1. Ĩla amanyĩwʼa moombanĩte vamwe, makwatie ũtethyo mwaũ, na nĩkĩ maĩ na vata wa ũtethyo ũsu?

 ĨVINDA ĩkuvĩ ĩtina wa kũthayũũka kwa Yesũ, amanyĩwʼa nĩmoombanie nĩ kana mekĩane vinya. Ĩndĩ nĩmavingĩte mĩomo maikĩa amaitha moo. Vai nzika kana wia ũla maĩ nawʼo nĩwathelile ĩla Yesũ wamaumĩlĩĩile na amea, ‘Osai veva mũtheu’! (Soma Yoana 20:19-22.) Ĩtina wa vau amanyĩwʼa nĩmoombanie ĩngĩ, na Yeova amonoesya veva mũtheu. Ũndũ ũsu wamekĩie vinya mũno kwondũ wa wĩa wa kũtavanyʼa ũla waĩ mbee woo!—Meko 2:1-7.

2. (a) Yeova atũnengae vinya ata, na nĩkĩ twĩthĩawa na vata wa vinya ũsu? (b) Nĩkĩ Ũthaithi wa Mũsyĩ nĩ wa vata mũno? (Sisya maelesyo ma kwongeleela na ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Ũthaithi wa Mũsyĩ,” ĩthangũnĩ ya 175.)

² Ũmũnthĩ nũtũkwatawa nĩ maũndũ o ta ala makwataa ana-a-asa ĩvinda ya atũmwa. (1 Vet. 5:9) Mavinda angĩ, amwe maitũ nĩmatonya kwambĩĩa kũkĩa andũ. Kwoou nĩ kana twĩthĩwe tũtonya kũendeea na wĩa witũ wa kũtavanyʼa, no nginya tũkwate vinya kuma kwa Yeova. (Aev. 6:10) Yeova nũtũnengae vinya ũsu mũno mũno kwĩsĩla maũmbano maitũ. Ũmũnthĩ twĩthĩawa na maũmbano elĩ kĩla kyumwa, ala matwĩkĩaa vinya. Ũmbano ũmwe wĩthĩawa na Ũvoo wa Andũ Onthe na Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, nawʼo ũla ũngĩ nĩ, Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa. a O na ĩngĩ, nĩtũtanĩaa kwĩthĩwa na maũmbano angĩ ana kwa mwaka, namo nĩ: Ũmbano mũnene wa mĩthenya ĩtatũ, maũmbano elĩ ma mũthyũlũlũko, na ũmbano wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Klĩsto. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kũthi maũmbanonĩ asu onthe? Mo maũmbano maitũ mambĩĩie ata? Na woni witũ kũmelekela ũvuanasya kyaũ ĩũlũ witũ?

3, 4. Yeova endaa andũ make meke ata? Nengane ngelekanyʼo.

³ Kuma tene, Yeova endaa andũ make mombanae vamwe kwondũ wa kũmũthaitha. Kwa ngelekanyʼo, mwaka wa 1513 mbee wa kũsyawa kwa Klĩsto, Yeova nĩwanengie mbaĩ ya Isilaeli Mĩao, na ũmwe wa Mĩao ĩsu waĩtye kana Aisilaeli maaĩle kũkwata Savato kĩla kyumwa, nĩ kana andũ nthĩnĩ wa kĩla mũsyĩ methĩwe matonya kũthaitha na kũmanyĩwʼa Mĩao ĩsu. (Kũt. 5:12; 6:4-9) Ĩla Aisilaeli maatĩĩa mwĩao wa kũmbana vamwe, mĩsyĩ yoo nĩyalũlũmĩĩlawʼa, na mbaĩ yonthe ĩyĩthĩwa yĩ na vinya kĩ-veva. Ĩndĩ ĩla malea kũatĩĩa Mĩao ĩsu, kwa ngelekanyʼo ta kũlea kũatĩĩa mwĩao wa kũmbanaa vamwe kwondũ wa kũmũthaitha Yeova, ũu nĩwaanangaa ngwatanĩo yoo vamwe nake.—Ali. 10:11; 26:31-35; 2 Mav. 36:20, 21.

