Na Wapi Nge Lenda Zwa Kivuvu ya Kieleka?

YINDULA nde montre na nge ke sala diaka ve mpi nge ke mona bonso nde yo me fwa. Ntangu nge ke sosa kuyidikisa yo, nge me kutana ti bantu mingi ya ke yidikaka yo. Bo yonso ke tuba nde bo ta yidikila nge yo mbote kansi mambu ya nkaka ya bo ke tuba ke wakana ve. Ebuna nki nge ta sala kana nge me zaba nde muntu mosi ya ke zingaka pene-pene ti nge muntu salaka montre yango bamvula mingi me luta? Diaka, nge me zaba nde yandi ke zola kuyidikila nge yo ya mpamba. Ya kieleka nge ta vanda diaka ve ti badute ya kupesa yandi yo.

Ntangu yai, fwanisa montre yina ti kivuvu na nge. Kana nge me bakisa nde nge kele diaka ve ti kivuvu kaka mutindu bantu mingi me konda kivuvu na bantangu yai ya mpasi, nge ta sosa lusadisu na nani? Bantu mingi ke tubaka nde bo lenda sadisa nge kansi bangindu mingi yina bo ke pesaka ke wakanaka ve mpi yo lenda kumisa nge kisaka-saka. Yo yina, yo ta vanda mbote nde beto sosa ntete lusadisu na Nzambi ya salaka bantu ti makuki ya kuvanda ti kivuvu. Biblia ke tubaka nde “yandi kele ntama ve ti konso muntu na kati na beto” mpi nde yandi ke vandaka mpenza ya kuyilama sambu na kusadisa beto.—Bisalu 17:27; 1 Piere 5:7.

Ntendula ya Mbote ya Kivuvu

Biblia ke pesaka ntendula ya mbote ya ngogo kivuvu kuluta yina minganga, bantu ya siansi mpi bantu yina ke longukaka bikalulu ya bantu ke pesaka bubu yai. Na bandinga ya kisina ya Biblia, ngogo yina bo me balula nde “kivuvu” ke tendula kuvingila ti mpusa ya ngolo mpi kuvingila mambu ya mbote. Kivuvu ke lombaka mambu zole. Yo ke lombaka kuvanda ti mpusa ya kuvingila mambu ya mbote mpi bikuma yina lenda pusa nge na kundima nde mambu yango ya mbote ta salama. Kivuvu yina Biblia ke pesaka kele ve bandosi kansi kele ti bikuma ya ke ndimisaka nde yo kele ya kieleka.

Ya kieleka, kivuvu me fwanana ti lukwikilu sambu lukwikilu ke lombaka kuvanda ti bikuma ya ke ndimisa kansi ve kuvanda bindima-ndima. (Baebreo 11:1) Ata mpidina, Biblia ke monisaka nde lukwikilu kele ve kiteso mosi ti kivuvu.—1 Bakorinto 13:13.

Mu mbandu: Nge me lomba nduku na nge ya ngolo na kusadisa nge mpi nge kele ti kivuvu nde yandi ta sadisa nge. Nge kele ti bikuma ya ke pusa nge na kuvanda ti kivuvu sambu nge ke kwikila na nduku na nge, nge me zaba yandi mbote mpi nge me monaka dezia mutindu yandi ke sadilaka bantu mambu ya mbote mpi ke kabilaka bo. Lukwikilu mpi kivuvu yina nge kele ti yo kele ti kuwakana ya ngolo, kansi yo kele ve kiteso mosi. Inki mutindu nge lenda kuma ti kivuvu ya mutindu yai na Nzambi?

Kisika Kivuvu na Beto Ke Katukaka

Kivuvu ya kieleka ke katukaka na Nzambi. Na ntangu ya ntama, bantu vandaka kubinga Yehowa nde “kivuvu ya Izraele.” (Yeremia 14:8) Konso kivuvu ya kieleka yina bansadi na yandi vandaka ti yo vandaka kukatuka na yandi, yo yina yandi vandaka kivuvu na bo. Kivuvu ya mutindu yai vandaka kutendula ve kaka kuvanda ti mpusa ya kima mosi buna. Nzambi vandaka kupesa bo bikuma ya mbote yina vandaka kusadisa bo na kuvanda ti kivuvu. Banda bamvula mingi, bantu ya Izraele zabaka nde Yehowa ke lungisaka balusilu na yandi yonso. Yozue, mfumu na bo tubaka nde: “Beno me zaba mbote . . . nde ata diambu mosi ve na kati ya balusilu ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno pesaka beno kondaka kulungana.”—Yozue 23:14.

