1, 2. (a) Lidaʋ ŋgʋ nesi ɖɔkɩyaa kɩfama wɛna? (b) Tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

MAƔZƖ se pɛlɛ nɔɔyʋ nɛ evebu nɔɔyʋ pe-nesi ɖɔkʋʋ evemiye talaa. Pa-taa wɛ leleŋ nɛ pɩɩlakɩ-wɛ lɛɛ lɛɛ, wezuu kɩfalʋ ŋgʋ pakaɣ caɣʋ yɔ kɩ-yɔɔ. Pɛwɛnɩ lidaʋ se pe-nesi ɖɔkʋʋ kaɣ leɖuu nɛ pɛwɛɛ ɖɔɖɔ taa leleŋ taa.

² Paa mbʋ yɔ, nesi ɖɔkʋʋ sakɩyɛ paɣzɩɣ camɩyɛ, ɛlɛ piileɖiɣ. Pʋcɔ nɛ koboyaɣ wɛɛ nesi ɖɔkʋʋ nabʋyʋ taa nɛ pileɖi lɛ, pɩpɔzʋʋ se nesi ɖɔkɩyaa iyele nɛ Ɛsɔ ɖiyi-wɛ. Ye mbʋ, iyele ɖɩna ɛzɩma Bibl cosi tɔm ndʋ tɩkɔŋ yɔ, tɩ-yɔɔ yɔ: Ye ŋñɩnɩɣ se ŋla nesi ɖɔkʋʋ yɔ, ɛzɩma ŋpɩzɩɣ ŋlɩzɩ ña-halʋ yaa ña-walʋ? Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ ŋkɛ halʋ kɩbanʋ yaa walʋ kɩbanʋ? Nɛ ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ñe-nesi ɖɔkʋʋ leɖi?​—Kalɩ Aduwa 3:5, 6.

3. Ŋmaɣzɩɣ se pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔkɩ nesi pʋcɔ nɛ ɛwɛɛ taa leleŋ taa? Lɩzɩ pɩ-taa.

³ Nabɛyɛ maɣzɩɣ se pʋcɔ nɛ ɛyʋ wɛɛ taa leleŋ taa lɛ, pɩwɛɛ se ɛkpaɣ halʋ yaa ɛwalɩ. Ɛlɛ pɩtɩkɛ toovenim. Yesu yɔɔdaa se, ɛɖandʋ caɣʋ pɩzɩɣ nɛ pɩkɛ haɖɛ.  (Maatiyee 19:11, 12) Nɛ Apostoloo Pɔɔlɩ ñɔyɔɔdaa se wazasɩ sakɩyɛ wɛ ɛɖandʋ caɣʋ taa. (1 Kɔrɛntɩ 7:32-38) Ɛlɛ ña-maɣmaɣ ñalɩzɩɣna se ŋɖɔkʋʋ nesi yaa ŋŋɖɔkʋʋ. Pɩfɛyɩ se ŋyele nɛ ña-taabalaa, ñɔ-hɔʋ taa mba yaa mba ña nɛ wɛ ɩkpɛndɩ sɔnzɩ yɔ, pañɩɣ ñɔ-yɔɔ nɛ ŋɖɔkɩ nesi.

4. Wazasɩ nzɩ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ehiɣ nesi ɖɔkʋʋ kɩbambʋ taa?

⁴ Bibl lɩzɩ pɩ-taa se nesi ɖɔkʋʋ ɖɔɖɔ kɛnɩ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ nɛ pɩwɛnɩ wazasɩ nasɩyɩ. Yehowa heyi kajalaɣ abalʋ Aɖam se: “Pɩfɛyɩ ɖeu se abalʋ ɛwɛɛ e-yeke. Pɩwɛɛ se malabɩ-ɩ sɩnɩyʋ weyi ɛmʋnɩ-ɩ yɔ.” (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 2:18) Yehowa lɩzɩ Ɛva se ɛkɛnɩ Aɖam halʋ; nɛ pa-naalɛ papɩsɩ kajalaɣ hɔʋ tɛtʋ yɔɔ. Ye nesi ɖɔkɩyaa nabɛyɛ ɩkpaɣ lɩmaɣza se pɛwɛɣnɩ piya yɔ, pɩwɛɛ se pɔ-hɔʋ ɛkɛ lone kɩbanɖɛ nɛ papɩzɩ pafalɩsɩ pe-piya camɩyɛ. Ɛlɛ pɩtɩkɛ piya lʋlʋʋ yeke yɔɔ palakɩ nesi ɖɔkʋʋ.​—Keɣa 126:3; Efɛɛzɩ 6:1-4.

