1, 2. (a) Mulum lakasɩ nzɩ talɩ Naabɔɔtɩ nɛ ɛ-pɩyalaa? (b) Wɛtʋ kɩbandʋ naalɛ ndʋ tɔm ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ?

MAƔZƖ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Pɛcɛtɩnɩ abalʋ nɔɔyʋ taa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ nɛ pʋyɔɔ lɛ ɛmʋnɩ sɩm. Aseɣɖe tɩnaa mba paasɩm-wɛ se pɛfɛyɩ toovenim yɔ, mba lubini tɔm abalʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ. Lakasɩ sɩnɛ sɩkɔnɩ ɛ-hɔʋ taa ñɩma nɛ ɛ-taabalaa laŋwɛɛkɩyɛ siŋŋ. Alɩwaatʋ ndʋ mba pɔsɔɔlɩ siɣsiɣ wɛtʋ tɔm yɔ pana ɛzɩma pakʋ abalʋ ɛnʋ ɖulum lɛ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩcɛyɩ-wɛ pɩdɩɩfɛyɩ. Tɔm tʋnɛ tɩtɩkɛ mʋɖɛ naɖɩyɛ tɔm. Abalʋ ɛnʋ ɛɛkɛ Yehowa sɛyʋ siɣsiɣ tʋ weyi ɛɛcaɣ wezuu Izrayɛɛlɩ wiyaʋ Ahaabɩ kewiyitu tɔɔʋ alɩwaatʋ taa yɔ. Payaɣ-ɩ se Naabɔɔtɩ.—1 Aw. 21:11-13; 2 Aw. 9:26.

² Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ mbʋ pɩɩtalɩ Naabɔɔtɩ yɔ pɩ-tɔm. Ðɩkaɣ yɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma piicoɖi kajalaɣ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ yɔ pɩ-tɔm. Bibl taa kɩɖaŋ ɩnɛ ɩ-taa tazʋʋ kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma tɩ luzuu pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ Yehowa lɩmaɣza siɣsiɣ wɛtʋ nʋmɔʋ taa yɔ. Ðɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma kpaɣʋ nɛ kpeɣu pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ mulum lakasɩ nasɩyɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ.

3, 4. (a) Ɛyʋ weyi Naabɔɔtɩ kɛnaa? (b) Ɛbɛ yɔɔ ekizaa se ɛɛpɛdɩɣnɩ Wiyaʋ Ahaabɩ e-viiñi hayɩm?

³ Naabɔɔtɩ kaakɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ Yehowa ɛsɩndaa alɩwaatʋ ndʋ Izrayɛɛlɩ piya sakɩyɛ maɣzaɣnɩ Wiyaʋ kɩdɛkɛdʋ Ahaabɩ nɛ ɛ-halʋ kañatʋ tʋ Yezaabɛɛlɩ, pa-lakasɩ yɔ. Baalɩ sɛyaa panɛ pataañaŋ Yehowa nɛ ɛ-paɣtʋ. Ɛlɛ Naabɔɔtɩ lɛ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ ɛ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩɩmʋ ñɩm siŋŋ ɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ ɛ-maɣmaɣ e-wezuu.

⁴ Kalɩ 1 Awiya 21:1-3. Alɩwaatʋ ndʋ Ahaabɩ pɔzɩ Naabɔɔtɩ se ɛpɛdɩnɩ-ɩ e-viiñi hayɩm yaa ɛlɛɣzɩɣ-ɩ pʋ nɛ mbʋ pɩkpaɖɩ ɖeu yɔ lɛ, Naabɔɔtɩ kizaa. Ɛbɛ yɔɔ? Ecosi-i nɛ tɩ luzuu se: “[Yehowa eyele nɛ mɛwɛɛnɩ ɛ-lɩmaɣza] nɛ mantaacɛlɩ-ŋ man-caanaa ñɩm.” Paɣtʋ ndʋ Yehowa ɖʋ Izrayɛɛlɩ piya hɔʋ taa ñɩm pɛdʋʋ yɔɔ yɔ, ndʋ sɩnɩnɩ Naabɔɔtɩ nɛ ekizi se ɛɛcɛlɩɣ Ahaabɩ e-viiñi hayɩm. (Lev. 25:23; Kɩg. 36:7) Ye mbʋ ɖɩnɩɣ pɩ-taa kpayɩ kpayɩ se Naabɔɔtɩ kaawɛnɩ Yehowa lɩmaɣza.

