1. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ Ɛsɔ tiyiyaa camɩyɛ?

YEHOWA sɔɔlaa se ɖɩtɩlɩ ɛ-hɔʋ taa ñɩma camɩyɛ. Ɛ-hɔʋ taa ñɩma lalaa payaɣ se Ɛsɔ tiyiyaa. Bibl yaɣ-wɛ se “Ɛsɔ piya.” (Yɔb 38:7) Tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ tiyiyaa lakɩ? Ɛzɩma pasɩnɩ ɛyaa caanaʋ taa? Papɩzɩɣ pasɩnɩ-ɖʋ sɔnɔ?​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 8.

2. Le Ɛsɔ tiyiyaa lɩnaa? Tiyiyaa ɛzɩma Ɛsɔ lɩzaa?

² Le Ɛsɔ tiyiyaa lɩnaa? Koloosi 1:16 heyiɣ-ɖʋ se Yehowa lɩzɩ Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, ‘ɛlɩzɩ pɩtɩŋa payɩ mbʋ pɩwɛ ɛsɔdaa nɛ tataa yɔ.’ Ye mbʋ, Yehowa lɩzɩnɩ Ɛsɔ tiyiyaa. Tiyiyaa ɛzɩma Ɛsɔ lɩzaa? Bibl heyiɣ-ɖʋ se pɛkpɛndɩ miiliyɔɔwaa mɩnɩŋ sakɩyɛ.​—Keɣa 102:20; Natʋ 5:11.

3. Suwe Yɔb 38:4-7 heyiɣ-ɖʋ Ɛsɔ tiyiyaa yɔɔ?

³ Bibl heyiɣ-ɖʋ se Yehowa lɩzɩ Ɛsɔ tiyiyaa pʋcɔ nɛ ɛlɩzɩ tɛtʋ. Alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ lɩzɩ tɛtʋ lɛ, ɛzɩma palaba? Bibl heyiɣ-ɖʋ Yɔb takayaɣ taa se pa-taa kaalabɩ leleŋ pɩdɩɩfɛyɩ. Pa-tɩŋa paalabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ɛzɩ hɔʋ kʋɖʋmʋʋ taa ñɩma yɔ, nɛ pɛsɛɣ Yehowa.​—Yɔb 38:4-7.

4. Ɛbɛ wɩlɩɣ se ɛyaa tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ tiyiyaa pɩdɩɩfɛyɩ?

⁴ Ɛyaa tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ tiyiyaa pɩdɩɩfɛyɩ. Kaɖʋwa ŋga Ɛsɔ laba tɛtʋ nɛ ɛyaa pɔ-yɔɔ yɔ, panɩɣ kɔ-yɔɔ leleŋ siŋŋ. (Aduwa 8:30, 31; 1 Pɩyɛɛrɩ 1:11, 12) Ye mbʋ, pɩcɛyɩ-wɛ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ Aɖam nɛ Ɛva pamanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ yɔ; nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se sɔnɔ ɛzɩma ɛyaa  sakɩyɛ ɩɩɖɔŋ Yehowa paɣtʋ yɔɔ yɔ, pɩcɛyɩɣ-wɛ siŋŋ nɛ pɩkpaɖɩ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ kpiɖiɣ ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ ɛpaɣzɩ Ɛsɔ sɛʋ camɩyɛ lɛ, pa-taa lakɩ leleŋ. (Luka 15:10) Ɛyaa mba pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ, pɔ-tɔm kɛdɩnɩ tiyiyaa pɩdɩɩfɛyɩ. Yehowa tɩŋɩɣnɩ pɔ-yɔɔ nɛ ɛsɩɣna nɛ ehuuzuu ɛ-sɛyaa mba pɛwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ pɔ-yɔɔ. (Ebree 1:14) Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ kɩɖaŋ nɩɩyɩ tɔm pazɩ.

5. Ðooo lɔŋ taa lɛ, ɛzɩma tiyiyaa sɩnɩ Ɛsɔ sɛyaa?