5, 6. Ɛbɛ yeki nɛ nesi ɖɔkʋʋ kɛ “nimaɣ ŋga palʋ-kɛ tam nabudozo taa yɔ”?

⁵ Wiyaʋ Salomɔɔ mawa se: “Naalɛ wɛʋ kɩlɩ ɖeu kʋɖʋm wɛʋ: Pehikiɣ kɩhɛyʋʋ kɩbaŋʋ pa-tʋmɩyɛ taa, mbʋ yɔ, ye kʋɖʋm ɛtɔlaa kɔyɔ, lɛlʋ kʋsʋʋ-ɩ. Pɩtɔɔ weyi ɛwɛ e-ɖeke koŋ yɔ! Ye ɛtɔlaa kɔyɔ, ɛfɛyɩ nɔɔyʋ se ɛkʋsɩ-ɩ . . . Nimaɣ ŋga palʋ-kɛ tam nabudozo taa yɔ, kɛ-cɛbʋ lɛɛ lɛɛ caɣ kaɖɛ.”​—Eklesɩyastɩ 4:9-12.

⁶ Nesi ɖɔkʋʋ kɩbambʋ pɩzɩɣ pɩkɛnɩ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ abalʋ nɛ ɛ-halʋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Ðiyeki nɛ pasɩɣnɩ ɖama, pɛhɛzɩɣ ɖama laŋa nɛ pakandɩyɩɣ ɖama yɔɔ. Sɔɔlɩm yekina nɛ nesi ɖɔkʋʋ cɛyɩsɩɣ camɩyɛ. Ɛlɛ ye abalʋ nɛ ɛ-halʋ pɛsɛɣ Yehowa yɔ, pɩcɛyɩsɩɣ camɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ. Mbʋ yekina nɛ  pe-nesi ɖɔkʋʋ kɛ “nimaɣ ŋga palʋ-kɛ tam nabudozo taa yɔ,” nimaɣ ŋga kɛ-cɛbʋ wɛ kaɖɛ. Nimaɣ ŋga palʋ-kɛ tam nabudozo yɔ, kɛwɛ ɖoŋ nɛ pɩkpaɖɩ ŋga palʋ-kɛ tam nabʋlɛ yɔ. Ye nesi ɖɔkɩyaa iyeba nɛ Yehowa wɛɛ pe-nesi ɖɔkʋʋ taa yɔ, pɩcɛyɩsɩɣ camɩyɛ.

7, 8. Lɔŋ weyi Pɔɔlɩ tasaa pɩlɩɩnɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ?

⁷ Abalʋ nɛ halʋ pɔɖɔkʋʋ nesi nɛ pɩtɛ lɛ, papɩzɩɣ nɛ panɩɩ kʋzʋʋ leleŋ. (Aduwa 5:18) Ɛlɛ ye leleŋ ɛnɩ e-yeke ɩ-yɔɔ nɔɔyʋ ñɩnɩɣ se ɛɖɔkɩ nesi yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɛɛlɩzɩɣ weyi ɛ nɛ ɩ pɔɖɔkɩ nesi yɔɔ camɩyɛ. Pʋyɔɔ Bibl yɔɔdaa se pɩwɛɣ ɖeu se ɛyʋ ɛcɛzɩ evebitu alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa kʋzʋʋ lɩmaɣza kɔŋ ɛ-ñʋʋ taa ɖoŋ ɖoŋ yɔ tɩ-yɔɔ pʋcɔ nɛ ɛɖɔkɩ nesi. (1 Kɔrɛntɩ 7:36; nwt) Ye ɛyʋ ɛɖaŋaa nɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩɖɛɛ yɔ, ɛpɩzɩɣ ɛkpaɣ lɩmaɣza camɩyɛ nɛ ɛlɩzɩ weyi ɛmʋnɩ-ɩ yɔ.​—1 Kɔrɛntɩ 7:9; Yakubu 1:15.

