1. Kĩeleelo kya Ngai kwa nthĩ nĩ Kyaũ?

KĨELEELO kya Ngai kwa nthĩ nĩ kĩseo mũno. Yeova endaa nthĩ yusũe andũ atanu na me na ũima wa mwĩĩ. Mbivilia yaasya kana ‘Ngai avandie mũũnda, nthĩnĩ wa Eteni’ na “amesya . . . kĩla mũtĩ wendeeasya kwoneka, na mũseo wa kũya.” Ngai oomba mũndũũme na mũndũ mũka wa mbee, Atamu na Eva, amaiie mũũndanĩ ũsu wa kwendeesya na amea: “Ongelekai, mwingĩve, musũsye nthĩ, na kũmĩkĩlya vinya.” (Mwambĩlĩlyo 1:​28; 2:​8, 9, 15) Kwoou kĩeleelo kya Ngai kyaĩ andũ methĩwe na syana, na maithanthasya mĩvaka ya wĩkalo woo kũvika nthĩ yonthe, na maisũvĩa nyamũ.

2. (a) Twĩsĩ ata kana kĩeleelo kya Ngai kwa nthĩ kĩkeanĩw’a? (b) Mbivilia yaasya ata ĩũlũ wa andũ kũtũa tene na tene?

² Nũkwona kĩeleelo kya Yeova Ngai kya andũ kũtũa nthĩ yĩ valatiso ta kĩkeanĩa? Ngai aisye, “Nĩnĩneenete . . . na ngawĩka.” (Isaia 46:​9-​11; 55:11) Ĩĩ, ũndũ ũla Ngai ũtw’ĩte kwĩka no nginya awĩke! Aĩtye kana “ndaamyũmba [nthĩ] yĩ nthei,” ĩndĩ ‘amyũmbie yĩthĩwe ya kũtũa andũ.’ (Isaia 45:18) Ngai endaa andũ ma mũthemba mwaũ matũe ĩũlũ wa nthĩ? Na endaa matũe vaa  ĩvinda yĩana ata? Mbivilia ĩsũngĩaa ũũ: ‘Ala alũngalu makatiĩwa nthĩ, na makatũa vo kũvika tene na tene.’​​—⁠Savuli 37:29; Ũvuan’yo 21:​3, 4.

3. Nĩ maũndũ maũ ma kyeva me kũũ nthĩ ũmũnthĩ, na ũu wumĩlasya makũlyo meva?

³ Ũu ndũnamba kwĩanĩa. Andũ nĩmawaa na kũkw’a, o na nĩmokitaa na makoaana ene kwa ene. Ve ũndũ wavĩtanie. Ĩndĩ, kwa w’o ki, Ngai ndendaa nthĩ yĩkale ũndũ ĩilyĩ ũmũnthĩ! Nĩkĩ kĩeleelo kya Ngai kĩtaaĩanĩw’a? Kweethĩiwe ata? Vaiĩ ĩvuku ya isitoli yĩandĩkĩtwe nĩ mũndũ yĩtonya ũtũtavya, kĩtumi nũndũ thĩna wambĩĩie ĩtunĩ.

4, 5. (a) Ũla waneenie na Eva kwĩsĩla kwĩ nzoka nũũ? (b) Mũndũ mũseo na mũlũngalu, atonya kũtw’ĩka kĩng’ei ata?