 ⁵ Yehowa kaatiyi tiyiyaa naalɛ nɛ powolo paya Looti nɛ ɛ-hɔʋ pa-ñʋʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛɖɩzaɣ Sodom nɛ Gomɔɔrɩ ajɛɛ yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 19:15, 16) Pɩlabɩ pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ wayɩ lɛ, pakpa nayʋ Danɩyɛɛlɩ nɛ pɔlɔ tɔɔyɩŋ pɔʋ taa, ɛlɛ nabʋyʋ tɩlabɩ-ɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, “Ɛsɔ tiyi e-tiyiyu nɛ ɛɖɩɣ mʋʋzɩŋ nɔsɩ.” (Danɩyɛɛlɩ 6:23) Pʋwayɩ pakpa apostoloo Pɩyɛɛrɩ paɖʋ salaka lɛ, Yehowa tiyi tiyiyu nɔɔyʋ nɛ ewolo ɛlɩzɩ-ɩ ka-taa. (Tʋma Labʋ 12:6-11) Yesu kaawɛ tɛtʋ yɔɔ lɛ, Ɛsɔ tiyiyaa nabɛyɛ sɩnɩ-ɩ ɖɔɖɔ. Bibl heyiɣ-ɖʋ se Pamɩyɩsɩ Yesu lɩm nɛ pɩtɛ lɛ, ‘Ɛsɔ tiyiyaa ɖʋ-ɩ lɩm.’ (Maarkɩ 1:13) Pɩtasɩ lɛ, pɩɩkazɩ alɩwaatʋ pazɩ se pakʋ-ɩ lɛ, Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ woba nɛ “ɛsɔzɩ-ɩ ɖoŋ.”​—Luka 22:43.

6. (a) Ɛzɩma ɖɩlaba ɖɩna se tiyiyaa ɖiɣni Ɛsɔ sɛyaa sɩnʋʋ ɖa-alɩwaatʋ taa? (b) Tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu?

⁶ Ɛsɔ tiyiyaa ɩɩtasɩɣ pa-tɩ wɩlʋʋ ɛyaa ɖa-alɩwaatʋ taa. Ɛlɛ Ɛsɔ ɖiɣni pɔ-yɔɔ tɩŋnʋʋ nɛ ɛsɩɣnɩ ɛ-sɛyaa. Bibl yɔɔdʋʋ se: “[Yehowa] tiyiyu cɔʋ kpɛɛɛ sɩ eholi mba pañaŋ [Yehowa] yɔ.” (Keɣa 33:8) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se pakandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩwɛnɩ koyindinaa nabɛyɛ nɛ pañɩnɩɣ se palabɩ-ɖʋ kɩdɛkɛdɩm. Mba pɛkɛnaa? Le palɩnaa? Nʋmɔŋ weyi yɔɔ patɩŋɩɣna se palabɩ-ɖʋ kɩdɛkɛdɩm? Pʋcɔ nɛ ɖicosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ lɛ, yele nɛ ɖɩna mbʋ pɩlabɩ alɩwaatʋ ndʋ Yehowa tɩɩlɩzɩ Aɖam nɛ Ɛva yɔ.

7. Ɛbɛ Sataŋ pɩzaa ɛcɛzɩ ɛyaa sakɩyɛ nɛ pala?

⁷ Ðɩkpɛlɩkɩ ñʋʋ 3 taa se Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ kaɖɩnɩ Yehowa nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛyaa ɩsɛɛ-ɩ. Bibl ya-ɩ se Sataŋ yaa Eleeu. (Natʋ 12:9) Sataŋ ñɩnɩɣ se ɛyaa lalaa ɩkaɖɩnɩ Ɛsɔ. Pʋyɔɔ ɛcɛzɩ Ɛva, nɛ kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ lɛ, ɛcɛzɩ ɛyaa  sakɩyɛ. Paa mbʋ yɔ, ɛyaa ɛzɩ Aabɛɛlɩ, Enɔɔkɩ nɛ Noa pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛzɩdaa.​—Ebree 11:4, 5, 7.

8. (a) Ɛzɩma pɩlaba nɛ tiyiyaa nabɛyɛ pɩsɩ aleewaa? (b) Yehowa kɔnɩ tɛʋ se ɛɖɩzɩnɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa lɛ, ɛzɩma aleewaa laba?