⁸ Ye ŋwɛɛ nɛ ŋmaɣzɩɣ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ŋtɩlɩ se paa nesi ɖɔkɩyaa mba lɛ, pakatɩɣ kala. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se mba pɔɖɔkʋʋ nesi yɔ, “pakaɣ ɛjaɖɛ yɔɔ cɩnɛ kʋñɔmɩŋ naʋ.” (1 Kɔrɛntɩ 7:28) Halɩ nesi ɖɔkɩyaa mba pɩɖɔŋnɩ-wɛ camɩyɛ yɔ, nabʋyʋ taa pakatɩɣ kala ɖɔɖɔ. Ye mbʋ, ye ŋkpaɣ lɩmaɣza se ŋɖɔkʋʋ nesi yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋlɩzɩ weyi ɛmʋnɩ-ŋ camɩyɛ yɔ.

9, 10. Ye ɖa nɛ weyi ɛɛsɛɣ Yehowa yɔ ɖɩɖɔkɩ nesi yɔ, ɛbɛ kaɣ-ɖʋ talʋʋ?

⁹ Pʋcɔ nɛ ŋlɩzɩ weyi ɛkaɣ kɛʋ ña-walʋ yaa ña-halʋ yɔ lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ŋmaɣzɩ Bibl paɣtʋ kiɖe sɔsɔɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-yɔɔ: “Mɩ nɛ sɩɩnaa layaa itaasidi ɖama taa  yem yem.” (2 Kɔrɛntɩ 6:14) Mayaɣ kanɛ kɔyɔɔdʋʋ ɛzɩma pɛkpɛndɩɣ kpɩna naayɛ se ala tʋmɩyɛ hayɩm taa yɔ pɩ-tɔm na. Ye pakpaɣ kpɩna naalɛ, wena a-paɣlɩka nɛ a-ɖoŋ fɛyɩ kɩmaŋ, nɛ patamnɩ ɖama se ala tʋmɩyɛ kʋɖʋmɖɩyɛ yɔ, kpɩna ana anɩɣ siziŋ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye Krɩstʋ tʋ ɛlabɩ nesi ɖɔkʋʋ nɛ weyi ɛɛsɛɣ Yehowa yɔ, pa-naalɛ pakaɣ nɩʋ siziŋ siŋŋ. Pʋyɔɔ Bibl tasɩ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ ɛnɛ se ɖɩɖɔkɩ nesi “Kɩbaɣlʋ taa yeke.”​—1 Kɔrɛntɩ 7:39.

¹⁰ Nabʋyʋ taa, pɩlakɩ Krɩstʋ ñɩma nabɛyɛ se ye pa nɛ weyi ɛɛsɛɣ Yehowa yɔ pɔɖɔkɩ nesi yɔ; pɩkɩlɩɣ ɖeu se pɛwɛ pe-ɖeke. Ɛlɛ ye ɖɩɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl lɔŋ tasʋʋ yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ koboyaɣ, ɛlɛ wɩzasɩ pɩkɔŋnɩ-ɖʋ. Ða mba ɖɩsɛɣ Yehowa yɔ, Yehowa sɛtʋ tɔm kɩlɩnɩ cɛyʋʋ ɖe-wezuu caɣʋ taa. Ye ña nɛ nɔɔyʋ ɩɖɔkɩ nesi nɛ ña nɛ ɩ ɩɩpɩzɩɣ se ɩla faawɩyɛ mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ ñe-wezuu caɣʋ taa yɔ pɩ-yɔɔ, ɛzɩma pɩkaɣ-ŋ labʋ? Krɩstʋ ñɩma sakɩyɛ nɩ pɩ-taa se pɩkɩlɩɣ ɖeu se pacaɣ ɛɖandʋ, se pɔɖɔkɩ nesi nɛ mba paasɛɣ Yehowa yɔ.​—Kalɩ Keɣa 31:8.

11. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋlɩzɩ weyi ña nɛ ɩ ɩkaɣ ɖɔkʋʋ nesi yɔ camɩyɛ?

¹¹ Tɔm tʋnɛ tɩɩwɩlɩɣ se mba pɛsɛɣ Yehowa yɔ, pa-taa paa weyi pɩzɩɣ ɛkɛnɩ walʋ yaa halʋ kɩbanʋ. Ye ŋcaɣ se ŋɖɔkɩ nesi yɔ, ñɩnɩ weyi ɛmʋnɩ-ŋ nɛ ña nɛ ɩ ɩpɩzɩɣ nɛ ɩnɩɩnɩ ɖama camɩyɛ yɔ. Ðʋ suuɖu nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ ŋkatɩɣ weyi ña nɛ ɩ ɩwɛnɩ kaɖʋsɩ kʋɖʋmsɩ nɛ ɛɖɛzɩɣ Yehowa sɛtʋ nɔɔ yɔ. Kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ŋtazɩ lɔŋ weyi Yom siɣsiɣ tʋ tasɩɣ-ɖʋ ɖa-takayɩsɩ taa pɩlɩɩnɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ ɩ-taa.​—Kalɩ Keɣa 118:105.

12. Lʋlɩyaa mba Bibl yɔɔdɩ pɔ-tɔm se paañɩnɩ pe-piya halaa yaa walaa yɔ, ɛbɛ pa-kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

 ¹² Ɛjaɖɛ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa lɛ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ, lʋlɩyaa lɩzɩɣnɩ pe-piya mba pɩwɛɛ se pa nɛ sɩ pɔɖɔkɩ nesi yɔ. Palakɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ lʋlɩyaa kɩlɩnɩ sɩm mbʋ pɩpɔzʋʋ pe-piya yɔ. Nɛ pɩɩwɛ mbʋ ɖɔɖɔ Bibl alɩwaatʋ taa. Ye mbʋ, ye ñɔ-hɔʋ taa ñɩma ɩsɔɔlaa se pañɩnɩ-ŋ weyi ña nɛ ɩ ɩɩɖɔkɩ nesi yɔ, Bibl pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ-wɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa. Alɩwaatʋ ndʋ Abraham ñɩnaɣ halʋ ɛ-pɩyalʋ yɔ, ɛtaañɩnɩ halʋ weyi ɛ-hɔʋ taa ñɩma wɛnɩ liidiye yaa pa-hɩɖɛ sɛwa yɔ, ɛlɛ weyi ɛɛsɔɔlɩ Yehowa yɔ.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 24:3, 67; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 25.

13-15. (a) Ɛzɩma abalʋ pɩzɩɣ nɛ ɛñɔɔzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛkɛ walʋ kɩbanʋ? (b) Ɛzɩma halʋ pɩzɩɣ nɛ ɛñɔɔzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛkɛ halʋ kɩbanʋ?

¹³ Ye ŋwɛɛ nɛ ŋmaɣzɩɣ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋna se ŋtalɩ nesi ɖɔkʋʋ na? Pɩtɩla ŋmaɣzɩɣ se ŋtalɩ nesi ɖɔkʋʋ. Ɛlɛ yele nɛ ɖɩna ɛzɩma pɩpɔzʋʋ se ɛyʋ ɛñɔɔzɩ ɛ-tɩ pʋcɔ nɛ ɛɖɔkɩ nesi yɔ. Pɩtɩla pɩɖɩɣzɩɣ-ŋ.