⁴ Ĩvuku ya mbee ya Mbivilia yĩtũtavasya ĩũlũ wa mũmaitha wa Ngai ũla waumĩlile mũũndanĩ wa Eteni. Etawa “nzoka,” ĩndĩ ndaĩ nyamũ ya w’o. Ĩvuku ya mũthya ya Mbivilia yĩeleasya kana nĩwe ‘wĩtawa Ndevili, na ĩngĩ Satani, mũkengani wa nthĩ yonthe.’ Na ĩngĩ etawa ‘nzoka ĩla ngũũ.’ (Mwambĩlĩlyo 3:1; Ũvuan’yo 12:⁠9) Mũlaĩka ũũ wĩ vinya, kana kyũmbe kya veva atũmĩie nzoka kũneena na Eva, o tondũ mũndũ mũĩ ũtonya kũtuma wasya wake woneka ta ũkuma mũvw’ananonĩ wĩ vakuvĩ nake. Kyũmbe kyu kya veva no mũvaka kĩthĩwe kyaĩ vo yĩla Ngai waseũvasya nthĩ kwondũ wa andũ.​​—⁠Yovu 38:​4, 7.

⁵ Nũndũ wũmbi wa Yeova w’onthe nĩ mwĩanĩu, we ũla woombie “Ndevili,” ũla “Satani” nũũ? Kwa ũkuvĩ, ũmwe wa alaĩka ma Ngai eeĩalyũlile we mwene atw’ĩka Ndevili. Ũu watonyekie ata? Mũndũ waĩ mũseo na mũlũngalu nũtonya kũtw’ĩka kĩng’ei. Ũu wĩthĩwa ata? Mũndũ ũsu nũtonya kũeka wendi mũthũku wĩane  ngoonĩ yake. Aendeea kũsũanĩa ĩũlũ waw’o, wendi ũsu mũthũku nũtonya kwĩthĩwa na vinya mũno. Na ĩndĩ mwanya ũkaumĩla, mũndũ ũsu nũtonya kwĩka kwĩanana na wendi ũsu mũthũku wĩthĩĩtwe aisũanĩa ĩũlũ waw’o.​​—⁠Yakovo 1:​13-​15.

6. Mũlaĩka wa Ngai wĩ vinya atw’ĩkie Satani ũla Ndevili ata?

⁶ Ũu nĩw’o kweekĩkie ĩũlũ wa Satani ũla Ndevili. Veonekana kana Satani nĩweewie Ngai aitavya Atamu na Eva nĩmethĩwe na syana na mayusũsya nthĩ. (Mwambĩlĩlyo 1:​27, 28) Satani asũanĩie, ‘Andũ aa onthe tyo manthaithae vandũ va kũthaitha Ngai!’ Kwoou wendi mũthũku weana ngoonĩ yake. Na ĩndĩ esa kwosa ĩtambya ya kũkenga Eva kwa kũmũtavya ũvũngũ ĩũlũ wa Ngai. (Mwambĩlĩlyo 3:​1-5) Nĩw’o ĩndĩ watw’ĩkie “Ndevili,” na ũalyũlo wayo nĩ “Mũsukani,” na atw’ĩka “Satani” nayo ũalyũlo wayo nĩ “Mũvinganĩsya.”

7. (a) Atamu na Eva makwie nĩkĩ? (b) Nĩkĩ ũsyao w’onthe wa Atamu ũkũaa na kũkw’a?

⁷ Satani ũla Ndevili atumĩie ũvũngũ na ũseleke atuma Atamu na Eva malea kũmwĩw’a Ngai. (Mwambĩlĩlyo 2:​17; 3:⁠6) Nũndũ wa kĩtumi kĩu nĩmesie ũkw’a, o tondũ Ngai waĩtye makakw’a malea kũmwĩw’a. (Mwambĩlĩlyo 3:17-​19) Nũndũ wa kwĩka naĩ, Atamu nĩweethĩiwe ate mwĩanĩu na atiĩa syana syake syonthe naĩ. (Alomi 5:​12) Ũndũ ũsu ũtonya kũelekanw’a na ĩsandũkũ ya kũmba mavali. Ethĩwa ĩsandũkũ yĩu nĩvondeku, mavali ala meũmbwa na ĩsandũkũ yĩu makeethĩwa mailyĩ ata? Kĩla ĩvali yĩkeethĩawa yĩ o ĩvondeku. O ta ũu, kĩla mũndũ nĩwatiĩwe “ũvondeku” nĩ Atamu. Kĩu nĩkyo kĩtumaa andũ onthe makũa na kũkw’a.​​—⁠Alomi 3:​23.