5. Ɛbɛ Yezaabɛɛlɩ laba nɛ piyele nɛ pakʋ Naabɔɔtɩ?

⁵ Ɛzɩma Naabɔɔtɩ kizaa yɔ, piyeba nɛ Wiyaʋ Ahaabɩ nɛ ɛ-halʋ pɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena akɔm ayele nɛ pala kɩwɛɛkɩm sakɩyɛ yɔ. Pɩsa nɛ Viiñi hayɩm pɩsɩ Ahaabɩ pʋyʋ lɛ, ɛ-halʋ Yezaabɛɛlɩ tɩŋnɩ nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ pɛcɛtɩ tɔm Naabɔɔtɩ yɔɔ nɛ piyele nɛ pakʋ ɛ nɛ ɛ-pɩyalaa. Ɛzɩma Yehowa laba?

6, 7. (a) Ɛzɩma Yehowa wɩlaa se ɛsɔɔlɩ siɣsiɣ wɛtʋ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩhɛzɩ Naabɔɔtɩ hɔʋ taa ñɩma nɛ ɛ-taabalaa laŋa?

⁶ Pɩtɩɩlabɩ mbʋ lɛ, Yehowa tiyi Eliya se ewolo Ahaabɩ cɔlɔ lɛɛ lɛɛ nɛ eheyi-i se ɛkɛ ɛyaa kʋyʋ nɛ mɩlʋ. Ɛzɩma Yehowa hɔm ɛ-nɩŋgbaaŋ? Ahaabɩ nɛ ɛ-halʋ nɛ ɛ-pɩyalaa pakaɣ-wɛ labʋ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ paalabʋ Naabɔɔtɩ nɛ ɛ-pɩyalaa yɔ.—1 Aw. 21:17-25.

⁷ Paa Naabɔɔtɩ hɔʋ taa ñɩma nɛ ɛ-taabalaa paacaɣ kʋñɔwiye, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ahaabɩ kʋ Naabɔɔtɩ ɖulum yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ panawa se Yehowa maɣmaɣ na mulum lakasɩ nzɩ nɛ ɛɖʋ se ɛhɔŋ kɩwɛɛkɩm laɖaa nɩŋgbaaŋ yɔ, pɩhɛzɩ pa-laŋa pazɩ. Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, mbʋ pataaɖʋna yɔ pɩtasɩ labʋ nɛ pɩtakɩ pa-tɩ luzuu nɛ lidaʋ ŋgʋ pɛwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ.

8. (a) Yehowa ɖʋwa se ɛhɔŋ Ahaabɩ nɩŋgbaaŋ lɛ, ɛzɩma ɛlɛ laba? (b) Nɛ ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