¹⁴ Bibl wɩlɩɣ se tʋmɩyɛ nɖɩ abalʋ lakɩ hɔʋ taa yɔ, ɖɩwɛ ndɩ nɛ halʋ ñɩnɖɛ. Ye mbʋ, ɛzɩma abalʋ ñɔɔzʋʋ ɛ-tɩ se pʋcɔ nɛ ɛɖɔkɩ nesi yɔ, pɩwɛ ndɩ nɛ ɛzɩma halʋ ñɔɔzʋʋ ɛ-tɩ yɔ. Ye abalʋ ɛmaɣzɩɣ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se ɛtalaa se ɛkɛ hɔʋ ñʋʋdʋ na? Yehowa pɔzʋʋ walaa se pɔcɔnɩ pa-halaa nɛ pe-piya kɩcɛyɩm ɖeɖe tomnaɣ yɔɔ nɛ sɔɔlɩm wɩlʋʋ nʋmɔʋ taa. Mbʋ pɩcɛyaa nɛ pɩkɩlɩ yɔ lɛ se walʋ ɛɖɛɛ nɔɔ ɛ-hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ labʋ nʋmɔʋ taa. Bibl yɔɔdaa se Krɩstʋ tʋ weyi ɛɛcɔŋnɩ ɛ-hɔʋ kɩcɛyɩm ɖeɖe yɔ, “ɛkɛ kɩdɛkɛdʋʋ pɩkɩlɩ weyi ɛfɛyɩnɩ tisuu yɔ.” (1 Timootee 5:8) Pʋyɔɔ lɛ, ye ŋkɛ abalʋ nɛ ŋñɩnɩɣ se ŋɖɔkɩ nesi yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ŋmaɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋlabɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl paɣtʋ kiɖe ɖɩnɛ yɔ: “Ñɔɔzɩ ña-tʋmɩyɛ nɛ awayɩ nɛ ŋla-ɖɩ camɩyɛ ña-hayɩm taa, nɛ pʋwayɩ lɛ, ŋŋma ña-ɖɩɣa.” Paɣtʋ kiɖe ɖɩnɛ ɖɩwɩlɩɣ se pʋcɔ nɛ ŋɖɔkɩ nesi lɛ, pɩwɛɛ se ŋpɔzɩ ña-tɩ nɛ ŋna se ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkɛ walʋ weyi Yehowa sɔɔlaa se ŋkɛ yɔ.​—Aduwa 24:27.

¹⁵ Halʋ weyi ɛwɛɛ nɛ ɛmaɣzɩɣ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ, pɩwɛɛ se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛna se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩɣlɩ halʋ nɛ ɖoyo pa-sʋʋtʋ na? Bibl yɔɔdɩ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ halʋ pɩzɩɣ ɛtɩŋna nɛ ɛcɔnɩ ɛ-walʋ nɛ e-piya pɔ-yɔɔ yɔ, ɩ-taa  nɩɩyɩ tɔm. (Aduwa 31:10-31) Sɔnɔ ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ mbʋ pɩpɔzʋʋ se pa-walaa yaa pa-halaa ɩlabɩ-wɛ yɔ pi-ɖeke pɩ-yɔɔ na. Ɛlɛ Yehowa sɔɔlaa se ɖɩmaɣzɩ mbʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla ɖa-halʋ yaa ɖa-walʋ yɔ pɩ-yɔɔ.

16, 17. Ye ŋsɔɔlaa se ŋɖɔkɩ nesi, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ŋmaɣzɩ?