8, 9. (a) Satani aetie ũvinganĩsya wĩva? (b) Ngai aleile kwananga alei asu vau kwa vau nĩkĩ?

⁸ Yĩla Satani watongoeisye Atamu na Eva mamũvĩtĩsye  Ngai, kwa w’o atongoesye ũlei. We avinganĩisye nzĩa ya Yeova ya ũsumbĩka. Kwa kwĩka ũu Satani nĩta waasyaa atĩĩ: ‘Ngai nĩ mũsumbĩki mũthũku. Nũnenaa ũvũngũ na nũmavataa syĩndũ nzeo andũ ala ũsumbĩkĩte. Andũ mai na vata wa kũsumbĩkwa nĩ Ngai. Nĩmatonya kwĩtw’ĩĩa mo ene ũla ũseo na ũla ũthũku. Na makeethĩwa na waĩlu me ungu wa ũsumbĩki wakwa.’ Ngai aĩ atonya kũmina  ũvinganĩsya ũsu wa kĩvũthya ata? Andũ amwe masũanĩaa kana Ngai aĩlĩte kũaa alei asu vau kwa vau. Ĩndĩ ũu nĩwĩthwa wasũngĩie ũvinganĩsya wa Satani? Ũu nĩwĩthĩwa waĩkĩĩthisye kana ũsumbĩki wa Ngai nĩw’o mũseo?

⁹ Ũsili wa Yeova wa katĩ na mwĩanĩu ndwaĩ ũtonya kũmwĩtĩkĩlya oae alei asu vau kwa vau. Nĩwaekie ĩvinda yĩvĩte nĩ kenda asũngĩe ũkananĩsya ũsu wa Satani kwa nzĩa mbĩanĩu na aiĩkĩĩthya kana Ndevili nĩ mũkengani. Kwoou Ngai aeka andũ mesumbĩke mo ene kwa ĩvinda me uungu wa vinya wa Satani. Kĩla kyatumie Yeova eka ũu na kĩla kĩtumĩte aeka ĩvinda ĩasa yĩvĩte atekũmina mathĩna asu nĩkyonanĩtw’e nthĩnĩ wa Kĩlungu kya 11 kya ĩvuku yĩĩ. Ĩndĩ yu, no ũseo tũsũanĩe ĩũlũ wa ũndũ ũũ: Atamu na Eva nĩmaaĩle kũĩkĩĩa Satani, ũla ũtaĩ aameka ũndũ o na wĩva mũseo? Nĩmaaĩlĩte kũĩkĩĩa kana Yeova, ũla wamanengete kĩla kĩndũ kyonthe, nĩ mũkengani mũthũku? We wĩthĩwa weekie ata?

10. Ũtonya kwĩyĩũnga na Yeova ata kũsũngĩa ũvinganĩsya wa Satani?

¹⁰ Nũndũ mũseo kũsuanĩa ĩũlũ wa makũlyo asu nũndũ kĩla ũmwe witũ elekelwe nĩ maũndũ o ta asu ũmũnthĩ. Ĩĩ, we nũtonya kwĩyĩũnga na Yeova nthĩnĩ wa kũsũngĩa ũvinganĩsya wa Satani. Nũtonya kũmwĩtĩkĩla Yeova ta Mũsumbĩ na kũtetheesya kwonanya Satani nĩ mũkengani. (Savuli 73:28; Nthimo 27:11) Nĩ kyeva nũndũ katĩ wa andũ mbilioni ila syĩ kũũ nthĩ, no avũthũ mekaa ũu. Ũndũ ũsu umĩlasya ĩkũlyo ya vata, Kwa w’o Mbivilia ĩmanyĩasya kana Satani nĩwe ũsumbĩkĩte nthĩ ĩno?

