1, 2. (a) Sambu na nki yo kele mbote na kuvanda na lweka ya Yehowa? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

YO KELE mbote nde beto bikala pene-pene ya Yehowa. Ata muntu mosi ve kele ngolo, mayele mpi ti zola mingi kuluta Yehowa! Ya kieleka, beto ke zolaka kuvanda ntangu yonso ya kwikama na Yehowa mpi kubikala na lweka na yandi. (Nkunga 96:4-6) Kansi bansadi ya nkaka ya Nzambi me bikalaka ve ya kwikama.

² Disolo yai ta tubila bambandu ya bantu ya nkaka yina vandaka kutuba nde bo kele na lweka ya Yehowa kansi bo vandaka kusala mambu yina Yehowa ke buyaka. Malongi ya mfunu yina beto ta baka na bambandu na bo ta sadisa beto na kubikala ya kwikama na Yehowa.

3. Sambu na nki Yehowa sosaka kusungika Kaini mpi nki yandi songaka Kaini?

³ Beto baka mbandu ya Kaini. Yandi vandaka ve kusambila banzambi ya luvunu, ata mpidina Yehowa ndimaka ve lusambu na yandi. Sambu na nki? Yehowa monaka nde Kaini vandaka ti bangindu ya mbi na ntima na yandi. (1 Yoane 3:12) Yehowa  kebisaka Kaini nde: “Kana nge yantika kusala mambu ya mbote, keti mono ta ndima nge ve? Kansi kana nge sala ve mambu ya mbote, disumu me bumbana na kielo mpi nzala na yo ya ngolo kele ya kuyala nge; keti nge ta yala yo?” (Kuyantika 4:6, 7) Yehowa monisaka pwelele nde kana Kaini kubalula ntima mpi kupona kuvanda na lweka na yandi, yandi ta vanda mpi na lweka ya Kaini.

4. Inki Kaini salaka ntangu yandi zwaka dibaku ya kuvanda na lweka ya Yehowa?

⁴ Kana Kaini sobaka bangindu na yandi, Yehowa zolaka kundima diaka lusambu na yandi. Kansi Kaini wilaka ve Nzambi mpi bangindu ti banzala na yandi ya mbi pusaka yandi na kusala mambu ya mbi. (Yakobo 1:14, 15) Ntangu Kaini vandaka toko, ziku yandi yindulaka ve ata fioti nde yandi lendaka kutelemina Yehowa. Kansi yandi buyaka lukebisu ya Nzambi, kolamaka mpi fwaka mpangi na yandi.

5. Inki bangindu lenda bebisa kinduku na beto ti Yehowa?

⁵ Bonso Kaini, bubu yai Mukristu mosi lenda tuba nde yandi ke sambilaka Yehowa kansi na masonga yonso yandi ke salaka mambu yina Yehowa ke mengaka. (Yude 11) Ziku yandi ke samunaka ti kikesa mpi ke kwendaka mbala na mbala na balukutakanu. Kansi yandi lenda bika nde bangindu ya mansoni, ya lukasi to ya kumenga bantu kuyala mabanza na yandi. (1 Yoane 2:15-17; 3:15) Bangindu ya mutindu yai lenda pusa muntu na kusala disumu. Bantu ya nkaka lenda zaba ve mambu yina beto ke yindula to ke sala kansi Yehowa ke zabaka. Yandi ke zabaka kibeni kana beto kele ve na lweka na yandi.—Tanga Yeremia 17:9, 10.

6. Inki mutindu Yehowa ke sadisaka beto na kununga banzala ya mbi?

⁶ Ata ntangu beto ke salaka bifu, Yehowa ke yambulaka beto ve nswalu. Kana beto ke zola kusala disumu, Yehowa ke tubaka nde: “Beno vutukila mono, ebuna mono ta vutukila beno.” (Malaki 3:7) Yehowa ke bakisaka bifu na beto yina beto ke nwanaka ti yo. Kansi yandi ke zolaka nde beto vanda kaka ngolo mpi beto buya mambu ya mbi. (Yezaya 55:7) Kana beto sala mpidina, yandi ke sila nde yandi ta sadisa beto mpi ta pesa beto ngolo yina beto kele na yo mfunu sambu na kununga banzala ya mbi.—Kuyantika 4:7.