⁸ Noa alɩwaatʋ taa tiyiyaa nabɛyɛ kaɖɩnɩ Ɛsɔ nɛ peyele pa-ɖɩjaɣyɛ ɛsɔdaa nɛ pakpaɣ ɛyaa tomnasɩ nɛ petii tɛtʋ yɔɔ. Ɛbɛ yɔɔ palabɩ mbʋ? Bibl heyiɣ-ɖʋ se petibi tɛtʋ yɔɔ se pakpaɣ halaa. (Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 6:2.) Ɛlɛ pa-lakasɩ nzɩ sɩɩkɛnɩ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm siŋŋ Ɛsɔ ɛzɩdaa. (Yuudi 6) Ɛyaa sakɩyɛ paɣzɩ tiyiyaa kɩdɛkɛdaa mba pɛ-wɛtʋ wɛnʋʋ nɛ pɛwɛɛ puuyaɣ pɩdɩɩfɛyɩ. Peeɖe Yehowa kɔnɩ tɛʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ nɛ ɛɖɩzɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa mba. Ɛlɛ Yehowa yabɩ ɛ-sɛyaa siɣsiɣ mba ñʋʋ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 7:17, 23) Alɩwaatʋ ndʋ Yehowa kɔnɩ tɛʋ se ɛɖɩzɩnɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa lɛ, tiyiyaa kɩdɛkɛdaa mba, pese nɛ papɩsɩ ɛsɔdaa. Bibl yaɣ tiyiyaa kɩdɛkɛdaa mba se aleewaa. Pakʋyaa patɩŋ Sataŋ wayɩ nɛ ɛlɛ pɩsɩ pa-ñʋʋdʋ.​—Maatiyee 9:34.

9. (a) Aleewaa pɩsɩ ɛsɔdaa lɛ, ɛbɛ pɩtɛmnɩ-wɛ? (b) Ɛbɛ tɔm ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ lɛɛlɛɛyɔ?

⁹ Aleewaa kaɖɩnɩ Ɛsɔ, pʋyɔɔ alɩwaatʋ ndʋ papɩsɩ ɛsɔdaa yɔ, ɛtɩha-wɛ nʋmɔʋ se patasɩ kɛʋ ɛ-hɔʋ taa ñɩma. (2 Pɩyɛɛrɩ 2:4) Aleewaa ɩɩpɩzɩɣ nɛ patasɩ ɛyaa tomnasɩ kpaɣʋ, ɛlɛ peɖiɣni ‘ɛjaɖɛ kpeekpe peɣzuu’ mbʋ. (Natʋ 12:9; 1 Yohanɛɛsɩ 5:19) Yele ɖɩna nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ patɩŋɩɣna nɛ pɛcɛzɩɣ ɛyaa sakɩyɛ sɔnɔ yɔ.​—Kalɩ 2 Kɔrɛntɩ 2:11.

10. Ɛzɩma aleewaa peɣziɣ ɛyaa?

¹⁰ Aleewaa tɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ pepeɣziɣ ɛyaa. Ɛyaa nabɛyɛ yɔɔdʋʋnɩ aleewaa pa- maɣmaɣ yaa patɩŋɩɣnɩ lalaa yɔɔ, ɛzɩ tɩyaa mbʋ yɔ nɛ pɔyɔɔdʋʋnɩ-wɛ. Ye nɔɔyʋ ɛtɩŋɩɣnɩ nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ ɛyɔɔdʋʋnɩ aleewaa yɔ pɩkɛ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ. Ɛlɛ Bibl pakɩ-ɖʋ se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ aleewaa lakasɩ tɩŋa payɩ. (Galaatɩ 5:19-21) Ɛbɛ yɔɔ? Ɛzɩ ɛgbam ñɩkʋʋ kpɩna kpacanaa ndɩ ndɩ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ aleewaa tɩŋɩɣnɩ kpacanaa ndɩ ndɩ yɔɔ se papɩsɩ ɛyaa po-yomaa.​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 26.

11. Ɛbɛ payaɣ tɩyɩtʋ? Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩtɩpɔzɩ se ɖɩla tɩyɩtʋ lakasɩ nasɩyɩ?