⁸ Ahaabɩ nɩ mbʋ Yehowa ɖʋwa se ɛlakɩ ɛ nɛ ɛ-halʋ nɛ e-piya yɔ lɛ, “ɛcɩyɩ e-ekusuye nɛ esuu ɛ-tɩ fɔlɔtɔ toko ŋgʋ kɩwɛ ñaɣyʋʋʋ e-tomnaɣ yɔɔ yɔ, nɛ ɛhɔkɩ nɔɔ nɛ ɛhɩnɩ fɔlɔtɔ ŋgʋ kɩ-taa nɛ ɛsɔkɩ ñʋʋ nɛ ɛɖɔŋ.” Ɛ-lakasɩ sɩnɛ sɩwɩlɩɣ se eluzi ɛ-tɩ kpem! Ɛbɛ lɩ pɩ-taa? Yehowa tasɩ kʋsʋʋ Eliya se ewolo nɛ eheyi-i tɔm kɩfatʋ. Yehowa tiyaa se peheyi-i se: “Mbʋ lɛ, eluzi ɛ-tɩ mɛn-tɛɛ yɔ, maakaɣ kɔnʋʋ kʋñɔŋ ɛ-wɛɛ taa, ɛlɛ ɛ-pɩyalʋ wɛɛ taa mankaɣ kɩdɩkɛdɩm kɔnʋʋ ɛ-ɖɩɣa taa.” (1 Aw. 21:27-29; 2 Aw. 10:10, 11, 17) Pɩwɩlɩɣ se Yehowa weyi ɛkɛ ‘laŋa taa tazɩyʋ’ yɔ, ɛna Ahaabɩ pʋtɔdɩyɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa.—Adu. 17:3.

9. Ɛzɩma tɩ luzuu kandɩyɩ Naabɔɔtɩ hɔʋ nɛ ɛ-taabalaa pɔ-yɔɔ?

⁹ Mba paana Ahaabɩ lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ nzɩ yɔ, ɛzɩma pɩlabɩ-wɛ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩtakɩ Naabɔɔtɩ hɔʋ taa ñɩma nɛ ɛ-taabalaa pe-tisuu siŋŋ. Ɛlɛ tɩ luzuu pɩzaɣ se pɩkandɩyɩ pɔ-yɔɔ nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pataa Yehowa liu mbʋ pʋyɔɔ yɔ, panawa se Ɛsɔ lakasɩ tɩŋa wɛ siɣsiɣ. (Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 32:3, 4.) Naabɔɔtɩ  nɛ ɛ-pɩyalaa nɛ ɛ-hɔʋ taa ñɩma lalaa pakaɣ naʋ se Yehowa wɛ siɣsiɣ ɛ-lakasɩ kpeekpe taa alɩwaatʋ ndʋ efeziɣ siɣsiɣ tɩnaa ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa yɔ. (Yɔɔb 14:14, 15; Yoh. 5:28, 29) Pɩtasɩ lɛ, weyi eluzuu ɛ-tɩ yɔ, ɛtɔzʋʋ se Yehowa “kaɣ yaʋ tɩŋ (yaa kaɣ hʋnʋʋ tɔm) pɩtɩŋa mbʋ pɛmɛsaa yɔ, pɩ-yɔɔ, paa kɩbandʋ, paa kɩdɛkɛdɩm.” (Ekl. 12:14) Toovenim lɛ, hɔɔlɩŋ weyi ɩ-yɔɔ Yehowa maɣzɩɣ pʋcɔ nɛ ɛhʋʋ tɔm yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩlɩ ɩ-tɩŋa. Pʋyɔɔ lɛ, tɩ luzuu kandɩyɩɣ mba pakatɩɣ mulum lakasɩ yɔ pɔ-yɔɔ se pɩtaakɔnɩ-wɛ kaɖɛ naɖɩyɛ fezuu taa.

10, 11. (a) Wɛtʋ ndʋ taa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩtakɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ? (b) Hɔɔlɩŋ naalɛ weyi ɩ-taa tɩ luzuu kandɩyɩɣ ɖɔ-yɔɔ?