7. Inki mutindu Salomo bebisaka kinduku na yandi ti Yehowa?

⁷ Ntangu Salomo vandaka toko, yandi salaka kinduku ya ngolo ti Yehowa. Nzambi pesaka Salomo mayele mingi mpi kisalu mosi ya mfunu ya kutunga tempelo ya kitoko na Yeruzalemi. Kansi Salomo bebisaka kinduku na yandi ti Yehowa. (1 Bantotila 3:12; 11:1, 2) Nsiku ya Nzambi vandaka kutuba nde ntotila fwete kwela ve “bankento mingi, sambu ntima na yandi kuvila ve nzila.” (Kulonga 17:17) Salomo zitisaka ve nsiku yai. Nsuka-nsuka yandi bakaka bankento 700 mpi bamakangu 300! (1 Bantotila 11:3) Bankento mingi na kati na bo vandaka banzenza mpi vandaka kusambila banzambi ya luvunu. Diaka, Salomo zitisaka ve nsiku ya Nzambi yina vandaka kubuyisa kukwela bankento ya banzenza.—Kulonga 7:3, 4.

8. Inki mambu Salomo salaka yina pesaka Yehowa mpasi?

⁸ Malembe-malembe, Salomo kumaka kuzola diaka ve bansiku ya Yehowa. Nsuka-nsuka yandi salaka mambu ya mbi kibeni. Yandi salaka mesa-kimenga sambu na Ashtoreti, nzambi-nkento ya luvunu mpi sambu na Kemoshi nzambi ya luvunu, na nima yandi ti bankento na yandi kumaka kusambila banzambi yina ya luvunu. Nkutu, Salomo tungaka bamesa-kimenga yina  na ngumba kaka na ntwala ya Yeruzalemi, kisika yandi tungaka tempelo ya Yehowa! (1 Bantotila 11:5-8; 2 Bantotila 23:13) Ziku Salomo kudikusaka na kuyindula nde Yehowa ta vila mambu yonso ya mbi yina yandi salaka sambu yandi vandaka kupesa bimenga na tempelo.

9. Inki salamaka ntangu Salomo zitisaka ve balukebisu ya Nzambi?

⁹ Kansi Yehowa ke zabaka masumu yina muntu ke salaka. Biblia ke tuba nde: “Yehowa wilaka Salomo makasi sambu yandi bikaka nde bo benda ntima na yandi ntama ti Yehowa.” Nzambi sadisaka Salomo. Yehowa “monanaka na yandi mbala zole mpi . . . kebisaka yandi sambu na diambu yai kibeni, nde yandi fwete landa ve banzambi ya nkaka. Kansi yandi zitisaka ve mambu yina Yehowa tubaka.” Yo yina, yandi vidisaka dibaku ya kundimama na Nzambi mpi Nzambi sadisaka yandi diaka ve. Yehowa ndimaka ve nde bantekolo ya Salomo kuyala dikanda ya mvimba ya Izraele mpi bo kutanaka ti bampasi bamvula mingi kibeni.—1 Bantotila 11:9-13.

10. Inki lenda bebisa kinduku na beto ya mbote ti Yehowa?

¹⁰ Kana beto ke pona banduku yina ke zabaka ve bansiku ya Nzambi to ke zitisaka yo ve, bo lenda bebisa mabanza na beto mpi kinduku na beto ti Yehowa. Bo lenda vanda na dibundu kansi kinduku na bo ti Yehowa ke vandaka diaka ve ngolo. To bo lenda vanda bantu ya dibuta, bantu ya ke zingaka pene-pene ti beto, banduku ya kisalu to ya nzo-nkanda yina ke sambilaka ve Yehowa. Kana beto ke kangama ti bantu yina ke zitisaka ve minsiku ya Yehowa, bo lenda bebisa kinduku na beto ya mbote ti Nzambi.

11. Inki lenda sadisa beto na kupona banduku?

¹¹ Tanga 1 Bakorinto 15:33. Bantu mingi ke vandaka ti mwa bikalulu ya mbote. Bantu ya nkaka ya ke sambilaka ve Yehowa ke salaka mpi mambu ya mbote. Mbala ya nkaka nge me zaba bantu ya mutindu yai. Keti yo ke tendula nde bo kele banduku ya mbote? Keti bo ke sadisaka nge na kukumisa kinduku na nge ti Yehowa ngolo to ve? Keti bo ke sadisaka nge na kukwenda pene-pene ya Nzambi? Inki mambu bo ke monaka mfunu mingi? Inki mambu bo ke tubilaka mingi? Keti bo ke tubilaka mingi kulwata, mbongo, ba apareyi ya mpa, bansaka ya kulutisa ntangu to bima ya nkaka? Keti bo ke tubilaka mbala mingi bifu ya bantu ya nkaka? Keti bo ke tubaka mambu ya nsoni sambu na kusekisa bantu? Yezu kebisaka beto nde: “Munoko ke tubaka mambu yina me fuluka na ntima.” (Matayo 12:34) Kana nge bakisa nde bantu yina nge ke kangamaka ti bo ke bebisa kinduku na nge ti Yehowa, tina bo! Kulutisa diaka ve ntangu mingi ti bo to fwa kinduku ti bo kana mpila kele.—Bingana 13:20.

