1, 2. Inki bangindu ya kuswaswana bantu ke vandaka na yo sambu na paladisu?

BAMPANGI ya bansi mingi kwendaka na mbanza Séoul, na Corée du Sud sambu na lukutakanu ya nene. Ntangu bo manisaka lukutakanu, bampangi ya Corée ziungaka bo. Yo vandaka ntangu mosi ya kiese ntangu bampangi vandaka kupesa bo mbote mpi kutuba nde: “Beto Ta Monana na Paladisu!” Sambu na nge, nki paladisu bo vandaka kutubila?

² Bubu yai bantu ke vandaka ti bangindu ya kuswaswana sambu na paladisu. Bantu ya nkaka ke tubaka nde yo kele ndosi. Bankaka diaka ke tubaka nde yo kele kisika yina bantu kele na kiese. Muntu ya nzala yina me vanda na ntwala ya mesa ya kufuluka ti madia lenda yindula nde yandi kele na paladisu. Bamvula mingi me luta, nkento mosi monaka muwanda ya kitoko ya kufuluka ti bintuntu, yandi yitukaka mingi mpi tubaka nde: “Yai paladisu!” Tii bubu yai bo ke bingaka kisika yina Paladisu ata baneze ke fulukaka bametre 15 konso mvula. Nge ke yindula nde Paladisu kele nki? Keti nge ke ndima nde yo ta vanda?

3. Na nki mukanda Biblia tubilaka Paladisu na mbala ya ntete?

³ Biblia ke tubilaka paladisu yina vandaka mpi yina ta vanda. Beto  ke kuta ngogo Paladisu na mukanda ya ntete ya Biblia. Mbalula mosi (Catholic Douay Version) yina balulaka Kuyantika 2:8 katuka na Latini, ke tuba nde: “Tuka luyantiku Mfumu Nzambi salaka paladisu ya kiese: Muna yandi tulaka muntu ya yandi salaka.” (Beto bantu me tula na bisono ya ndombe mingi.) Masonama ya Kiebreo ke binga yo kilanga ya Edeni. Ngogo “Edeni” ke tendula “Kiese,” mpi kilanga yina vandaka kibeni kisika ya kiese. Yo vandaka kitoko mingi, madia vandaka mingi mpi bantu vandaka na ngemba ti bambisi.—Kuyantika 1:29-31.

4. Sambu na nki beto lenda fwanisa kilanga ya Edeni ti paladisu?

⁴ “Kilanga” kele ngogo ya Kiebreo yina bo ke balulaka na Kigreki pa·raʹdei·sos (paladisu). Mukanda yina M’Clintock ti Strong sonikaka ke tuba nde kana Mugreki me wa ngogo pa·raʹdei·sos, mbala mosi yandi ke mona na mabanza masamba mosi ya kitoko, masamba ya nene yina me konda kigonsa, yina kele ti banti ya nene ya ke butaka bambuma ya mutindu na mutindu mpi banto ya masa ti nseke yina me fuluka ti matiti ya kitoko sambu bakabuluku mpi mameme kudia.—Fwanisa ti Kuyantika 2:15, 16.

5, 6. Sambu na nki Adami ti Eva vidisaka dibaku ya kuzinga na Paladisu mpi nki bangiufula bantu ya nkaka lenda yula?

⁵ Yehowa tulaka Adami ti Eva na paladisu, kilanga ya mutindu yina. Kansi sambu bo lemfukilaka ve Yehowa, bo vidisaka dibaku ya kuzinga na Paladisu, bo ti bana na bo. (Kuyantika 3:23, 24) Muntu mosi ve zingaka diaka na Paladisu yina, yo ke monana nde yo vandaka tii na Mvula ya Ngolo na bilumbu ya Noa.

⁶ Bantu ya nkaka lenda kudiyula nde, ‘Keti ntoto ta kuma diaka Paladisu?’ Banzikisa ke monisa nki? Keti nge kele ti bikuma yina ke ndimisa nge nde nge lenda zinga diaka ti bantu ya nge ke zolaka na Paladisu? Keti nge lenda tendula kikuma yina nge ke ndimaka nde paladisu ta vanda?

7, 8. (a) Inki mambu Nzambi silaka Abrahami? (b) Ziku lusilu ya Nzambi pusaka Abrahami na kuyindula nki?

⁷ Biblia kele ti bamvutu ya mbote sambu na Paladisu sambu yo kele mukanda yina me katuka na Yehowa, Nzambi yina gangaka Paladisu ya ntete. Simba mambu yina Nzambi songaka nduku na yandi Abrahami. Nzambi tubaka nde yandi ta kumisa bana ya Abrahami mingi “bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa.” Diaka, Yehowa silaka Abrahami nde: “Na nzila ya mwana na nge makanda yonso ya ntoto ta kudibakila lusakumunu sambu nge me wa ndinga na mono.” (Kuyantika 22:17, 18) Na nima, Nzambi vutukilaka lusilu yai na mwana ya Abrahami mpi na ntekolo na yandi—Tanga Kuyantika 26:4; 28:14.