¹⁰ Ɛzɩma pɩkaɣ-ŋ labʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kpakɩɣ lɩmaɣza naayɛ nɛ ŋtɩnɩɩ a-taa yaa atɩkɛdɩnɩ-ŋ yɔ? Ye ña-maɣmaɣ yaa ña-taabalʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ ɛtɩtasɩ wɛnʋʋ waɖɛ se ɛla fezuu taa tʋmɩyɛ naɖɩyɛ, ɛzɩma ŋlakɩ? Yaa ɖɩkpaɣ se palɩzɩ ɛgbɛyɛ taa ñɛ-tɛŋga yaa ña-pɩyalʋ yaa ñɛ-pɛlɛ yaa ña-taabalʋ, nɛ pɩtɩkɛdɩnɩ-ŋ? Yaa ye ŋmaɣzɩɣ se pɩɩmʋnaa se palɩzɩ kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɔɔyʋ ɛgbɛyɛ taa; ŋgʋ ɛzʋtʋyaa ñana ɛ-pʋtɔdɩyɛ? Wɛtʋ tʋnɛ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩtakɩ  tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa nɛ ɛ-ɛgbɛyɛ pɔ-yɔɔ yɔ. Ye ɖɩkatɩ takɩm mbʋ pɩ-taa nabʋyʋ, ɛzɩma tɩ luzuu pɩzɩɣ nɛ pɩkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ? Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ hɔɔlɩŋ naalɛ weyi ɩ-taa tɩ luzuu kandɩyɩɣ ɖɔ-yɔɔ yɔ ɩ-tɔm.

¹¹ Kajalaɣ lɛ, tɩ luzuu sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩna se tɔm ndʋ tɩlaba yɔ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩlɩ tɩ-hɔɔlɩŋ tɩŋa. Paa ɖɩnɩ tɔm ndʋ tɩ-taa camɩyɛ ɛzɩma yɔ, Yehowa ɖeke naɣnɩ ɛyʋ ɛnʋ ɛ-laŋɩyɛ taa. (1 Sam. 16:7) Ye ɖɩnɩ toovenim tɔm ndʋ tɩ-taa mbʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖiluzi ɖa-tɩ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-lɩmaɣza nɛ atʋʋzɩ. Nabʋlɛ lɛ, tɩ luzuu sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtaakaɖɩnɩ lɩmaɣza wena ɛzʋtʋyaa kpaɣaa yɔ nɛ ɖɩɖaŋ Yehowa se ye atɩtʋʋzɩ yɔ ɛ-maɣmaɣ ɛkaɣ-yɛ ñɔɔzʋʋ ɛ-alɩwaatʋ yɔɔ. Ŋlabɩ mbʋ yɔ pɩwɩlɩɣ se ŋlabɩnɩ tʋmɩyɛ lɔŋsɩnɖɛ tɔm tʋnɛ: “Mba pañaŋ Ɛsɔ yɔ, mba patɩnɩ koboyaɣ . . . , kañatʋ tʋ ɛɛkaɣ koboyaɣ hiɣu nɛ ɛɛkaɣ ɛ-kɩyakɩŋ sɔzʋʋ.” (Ekl. 8:12, 13) Toovenim taa lɛ, tɩ luzuu kɛnɩ fezuu taa wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖa-tɩŋa ɖɩwɛɛna yɔ.—Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 5:5.

12. (a) Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ lɛɛlɛɛyɔ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?

¹² Kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Siirii egeetiye taa yɔ, pakatɩ wɛtʋ natʋyʋ nɛ tɩtakɩ pa-tɩ luzuu nɛ ɛzɩma pakpaɣ nɛ pekpeɣ faaa yɔ. Yele nɛ ɖɩna mbʋ pɩtalɩ-wɛ yɔ nɛ ɛzɩma pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtazɩ nɛ ɖɩna lɩmaɣza wena ɖa-maɣmaɣ ɖɩwɛnɩ kpaɣʋ nɛ kpeɣu yɔɔ yɔ. Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩna nɔɔ kʋyʋmaɣ ŋga kɛwɛ kpaɣʋ nɛ kpeɣu nɛ Yehowa siɣsiɣ wɛtʋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ.

13, 14. (a) Wala sɔsɔna wena Pɩyɛɛrɩ kaawɛna? (b) Nɛ ɛzɩma ɛwɩlaa se ɛwɛnɩ abalɩtʋ?