⁴ O na ĩngĩ, kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩla Yesũ watwiĩie. Nĩwaendaa ĩsinakokenĩ kĩla kyumwa, mũthenya wa Savato. (Luka 4:16) Ĩtina wa Yesũ kũkwʼa na kũthayũũka, amanyĩwʼa make nĩmaendeeie na kũmbana vamwe, o na kau mayaĩ ungu wa mwĩao wa Savato. (Meko 1:6, 12-14; 2:1-4; Alo. 14:5; Ako. 2:13, 14) Maũmbanonĩ asu, Aklĩsto nĩmamanyĩawʼa na mayĩkĩwa vinya. O na nĩmaumasya nthembo sya ndaĩa kwa kũmũkatha Ngai kwĩsĩla mboya, maelesyo, na mbathi.—Ako. 3:16; Aevl. 13:15.

5. Nĩkĩ tũendaa maũmbanonĩ ma kĩla kyumwa na maũmbano manene ma kĩla mwaka? (Ĩngĩ sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Maũmbano ma Kĩla Mwaka Ala Maetae Ngwatanĩo Katĩ wa Andũ ma Ngai,” ĩthangũnĩ ya 176.)

⁵ O ta ũu, ĩla twathi maũmbanonĩ maitũ ma kĩla kyumwa, na ma kĩla mwaka, nĩtwonanasya kana nĩtũkwataa mbau Ũsumbĩ wa Ngai. O na ĩngĩ, kwĩka ũu nĩkũtumaa tũkwata vinya kumana na veva mũtheu, na tũkethĩwa tũtonya kwĩkĩa ala angĩ vinya kwĩsĩla maelesyo ala monanasya mũĩkĩĩo witũ. Na ũndũ ũla wa vata mũnango nĩ kana, nĩtwĩthĩawa na mwanya wa kũmũthaitha Yeova kwĩsĩla mboya, maelesyo, na mbathi. O na kau maũmbano maitũ nĩmatonya kwĩthĩwa mavangĩtwe kwa nzĩa yĩ kĩvathũkanyʼo na maũmbano ma Aisilaeli na ma Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa, maũmbano asu maitũ o namo nĩ ma vata. Mo maũmbano maitũ mambĩĩie ata?

6, 7. (a) Kĩeleelo kya maũmbano maitũ nĩ kyaũ? (b) Nĩ kwa nzĩa yĩva maũmbano nthĩnĩ wa ikundi meethĩawa me kĩvathũkanyʼo?

⁶ Ĩla Mwana-a-asa Charles Taze Russell wambĩĩie kũmantha ũla wʼo aitũmĩa Ndeto ya Ngai, nĩwoonie ve vata wa kũmbana vamwe na andũ angĩ ala maĩ na kĩeleelo o ta kyake. Mwaka wa 1879, Russell aandĩkie atĩĩ: “Nyie na andũ angĩ kuma Pittsburgh, nĩtwavangie kwĩthĩawa na ilasi sya kwĩka ũkunĩkĩli wa Maandĩko, na twoombanaa kĩla Wakyumwa.” Asomi ma ĩkaseti ya Zion’s Watch Tower nĩmeekĩawa vinya mombanae vamwe, na kũvikĩa  mwaka wa 1881, nĩkweethĩawa na maũmbano taoninĩ ya Pittsburgh, Pennsylvania, kĩla Wakyumwa, na kĩla Wakatatũ. Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya Mwei wa 11, 1895, yaisye kana kĩeleelo kya maũmbano asu kyaĩ kũtetheesya “Aklĩsto methĩwe na wendo na ngwatanĩo,” na maikwata mwanya wa kwĩkĩana vinya.—Soma Aevelania 10:24, 25.