Bamvula mingi na nima, Nzambi ke lungisaka kaka balusilu na yandi. Biblia kele ti balusilu mingi ya Nzambi mpi masolo ya ntama yina ke monisa mutindu yo lunganaka. Balusilu na yandi ke vandaka mpenza ya kieleka yo yina bantangu ya nkaka, bo ke tubilaka yo bonso nde yo me lunganaka dezia banda na ntangu yina yandi salaka yo.

Yai kikuma ya ke salaka nde beto binga Biblia mukanda ya kivuvu. Kana nge me longuka mutindu Nzambi ke sadilaka bantu mambu, nge ta vanda ti bikuma mingi ya kutudila yandi kibeni ntima. Ntumwa Polo sonikaka nde: “Mambu yonso ya bo sonikaka ntama, bo sonikaka yo sambu na kulonga beto, sambu na nzila ya kukanga-ntima mpi ya kulembika yina ke katukaka na Masonuku beto vanda ti kivuvu.”—Baroma 15:4.

Inki Kivuvu Nzambi Ke Pesaka Beto?

Inki ntangu beto ke vandaka mpenza na mfunu ya kivuvu? Beto ke vandaka mpenza na mfunu na yo kana beto me bwila mafwa. Bantu mingi ke vidisaka kivuvu na bantangu ya mutindu yai, disongidila kana muntu mosi ya bo vandaka kuzola mingi me fwa. Diaka, kele ve ti kima yina lenda manisa bantu kivuvu bonso lufwa. Lufwa ke kuminaka beto yonso. Beto lenda tina yo kaka sambu na ntangu fioti kansi beto lenda kuka ve kukanga yo nzila. Yo yina Biblia ke bingaka lufwa nde “mbeni ya nsuka.”—1 Bakorinto 15:26.

Inki mutindu beto lenda zwa kivuvu kana beto me bwila mafwa? Verse ya Biblia ya ke bingaka lufwa nde mbeni ya nsuka ke tuba mpi nde Nzambi ta “katula” mbeni yai. Yehowa Nzambi kele ngolo mingi kuluta lufwa. Yandi me monisaka yo mbala mingi. Inki mutindu? Ntangu yandi vandaka kufutumuna bafwa. Biblia ke monisaka nde Nzambi sadilaka ngolo na yandi mbala nana sambu na kuvutula bantu ya fwaka na luzingu.

Mu mbandu kilumbu mosi, Yehowa pesaka mwana na yandi Yezu ngolo ya kufutumuna Lazare, yina vandaka nduku ya Yezu. Lazare fwaka banda bilumbu iya. Yezu salaka yo ve na kinsweki kansi yandi salaka yo na meso ya bantu mingi.—Yoane 11:38-48, 53; 12:9, 10.

Nge lenda kudiyula nde: ‘Sambu na nki bantu yina futumukaka? Keti na nima bo nunaka ve mpi nsuka-nsuka bo fwaka diaka?’ Yo kele mpidina. Kansi, masolo ya lufutumuku bonso yai ya Lazare kele ya kieleka mpi yo ke sadisaka beto na kuvanda ti mpusa ya kumona mutindu bantu ya beto vandaka kuzola mingi ta futumuka. Diaka, beto kele ti bikuma ya kundima nde bo ta futumuka. Yo ke tendula nde beto kele ti kivuvu ya kieleka.

Yezu tubaka nde: “Mono kele lufutumuku mpi luzingu.” (Yoane 11:25) Yezu kele Muntu yina Yehowa ta pesa ngolo sambu na kufutumuna bantu na ntoto ya mvimba. Yezu tubaka nde: “Sambu ntangu ke kwisa ntangu bantu yonso yina kele na maziamu ya kuyibuka ta wa ndinga [ya Kristu] mpi bo ta basika.” (Yoane 5:28, 29) Bantu yonso yina kele na maziamu ta futumuka mpi ta zinga na paladisu awa na ntoto.