¹³ Apostoloo Pɩyɛɛrɩ kɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ weyi ɛyaa kaasɩmɩ-ɩ camɩyɛ yɔ. Ɛɛkɛ Yesu taabalʋ kɩbanʋ nɛ paaha-ɩ ɖɔɖɔ wala sɔsɔna sakɩyɛ. (Mat. 16:19) Pɩnaɣ 36 taa Pɩyɛɛrɩ kaawɛnɩ waɖɛ sɔsɔɖɛ se esusi Kɔɔrnɛɛyɩ nɛ ɛ-ɖɩɣa taa ñɩma tɔm kɩbandʋ. Pɩɩkɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩwɛ ŋgee siŋŋ yɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Kɔɔrnɛɛyɩ kaakɛ sɩɩnaa layʋ. Fezuu kiɖeɖeu tibi Kɔɔrnɛɛyɩ nɛ ɛ-ɖɩɣa taa ñɩma yɔɔ lɛ, Pɩyɛɛrɩ pɔzɩ se: “Ɛzɩ pekizi lɩm [mɩyɩsʋʋ] mba pamʋ fezuu kiɖeɖeu ɛzɩ ɖa yɔ?”—Tʋma 10:47.

¹⁴ Pɩnaɣ 49 taa apostoloowaa nɛ Yeruzalɛm ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pakataa se patazɩ nɛ pana se ɛzɩ pɩpɔzʋʋ se pɛpɛlɩ sɩɩnaa layaa mba papɩsɩ krɩstʋ ñɩma yɔ? Kediɣzaɣ ŋga ka-taa Pɩyɛɛrɩ yɔɔdɩnɩ abalɩtʋ nɛ ɛtɔzɩ koobiya se pɩnzɩ cabɩ yɔ, fezuu kiɖeɖeu kaatibi sɩɩnaa layaa yɔɔ. Ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ kaananɩ ɛ-ɛza tɔm ndʋ yɔ, pɩsɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza camɩyɛ. (Tʋma 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Piyeba nɛ Yuuda mba nɛ sɩɩnaa layaa mba papɩsɩ Krɩstʋ ñɩma yɔ panɩɩ leleŋ ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ yɔɔdɩ tɔm nɛ abalɩtʋ yɔ pɩ-yɔɔ siŋŋ. Nɛ pɩwɩlɩɣ se Pɩyɛɛrɩ kaakɛ ɛyʋ weyi ɛpɩ fezuu taa siŋŋ yɔ, nɛ pɩɩwɛ kɛlɛʋ se pataa-ɩ liu.—Ebr. 13:7.

15. Pɩyɛɛrɩ wobi Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Siirii egeetiye taa yɔ lɛ, pɩ-tɛɛ nɛ pʋyɔɔ lakasɩ nzɩ ɛlaba? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁵ Palabɩ Kediɣzaɣ pɩnaɣ 49 taa nɛ pitileɖi lɛ, Pɩyɛɛrɩ wolo Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Siirii egeetiye taa yɔ kɩ-taa. Ewobi peeɖe lɛ, ɛɖʋ taabalɩyɛ nɛ sɩɩnaa layaa mba papɩsɩ koobiya yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se piyeba nɛ Pɩyɛɛrɩ lɔŋsɩnɖɛ nɛ ɛ-lɛɣtʋ wazɩ-wɛ pɩdɩɩfɛyɩ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ Pɩyɛɛrɩ lɛɣzɩ kpɛlɩ nɛ ɛtɩtasɩ sɔɔlʋʋ se ɛ nɛ wɛ pɛkpɛndɩ nɛ pɔtɔɔ tɔɔnaɣ yɔ, pɩlabɩ-wɛ piti pɩdɩɩfɛyɩ! Pɩyɛɛrɩ lakasɩ nzɩ sɩwɛɛnɩ ɖoŋ koobiya lalaa mba paakɛ Yuuda ñɩma yɔ pɔ-yɔɔ, nɛ paba ɖɔɖɔ palakɩ  mbʋ halɩ pɩkpɛndɩnɩ Barnaabaasɩ. Ɛzɩ ɛbɛ laba nɛ ɛzʋtʋyʋ weyi ɛpɩ fezuu taa yɔ ɛtɔlɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ lakasɩ nzɩ sɩpɩzaɣ se siyele nɛ nɔɔ kʋyʋmaɣ ɛtaatasɩ wɛʋ ɛgbɛyɛ taa yɔ, sɩ-taa mbʋ? Alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ lakasɩ yaa ɛ-tɔm natʋyʋ kɔnɩ-ɖʋ laŋwɛɛkɩyɛ yɔ, lɔŋ kɩbaŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Pɩyɛɛrɩ lakasɩ sɩnɛ sɩ-taa?

