. O ta ũu, Yesũ nĩwendaa kũtetheesya andũ ala matwĩe Yelusaleme methĩwe me ũsũvĩonĩ wa Yeova na mayĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe nake. Ũmũnthĩ Yesũ nũtũthoketye nĩ kana tũkwate ũthyũmũo na ũsũvĩo kumana na mĩio mĩito na mawĩmakĩo ma kĩla mũthenya.—Mathayo 11:28, 29.

Kwa w’o, no twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ kumana na nyũnyi. Ĩla ũũsisya maũndũ ala nyũnyi syĩkaa, tata ũlilikane Maandĩko ala maeleetye ĩũlũ wa nyũnyi. Eka ngelekany’o ya nthũngũlũlũ ĩũtetheesye kwonaa nyũmba ya Yeova ya kũthaitha yĩ ya vata mũno. Na o tondũ ndiũ yambataa ĩũlũ ĩtetheew’e nĩ nzeve, o naku mwĩkwatye Ngai nĩ kana aũnenge wĩkwatyo na vinya. Na o tondũ nthwau sya ngũkũ isũvĩaa tũswii, now’o twaĩle kwĩtĩkĩla Yesũ atũtetheesye kũkwata ũsũvĩo na tũyĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo vamwe na Yeova. Nayo ngelekany’o ya ĩsaũ nĩyĩũlilikany’e ũkekalaa wĩ metho nĩ kana ũmanyae kĩla maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ mekũtũmanyĩsya.