⁸ Biblia ke monisa ve ata kisika mosi nde Abrahami yindulaka nde bantu ta baka matabisi ya nsuka na paladisu na zulu. Ntangu Nzambi silaka nde “makanda yonso ya ntoto” ta baka lusakumunu, Abrahami yindulaka nde balusakumunu yai ta vanda na ntoto. Keti yo kele nzikisa mosi mpamba yina Biblia ke pesa nde paladisu ta vanda na ntoto?

9, 10. Inki balusilu ke ndimisa beto nde paladisu ta vanda?

⁹ Nzambi pesaka Davidi ntekolo ya Abrahami ngolo ya kusonika ntangu yina “bantu ya mbi ta vanda diaka ve.” (Nkunga 37:1, 2, 10) Kansi, “bantu ya kudikulumusa ta baka ntoto, mpi bo ta wa kiese mingi kibeni na ngemba ya mingi.” Davidi tubaka diaka nde: “Bantu ya lunungu ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.” (Nkunga 37:11, 29; 2 Samuele 23:2) Bantu yina ke salaka luzolo ya Nzambi ke waka nki mutindu ntangu bo ke yindulaka balusilu yai? Bo ke vandaka ti kikuma ya kuvingila kilumbu yina bantu ya lunungu mpamba ta zinga na ntoto yina ta kuma diaka paladisu bonso kilanga ya Edeni.

¹⁰ Na nsungi mosi buna, bantu mingi ya Izraele yambulaka kusadila Yehowa mpi lusambu na  yandi ya bunkete. Yo yina, Nzambi pesaka bantu ya Babilone nswa ya kunwanisa bansadi na yandi, kufwa insi na bo mpi kunata bantu mingi na kimpika. (2 Bansangu 36:15-21; Yeremia 4:22-27) Kansi baprofete ya Nzambi tubaka na ntwala nde na nima ya bamvula 70, bansadi na yandi ta vutuka na insi na bo. Bambikudulu yina yonso lunganaka. Yo kele mpi mfunu sambu na beto bubu yai. Mutindu beto ke tubila yo, bambikudulu ya nkaka ke pesa beto bikuma ya kuvingila paladisu yina ta vanda na ntoto.

11. Inki mutindu Yezaya 11:6-9 lunganaka na mbala ya ntete mpi nki ngiufula beto lenda kudiyula?

¹¹ Tanga Yezaya 11:6-9. Nzambi tubaka na nzila ya profete Yezaya nde bantu ya Izraele ta vutuka na insi na bo mpi ta vanda na ngemba. Ata muntu mosi ve ta wa boma ya bambisi to ya bantu. Bambuta ti baleke ta guluka. Keti yo ke yibukisa nge ve ngemba yina vandaka na kilanga ya Edeni? (Yezaya 51:3) Yezaya tubaka mpi na ntwala nde dikanda ya Izraele mpamba ve kansi ntoto ya mvimba, ta “fuluka kibeni ti nzayilu ya Yehowa mutindu bamasa ke fulusaka nzadi-mungwa.” Inki ntangu yo lunganaka? Yo ta lungana na bilumbu ke kwisa.

12. (a) Inki balusakumunu bantu yina basikaka na Babilone bakaka? (b) Inki ke monisa nde mambu ya nkaka ya kele na Yezaya 35:5-10 ta lungana na bilumbu ke kwisa?

¹² Tanga Yezaya 35:5-10. Simba nde Yezaya tubaka diaka nde ntangu bantu ya Izraele ta basika na Babilone ata mbisi mosi ve to muntu mosi ve ta sala bo mbi. Yandi tubaka nde insi na bo ta vanda ti madia mingi ya mbote sambu masa ta vanda mingi bonso na kilanga ya Edeni. (Kuyantika 2:10-14; Yeremia 31:12) Keti mbikudulu yai lunganaka kaka na bilumbu ya bantu ya Izraele? Simba nde mbikudulu yai tubaka mpi nde bifwa-meso, bantu ya makulu-kifu ti bifwa-makutu ta beluka. Yo lunganaka ve ntangu bantu ya Izraele basikaka na Babilone. Kansi, Nzambi monisaka nde maladi yonso ta mana na bilumbu ke kwisa.

