Tũlungu tũnini twa nthakame. Tũlungu tũu twa nthakame tumaw’a nthĩnĩ wa ila ilungu nene inya sya nthakame, nasyo nĩ: red cells, white cells, platelets, na plasma. Kwa ngelekany’o, kĩlungu kya nthakame kya red cells, kĩthĩawa na vuloteini yĩtawa hemoglobin. Ndawa imwe iseũvĩtw’e na hemoglobin ya mũndũ kana ya nyamũ, nitũmĩawa kũiita awau ala me na ũnyivu mũnene wa nthakame, kana mauie mũno.

Nayo Plasma, ĩla kĩlungu kĩla kyayo kĩnene nĩ kĩw’ũ, yĩthĩawa na syĩndũ mbingĩ ta hormones, enzymes, vamwe na myũnyũ, sukalĩ, na syĩndũ ingĩ syumanĩte na lĩu, ila syĩkĩaa mwĩĩ vinya. Ũndũ ũngĩ nĩ kana plasma nĩyĩthĩawa na vuloteini ta albumin. O na nĩyĩthĩawa na syĩndũ ingĩ itumaa vandũ vala vekũua vatuma, na ingĩ syũkitanaa na mowau. Mũndũ akwatwa nĩ ũwau mũna, ndakĩtalĩ no amũtonye singano wa vuloteini yĩtawa gamma globulin ĩla yĩthĩawa yumĩtw’e nthĩnĩ wa plasma ya mũndũ ũla mwĩĩ wake wĩ na vinya wa kũsiĩĩa ũwau ũsu. Kĩlungu kya nthakame kĩla kĩtawa white cells nĩkĩtonya kwĩthĩwa na syĩndũ ta interferons na interleukins ila itonya kũtũmĩwa kũiita mowau amwe ta kanza, na mowau angĩ maetawe nĩ tũsamũ twĩtawa virus tũtatonya kwoneka na metho mathei.

Mo Aklĩsto nĩmaĩle kwĩtĩkĩla tũlungu tũu tũnini twa nthakame tũtũmĩwe ĩla mekũiitwa? Mbivilia ndĩeleetye ũtheinĩ ĩũlũ wa moiiti ta asu, kwoou kĩla mũndũ no nginya atũmĩe wasya wake wa ngoo nĩ kana eke ũtwi mbee wa Ngai ĩũlũ wa ũndũ ũsu.  Amwe nĩmatonya kũlea kũtũmĩa tũlungu o na twĩva twa nthakame, mayasya kana Mĩao ĩla Yeova wanengete Aisilaeli yaĩtye kana nthakame ya kyũmbe yaĩle “[kwĩtwa] nthĩ.” (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 12:22-24) Namo angĩ no malee kwĩkĩwa nthakame yĩ nima kana ilungu syayo nene, ĩndĩ mayĩtĩkĩla tũlungu tũnini twa nthakame tũtũmĩwe ĩla mekũiitwa. No masye kana tũlungu tũnini tũla tumĩtw’e nthakamenĩ tũyĩthĩawa tũũngamĩte vandũ va thayũ wa kyũmbe kĩla kyaumw’a nthakame ĩsu.

Ĩla ũkwĩka ũtwi ĩũlũ wa tũlungu tũnini twa nthakame, sũanĩa ĩũlũ wa makũlyo aa: Nyie nĩnĩsĩ kana nalea tũlungu tw’onthe twa nthakame ndyaĩle kũtũmĩa ndawa imwe syumanĩte na nthakame, ila itũmĩawa kũkitana na mowau kana itonya kũtetheesya vandũ vala vekũua vatume? Nyie nĩndonya kũelesya ndakĩtalĩ nĩkĩ ngwĩtĩkĩla kana ngũlea kũtũmĩa kalungu kamwe, kana tũlungu tũmwe twa nthakame?

Nzĩa Ila Ndakĩtalĩ Itũmĩaa. Imwe sya nzĩa isu nĩ hemodilution na cell salvage. Nthĩnĩ wa hemodilution, nthakame ya mũwau ũla ũkũthĩnzwa yelekelaw’a ũtee, na vandũ vayo mũndũ ũsu ayĩkĩwa kĩw’ũ kĩna, na ĩtina ĩla nthakame ĩitũngĩwa mwĩĩnĩ wake. Nthĩnĩ wa cell salvage, nthakame ya mũndũ mwene nĩyũmbanaw’a ĩla ũkũthĩnzwa nĩ kenda yĩse kũtũngĩwa mwĩĩnĩ wake. Nthakame ĩsu nĩthambaw’a kana ĩkasungwa, na ĩndĩ iĩtũngĩwa mwĩĩnĩ wa mũwau. Nũndũ ndakĩtalĩ itũmĩaa mĩthemba ĩsu ya ũiiti kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o, Mũklĩsto nĩwaĩle kũkũlya ndakĩtalĩ nzĩa ĩla ũkwenda kũtũmĩa.

Ĩla ũkwĩka ũtwi ĩũlũ wa nzĩa isu sya ũiiti, ĩkũlye atĩĩ: ‘Ethĩwa kĩasi kĩna kya nthakame yakwa nĩkĩkwelekelw’a nza  wa mwĩĩ wakwa, na nũndũ wa ũu ũyĩthĩa nthakame yakwa no ĩeke kũthyũlũlũka mwĩĩnĩ kwa kavinda, w’o wasya wakwa wa ngoo no ũmbĩtĩkĩlye kwona nthakame ĩsu ne kĩlungu kya mwĩĩ wakwa, na kwoou ĩtaĩle “[kwĩtwa] nthĩ”? (Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 12:23, 24) Nyie no nĩthĩnw’e nĩ wasya wakwa wa ngoo ũmanyĩĩtw’e kwĩsĩla Mbivilia ethĩwa ĩla ngũiitwa kĩasi kĩna kya nthakame yakwa nĩkĩkumw’a, kĩvulanw’e na ndawa, na kĩitungĩwa mwĩĩnĩ? Nyie nĩnĩsĩ kana ethĩwa nĩngũleana na nzĩa syonthe sya ũiiti vala nthakame yakwa mwene ĩkũtũmĩwa, ũu wĩonany’a kana o na ndyaĩle kwĩtĩkĩla kumw’a nthakame  ĩthimwe, kũtũmĩa masinĩ kũmĩthambya, kana kũtũmĩa masinĩ ĩla ĩthũkũmaa vandũ va ngoo na mavũi?’

Mũklĩsto nĩwaĩle kwĩka ũtwi wake mwene ĩũlũ wa ũndũ ũkwenda nthakame yake ĩtũmĩwe ĩla ũkũiitwa. Ũu now’o waĩle kwĩka ĩla wendeka athimwe ũwau kana atũmĩe nzĩa sya ũiiti sya matukũ aa, vala mũndũ umaw’a nthakame nini, na ĩivulanw’a na ndawa, na ĩndĩ ĩitũngĩwa mwĩĩnĩ.