Yo yantikaka ntangu fioti na nima ya mvu 100 mpi yo sukaka na 1919. Sambu na nki mutindu yai ya mpa ya kubakisa mambu kele mfunu sambu na beto?

Banzikisa ke monisa nde na 1919, Nzambi basisaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta na kimpika ya Babilone ya Nene mpi vukisaka bo na dibundu mosi ya santu. Yindula fioti: Ntangu Kimfumu ya Nzambi yantikaka kuyala na zulu na 1914, mbala mosi na nima, Nzambi mekaka bansadi na yandi mpi katulaka bo malembe-malembe na lusambu ya luvunu. * (Tala noti na nsi ya lutiti.) (Malaki 3:1-4) Na nima, na 1919, Yezu tulaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kupesa bantu ya Nzambi, yina kumaka bunkete, “madia na bo na ntangu ya me fwana.” (Matayo 24:45-47) Kaka na mvula yina, bansadi ya Nzambi katukaka na kimpika ya kifwani ya Babilone ya Nene. (Kusonga 18:4) Kansi nki ntangu bansadi ya Nzambi kumaka bampika?

Na bamvula me luta, beto vandaka kutendula nde bansadi ya Nzambi kumaka bampika ya Babilone ya Nene na nsungi mosi ya nkufi, na 1918. Nzozulu ya Nkengi ya Marsi 15, 1992, tubaka nde, kaka mutindu Bantu ya Izraele kwendaka na kimpika na Babilone, bansadi ya Nzambi kumaka mpi bampika ya Babilone ya Nene na 1918. Kansi na nima ya kusala bansosa mingi, beto me bakisa nde basadi ya Nzambi kumaka bampika banda ntama na ntwala ya 1918.

Mbikudulu yina kele na Ezekiele 37:1-14 tubaka nde bansadi ya Nzambi ta kuma bampika mpi na nima bo ta katuka na kimpika. Ezekiele monaka na mbona-meso muwanda mosi ya kufuluka ti mikwa. Yehowa tubaka nde: “Mikwa yai kele nzo ya mvimba ya Izraele.” (Verse 11) Mambu yai lunganaka na dikanda ya Izraele; na nima, yo lunganaka mpi na “Izraele ya Nzambi,” disongidila Bakristu yina bo me tulaka mafuta. (Bagalatia 6:16; Bisalu 3:21) Mikwa yina ya mbona-meso vutukaka na luzingu mpi kumaka kimvuka ya nene ya basoda. Yo monisaka mutindu bansadi ya Nzambi katukaka na kimpika ya Babilone ya Nene na 1919. Kansi nki mutindu mbikudulu yai ke monisa nde bo kumaka bampika banda ntama?

 Ya ntete, Ezekiele tubaka nde mikwa ya bantu yina fwaka vandaka ya “kuyuma kibeni.” (Ezekiele 37:2, 11) Yo ke tendula nde bantu yina fwaka banda ntama kibeni. Ya zole, Ezekiele monaka nde bafwa yina vutukaka na luzingu malembe-malembe, kansi na mbala mosi ve. Yandi waka “makelele ya bima ya ke tutana, ebuna mikwa yantikaka kuvukana, mukwa mosi ti mukwa ya nkaka.” Ebuna yandi monaka “misisa ti nsuni me kwisa na zulu na yo.” Na nima mpusu fikaka yo mpi “mpema kotaka na kati na bo, ebuna bo yantikaka kuzinga.” Na nsuka, ntangu bantu vutukaka na luzingu, Yehowa vutulaka bo na insi na bo. Mambu yai yonso fwete baka ntangu.—Ezekiele 37:7-10, 14.

Mutindu mbikudulu yai monisaka yo, bantu ya Izraele salaka bamvula mingi na kimpika. Kimpika na bo yantikaka na mvu 740 na ntwala ya Kristu, ntangu bo kulaka na kingolo-ngolo makanda kumi ya Izraele, disongidila kimfumu ya nordi, na insi na bo. Na nima, na mvu 607 na ntwala ya Kristu, bantu ya Babilone fwaka Yeruzalemi; bo nataka mpi makanda zole ya nkaka ya Izraele, disongidila kimfumu ya sudi ya Yuda, na kimpika. Na mvu 537 na ntwala ya Kristu, kimpika manaka ntangu kimvuka mosi ya fioti ya Bayuda vutukaka na Yeruzalemi sambu na kutunga diaka tempelo mpi kusambila Yehowa.

Mambu yai yonso ke monisa nde Bakristu yina bo me tulaka mafuta kumaka bampika ya Babilone ya Nene banda ntama kibeni, kansi ve kaka na 1918 tii na 1919. Yezu tubilaka mpi ntangu yai ya nda; yandi tubaka nde Bakristu ya luvunu, to matiti ya mbi, ta yela kumosi ti “bana ya Kimfumu,” to ble. (Matayo 13:36-43) Na bamvula yina yonso, Bakristu ya kieleka vandaka kaka fioti. Bantu mingi yina vandaka kudibinga Bakristu ndimaka malongi ya luvunu mpi kumaka baaposta. Yo yina beto lenda tuba nde Babilone ya Nene kumisaka Bakristu bampika na yandi. Kimpika yai yantikaka ntangu fioti na nima ya mvu 100 mpi yo sukaka ntangu Nzambi kumisaka tempelo na yandi bunkete na bilumbu ya nsuka.—Bisalu 20:29, 30; 2 Batesalonika 2:3, 6; 1 Yoane 2:18, 19.