13, 14. Inki mutindu Yezaya 65:21-23 lunganaka ntangu bantu ya Izraele basikaka na Babilone, kansi nki mambu ya nkaka ya mbikudulu yai fwete lungana? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

¹³ Tanga Yezaya 65:21-23. Ntangu Bayuda vutukaka na nsi na bo, bo kutaka ve banzo ya kitoko, bilanga mpi bilanga ya vinu. Nzambi sakumunaka bo mpi mambu sobaka malembe-malembe. Yindula kiese yina bo waka ntangu bo tungaka banzo mpi zingaka na kati mpi ntangu bo vandaka kudia madia ya kitoko yina bo kunaka!

¹⁴ Na kutadila mbikudulu yai, bilumbu na beto “ta vanda bonso bilumbu ya nti.” Banti ya nkaka ke zingaka bamvula mingi kibeni. Sambu na kuzinga mingi mutindu yai, bantu fwete vanda na sante ya mbote. Kana bantu kuzinga na ngemba, na kisika ya mbote mutindu Yezaya tubaka na ntwala, pana yo ta vanda mbote, paladisu mpenza! Mbikudulu yai ta lungana kibeni!

15. Inki balusakumunu ya nkaka mukanda ya Yezaya ke tubila?

¹⁵ Bambikudulu yai ya beto me katuka kutubila ke monisa nde paladisu ta vanda. Ntoto ya mvimba ta fuluka ti bantu yina Nzambi ke ndimaka. Ata muntu mosi ve ta wa boma ya bambisi mpi ya bantu ya nku. Bifwa-meso, bifwa-makutu mpi bantu ya makulu-kifu ta beluka. Bantu ta tunga banzo na bo mosi mpi ta kuna bima na bo mosi. Bo ta zinga mingi kuluta banti. Ya kieleka, Biblia ke pesa banzikisa ya ke monisa nde paladisu ta vanda. Kansi bantu ya nkaka yina beto ke solulaka ti bo ke ndimaka ve nde bambikudulu yai ke tadila mpenza paladisu yina ta vanda na ntoto. Inki mambu nge ta songa bo? Inki bikuma ya mbote nge kele ti yo ya kuvingila paladisu na ntoto? Yezu muntu ya kuluta nene pesaka beto kikuma ya mbote.

16, 17. Inki ntangu Yezu tubilaka Paladisu?

¹⁶ Ata Yezu salaka mbi ve, bo fundaka yandi mpi tulaka yandi na zulu ya nti na kati-kati ya Bayuda zole yina salaka mambu ya mbi.  Muyuda mosi na kati na bo bakisaka nde Yezu vandaka ntotila mpi tubaka nde: “Yezu, yibuka mono ntangu nge ta kwisa na Kimfumu na nge.” (Luka 23:39-42) Lusilu yina Yezu pesaka muntu yai ya mbi ke tadila mpi luzingu na nge na bilumbu ke kwisa. Lusilu yango kele na Luka 23:43. Bantu ya nkaka ya mayele yina ke longukaka Biblia ke tulaka kominu (virgule) na ntwala ya bangogo “bubu yai” mpi ke balulaka bangogo yango nde: “Ya kieleka mono ke tubila nge, bubu yai nde nge ta vanda ti mono na Paladisu.” Bantu ke vandaka ti bangindu ya kuswaswana na kisika ya bo fwete tula kominu na nsa yai. Kansi Yezu zolaka kutuba nki ntangu yandi tubaka nde “bubu yai”?

¹⁷ Na bandinga mingi bubu yai, bo ke sadilaka kominu sambu na kusadisa bantu na kubakisa nsa mosi pwelele. Kansi ntete bamaniskri ya Kigreki vandaka kusadila ve mbala mingi bidimbu ya kupemina. Yo yina, beto lenda kudiyula nde: Keti Yezu tubaka nde, “Mono ke tubila nge, bubu yai nge ta vanda ti mono na Paladisu”? To yandi tubaka nde: “Mono ke tubila nge bubu yai nde, nge ta vanda ti mono na Paladisu”? Bambaludi ke tulaka kominu na ntwala to na nima ya “bubu yai” na kutadila mutindu bo ke yindulaka bangindu ya Yezu mpi na Babiblia mingi bubu yai, bo me balulaka yo mpi na mitindu yai yonso.

18, 19. Inki ta sadisa beto na kubakisa mambu yina Yezu tubaka?