¹⁶ Pʋcɔ nɛ ŋɖɔkɩ nesi lɛ, maɣzɩ tɔm ndʋ Yehowa heyiɣ walaa nɛ halaa yɔ tɩ-yɔɔ. Ye pɔtɔm se nɔɔyʋ kɛ hɔʋ ñʋʋdʋ yɔ, pɩtɩwɩlɩ se ɛñazɩɣ ɛ-hɔʋ taa ñɩma tomnaɣ yɔɔ yaa ɛtɩŋɩɣnɩ ɛ-yɔɔdaɣ yɔɔ nɛ ɛɖʋʋ-wɛ wɩzasɩ. Hɔʋ ñʋʋdʋ kɩbanʋ maɣzɩɣnɩ Yesu weyi ɛcɔŋnɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa yɔɔ camɩyɛ nɛ ɛwɩlɩɣ-wɛ sɔɔlɩm yɔ. (Efɛɛzɩ 5:23) Mbʋ ɖɔɖɔ pɩmʋnɩ halʋ se ɛmaɣzɩ nɛ ɛna se ɛbɛ pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɛla nɛ ɛɖʋ ɛ-walʋ nesi lɩmaɣza wena ɛlɛ kpakɩɣ yɔ a-taa? Ɛbɛ pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɛla nɛ panɩɩnɩ ɖama? (Roma 7:2) Pɩcɛyaa se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛna se ɛpɩzɩɣ nɛ eluzi ɛ-tɩ abalʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ ɛ-tɛɛ? Ye ɛmaɣzaa nɛ ɛna se ɛɛpɩzɩɣ yɔ, pɩtɩla pɩkɩlɩɣ ɖeu se ɛtasɩ caɣʋ ɛɖandʋ pazɩ.

¹⁷ Pɩpɔzʋʋ se ɖɩmaɣzɩɣ mbʋ pɩpɩzɩɣ pɩha taa leleŋ ɖa-halʋ, yaa ɖa-walʋ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ pɩkpaɖɩ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩha ɖa-maɣmaɣ taa leleŋ yɔ. (Kalɩ Filiipi 2:4.) Pɔɔlɩ mawa se: “Mɩ-taa paa weyi lɛ ɛsɔɔlɩ ɛ-halʋ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ ɛ-tɩ yɔ; nɛ paa halʋ weyi lɛ, ɛña ɛ-walʋ.” (Efɛɛzɩ 5:21-33) Pɩwɛɛ se walaa nɛ halaa paña ɖama nɛ pawɩlɩ ɖama sɔɔlɩm. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ nesi ɖɔkʋʋ nabʋyʋ ɖɔ camɩyɛ lɛ, pɩwɛɛ se abalʋ ɛna se ɛ-halʋ ñaŋɩ-ɩ nɛ halʋ ɖɔɖɔ ɖiɣzina se ɛ-walʋ sɔɔlɩ-ɩ.

18. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se abalaa nɛ halaa pakpa pa-tɩ ɖanɩyɛ alɩwaatʋ taa?

¹⁸ Ðanɩyɛ kɛ taa leleŋ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa abalʋ nɛ halʋ pañakɩ pana se patɩlɩ ɖama wɛtʋ yɔ. Pɩkɛnɩ  alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɔɖɔ pɩfɛyɩ se pɛmɛsɩ ɖama mbʋ pɛkɛnaa yɔ, ɛlɛ peheyi ɖama toovenim nɛ pana se pamʋnɩ ɖama nɛ papɩzɩɣ pacaɣ ɖama cɔlɔ pe-wezuu caɣʋ kpeekpe taa yaa we. Ðanɩyɛ alɩwaatʋ taa abalʋ nɛ halʋ pɛkpɛlɩkɩɣ ɛzɩma pɔyɔɔdɩnɩ ɖama yɔ, nɛ pa-taa paa weyi ñakɩ pana se ɛtɩlɩ ɛyʋ weyi ɖeyi ɖeyi lɛlʋ kɛnaa yɔ. Pa-taabalɩyɛ wɛɣ nɛ ɖɩɖɛɣnɩ ɛsɩndaa lɛ, papaɣzɩɣ ɖama ñɔtɩnʋʋ nɛ pɩkɩlɩɣ. Ɛlɛ pɩwɛɛ se pɔɖɔkɩ pa-tɩ nɛ ɛzɩma pawɩlɩɣ ɖama sɔɔlɩm yɔ; pɩsɩɣnɩ-wɛ nɛ pataacaɣ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ pʋcɔ  nɛ pɔɖɔkɩ nesi. Sɔɔlɩm siŋŋ sɩɣnɩ-wɛ nɛ pɛwɛɛnɩ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ pɩɖaŋɩɣ-wɛ ɖɔɖɔ se pataala nabʋyʋ nɛ pɩwɛɛkɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ pa-naalɛ pɛ-hɛkʋ taa, nɛ nɖɩ ɖɩwɛɛ pa nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa yɔ.​—1 Tesalooniiki 4:6.