⁷ Kwa myaka mingĩ, mĩvango ya maũmbano ya ikundi sya Amanyĩwʼa ma Mbivilia yeethĩawa yĩ kĩvathũkanyʼo, o na mavinda ala ikundi isu syoombanaa maĩ o kĩvathũkanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, valũa kuma kĩkundinĩ kĩmwe kya Amelika, ũla waumĩthiwʼe mwaka wa 1911 waisye atĩĩ: “Twĩthĩawa na maũmbano atano kĩla kyumwa.” Maũmbano asu meethĩawa kĩla Wakwambĩlĩlya, Wakatatũ, Wakatano, na kelĩ kĩla Wakyumwa. Nawʼo valũa ũngĩ ũla waandĩkiwe nĩ kĩkundi kuma Africa, na waumĩthwʼa mwaka wa 1914 waisye ũũ: “Tũmbanaa kelĩ kĩla mwei, kwambĩĩa Wakatano nginya Wakyumwa.” Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, mũvango wa maũmbano ũla twĩthĩawa nawʼo ũmũnthĩ nĩwambĩĩiwʼe. Ekai tũkunĩkĩle kwa ũkuvĩ ũndũ kĩla ũmbano wambĩĩie.

8. Maũvoo ala maumawʼa maũmbanonĩ ma andũ onthe maneeneaa maũndũ ta meva?

⁸ Ũvoo wa Andũ Onthe. Mwaka wa 1880, mwaka ũmwe ĩtina wa Mwana-a-asa Russell kwambĩĩa kũtumbĩthya ĩkaseti ya Zion’s Watch Tower, nĩwaatĩĩie ngelekanyʼo ya Yesũ na ambĩĩsya ndambũka sya kũtavanyʼa. (Luka 4:43) Na kwa kwĩka ũu, nĩweekĩie mũsingi wa ũmbano, vala ũvoo waumawʼa kwondũ wa andũ onthe, o tondũ twĩkaa ũmũnthĩ. Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya nĩyaeleisye ĩũlũ wa ndambũka isu, na yasya kana Russell “no atane mũno kũneena na andũ ĩũlũ wa ‘Maũndũ ala makonetye Ũsumbĩ wa Ngai.’” Mwaka wa 1911 ĩtina wa ilasi (ikundi) kwambĩĩwʼa nthĩ mbingĩ, kĩla kĩlasi nĩkyeekĩiwe vinya kĩtũme aumya ma ũvoo maĩlĩte nĩ kana maumye maũvoo thanthatũ isionĩ ila syaĩ vakuvĩ. Maũvoo asu maneeneaa maũndũ ta ũsilĩlo, na nthembo ya wovosyo. Ĩtina wa kĩla ũvoo, nĩvatangaasawa mumya wa ũvoo, na kyongo kya ũvoo ũla ũkaumya kyumwa kĩla kyaatĩĩe.

9. Vethĩĩtwe na moalyũku meva makonetye kumwʼa kwa Ũvoo wa Andũ Onthe, na ũtonya kũkwata mbau ata mũvango ũsu?

⁹ Mwaka wa 1945, ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya nĩyatangaasie kwambĩĩwʼa kwa kambeini ya nthĩ yonthe ya kwĩthĩwa na Ũvoo wa Andũ Onthe, na nthĩnĩ wa kambeini ĩsu nĩveethĩawa na maũvoo nyanya ma Mbivilia, ala maneeneaa “mathĩna ala makwataa andũ ĩvinda [yĩu].” Kwa myaka mingĩ, ana-a-asa ala maĩ na kĩanda kya kumya maũvoo, nĩmaumasya maũvoo meseũvĩsye mo ene kana maumĩte kwa ngombo yĩ na kĩthito. Ĩndĩ mwaka wa 1981, ala maumasya maũvoo nĩmeeiwe kana maĩle kumya maũvoo ala kĩkundi kĩnengetwe. b Kũvikĩa mwaka wa 1990, ethukĩĩsya nĩmendekaa maumye maelesyo kana methĩwe na mawonanyʼo nthĩnĩ wa amwe ma maũvoo asu; ĩndĩ o mwakanĩ o ũsu maũndũ nĩmaalyũkile na maũvoo ma andũ onthe mambĩĩa kumwʼa vate maelesyo kana mawonanyʼo. Ve ũalyũku ũngĩ weekiwe Mwei wa 1, 2008. Ĩvinda yĩu maũvoo ma andũ onthe nĩmambĩĩe  kumwʼa na ndatĩka 30, vandũ va ndatĩka 45. Ĩndĩ o na kau nĩkwĩthĩĩtwe na moalyũku asu, aumya ma maũvoo meeyũmbanyʼa nesa, mũĩkĩĩo witũ nthĩnĩ wa Ndeto ya Ngai nũendeeaa kwakwa na tũimanya maũndũ maingĩ ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. (1 Tim. 4:13, 16) We nĩwĩthĩawa na kĩthito kya kũmathokya ala wĩthĩĩtwe ũimasyokea ũmatavye ũvoo mũseo, kana andũ angĩ ala mate Ngũsĩ, nĩ kenda moke kwĩthukĩĩsya maũvoo asu ma Mbivilia?