16. (a) Ɛzɩma pɔhɔm Pɩyɛɛrɩ nɩŋgbaaŋ? (b) Tɔm ndʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ?

¹⁶ Kalɩ Galaatɩ 2:11-14. Pɩyɛɛrɩ tɔlɩ ɛyʋ sɔɔndʋ seu kpaca taa. (Adu. 29:25) Paa Pɩyɛɛrɩ kaasɩm Yehowa lɩmaɣza kpayɩ kpayɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɛna Yeruzalɛm tɛtʋ taa Yuuda ñɩma mba pɛpɛlɩ-wɛ yɔ lɛ, sɔɔndʋ kpa-ɩ nɛ ndʋ paba kaamaɣzɩ yɔ. Peeɖe apostoloo Pɔɔlɩ weyi eewobi kediɣzaɣ ŋga palabɩ Yeruzalɛm pɩnaɣ 49 taa yɔ, ɛkʋyaa nɛ eheyi Pɩyɛɛrɩ kpayɩ se ɛwɛɛ nɛ ɛlakɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ lakasɩ. (Tʋma 15:12; Gal. 2:13) Ðoŋ weyi Pɩyɛɛrɩ lakasɩ nzɩ sɩɩwɛnɩ sɩɩnaa layaa mba papɩsɩ Krɩstʋ ñɩma yɔ pɔ-yɔɔ? Pakaɣ yebu nɛ ɛ-lakasɩ nzɩ situuli-wɛ? Ɛzɩ Pɩyɛɛrɩ lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ lɛ, ɛɛkaɣ tasʋʋ wɛnʋʋ waɖɛ naɖɩyɛ?

17. Ɛzɩma Yehowa kpaɣʋ nɛ kpeɣu wɛtʋ wazɩ Pɩyɛɛrɩ?

¹⁷ Pɩtʋʋ fɛyɩ se Pɩyɛɛrɩ luzi ɛ-tɩ nɛ ɛmʋ Pɔɔlɩ lɔŋ tasʋʋ. Nɛ Masɩ tɩyɔɔdɩ ɖoli se elesi wala wena ɛɛwɛna yɔ. Halɩ pʋwayɩ ɛɖaɣnɩ wɛnʋʋ waɖɛ nɛ pɩtɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ lɛ, ɛma Bibl takayɩsɩ naalɛ. Nɛ ɛ-takayaɣ naalɛ ñɩŋga taa ɛya Pɔɔlɩ se “ɖo-koobu.” (2 Pɩy. 3:15) Paa Pɩyɛɛrɩ lakasɩ nzɩ sɩɩcɛyɩ sɩɩnaa layaa mba paapɩsɩ Krɩstʋ ñɩma yɔ, Yesu weyi ɛkɛ ɛgbɛyɛ ñʋʋdʋ yɔ, ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖaɣnɩ-ɩ haʋ wala lɛɛna. (Efɛz. 1:22) Pɩɩkɛnɩ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa ñɩma waɖɛ se pamaɣzɩnɩ Yesu nɛ ɛ-Caa nɛ pekpeɣ faaa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pa-taa nɔɔyʋ tiyele nɛ ɛyʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ ɛ-lakasɩ yɔɔ lɛ, pituuli-i fezuu taa.