12. (a) Inki Yehowa songaka bantu ya Izraele ntangu fioti na nima ya kubasika na Ezipte? (b) Inki mambu bantu ya Izraele tubaka ntangu Nzambi lombaka bo na kubikala ya kwikama?

¹² Beto lenda baka mpi malongi na mambu yina salamaka ntangu Yehowa basisaka bantu ya Izraele na kimpika na Ezipte. Ntangu bo vandaka na Ngumba ya Sinai, Yehowa monikaka na bo na mutindu ya kuyituka. Bo monaka dituti mosi ya ndombe, nsemo, midinga, bo waka makelele ya nzasi mpi makelele ya ngolo bonso makelele ya mpungi. (Kubasika 19:16-19) Na nima bo waka Yehowa ke tuba nde yandi kele “Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi.” Yandi silaka nde yandi ta vanda ya kwikama na bantu yina ke zolaka yandi mpi ke zitisaka bansiku na yandi. (Tanga Kubasika 20:1-6.) Yehowa sadisaka bantu ya Izraele na kubakisa nde kana bo bikala na lweka na yandi, yandi ta bikala mpi na lweka na bo. Kana nge vandaka na kati ya bantu yina, nki mutindu nge zolaka kudiwa ntangu Yehowa tubaka mambu yai? Mbala ya nkaka nge zolaka kutuba bonso bantu ya Izraele nde: “Mambu yonso yina Yehowa me tuba, beto me ndima na kusala yo.” (Kubasika 24:3) Kansi ntangu fioti na nima diambu mosi salamaka yina mekaka kwikama ya bantu ya Izraele. Inki diambu?

13. Inki mekaka kwikama ya bantu ya Izraele?

¹³ Bantu ya Izraele waka boma ntangu Nzambi monisaka ngolo na yandi na mutindu ya kuyituka, yo yina Moize kwendaka na Ngumba ya Sinai mpi solulaka ti Yehowa sambu na bo. (Kubasika 20:18-21) Kansi Moize salaka bantangu mingi sambu na kuvutuka na camp. Yo monanaka nde bantu bikalaka na ntoto ya zelo na zelo kukonda ntwadisi na bo. Inki bo salaka? Ziku bantu ya Izraele tulaka ntima mingi na Moize, ntwadisi yina bo vandaka kumona. Bo kumaka kudiyangisa mpi songaka Aroni nde: “Sadila beto nzambi yina ta kwendaka na ntwala na beto, sambu beto ke zaba ve nki me kumina Moize yai, muntu yina basisaka beto na insi ya Ezipte.”—Kubasika 32:1, 2.

14. Inki mutindu bantu ya Izraele kudikusaka mpi nki mutindu Yehowa tadilaka mambu yina bo salaka?

¹⁴ Bantu ya Izraele zabaka nde lusambu ya biteki kele mbi. (Kubasika 20:3-5) Kansi na mbala mosi, bo kumaka kusambila mwana-ngombe ya wolo! Ata bo lemfukilaka ve nsiku ya Yehowa, bo kudikusaka na kuyindula nde bo vandaka kaka na lweka ya Yehowa. Nkutu Aroni bingaka lusambu ya mwana-ngombe yai nde ‘nkinsi sambu na Yehowa’! Inki Yehowa salaka? Yandi songaka Moize nde bantu “me kudibebisa” mpi me bikisa nzila yina Yehowa “songaka bo na kulanda.” Yehowa waka makasi kibeni, yo yina yandi yindulaka nkutu kufwa dikanda ya mvimba.—Kubasika 32:5-10.

15, 16. Inki mutindu Moize ti Aroni monisaka nde bo vandaka kibeni na lweka ya Yehowa? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

¹⁵ Yehowa kele Nzambi yina ke wilaka bantu mawa. Yandi fwaka ve dikanda ya Izraele. Kansi yandi pesaka bo dibaku ya kumonisa nde bo ke zola kuvanda na lweka na yandi. (Kubasika 32:14) Ntangu Moize monaka bantu ke tula milolo, ke yimba mpi ke kina na ntwala ya kiteki yina, yandi tutaka nwana-ngombe ya wolo yina tii kuna yo kumaka putulu. Na nima yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Nani kele na lweka ya Yehowa? Yandi kwisa na mono!” Ebuna “Balevi yonso vukanaka na nziunga” ya Moize.—Kubasika 32:17-20, 26.