10-12. (a) Ũmbano wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya wĩthĩĩtwe na moalyũku maũ? (b) Nĩ makũlyo meva waĩle kwĩkũlya?

¹⁰ Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya. Mwaka wa 1922, ana-a-asa ala meethĩawa matũmĩtwe nĩ Watch Tower Society kumya maũvoo na kũtongoesya ikundi wĩanĩ wa kũtavanyʼa, maisye nũseo vethĩawe na ũmbano kwondũ wa kwĩmanyĩsya ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya. Ũndũ ũsu nĩwavĩtũkĩthiwʼe, na mwambĩĩonĩ ũmbano ũsu weethĩawa katĩkatĩ wa kyumwa, kana Wakyumwa.

¹¹ Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 15/06/1932, nĩyaneeneie mũnango ĩũlũ wa ũndũ ũmbano ũsu waaĩle kũendeewʼa. Ĩkaseti yĩu yaisye kana ũmbano ũsu waaĩle kũendeewʼa o ũndũ waendeeawʼa Mbetheli. Ana-a-asa atatũ nĩmekalaa mbee na mayumanĩsya kũsoma tũlungu. Ĩvindanĩ yĩu kĩlungu kĩla kĩũneenewa kĩyeethĩawa na makũlyo maandĩke, na nũndũ wa ũu, ũla wĩ na kĩlungu kyu nĩweeĩtwe amee ethukĩĩsya makũlye makũlyo makonetye ũvoo ũla wĩ kĩlungunĩ kĩu. Kwoou ĩla ĩkũlyo yakũlwʼa, nĩwathokasya ethukĩĩsya ala angĩ masũngĩe. Na ethĩwa ve ũndũ ũenda kũelewʼa mũnango, ũla wĩ na kĩlungu kĩu eeĩtwe aumye maelesyo “makuvĩ na mekũeleeka.”

¹² Mbeenĩ, kĩla kĩkundi nĩkyeetĩkĩlĩtwʼe kũnyuva ĩkaseti yĩla aingĩ kĩkundinĩ kĩu mekwenda kwĩmanyĩsya. Ĩndĩ ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 15/04/1933, nĩyaisye kana ikundi syonthe syaaĩle kwĩmanyĩsya ĩkaseti yĩla ya mĩtũkĩ. Mwaka wa 1937, mwolooto nĩwaumiwʼe ũla woonanisye kana ũmbano wa kũsoma ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya waaĩle kwĩthĩwa Wakyumwa. Ĩkaseti ya  Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 01/10/1942, yaĩ na moalyũku angĩ ala moonanisye mũtalatala ũla waaĩlĩte kũatĩĩwa nthĩnĩ wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya. Mũtalatala ũsu nowʼo ũatĩĩawa ũmũnthĩ. Ũndũ wa mbee, ĩkaseti yĩu nĩyaisye kana kĩla ĩthangũ yĩkeethĩawa na makũlyo ĩtheo wa tũlungu, na makũlyo asu nĩmo maĩle kũtũmĩwa. O na ĩngĩ, ĩkaseti yĩu nĩyaisye kana ũmbano ũsu waaĩle kwĩthĩwa wĩ wa ĩsaa yĩmwe. O na nĩyamekĩie vinya ala mekumya maelesyo meke ũu “maitũmĩa ndeto syoo ene” vandũ va kũsoma ũsũngĩo kuma tũlungunĩ. Ũmbano wa Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya no ũendeee kwĩthĩwa newʼo ũmbano ũla ngombo yĩ na kĩthito ĩtũmĩaa mũno mũno kũnengane lĩu wa kĩ-veva ĩvinda yĩla yaĩlĩte. (Mt. 24:45) Nũseo kĩla ũmwe waitũ akekũlya atĩĩ: ‘Yo nĩnĩyũmbanĩasya Ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya kĩla kyumwa? Nĩndataa kumya maelesyo ethĩwa nĩndonya?’