11, 12. (a) Ũtato wa Yesũ wĩonany’a ata kana Satani nĩwe mũnene wa nthĩ ĩno? (b) Nĩ kyaũ kĩngĩ kyonanasya kana Satani nĩwe mũnene wa nthĩ ĩno?

¹¹ Yesũ ndaaĩthĩwa na nzika o na vanini kana Satani  nĩwe ũsumbĩkĩte nthĩ ĩno. Ĩvinda yĩmwe Satani oonisye Yesũ “mosumbĩ onthe ma nthĩ, na ndaĩa syamo” kwa nzĩa ya kyama. Na ĩndĩ Satani amwatha Yesũ: “Syĩndũ ii syonthe nĩngũũnenga, ethĩwa nũũndulĩlya ndu na kũnthaitha.” (Mathayo 4:​8, 9; Luka 4:​5, 6) Kwasũanĩa? Ũndũ ũsu kwa w’o wĩthĩwa waĩ ũtato kwa Yesũ kethĩwa Satani tiwe waĩ mũsumbĩ wa mosumbĩ asu? Yesũ ndaalea kana silikalĩ sya nthĩ ĩno nĩ sya Satani. Yesũ ethĩwa aleile kethĩwa Satani ndaĩ mũnene wasyo.

¹² Yeova nĩwe Ngai mwene vinya w’onthe, na Mũmbi wa nthĩ yonthe. (Ũvuan’yo 4:​11) Ĩndĩ, vaiĩ vandũ Mbivilia yaĩtye kana Yeova o na kana Yesũ Klĩsto nĩwe mũsumbĩ wa nthĩ ĩno. Yesũ eetie Satani “mũnene wa nthĩ ĩno.” (Yoana 12:31; 14:30; 16:11) Mbivilia ĩwetaa Satani ũla Ndevili tawe “ngai ya nthĩ ĩno.” (2 Akolintho 4:​3, 4) Mũtũmwa Mũklĩsto Yoana aandĩkie ũũ ĩũlũ wa mũvinganĩsya ũsu, ũla nĩ Satani: “Nthĩ yonthe ĩtwĩe nthĩnĩ wa ũla mũthũku.”​​—⁠1 Yoana 5:​19.

13. Nĩkĩ kwĩ na vata wa nthĩ nzaũ?

¹³ O ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, now’o nthĩ ĩendeee kũthũkĩĩa. Yusũĩte ita sya asikalĩ iendee o na kũkita, ateti mate alũngalu, atongoi nzeleke ma ndĩni, na ing’endilĩ. Nthĩ yonthe nĩ nthũku vyũ. Mbivilia ĩvuanĩtye kana ĩvinda ya Ngai ya kũvetanga nthĩ ĩno nthũku kaũnĩ wake wa Ali-Maketoni yĩ vakuvĩ. Na ĩtina wa nthĩ ĩno kũvetangwa, kũkeethĩwa nthĩ nzaũ ya ũlũngalu.​​—⁠Ũvuan’yo 16:14​-16.

14. Nũũ ũla Ngai ũnyuvĩte atw’ĩke Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ Wake, na ũu wathaniwe ata?

¹⁴ Yeova anyuvie Yesũ Klĩsto atw’ĩke Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ Wake wa ĩtunĩ kana silikalĩ. Mbivilia yathanie atĩĩ: “Nũndũ nĩkũsyaĩtwe kana kwondũ witũ, nĩtũnengetwe  mwana mũndũ mũũme; na ũsumbĩko ũkeethĩwa kĩtuonĩ kyake: na syĩtwa yake akeetwa . . . Mũnene wa Mũuo. Wingĩvo wa ũsumbĩ wake na wa mũuo ndũkethĩwa na mũminũkĩlyo.” (Isaia 9:​6, 7) Yesũ amanyĩisye amanyĩw’a make mavoyae ũũ ĩũlũ wa silikalĩ ĩsu: “Ũsumbĩ waku wũke. Kwenda kwaku kwĩke kũũ nthĩ o ta kũya ĩtunĩ.” (Mathayo 6:​10) O ta ũndũ twĩĩsa kwona ĩvukunĩ yĩĩ, Ũsumbĩ wa Ngai ũkavetanga mosumbĩ onthe ma nthĩ ĩno, naw’o ũisumbĩka vandũ vamo. (Ndanieli 2:​44) Na ĩndĩ Ũsumbĩ ũsu ũyĩete valatiso kũũ nthĩ.