19, 20. Lɩmaɣza wena Krɩstʋ ñɩma wɛnɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ?

¹⁹ Takayɩsɩ nɛ filimwaa sakɩyɛ taa lɛ, mba pɔsɔɔlɩ ɖama yɔ, pɩtɛŋnɩ-wɛ se pɔɖɔkɩ nesi nɛ pɛwɛɛ koboyaɣ taa. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, nesi ɖɔkʋʋ kɛ ɖɩbazɩyɛ na. Yehowa sɔɔlaa se mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ, pɛwɛɛ ɖama cɔlɔ tam.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 2:24.

²⁰ Sɔnɔ, ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ se papɩzɩɣ nɛ pɔɖɔkɩ nesi nɛ pacaɣ ɖama cɔlɔ alɩwaatʋ pazɩ yem. Pekpidisiɣ nɛ pɔɖɔkʋʋ nesi, nɛ pekpidisiɣ ɖɔɖɔ nɛ pɛcɛkɩ nesi. Nabɛyɛ maɣzɩɣ se alɩwaatʋ ndʋ kʋñɔmɩŋ paɣzɩɣ yɔ, papɩzɩɣ nɛ pɛcɛ nesi nɛ pɛɖɛɛ peyele pa-halʋ yaa pa-walʋ. Ɛlɛ tɔzɩ kɩɖaʋ ŋgʋ kɩ-tɔm Bibl yɔɔdaa pɩlɩɩnɩ nimaɣ ŋga palʋ tam nabudozo yɔ kɩ-yɔɔ. Nimaɣ ŋga paa ɛbɛ ɛtalɩɣ-kɛ yɔ, kaacɛkɩ lɛɛ lɛɛ. Ye ɖiyeba se Yehowa ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖe-nesi ɖɔkʋʋ leɖiɣ. Yesu yɔɔdaa se: “Tomiye nɖɩ Ɛsɔ tama yɔ, ɛyʋ etaaheɖi-ɖɩ.”​—Maatiyee 19:6.

21. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ abalʋ nɛ ɛ-halʋ nɛ pɔsɔɔlɩ ɖama?

²¹ Ða-tɩŋa ɖɩwɛ ɖoŋ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛjandʋ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa. Pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖɩka ɖa-lɩmaɣza lalaa, kɔzɩ kɔzɩ ɖa-walʋ yaa ɖa-halʋ ɛjandʋ yɔɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩɩkaɣ hiɣu koboyaɣ. Ɛlɛ ye ɖɩkaŋ ɖa-lɩmaɣza ɖa-halʋ yaa ɖa-walʋ wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ yɔ, ɖihikiɣ taa leleŋ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ taa. Pɩmʋnaa se ɖɩla mbʋ, yaa we? Ɛɛɛ pɩmʋnaa; mbʋ pʋyɔɔ yɔ,  ɖa-maɣmaɣ ɖɩtɩtalɩ pilim. Yehowa sɩm ɖɛ-ɛjandʋ, ɛlɛ ɛkaŋ ɛ-lɩmaɣza ɖɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ na. Ye ɛtaalakɩ mbʋ yɔ, ɛbɛ pɩɩtɛmnɩ-ɖʋ? Keɣa maɖʋ yɔɔdaa se: “Ye ŋŋkeŋaɣ kɩwɛɛkɩm cɔlɔ, [Yehowa], aapɩzaa nɛ ɛtasɩ wɛʋ, [Yehowa]?” (Keɣa 129:3) Pɩpɔzʋʋ se abalʋ nɛ ɛ-halʋ pamaɣzɩnɩ Yehowa, pʋ-tɔbʋʋ se paa weyi lɛ, ɛka ɛ-lɩmaɣza lɛlʋ wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ nɛ pekpeɣ ɖɔɖɔ ɖama faaa.​—Kalɩ Koloosi 3:13.