13, 14. Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi yambĩĩie ata, na nĩ kyaũ ũtanĩaa ĩũlũ wa ĩmanyĩsyo yĩu?

¹³ Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi. Mwambĩĩonĩ wa myaka ya 1890, ĩtina wa kumwʼa kwa mavuku meetawa, Millennial Dawn, Mwana-a-asa H. N. Rahn, ũla waĩ ũmwe wa Amanyĩwʼa ma Mbivilia, na wekalaa taoni ya Baltimore, Maryland, Amelika, nĩwaumisye woni ayenda kwĩthĩawe na ikundi sya kwĩmanyĩsya Mbivilia (Dawn Circles). Ikundi isu syoombanĩaa mĩsyĩ kwa ana-a-asa, na mbeenĩ ana-a-asa meekaa o kũtatĩthya kana ũndũ ũsu nũtonyeka. Ĩndĩ, kũvikĩĩa Mwei wa 9, 1895, ikundi isu nĩsyoombanaa nthĩnĩ wa taoni mbingĩ sya Amelika vate thĩna. Kwoou ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya ya mwei o ũsu nĩyoonanisye kana nũseo andũ onthe ala meemanyĩasya methĩawe na ũmbano ũsu. O na ĩngĩ, nĩyaisye kana ũla ũkũũtongoesya aĩle kwĩthĩwa e mũsomi mũseo. Yaĩ no nginya asome sendenzi, na ĩndĩ ayeteela ethukĩĩsya maumye maelesyo. Ĩtina wa kũsoma kĩla sendenzi nthĩnĩ wa kalungu na ethukĩĩsya maumya maelesyo, nĩwaaĩlĩte kũsoma maandĩko ala monanĩtwʼe. Na kĩlungu kyonthe kyamina kũsomwa, kĩla mũndũ aaĩlĩte kumya maelesyo makuvĩ ĩũlũ wa ũvoo ũla wĩ kĩlungunĩ kyu.

¹⁴ Ĩsyĩtwa ya ũmbano ũsu nĩyĩvĩndũĩtwe mavinda maingĩ. Ve ĩvinda weetawa Ikundi sya Velia sya Kwĩmanyĩsya Mbivilia (Berean Circles for Bible Study), nũndũ andũ ma Velia ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakunĩkĩlaa Maandĩko na kĩthito. (Meko 17:11) Ĩtina wa ĩvinda, ĩsyĩtwa yĩu nĩyavĩndũiwe na ũmbano ũsu wambĩĩa kwĩtwa Ĩmanyĩsyo ya Ĩvuku ya Kĩkundi. Na wasyoka wambĩĩa kwĩtwa Ĩmanyĩsyo ya Mbivilia ya Kĩkundi, na ĩndĩ ana-a-asa onthe mambĩĩa kũmbanĩa Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ vandũ va kũmbana me ikundi nini mĩsyĩnĩ kwa ana-a-asa. Kwa myaka mingĩ, mavuku me kĩvathũkanyʼo, tũvuku, o na ilungu sya Mũsyaĩĩsya nĩsyĩthĩĩtwe iitũmĩwa ũmbanonĩ ũsu. Kuma tene, onthe ala methĩawa ũmbanonĩ ũsu nĩmekĩawa vinya maumye maelesyo. Ũmbano ũsu nũtũtetheesye mũno kũmanya Mbivilia kwa ũliku. We nĩwĩyũmbanĩasya ũmbano ũsu kĩla ĩvinda na ũitata ũndũ ũtonya umye maelesyo?