¹⁸ Kuvila ve mambu yina Yezu songaka balongoki na yandi sambu na lufwa na yandi. Yandi tubaka nde: “Mwana ya muntu ta vanda na nsi ya ntoto bilumbu tatu mpi bampimpa tatu.” Yandi yikaka nde: “Bo ta teka Mwana ya muntu na maboko ya bantu, mpi bo ta fwa yandi, kansi na kilumbu ya tatu, yandi ta futumuka.” (Matayo 12:40; 16:21; 17:22, 23; Marko 10:34) Ntumwa Piere tubaka nde mambu yai salamaka. (Bisalu 10:39, 40) Ntembe kele ve nde Yezu ti muntu yina ya mbi kwendaka ve na Paladisu kilumbu yina bo fwaka. Biblia ke tuba nde Yezu vandaka “na Maziamu” bilumbu tatu tii ntangu Nzambi futumunaka yandi.—Bisalu 2:31, 32. *

¹⁹ Yezu sadilaka bangogo “ya kieleka mono ke tubila nge bubu yai” sambu na kusila muntu yina ya mbi. Ata na bilumbu ya Moize, bantu vandaka kusadila mpi kutuba ya mutindu yai. Kilumbu mosi Moize tubaka nde: “Mambu yai ya mono ke songa nge bubu yai fwete vanda na ntima na nge.”—Kulonga 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Inki ke sadisa beto na kubakisa bangogo yina Yezu tubaka?

²⁰ Mbaludi mosi na kisika yina Yezu zingaka ke tuba nde: “Na verse yai, bo ke benda dikebi na bangogo ‘bubu yai’ mpi bo fwete tanga yo, ‘Ya kieleka mono ke tubila nge bubu yai nde, nge ta vanda ti mono na Paladisu.’ Lusilu vandaka kilumbu yina kansi yo zolaka kulungana na nima.” Mbaludi yai ke yika nde yai kele mutindu bantu ya kisika yina ke tubaka mpi yo ke tendula nde “bo pesaka lusilu kilumbu mosi buna mpi yo ta lungana kibeni.” Mbalula ya Syriaque ya mvu-nkama ya tanu ke balula verse yai nde: “Amen, mono ke tubila nge bubu yai nde nge ta vanda ti mono na Kilanga ya Edeni.” Lusilu yai ke pesa beto yonso kikesa.

21. Inki diambu salamaka ve sambu na muntu yina ya mbi mpi sambu na nki?

²¹ Ntangu Yezu tubilaka muntu yina ya mbi mambu ya me tala Paladisu, yandi vandaka kutubila ve paladisu ya zulu. Inki mutindu beto me zaba yo? Kikuma kele nde muntu yai ya mbi zabaka ve nde Yezu salaka kuwakana ti bantumwa na yandi ya kwikama sambu na kuyala ti yandi na zulu. (Luka 22:29) Nkutu, muntu yina ya mbi bakaka  ve mbotika. (Yoane 3:3-6, 12) Yo yina ntangu Yezu silaka muntu yina ya mbi, ntembe kele ve nde yandi vandaka kutubila paladisu ya ntoto. Bamvula mingi na nima, ntumwa Polo tubilaka mbona-meso ya muntu mosi yina bo ‘nataka na paladisu.’ (2 Bakorinto 12:1-4) Ata bo ponaka Polo ti bantumwa ya nkaka na kukwenda na zulu mpi kuyala ti Yezu, Polo vandaka kutubila paladisu yina ke kwisa. * Keti paladisu yango ta vanda na ntoto? Keti nge mpi ta vanda?

22, 23. Nge ke tula kivuvu na nki mambu?

²² Yibuka nde Davidi tubilaka ntangu yina “bantu ya lunungu ta baka ntoto.” (Nkunga 37:29; 2 Piere 3:13) Davidi vandaka kutubila ntangu yina bantu yonso na ntoto ta zitisaka minsiku ya Nzambi. Mbikudulu ya Yezaya 65:22 ke tuba nde: “Bilumbu ya bantu na mono ta vanda bonso bilumbu ya nti.” Yo ke monisa nde bantu yina ta sadila Yehowa na ntoto ya mpa ta zinga bamvula mingi kibeni. Keti nge ke vingila yo? Ee, na kutadila Kusonga 21:1-4, Nzambi ta sakumuna bantu mpi na kati ya mambote yina yandi ke pesa bo, “lufwa ta vandaka diaka ve.”

²³ Mambu yina Biblia ke longa sambu na Paladisu kele pwelele. Adami ti Eva vidisaka dibaku ya kuzinga kimakulu na Paladisu ata mpidina, ntoto ta kuma diaka paladisu. Mutindu Nzambi silaka, yandi ta sakumuna bantu na ntoto. Davidi tubaka nde bantu ya kudikulumusa mpi ya lunungu ta baka ntoto mpi ta zinga muna. Bambikudulu ya mukanda ya Yezaya ke sadisa beto na kuvingila ntangu yina luzingu ta vanda mbote na paladisu ya ntoto. Yo ta vanda nki ntangu? Ntangu lusilu yina Yezu pesaka muntu ya mbi ta lungana. Nge lenda vanda na Paladisu. Na ntangu yina, mambu ya bampangi tubaka na lukutakanu ya distrike na Corée ta lungana: “Beto Ta Monana na Paladisu!”