15. “Nthĩ nzaũ” nĩ kyaũ?

¹⁵ Mbivilia ĩtũĩkĩĩthasya ũũ: “Kwĩanana na watho [wa Ngai], tweteele matu meũ na nthĩ nzaũ, naw’o ũlũngalu ũtwĩe nthĩnĩ wayo.” (2 Vetelo 3:​13; Isaia 65:17) Mavinda angĩ yĩla Mbivilia ĩkũneena ĩũlũ wa “nthĩ,” yonanasya andũ ala mekalaa kũũ nthĩ. (Mwambĩlĩlyo 11:⁠1) Kwoou “nthĩ nzaũ” yĩ ũlũngalu nĩ andũ ala maketĩkĩlwa nĩ Ngai.

16. Nĩ mũthĩnzĩo mwaũ mũnene kuma kwa Ngai ũla ũkanenga ala wĩtĩkĩlĩte, na twaĩle kwĩka ata nĩ kana tũũkwate?

¹⁶ Yesũ athanie kana ala metĩkĩlĩtwe nĩ Ngai makakwata “thayũ ũtathela” nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ ĩla yũkĩte. (Maliko 10:30) Vua Mbivilia yaku Yoana 3:​16 na 17:​3, na ũisoma ũndũ Yesũ waisye twaĩlwe nĩkwĩka nĩ kana tũkwate thayũ ũtathela. Sisya Mbivilianĩ moathimo ala makatanĩwa ĩũlũ wa nthĩ nĩ andũ ala makaĩla kũkwata mũthĩnzĩo ũsu mũseo kuma kwa Ngai nthĩnĩ wa Valatiso ĩsu yũkĩte.

17, 18. Tũtonya kwĩthĩwa na w’o ata kana kũkeethĩwa na mũuo na kũikethĩwa na mĩisyo nthĩ yonthe?

¹⁷ Ũthũku, kaũ, ũtũli wa mĩao, na ũng’endu ikavetwa. “Mũthũku ndakethĩwa . . . Ĩndĩ ala auu makatiĩwa nthĩ.”  (Savuli 37:10. 11) Mũuo ũkeethĩwa vo nũndũ ‘Ngai akatuma makaũ mathela kũvika kĩtulu kya nthĩ.’ (Savuli 46:9; Isaia 2:⁠4) Na ĩndĩ “mĩthenyanĩ yake ala alũngalu makaaĩlaa, na kũkeethĩwa mũuo mwingĩ, kũvika mwei ndũkethĩwa ĩngĩ”​​—⁠na ũu nĩ kwasya tene na tene!​​—⁠Savuli 72:⁠7.

¹⁸ Athaithi ma Yeova makekalaa mate na mĩisyo. Ĩvinda ya tene yĩla Aisilaeli mamwĩw’a Ngai, mekalaa mate na mĩisyo. (Alivai 25:​18, 19) Ũkeethĩwa wĩ ũndũ mũseo mũno kũtanĩa kwĩkala vate na mĩisyo nthĩnĩ wa Valatiso!​​—⁠Isaia 32:18; Mika  4:⁠4.