15. Nĩkĩ Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi yambĩĩiwʼe?

 ¹⁵ Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi. Mwana-a-asa Carey Barber, ũla wathũkũmaa ovisinĩ mũnene wa Ngũsĩ sya Yeova, ũla wĩ Brooklyn, New York, aisye atĩĩ: “Wakwambĩlĩlya wĩoo, Matukũ 16, Mwei wa 2, 1942, ana-a-asa onthe ala mathũkũmaa Mbetheli ya Brooklyn nĩmathokiwʼe meyĩandĩkĩthye sukulu, ĩla yesie kwĩtwa Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi.” Mwana-a-asa Barber, ũla ĩtina wesie kũtwʼĩka ũmwe wa ala me Nzamanĩ Ĩla Ĩtongoesye, aisye kana “ũndũ ũmwe katĩ wa maendeeo ma mwanya ala Yeova wĩthĩĩtwe ayĩka kĩkundinĩ kya andũ make ĩvindanĩ yĩĩ” nĩ kwĩthĩwa na sukulu ĩsu. Sukulu ĩsu nĩyatetheeisye ana-a-asa mũno methĩwe amanyĩsya aseo na mayĩthĩwa atavanyʼa aseo. Kwoou, kwambĩĩa mwaka wa 1943, kavuku Course in Theocratic Ministry nĩkaendeeie kũnyaĩĩkwʼa ikundinĩ nthĩ yonthe. Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya 01/06/1943, yaisye kana Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi yambĩĩiwʼe nĩ kana ĩtetheesye andũ ma Ngai “memanyĩsye nĩ kenda methĩwe matonya kumya ũkũsĩ nesa ĩũlũ wa Ũsumbĩ.”—2 Tim. 2:15.

16, 17. Yo Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi yamanyĩasya andũ o kũneena kwʼoka? Elesya.

 ¹⁶ Mbeenĩ, aingĩ moonaa wĩ ũndũ wĩ vinya mũno kũneena mbee wa andũ aingĩ. Mwana-a-asa Clayton Woodworth, Jr., ũla ĩthe wake woovetwe vamwe na Mwana-a-asa Rutherford na ana-a-asa angĩ mwaka wa 1918, o na kau mayaĩ na mavĩtyo, nĩwaeleisye ũndũ weewie ĩla walikile sukulu ĩsu mwaka wa 1943. Mwana-a-asa ũsu aisye, “ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwakwa kumya maũvoo. Neewʼaa ũĩmĩ wakwa waasava, kanywʼa wakwa ũkathela mata, na mavinda amwe wasya wakwa ũyĩthĩwa wĩ mũtheke na wĩ mũtũlu mũno, kana ũyĩthĩwa wĩ mũtũlu na wĩ na ĩuumĩ.” Ĩndĩ Mwana-a-asa Clayton nĩweekie maendeeo na eethĩwa atonya kumya maũvoo ma andũ onthe mavinda maingĩ. Sukulu ĩsu nĩyamũmanyĩisye maũndũ maingĩ mũno, eka o kũneena mbee wa andũ. Nĩyamũmanyĩisye vata wa kwĩthĩwa na wĩnyivyo na kũmwĩkwatya Yeova. Mwana-a-asa ũsu aisye ũũ: “Nĩnesie kũmanya kana mumya wa ũvoo tiwe wa vata. Ĩndĩ eeyũmbanyʼa nesa na amwĩkwatya Yeova, andũ makatanĩaa kũmwĩthukĩĩsya, na makeethĩawa matonya kwĩmanyĩsya o kĩndũ.”