Profete Yezaya tubaka mambu yai ya kitoko sambu na lufutumuku: “Mfumu, bantu na nge bayina me fwaka, bo ta zinga diaka, bamvumbi na bo ta vanda diaka na moyo. Bo ta telama, bayina me lala na maziamu, bo ta yimba bankunga ya kiese. Mutindu malulu ke pesaka ngolo na ntoto na suka-suka, mutindu yo yina mpi nge Mfumu Nzambi ta pesa ngolo ti moyo na bantu yina me fwaka.”—Yezaya 26:19, Bible en Kituba.

Mambu yai ke pesa kibeni kikesa! Bafwa kele mpenza na lutaninu, bonso mwana yina kele na divumu ya mama na yandi. Nzambi Nkwa-Ngolo yonso ke vilaka ve ata fioti bantu yina kele na maziamu. (Luka 20:37, 38) Ntama ve, Nzambi ta vutula bo diaka na luzingu mpi bo ta zinga na nsi-ntoto ya mpa kisika bo ta yamba bo mbote, mutindu bo ke yambaka mwana yina me butuka ya mpa na dibuta mosi ya zola! Yo yina, beto ke vandaka kaka ti kivuvu ata beto me bwila mafwa.

Mambu Yina Kivuvu Lenda Sala Sambu na Nge

Polo ke longa beto mambu mingi na yina me tala mfunu ya kivuvu. Yandi ke tuba nde kivuvu kele na kati ya binwaninu ya kimpeve mpi yandi ke fwanisa yo ti mpu. (1 Batesalonika 5:8) Sambu na nki yandi fwanisaka kivuvu ti mpu? Na ntangu ya ntama, basoda vandaka kulwata bampu ya bibende mpi bo vandaka kutula lele to mpusu ya mbisi na kati. Sambu bo vandaka kulwata mpu, bima yonso yina vandaka kubula bo na ntu vandaka kubwa mpi yo vandaka kufwa bo ve. Inki dilongi Polo zolaka kupesa? Kaka mutindu mpu ke taninaka ntu, kivuvu mpi ke taninaka mabanza to mutindu na beto ya kuyindula. Kana nge kele ti kivuvu ya ngolo na mambu yina Nzambi ke kana kusala, nge ta bika ve nde boma to kukonda kivuvu kukatula nge ngemba ya mabanza ntangu nge ke kutana ti bampasi ya ngolo. Beto yonso ke vandaka na mfunu ya mpu yai.

Polo sadilaka mbandu ya nkaka ya mbote sambu na kutubila kivuvu yina ke wakana ti luzolo ya Nzambi. Yandi sonikaka nde: “Beto kele ti kivuvu yai bonso longo sambu na moyo, yo kele ya kieleka mpi ngolo.” (Baebreo 6:19) Polo zabaka mbote mfunu ya longo sambu yandi gulukaka mbala mingi na bisumbula ya maswa. Ntangu mupepe ya ngolo vandaka kubula, bantu ya maswa vandaka kulosa longo na nsi ya masa. Kana longo me kangama ngolo na zelo, yo vandaka kutanina maswa na mupepe yina sambu yo kwenda ve kisaka-saka mpi yo tutana ve na matadi yina lendaka kupanza yo.

Mutindu mosi mpi, kana mambu yina Nzambi ke kana kusala sambu na beto kele kivuvu ‘ya kieleka mpi ya ngolo,’ yo ta sadisa beto na kutelama ngolo na bantangu yai ya mpasi. Yehowa ke tuba nde ntama ve, bantu ta mona diaka ve mpasi sambu na bitumba, mambu ya nku, mambu ya ke pesaka mawa to nkutu lufwa. (Tala lupangu ya kele na lutiti 10.) Kana beto ke kangama ngolo na kivuvu yai, yo ta sadisa beto na kutina bigonsa mpi yo ta pesa beto ngolo yina beto kele na yo mfunu sambu na kuzitisa bansiku ya Nzambi mpi kutina mpeve ya mbi mpi mansoni ya me fuluka na nsi-ntoto yai.