¹⁶ Ata Aroni muntu salaka mwana-ngombe ya wolo, yandi ti Balevi ya nkaka balulaka ntima mpi bo ponaka kuvanda na lweka ya Yehowa. Bantu yai ya kwikama monisaka  pwelele nde bo vandaka ve na lweka ya bantu ya masumu. Bo bakaka lukanu ya mbote sambu kaka na kilumbu yina, bantu mingi yina sambilaka mwana-ngombe ya wolo fwaka. Kansi bantu yina vandaka na lweka ya Yehowa gulukaka mpi Nzambi silaka na kusakumuna bo.—Kubasika 32:27-29.

17. Mambu yina Polo sonikaka na yina me tala mwana-ngombe ya wolo ke longa beto nki?

¹⁷ Mambu yai ke longa beto nki? Ntumwa Polo tubaka nde: ‘Mambu yai me kumaka bambandu sambu na beto,’ sambu beto ‘sambila ve ata fioti biteki.’ Polo tendulaka nde “bo sonikaka [masolo yai] sambu na kukebisa beto, bantu yina ke zinga na nsuka ya bangidika ya bima. Yo yina, muntu yina ke yindula nde yandi kele ya kutelama, yandi keba sambu yandi bwa ve.” (1 Bakorinto 10:6, 7, 11, 12) Mutindu Polo tendulaka yo, ata bantu yina ke sambilaka Yehowa lenda kuma kusala mambu ya mbi. Nkutu bo lenda yindula nde Yehowa ke landaka kundima bo. Kansi mpusa ya kuvanda nduku ya Yehowa to kutuba nde beto kele ya kwikama ke tendulaka ve ntangu yonso nde Yehowa ke ndimaka beto.—1 Bakorinto 10:1-5.

18. Inki lenda kumisa beto ntama ti Yehowa mpi nki bampasi lenda kumina beto?

¹⁸ Ntangu Moize vandaka na Ngumba ya Sinai, yandi kulumukaka ve nswalu mutindu bantu ya Izraele vandaka kuvingila, yo yina bo yantikaka kudiyangisa. Kana nsuka ya nsi-ntoto yai ke kwisa ve nswalu mutindu beto ke vingilaka, beto mpi lenda kuma kudiyangisa. Beto lenda yantika kuyindula nde luzingu ya kitoko yina Yehowa me silaka kele ntama kibeni to nde yo ta lungana ve. Mpidina beto lenda yantika kusala mambu yina beto ke zola na kisika ya kusala mambu yina Yehowa ke zolaka. Kana beto keba ve, beto lenda kuma ntama ti Yehowa mpi kukuma kusala mambu yina beto yindulaka ve ata fioti.

19. Inki beto fwete vila ve ntangu yonso mpi sambu na nki?

¹⁹ Yehowa ke zolaka nde beto lemfukila yandi na ntima ya mvimba mpi kusambila kaka yandi. (Kubasika 20:5) Sambu na nki? Sambu yandi ke zolaka beto. Kana beto ke sala ve mambu yina Yehowa ke zolaka, beto ta sala luzolo ya Satana mpi yo ta natila beto bampasi. Polo tubaka nde: “Beno lenda nwa ve dikopa ya Yehowa mpi dikopa ya bademo; beno lenda dia ve na ‘mesa ya Yehowa’ mpi na mesa ya bademo.”—1 Bakorinto 10:21.

20. Inki mutindu Yehowa lenda sadisa beto ata beto me sala disumu?

²⁰ Kaini, Salomo mpi bantu ya Izraele vandaka ti dibaku ya kubalula ntima mpi kusoba mabanza. (Bisalu 3:19) Ya kieleka, Yehowa ke yambulaka ve bantu nswalu kaka sambu bo me sala disumu. Yindula mutindu yandi lolulaka Aroni. Bubu yai, Yehowa ke pesaka beto balukebisu ya zola sambu na kutanina beto na kusala ve mambu ya mbi. Yandi ke salaka yo na nzila ya Biblia, ya mikanda na beto mpi ya bampangi ya nkaka. Kana beto ke tula dikebi na balukebisu ya Yehowa, beto lenda ndima nde yandi ta wila beto mawa.

21. Inki beto fwete sala kana kwikama na beto ke mekama?

²¹ Yehowa ke monisilaka bantu ntima ya mbote ya nene ti kikuma. (2 Bakorinto 6:1) Yo ke pesa beto dibaku ya ‘kuvweza ve Nzambi mpi kubuya banzala ya nsi-ntoto.’ (Tanga Tito 2:11-14.) Na nsi-ntoto yai, mambu ya nkaka ta mekaka kwikama na beto. Baka lukanu ya kubikala kibeni na lweka ya Yehowa mpi kuvila ve nde “nge fwete wa Yehowa Nzambi na nge boma, nge fwete sadila yandi,” mpi “nge fwete kangama na yandi”!—Kulonga 10:20.