 ¹⁷ Mwaka wa 1959, eĩtu-a-asa nĩmathokiwʼe meyĩandĩkĩthye sukulunĩ ĩsu. Mwĩĩtu-a-asa Edna Bauer aĩ vo ĩla kĩmanyĩthya kyu kyatangaasiwe ũmbanonĩ mũnene. Aĩtye atĩĩ: “Nĩngũlilikana ũndũ kĩmanyĩthya kyu kyatanĩthĩsye eĩtu-a-asa. Yu maĩ matonya kwĩanĩsya maũndũ maingĩ.” Kwa ĩvinda yĩasa, ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ nĩmoosete ĩtambya ya kwĩyĩandĩkĩthya nthĩnĩ wa Sukulu ya Ũthũkũmi wa Kĩtheokulasi nĩ kenda mamanyĩwʼe nĩ Yeova. Ũmũnthĩ nĩtũmanyĩawʼa kwĩsĩla ũmbano wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa.—Soma Isaia 54:13.

18, 19. (a) Nĩ mũtalatala wĩva waatĩĩawa ĩvinda ya Ũmbano wa Ũthũkũmi? (b) Nĩkĩ twinaa maũmbanonĩ maitũ? (Sisya ĩsandũkũ yĩ na kyongo, “Kwina Mbathi Ikonetye Ũla Wʼo.”)

¹⁸ Ũmbano wa Ũthũkũmi. Mwaka wa 1919, nĩkweethĩawa na maũmbano ma kwĩyũmbanĩsya ũtavanyʼa. Ĩvinda yĩu, ti onthe kĩkundinĩ maendaa ũmbanonĩ ũsu, ĩndĩ no ala maĩ na kĩanda kya kũnengane mavuku. Kwambĩĩa mwaka wa 1923, Ũmbano wa Ũthũkũmi weethĩawa ĩmwe kwa mwei, na andũ onthe kĩkundinĩ maĩ athokye. Kũvikĩa mwaka wa 1928, ikundi nĩsyeekĩiwe vinya syĩthĩawe na Ũmbano wa Ũthũkũmi kĩla kyumwa. Na ĩndĩ mwaka wa 1935, ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya yamekĩa vinya andũ onthe kĩkundinĩ ala meethĩawa ũmbanonĩ ũsu matũmĩe ũvoo kuma kavukunĩ ketawa Director (kesie kwĩtwa Informant, na ĩtina kambĩĩa kwĩtwa Ũthũkũmi Witũ wa Ũsumbĩ). Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ kĩla kĩkundi nĩkyambĩĩie kwĩthĩawa na ũmbano ũsu.

¹⁹ O na ũmũnthĩ nĩtũkwataa myolooto ĩtonya kũtũtetheesya ũtavanyʼanĩ ĩla twathi ũmbanonĩ wa Mwĩkalĩle wa Aklĩsto na Wĩa wa Kũtavanyʼa. (Mt. 10:5-13) Ethĩwa nũkwataa kavuku ka kwĩmanyĩsya ka ũmbano, we nũkasomaa na kũatĩĩa maũndũ ala methĩawa mawetetwe vo, ala matonya ũkũtetheesya ũtavanyʼanĩ?

20-22. (a) Nĩkĩ tũlilikanaa kĩkwʼũ kya Yesũ? (b) Ũtethekaa ata kwa kũthi ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ kĩla mwaka?

²⁰ Amanyĩwʼa ma Yesũ meeiwe malilikanae kĩkwʼũ kyake nginya ĩla wĩũka. Kĩkwʼũ kya Yesũ kĩlilikanawa kĩla mwaka, o tondũ Vasaka yalilikanawa. (1 Ako. 11:23-26) Andũ milioni mbingĩ nĩmethĩawa ũmbanonĩ ũsu. Ũmbano ũsu nũmalilikanasya etĩkĩwʼa mauta ĩũlũ wa kĩanda kyoo kya vata kya kũsumbĩka vamwe na Klĩsto. (Alo. 8:17) Namo malondu angĩ ma Klĩsto matethekaa ata? Ũmbano ũsu ũtumaa mamũnenga ndaĩa nene Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, na mayĩthĩwa me aĩkĩĩku kwake.—Yoa. 10:16.