¹¹ Aleewaa kpacanaa taa lɛɛkʋ lɛ tɩyɩtʋ. Ye nɔɔyʋ ɛtɩŋɩɣnɩ hama ɖoŋ nɩɩyɩ yɔɔ se ɛnɩɩ mbʋ pɩlaba yɔ pʋ-tɔbʋʋ, yaa ɛtɩlɩ mbʋ pɩkaɣ labʋ cee wayɩ yɔ, pɩkɛnɩ tɩyɩtʋ. Nabɛyɛ tɔlʋʋ kpaca ŋgʋ kɩ-taa alɩwaatʋ ndʋ pelesiɣ pɛ-ɛyʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ yaa pɛwɛ kʋdɔŋ nakʋyʋ taa yaa nɔɔyʋ mɩlɩ pa-pʋyʋ yaa alɩwaatʋ ndʋ pakpaɣ-wɛ efeletu yɔ. Ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ se tɩyɩtʋ tɩkɛ kɩdɛkɛdɩm. Ɛlɛ Bibl heyiɣ-ɖʋ se Yehowa tɩsɔɔlɩ kaaʋ se ɛ-sɛyaa etukuni tɩyɩtʋ lakasɩ nasɩyɩ.​—Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 18:14.

12. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩfɛyɩ ɖeu se ɖɩyɔɔdɩnɩ mba pasɩba yɔ? (b) Ɛbɛ yɔɔ Ɛsɔ sɛyaa ɩɩlakɩ sɔnzɩ nzɩ sɩlɩnɩ aleewaa cɔlɔ yɔ?

¹² Aleewaa tɩŋɩɣnɩ kpaca nakʋyʋ yɔɔ ɖɔɖɔ nɛ pepeɣziɣ ɛyaa. Patɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ nɩɩyɩ yɔɔ se ɖitisi se mba pasɩba yɔ, paɖaɣnɩ wɛʋ ɖoli nɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩnɩ-wɛ yaa papɩzɩɣ palabɩ-ɖʋ kɩdɛkɛdɩm. Ɛyʋ nɔɔyʋ lesiɣ ɛ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ yaa ɛ-taabalʋ nɔɔyʋ lɛ, nabʋyʋ taa ewoki tɩʋ tɛ se tɩʋ ɛsʋzɩ nɛ ɛyaa weyi ɛsɩba yɔ. Tɩʋ pɩzɩɣ nɛ eheyi sɩɖʋ hɔʋ taa ñɩma yaa ɛ-taabalaa mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ-wɛ yɔ, nɛ halɩ nabʋyʋ taa ɛlɛɣzɩɣ ɛ-nɔɔ se petisi se sɩɖʋ yɔɔdʋʋna. (1 Samɩyɛɛlɩ 28:3-19) Sɔnzɩ nzɩ palakɩ ɛyʋ sɩm wayɩ yɔ,  sɩ-taa sakɩyɛ wɩlɩɣ se ɛyaa maɣzɩɣ se sɩɖaa ɖaɣnɩ wɛʋ wezuu ɖoli. Sɩ-taa nasɩyɩ lɛ, sɩm evemiye yɔɔ tɔzʋʋ kazandʋ labʋ, lesi, lelitu sɔnzɩ nɛ ɛza yɔɔ caɣʋ sɩɖʋ ɖɩɣa taa. Alɩwaatʋ ndʋ Krɩstʋ ñɩma kiziɣ se paalakɩ sɔnzɩ nzɩ lɛ, nabʋyʋ taa, pɔ-hɔʋ taa ñɩma yaa pɔ-cɔlɔ ñɩma kaɖɩɣnɩ-wɛ, patʋʋ-wɛ nɛ pɛkɛzɩɣ-wɛ hɔɔlʋʋ se pa nɛ wɛ pataakpɛndɩ nɛ pala nabʋyʋ. Ɛlɛ Krɩstʋ ñɩma ɩɩlakɩ sɔnzɩ nzɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, panawa se sɩɖaa tɩtasɩ wɛʋ ɖoli. Ðɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩnɩ-wɛ nɛ paapɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ palabɩ-ɖʋ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ. (Keɣa 113B:17) Taayele nɛ nɔɔyʋ peɣzi-ŋ nɛ ŋyɔɔdɩnɩ sɩɖaa yaa aleewaa. Cɔnɩ ña-tɩ yɔɔ camɩyɛ nɛ ŋtaaɖʋ ñe-nesi aleewaa sɔnzɩ nasɩyɩ taa.​—Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 18:10, 11; Izaayii 8:19.