18. Wɛtʋ ndʋ taa pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ Yehowa lɩmaɣza siɣsiɣ wɛtʋ nʋmɔʋ taa?

¹⁸ Ɛzɩ pɩɩwɛʋ kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma alɩwaatʋ taa yɔ, sɔnɔ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa tɩtalɩ pilim “mbʋ pʋyɔɔ yɔ tam sakɩyɛ piyiɣdiɣ-ɖʋ ɖoŋ ɖoŋ, pɩɩkazɩɣ ɖa-taa nɔɔyʋ.” (Yak. 3:2) Ða-taa paa anɩ etisiɣ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ, ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ koobu nɔɔyʋ yʋtʋʋnɩ-ɖʋ yɔ, pɩfɛyɩ kɛlɛʋ. Ye pɩtalɩ-ŋ mbʋ, ŋkaɣ wɩlʋʋ se siɣsiɣ wɛtʋ nʋmɔʋ taa lɛ, ŋwɛnɩ Yehowa lɩmaɣza na? Ðɩkpaɣ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ yɔɔdɩ tɔm natʋyʋ nɛ tɩwɩlɩɣ se ɛwɛnɩ tɛ-yɔɔ tɛ-yɔɔ lɩmaɣza; ɛzɩma ŋlakɩ? Ye ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ yɔɔdaɣ ɛcɛyɩ-ŋ yaa kaɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ, ŋkaɣ yebu nɛ pituuli-ŋ fezuu taa? Ŋkaɣ yɔɔdʋʋ se koobu ɛnʋ ɛtɩtasɩ mʋnaʋ se ɛkɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ na? Yaa ŋwɛɣnɩ suuɖu nɛ ŋɖaŋ se Yesu weyi ɛkɛ ɛgbɛyɛ ñʋʋdʋ yɔ ɛhʋʋnɩ tɔm? Ŋkaɣ ñaɣʋ pana nɛ ŋtɔzɩ koobu ɛnʋ ɛ-wɛtʋ kɩbandʋ natʋyʋ yɔɔ? Pɩtɩla ŋpɩzɩɣ ŋkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ŋmaɣzɩ ɛzɩma koobu ɛnʋ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Nɛ ye koobu weyi ɛyʋtɩnɩ-ŋ yɔ, patɩmʋ ɛ-tʋmɩyɛ, yaa halɩ paɖaɣnɩ-ɩ haʋ wala sɔsɔna naayɛ; ña-taa kaɣ labʋ leleŋ na? Ye ŋkpeɣ-i faaa yɔ, ŋwɩlɩɣ se ŋwɛnɩ Yehowa lɩmaɣza siɣsiɣ wɛtʋ nʋmɔʋ taa.—Kalɩ Maatiyee 6:14, 15.

19. Ɛbɛ pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-taa paa anɩ ɛñaɣ pana nɛ ɛla?

¹⁹ Ɛyaa mba pɔsɔɔlɩ siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, paɖaŋ kpam alɩwaatʋ ndʋ Yehowa kaɣ ɖɩzʋʋ mulum lakasɩ nzɩ sɩwɛ Sataŋ ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ sɩ-tɩŋa payɩ yɔ. (Iza. 65:17) Ɛlɛ pʋcɔ nɛ pɩtalɩ mbʋ lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-taa paa anɩ ɛñaɣ pana nɛ ɛwɛɛnɩ tɩ luzuu nɛ etisi faaa nɛ ekpeɣ mba payʋtʋʋnɩ-ɩ yɔ, nɛ ɛlɩzɩ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ Yehowa lɩmaɣza siɣsiɣ wɛtʋ nʋmɔʋ taa.