Na bamvu-nkama yina yonso, bamfumu ya mabundu ti bamfumu ya politiki sosaka kuyala bantu yonso. Mu mbandu, bo pesaka ve bantu nswa ya kuvanda ti Biblia to kutanga yo na ndinga yina bo lenda bakisa. Bo fwaka nkutu bantu ya nkaka yina vandaka kutanga Biblia. Bantu yina vandaka kutelamina malongi ya bamfumu ya mabundu vandaka kubaka ndola ya ngolo. Mpila vandaka mpenza ve ya kulonguka kieleka to kulonga yo na bantu.

Mbona-meso ya Ezekiele ke longa beto mpi nde, bansadi ya Nzambi vutukaka na luzingu mpi bo basisaka bo na dibundu ya luvunu malembe-malembe.  Inki ntangu mpi nki mutindu mambu yai yantikaka kusalama? Mbona-meso yina tubilaka “makelele ya bima ya ke tutana.” Yo yantikaka kusalama bamvu-nkama fioti na ntwala ya ntangu ya nsuka. Na bamvula yina, bantu ya nkaka ya kwikama sosaka kuzaba kieleka mpi kusadila Nzambi, ata bo vandaka kuzinga na bisika yina bantu vandaka kulonga malongi ya luvunu. Bo longukaka Biblia mpi bo salaka bikesa sambu na kusonga bantu mambu yina bo zabaka. Bankaka salaka ngolo sambu na kubalula Biblia na bandinga yina bantu vandaka kubakisa.

Pene-pene ya mvu 1870, yo vandaka bonso musuni ti mpusu me yantika kufika mikwa. Charles Taze Russell ti banduku na yandi salaka bikesa sambu na kuzaba kieleka mpi kusadila Yehowa. Bo sadilaka mpi Nzozulu ya Nkengi ya Sioni ti mikanda ya nkaka sambu na kusadisa bantu na kubakisa kieleka. Na nima, bo basisaka filme “Photo-Drame de la Création,” na 1914, mpi mukanda Le mystère accompli na 1917; yo sadisaka bansadi ya Yehowa na kukumisa lukwikilu na bo ngolo. Na 1919, yo vandaka bonso nde Yehowa vutulaka bantu na yandi na luzingu mpi pesaka bo insi ya mpa. Banda ntangu yina, Bakristu ya kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto me vukanaka ti bayina bo me tulaka mafuta. Bo yonso ke sambilaka Yehowa mpi bo me kumaka “kimvuka mosi ya nene kibeni ya basoda.”—Ezekiele 37:10; Zekaria 8:20-23. *—Tala noti na nsi ya lutiti.

Yo ke monana pwelele nde bansadi ya Nzambi kumaka bampika ya Babilone ya Nene na nima ya mvu 100. Na ntangu yina, bantu mingi kumaka baaposta sambu bo ndimaka malongi ya mabundu ya luvunu mpi bo buyaka kieleka. Bamvula mingi na nima, yo vandaka mpasi kibeni na kusadila Yehowa, kaka mutindu yo vandaka mpasi sambu na bantu ya Izraele na kimpika. Kansi bubu yai, beto ke longaka bantu yonso kieleka. Beto kele na kiese kibeni ya kuzinga na ntangu ya “bantu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote” ke sema ngolo! Bubu yai, bantu mingi lenda “kudikumisa bunkete, . . . kudikatula mvindu” mpi kundima lusambu ya kieleka!—Daniele 12:3, 10.

Beto me zaba ve na sikisiki yonso mutindu Satana monisaka Yezu tempelo.

Matayo ti Luka sonikaka mambu yina salamaka. Matayo ke tuba nde, “Diabulu nataka” Yezu na Yeruzalemi mpi “tedimisaka yandi na zulu ya ludi ya tempelo.” (Matayo 4:5) Luka ke tuba nde Diabulu “nataka yandi na Yeruzalemi mpi tedimisaka yandi na zulu ya ludi ya tempelo.”—Luka 4:9.

Na bamvula ya me luta, mikanda na beto tubaka nde, ziku Satana nataka ve Yezu na tempelo na mutindu ya kieleka ntangu yandi mekaka Yezu. Nzozulu ya Nkengi ya Marsi 1, 1961, fwanisaka dibaku yina Satana mekaka Yezu ti ntangu yandi monisaka Yezu bimfumu yonso ya ntoto na zulu ya ngumba mosi ya nda. Yo tubaka nde, yo kele ve ti ngumba mosi ya nda yina muntu lenda mata mpi kumona bimfumu yonso ya ntoto. Nzozulu ya Nkengi yina tubaka nde, mutindu mosi mpi, yo fwete vanda nde Satana nataka ve Yezu na tempelo na mutindu ya kieleka. Kansi yo yikaka nde, kana  Yezu mataka na zulu ya tempelo mpi kudilosaka na ntoto, yandi lendaka kufwa.