19. Nĩkĩ nĩtwĩsĩ kana lĩu ũkeethĩwa wĩ mwingĩ nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ ya Ngai?

¹⁹ Kũikethĩwa na ũnyivu wa lĩu. Mũandĩki wa savuli ainie asya atĩĩ: “Kũkeethĩwa lĩũ mwingĩ mũno wa mbaa ngetha nthĩ.” (Savuli 72:16) Yeova akaathima ala make alũngalu, na ‘nthĩ nĩkaingĩvya ũsyao wayo.’​​—⁠Savuli  67:⁠6.

20. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma tũĩkĩĩa kana nthĩ yonthe ĩkatw’ĩka valatiso?

²⁰ Nthĩ yonthe ĩkatw’ĩka valatiso. Mĩsyĩ myeũ na mĩũnda mĩseo ĩkeethĩwa kũndũ kũla kwĩĩthĩwa kwaanangĩtwe nĩ andũ athũku. (Isaia 65:​21-​24; Ũvuan’yo 11:18) O ũndũ ĩvinda yĩendeea na ũvĩta, now’o isio sya nthĩ ila itũĩtwe ikaendeea na kũthanthaa nginya nthĩ yonthe yanakave na kwĩthĩwa na ũsyao ta mũũnda wa Eteni. Na Ngai ndakalea ‘kũkũnzũa ũvĩ wake, na kwĩanĩsya kwenda kwa kĩla kĩndũ kĩ thayũ.’​​—⁠Savuli 145:⁠16.

21. Nĩ kyaũ kĩkwonany’a kana kũkeethĩwa na mũuo katĩ wa andũ na nyamũ?

²¹ Kũkeethĩwa na mũuo katĩ wa andũ na nyamũ. Nyamũ sya kĩthekanĩ na sya mĩsyĩ ikaĩsaa vamwe. O na kana kanini kaikakĩa nyamũ ila mbai ikĩawa ũmũnthĩ.​​—⁠Isaia 11:6-9; 65:⁠25.

22. Kũkeethĩwa ata ĩũlũ wa ũwau?

 ²² Ũwau ũkathela. Yesũ e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa ĩtunĩ wa Ngai, akavosya andũ kwa nzĩa nene mũno kũthonoka ũndũ weekie yĩla waĩ kũũ nthĩ. (Mathayo 9:​35; Maliko 1:​40-42; Yoana 5:​5-9) Na ĩndĩ “ũla ũtwĩe kw’o ndakasya, Nyie nĩ mũwau.”​​—⁠Isaia 33:24; 35:​5, 6.

23. Nĩkĩ ũthayũũkyo ũkaete ũtanu ngoonĩ sitũ?

²³ Endwa maitũ ala makwie makathayũũkw’a matakasyoka kũkw’a ĩngĩ. Ala makomete nthĩnĩ wa kĩkw’ũ na me kĩlilikanonĩ kya Ngai makathayũũkw’a. Kwa w’o “kũkeethĩwa ũthayũũkyo wa ala alũngalu, na ala mate alũngalu nao.”​​—⁠Meko ma Atũmwa 24:15; Yoana 5:​28, 29.

24. We wĩ na woni mwaũ ĩũlũ wa kũtũa nthĩnĩ wa Valatiso kũũ nthĩ?

²⁴ Ala manyuvaa kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Mũmbi witũ Mũnene, Yeova Ngai, na kũmũthũkũma, makeethĩwa na ĩvinda yũkĩte ĩseo mũno! Yesũ awetaa ĩũlũ wa Valatiso ĩsu yĩĩthĩwa kũũ nthĩ ĩla wathie mwĩki wa naĩ ũla wakw’ĩĩie ũtee wake atĩĩ: “Ũkeethĩwa vamwe nakwa Ũseonĩ [“Valatisoni,” NW].” (Luka 23:43) Nũndũ wa vata kwĩmanyĩsya mũno ĩũlũ wa Yesũ Klĩsto, ũla kwĩsĩla kwake moathimo asu onthe makeanĩw’a.