13. Ɛyaa sakɩyɛ mba ɖooo peseɣaɣ aleewaa sɔɔndʋ yɔ, taa leleŋ weyi taa pɛwɛ sɔnɔ?

¹³ Pɩtasɩnɩ peɣzuu lɛ, aleewaa ñɩnɩɣ se paɖʋ ɛyaa sɔɔndʋ ɖɔɖɔ. Sɔnɔ Sataŋ nɛ aleewaa panawa se ‘pakalɩ pa-kɩyakɩŋ’ pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pɩkazɩ pazɩ lɛ, paatasɩɣ wɛʋ tɛtʋ yɔɔ, pʋyɔɔ pɛwɛ puuyaɣ nɛ kañatʋ pɩdɩɩfɛyɩ. (Natʋ 12:12, 17) Ɛlɛ pɩlabɩ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ se ɛyaa kudokiŋ sakɩyɛ, mba peseɣaɣ aleewaa sɔɔndʋ yɔ, lɛɛlɛɛyɔ palɩ yomiye nɖɩ ɖɩ-taa. Ɛzɩma palaba nɛ palɩɩ aleewaa sɔɔndʋ seu yomiye nɖɩ ɖɩ-taa?

14. Ɛzɩ kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma nabɛyɛ kaalabʋ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩlɩɩ aleewaa yomiye taa?

¹⁴ Bibl heyiɣ-ɖʋ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩlʋbɩnɩ aleewaa nɛ ɖɩlɩɩ po-yomiye taa yɔ. Kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma alɩwaatʋ taa tɛtʋ ndʋ payaɣaɣ se Efɛɛzɩ yɔ, tɩ-taa nabɛyɛ yaɣaɣ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ pʋcɔ nɛ patɩlɩɣ toovenim. Ɛzɩma palaba  nɛ palɩɩ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yomiye nɖɩ ɖɩ-taa? Bibl heyiɣ-ɖʋ se “mba palakaɣ fadɩŋ mbʋ yɔ, pa-taa sakɩyɛ kɔnɩ pa-fadɩŋ takayɩsɩ nɛ pañaɣzɩ-sɩ miŋ ɛyaa kpeekpe ɛzɩdaa.” (Tʋma Labʋ 19:19) Paasɔɔlaa se papɩsɩ Krɩstʋ ñɩma, pʋyɔɔ pañaɣzɩ miŋ pa-fadɩŋ takayɩsɩ tɩŋa. Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛɛ se mba pɛwɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa sɔnɔ yɔ pala. Mba pɔsɔɔlaa se pɛsɛɛ Yehowa yɔ, pɩwɛɛ se pɔlɔ mbʋ payɩ pɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ yɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛnɩ takayɩsɩ, filimwaa, fotonaa, yaa minziikiwaa mba peseɣtiɣ ɛyaa se payaa feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaa pɔsɔɔlɩ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ yɔ. Pɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ pɩkɛnɩ tɩlanaa yaa wondu ndʋ ɛyaa tɔɔlʋʋ yaa pataŋ pɔ-yɔɔ se kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ ɛtaatalɩ-wɛ yɔ.​—1 Kɔrɛntɩ 10:21.

15. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɛyʋ ɛtasɩ labʋ nɛ ɛpɩzɩ ɛkaɖɩnɩ Sataŋ nɛ aleewaa?

¹⁵ Efɛɛzɩ ñɩma mba, pañaɣzɩ pa-fadɩŋ takayɩsɩ miŋ nɛ pɩla pɩnzɩ cabɩ lɛ, apostoloo Pɔɔlɩ ma takayaɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se peɖiɣni ‘yonuu’ aleewaa mbʋ. (Efɛɛzɩ 6:12) Paa paañɔtɩ pa-takayɩsɩ nzɩ miŋ yɔ, aleewaa kaaɖiɣni pana ñaɣʋ se palabɩ-wɛ kɩdɛkɛdɩm. Ye mbʋ, ɛbɛ pɩɩcɛyaa se patasɩ labʋ? Pɔɔlɩ heyi-wɛ se: “Ɩɖɔkɩ tisuu pɩcɛyɩ tam, mbʋ iɖeziɣni kɩdɛkɛdɩm tʋ miŋ.” (Efɛɛzɩ 6:16) Pɩwɩlɩɣ se ye ɖɩwɛnɩ tisuu siŋŋ se Yehowa pɩzɩɣ nɛ ehuuzi ɖɔ-yɔɔ kɔyɔ, pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩkaɖɩnɩ Sataŋ nɛ aleewaa.​—Maatiyee 17:20.

16. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ pɩcɛyɩsɩ camɩyɛ?

¹⁶ Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ, pɩcɛyɩsɩ camɩyɛ? Pɩpɔzʋʋ se ɖɩkalɩɣ Bibl paa evemiye nɖɩ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtaɣ Yehowa liu se ɛkandɩyɩɣ ɖɔ-yɔɔ. Ye tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa yɔɔ  yɔ, pɩcɛyɩsɩ camɩyɛ yɔ, Sataŋ nɛ aleewaa paapɩzɩɣ nɛ palabɩ-ɖʋ nabʋyʋ.​—1 Yohanɛɛsɩ 5:5.

17. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩtasɩ labʋ nɛ ɖɩlɩɩ aleewaa nesi tɛɛ?

¹⁷ Ɛbɛ ɖɔɖɔ pɩɩwɛɛ se Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Efɛɛzɩ yɔ pala? Feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ kaatɔyɩ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa paawɛɛ yɔ pɩdɩɩfɛyɩ, pʋyɔɔ Pɔɔlɩ kaaheyi-wɛ se: “Ɩwɛɛ adɩma yɔɔ . . . tam.” (Efɛɛzɩ 6:18) Toovenim, pɩɩcɛyaa se pɔpɔzɩ Yehowa se ɛkandɩyɩ pɔ-yɔɔ paa ɛzɩmtaa. Nɛ ɖa yɔ? Ða ɖɔɖɔ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɖɩwɛ sɔnɔ yɔ, feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ tɔyɩ pɩdɩɩfɛyɩ. Pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩpɔzɩ Yehowa se ɛkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ nɛ ɖɩlabɩnɩ ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ ɛ-hɩɖɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩtɩmɩɣnɩ-ɩ yɔ. (Kalɩ Aduwa 18:10.) Ye ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩpɔzʋʋ Yehowa tam se ɛlɩzɩ-ɖʋ Sataŋ nesi tɛɛ yɔ, ɛkaɣ ɖa-adɩma welisuu.​—Keɣa 144:19; Maatiyee 6:13.

18, 19. (a) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ Sataŋ nɛ aleewaa nɛ ɖɩwabɩ-wɛ? (b) Tɔm ndʋ ɖɩkaɣ naʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

¹⁸ Ye ɖɩlɔ mbʋ payɩ pɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ, nɛ ɖɩtaa Yehowa liu nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim se ɛpɩzɩɣ nɛ ehuuzi ɖɔ-yɔɔ kɔyɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkaɖɩnɩ Sataŋ nɛ aleewaa. Pɩtɩpɔzɩ se ɖise aleewaa sɔɔndʋ. (Kalɩ Yakubu 4:7, 8.) Po-ɖoŋ tɩlɩɩ pʋyʋ Yehowa ɛzɩdaa. Ɛɛhɔm pa-nɩŋgbaaŋ Noa alɩwaatʋ taa. Pɩkazɩ pazɩ lɛ, ɛkaɣ-wɛ ɖɩzʋʋ. (Yuudi 6) Taasɔɔ se pɩtɩkɛ ɖe-ɖeke ɖɩlʋkɩna, ɛlɛ Yehowa lakɩnɩ tʋmɩyɛ ɖɔɖɔ e-tiyiyaa nɛ pohuuzuu ɖɔ-yɔɔ. (2 Awiya 6:15-17) Ðɩtaapɩtɩ kaaʋ, Yehowa ɖoŋ taa lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ Sataŋ nɛ aleewaa nɛ ɖɩwabɩ-wɛ.​—1 Pɩyɛɛrɩ 5:6, 7; 2 Pɩyɛɛrɩ 2:9.

¹⁹ Sataŋ nɛ aleewaa pɛwɛɛ nɛ paɖʋʋ ɛyaa wɩzasɩ pɩdɩɩfɛyɩ. Ɛbɛ yɔɔ Ɛsɔ tɩɖɩzɩtɩ-wɛ halɩ nɛ sɔnɔ? Tɔm ndʋ ɖɩkaɣ naʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.