²¹ Mwana-a-asa Russell na ala watetheanĩasya namo nĩmeesĩ nĩ ũndũ wa vata kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ kwa kwĩthĩwa na Kyaũya kya Wĩoo kya Mwĩaĩi. O na nĩmeesĩ kana ũu waĩle kwĩkwa ĩmwe kĩla mwaka. Ĩkaseti ya Mũsyaĩĩsya (Kĩsũngũ) ya Mwei wa 4, 1880, yaisye ũũ: “Kwa myaka mingĩ, aingĩ maitũ ala twĩkalaa vaa Pittsburgh nĩtwĩthĩĩtwe . . . tũililikana Vasaka [kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ], na kũya mũkate na kũnywʼa mbinyu, ila ielekanĩtwʼe na mwĩĩ na nthakame ya Mwĩaĩi waitũ.” Ĩtina wa ĩvinda ĩkuvĩ, maũmbano ala manene nĩmoombanawa ĩvinda yĩmwe na ũmbano wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ. Mwaka wa 1889  nĩwʼo ũtalo wa andũ ala maĩ ũmbanonĩ ta ũsu weekĩiwe lekotinĩ ĩvinda ya mbee. Ũmbano ũsu waĩ na andũ 225, na andũ 22 mavatiswa.

²² Ũmũnthĩ Ũmbano wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ ndũvangĩĩawa ĩvinda yĩmwe na ũmbano mũnene. Ĩndĩ nĩtũthokasya andũ onthe ũtũinĩ kwitũ mombane vamwe naitũ Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ kana vala tũkomboete. Mwaka wa 2013, andũ mbee wa milioni 19 nĩmalilikanile kĩkwʼũ kya Yesũ. Nĩ ũndũ wa kwendeesya mũno kũthi ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ, o vamwe na kwĩkĩa angĩ vinya methĩwe vamwe naitũ ũmbanonĩ ũsu wa vata! We nĩwĩthĩawa na kĩthito kya kũthokya andũ aingĩ ũndũ vatonyeka kwondũ wa kũlilikana kĩkwʼũ kya Yesũ kĩla mwaka?

23. We wĩthĩawa na woni mwaũ ĩũlũ wa maũmbano maitũ?

²³ Athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova mayonaa mwĩao wa kũmbana vamwe ne mũio. (Aevl. 10:24, 25; 1 Yoa. 5:3) Kwa ngelekanyʼo, Mũsumbĩ Ndaviti nĩwendete mũno kũthi nyũmbanĩ ya ũthaithi ya Yeova, na mũno mũno e na athaithi angĩ ala mamwendete Ngai. (Sav. 27:4; Sav. 35:18) O na ĩngĩ, sũanĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. O na ĩla waĩ mũnini, nĩwendete mũno kwĩthĩwa nyũmbanĩ ya ũthaithi ya Ĩthe wake.—Luka 2:41-49.

24. Ĩla twoombana vamwe, tũkwataa mwanya wa kwĩka ata?

²⁴ Ĩla twathi maũmbanonĩ, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũmwendete Yeova na nĩtũkwenda kwaka athaithi ala angĩ. O na ĩngĩ, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana twĩ na mea ma kwĩmanyĩsya ũndũ twaĩle kwĩkala nĩ kana twĩtĩkĩlĩke Ũsumbĩnĩ wa Ngai. Mũno mũno tũmanyĩawʼa kwĩka ũu nthĩnĩ wa maũmbano maitũ ma kĩla kyumwa, na nthĩnĩ wa maũmbano manene. Ũndũ ũngĩ nĩ kana maũmbano maitũ nĩmatũtetheeasya kwĩthĩwa na ũmanyi na vinya nĩ kenda tũendeee kũtethya wĩa wa vata ũla ũendeeawʼa nĩ Ũsumbĩ wa Ngai ũmũnthĩ. Wĩa ũsu nĩ kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa ma Mũsumbĩ Yesũ Klĩsto, na kũmamanyĩsya. (Soma Mathayo 28:19, 20.) Vate nzika, wendi witũ mũnene wa kũmbana vamwe wonanasya kana nĩtwonaa Ũsumbĩ ta silikalĩ ya wʼo ĩsumbĩkĩte ũmũnthĩ. Ekai ĩvinda yonthe twonae maũmbano maitũ me ma vata mũno!