22, 23. Ɛzɩma tɩyɛ Abraham nɛ Saara paha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ nesi ɖɔkɩyaa?

 ²² Pɩnzɩ wɛɣ nɛ sɩɖɛɣ lɛ, sɔɔlɩm mbʋ pɩwɛ nesi ɖɔkɩyaa hɛkʋ taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩcɛyɩsɩ camɩyɛ. Abraham nɛ Saara pe-nesi ɖɔkʋʋ kaaleɖaa nɛ paawɛ ɖɔɖɔ koboyaɣ taa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ Yehowa kaaheyi Abraham se ɛlɩɩ Uuri tɛtʋ taa yɔ, Saara kaacɛzɩ pɩnzɩ 60. Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma pɩɩlabɩ Saara kaɖɛ se eyele ɖɩɣa kɩbaŋa ŋga ka-taa ɛɛwɛ yɔ nɛ ewolo ɛsʋʋ kizinzikiŋ tɛɛ yɔ. Ɛlɛ Saara kaakɛ taabalʋ nɛ sɩnɩyʋ kɩbanʋ ɛ-walʋ nɛ ɛñaŋaɣ-ɩ ɖɔɖɔ pɩdɩɩfɛyɩ. Pʋyɔɔ ɛɖʋ-ɩ nesi se lɩmaɣza wena ɛkpaɣ yɔ, aɖɔ camɩyɛ.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:12; 1 Pɩyɛɛrɩ 3:6.

²³ Ɛlɛ paa pɩɖɔŋnɩ nesi ɖɔkɩyaa nabɛyɛ camɩyɛ yɔ, pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa pɛwɛɣnɩ lɩmaɣza kʋyʋma. Kɩyakʋ nakʋyʋ Abraham nɛ Saara pataawɛnɩ lɩmaɣza kʋyʋma nɛ Yehowa heyi Abraham se: “Nɩɩnɩ-ɩ.” Abraham welisini ɛ-halʋ toovenim nɛ pɩlʋlɩ pee kɩbana. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 21:9-13) Taayele nɛ pitibi-ŋ yɔɔɔ, ye nabʋyʋ taa ña nɛ ña-halʋ yaa ña-walʋ ɩfɛyɩnɩ lɩmaɣza kʋɖʋma yɔ. Paa ɩfɛyɩnɩ lɩmaɣza kʋyʋma yɔ, pɩcɛyaa se paa weyi ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm nɛ ñamtʋ lɛlʋ yɔɔ.

24. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ ɖʋ Yehowa hɩɖɛ?

²⁴ Nesi ɖɔkɩyaa sakɩyɛ wɛ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa nɛ pɩɖɔŋnɩ-wɛ camɩyɛ nɛ pɛwɛ koboyaɣ taa. Ye ŋcaɣ se ŋɖɔkɩ nesi yɔ, tɩlɩ se weyi ña nɛ ɩ ɩkaɣ ɖɔkʋʋ nesi yɔ, ɛ-lɩzʋʋ kɛnɩ lɩmaɣza sɔsɔna wena ŋkaɣ kpaɣʋ ñe-wezuu caɣʋ taa yɔ a-taa lɛɛɖɛ. Pɩkaɣ wɛnʋʋ ɖoŋ ñe-wezuu caɣʋ kpeekpe yɔɔ; ye mbʋ ñɩnɩ sɩnʋʋ Yehowa cɔlɔ. Piyeki nɛ ŋlɩzɩ weyi ña nɛ ɩ ɩɖɔkʋʋ nesi yɔ camɩyɛ, ŋñɔɔzɩ ña-tɩ camɩyɛ pʋcɔ nɛ ŋɖɔkɩ nesi, nɛ ŋñaɣ pana nɛ ñe-nesi ɖɔkʋʋ cɛyɩsɩ camɩyɛ nɛ pɩɖʋ Yehowa hɩɖɛ.