Kivuvu yina Yehowa ke pesaka ke tadila nge mpi. Yandi ke zolaka nde nge zinga mutindu yandi zolaka ntete nde bantu kuzinga. Yandi ke zolaka nde “bantu ya mitindu yonso kuguluka.” Inki bo fwete sala? Bo fwete ‘baka nzayilu ya sikisiki ya kieleka.’ (1 Timoteo 2:4) Bantu yina me basisa zulunalu yai ke lomba nge na kulonguka kieleka ya kele na Ndinga ya Nzambi, kieleka yina ta pesa nge luzingu. Kivuvu yina Nzambi ta pesa nge me luta yina nge lenda zwa na nsi-ntoto yai.

Kana nge kele ti kivuvu ya me katuka na Nzambi, nge ta kudiyangisa ve sambu Nzambi ta pesa nge ngolo yina nge kele na yo mfunu sambu na kulungisa balukanu na nge yonso yina ke wakana ti luzolo na yandi. (2 Bakorinto 4:7; Bafilipi 4:13) Beto yonso kele na mfunu ya kivuvu yai! Yo yina, kana nge kele na mfunu ya kivuvu, kana nge vandaka kusosa yo, kulemba ve nitu. Kivuvu kele ve ntama ti nge. Nge lenda zwa yo!

[Lupangu/Kifwanisu]

Bikuma ya Ke Salaka nde Beto Vanda ti Kivuvu

Mambu ya baverse yai ke tubaka lenda sadisa nge na kukumisa ngolo kivuvu na nge:

▪ Nzambi ke silaka mambu ya mbote na bilumbu ke kwisa.

Biblia ke tuba nde ntoto ya mvimba ta kuma paladisu mpi yo ta fuluka ti bantu yina ta zinga na kiese mpi na bumosi.—Nkunga 37:11, 29; Yezaya 25:8; Kusonga 21:3, 4.

▪ Nzambi ke kusaka ve.

Yandi ke mengaka luvunu ya mitindu yonso. Yehowa kele mpenza santu to bunkete. Yo yina yandi lenda kusa ve ata fioti.—Bingana 6:16-19; Yezaya 6:2, 3; Tito 1:2; Baebreo 6:18.

▪ Nzambi kele ti ngolo mingi kibeni.

Yehowa mpamba kele nkwa-ngolo yonso. Ata kima mosi ve lenda kanga yandi nzila ya kulungisa mambu yina yandi ke silaka.—Kubasika 15:11; Yezaya 40:25, 26.

▪ Nzambi ke zola nde nge zinga mvula na mvula.

—Yoane 3:16; 1 Timoteo 2:3, 4.

▪ Nzambi ke tudilaka beto ntima

Yandi ke tulaka ve dikebi na bifu to mambu ya mbi ya beto ke salaka kansi yandi ke tulaka dikebi na bikalulu na beto ya mbote mpi na bikesa ya beto ke salaka. (Nkunga 103:12-14; 130:3; Baebreo 6:10) Yandi ke tulaka ntima nde beto ta sala mambu ya mbote mpi yandi ke vandaka na kiese ntangu beto ke salaka yo.—Bingana 27:11.

▪ Nzambi ke tuba nde yandi ta sadisa nge na kulungisa balukanu ya mbote.

Bansadi na yandi fwete kudiyangisa ve ata fioti. Nzambi ke pesaka beto mpeve santu na yandi, ngolo ya kuluta bangolo yonso, sambu yo sadisa beto.—Bafilipi 4:13.

▪ Yo me fwana nde beto tudila Nzambi ntima.

Nzambi kele ya kwikama mpi beto fwete tudila yandi mpenza ntima sambu yandi ta yambula beto ve ata fioti.—Nkunga 25:3.

[Kifwanisu]

Kaka mutindu mpu ke taninaka ntu, kivuvu mpi ke taninaka mabanza

[Kifwanisu]

Kivuvu ya ngolo lenda sadisa beto na kutelama ngolo kaka bonso longo

[Bangogo ya ke monisa kisina ya foto]

Courtesy René Seindal/Su concessione del Museo Archeologico Regionale A. Salinas di Palermo