Bantu ya nkaka ke tubaka nde sambu Yezu vandaka ve Mulevi, yandi vandaka ve ti nswa ya kumata na zulu ya ludi ya tempelo, na kisika ya santu. Bo ke tubaka nde ziku Satana monisaka Yezu tempelo na mbona-meso ntangu yandi mekaka Yezu. Bamvula mingi na ntwala, Nzambi nataka Ezekiele na tempelo na mbona-meso.—Ezekiele 8:3, 7-10; 11:1, 24; 37:1, 2.

Kansi kana Satana nataka Yezu na tempelo na mbona-meso, bantu ya nkaka lenda kudiyula nde:

• Keti kudilosa na ntoto zolaka kuvanda kibeni mpukumuna ya kieleka sambu na Yezu?

• Na mabaku ya nkaka yina Satana mekaka Yezu, yandi lombaka yandi na kubalula matadi ya kieleka yo kuma mampa ya kieleka; yandi lombaka yandi mpi na kufukama kibeni sambu na kusambila yandi. Keti yo lenda vanda mpi nde Satana lombaka Yezu na kumata na zulu ya tempelo na mutindu ya kieleka mpi kudilosa na ntoto?

Kana Satana sadilaka ve mbona-meso, kansi yandi nataka Yezu na tempelo ya kieleka, bantu ya nkaka lenda kudiyula nde:

• Keti Yezu fwaka Nsiku mutindu yandi mataka na zulu ya ludi ya tempelo, na kisika ya santu?

• Yezu vandaka na ntoto ya zelo na zelo; kansi nki mutindu yandi kumaka na tempelo na Yeruzalemi?

Bika beto tadila mambu ya nkaka yina ta sadisa beto na kupesa mvutu na bangiufula yai zole.

Carson, longi mosi ya iniversite sonikaka nde, ngogo ya Kigreki yina bo me balula nde “tempelo,” na Matayo mpi na Luka, lenda tendula tempelo ya mvimba, kansi ve kaka kisika ya santu yina Balevi mpamba vandaka kukota. Ludi ya lweka mosi ya tempelo vandaka nda, na ndambu ya Sudi-Esti. Ziku Satana nataka Yezu na ludi yina. Banda na ludi yango tii na Muwanda ya Kidroni vandaka bametre kiteso ya 140. Josèphe, nsoniki mosi ya Muyuda ya bilumbu yina tubaka nde, kisika yina vandaka nda kibeni mpi kana muntu me mata kuna mpi me tala na nsi, yandi “fwete wa lunziungu mpenza.” Ata Yezu vandaka ve Mulevi, yandi lendaka kumata na ludi yina mpi muntu mosi ve zolaka kubuyisa yandi.

Kansi nki mutindu Yezu katukaka na ntoto ya zelo na zelo mpi kwendaka na tempelo na Yeruzalemi? Beto me zaba ve mpenza. Biblia ke tuba kaka nde, Satana nataka yandi na Yeruzalemi. Kansi yo ke tuba ve kana Yezu vandaka ntama ti Yeruzalemi to ve, mpi kana Satana mekaka yandi bangunga ikwa. Yo lenda vanda nde Yezu kwendaka na Yeruzalemi, ata yo lendaka kubaka yandi ntangu mingi.

Ntangu Satana songaka Yezu “bimfumu yonso ya nsi-ntoto,” ziku yo vandaka na mbona-meso, sambu yo kele ve ata ti ngumba mosi na ntoto yina muntu lenda mata mpi kumona bimfumu yonso. Beto lenda fwanisa yo ti mutindu beto lenda songa muntu mosi filme sambu na kumonisa yandi bifwanisu ya bansi ya nkaka. Ziku Satana sadilaka mbona-meso, kansi mpusa na yandi vandaka nde Yezu kufukimina yandi na mutindu ya kieleka mpi kusambila yandi. (Matayo 4:8, 9) Yo yina, ntangu Satana nataka Yezu na zulu ya tempelo, yo fwete vanda nde yandi zolaka nde Yezu kudilosa na ntoto, na mutindu ya kieleka, mpi kutula luzingu na yandi na kigonsa. Kansi Yezu wilaka yandi ve. Kana yo vandaka kaka mbona-meso, mpukumuna yina zolaka ve kuvanda mpukumuna mosi ya ngolo mpenza sambu na Yezu!

Yo lenda vanda nde Yezu kwendaka kibeni na Yeruzalemi mpi mataka na zulu ya tempelo, na ludi ya kuluta nda. Kansi, mutindu beto tubaka na luyantiku ya disolo yai, beto me zaba ve na sikisiki yonso mutindu Satana monisaka Yezu tempelo. Beto ke bakisa nde Satana vandaka kupusa Yezu na kusala kima mosi ya mbi; kansi konso ntangu, Yezu vandaka kubuya na kikesa yonso.