DOREEN waka mpasi mingi ntangu bo tubaka nde bakala na yandi, Wesley, yina vandaka kaka ti bamvula 54, vandaka ti kansere ya ngolo ya butomfu. * Badoktere tubaka nde yandi me bikala kaka ti bangonda fioti. Yandi ke tuba nde: “Mu ndimaka ve mambu yina mu waka. Mu kumaka kisaka-saka kibeni bamposo mingi. Yo vandaka bonso nde yo me kumina muntu ya nkaka, kansi beto ve. Mu vandaka ve ya kuyilama.”

Yo kele mawa sambu bantu mingi mpi ke kudiwaka bonso Doreen. Konso muntu lenda bela maladi yina lenda nata yandi na lufwa na konso ntangu yina. Bantu mingi ke ndimaka kisalu ya kukeba muntu ya bo ke zolaka yina me kuma pene-pene na kufwa. Kansi, kukeba mbefo ke vandaka diambu ya mpasi kibeni. Inki mambu bantu ya dibuta lenda sala sambu na kupesa kikesa mpi kukeba mpangi na bo yina me kuma pene-pene na kufwa? Inki mutindu bantu yina ke keba bambefo lenda nwana ti mawi ya mutindu na mutindu yina bo lenda kutana ti yo ntangu bo ke keba mbefo? Ntangu lufwa me finama, inki mambu beno lenda kutana ti yo? Kansi, beto tadila ntete sambu na nki kukeba mbefo yina me kuma pene-pene na kufwa kele mpasi mingi bubu.

Siansi ya kimunganga me sobaka mutindu bantu ke fwaka. Mvu-nkama mosi to bamvu-nkama mingi me luta, ata na bansi yina me tomaka, bantu vandaka kuzinga ve bamvula mingi. Bantu vandaka kufwa nswalu na bisumbula to na maladi ya ke katukaka na mikrobe. Bantu vandaka ve ti mbongo ya kukwenda na lupitalu, mpi bantu ya mabuta mingi vandaka kukeba bampangi na bo ya ke bela bo mosi mpi bantu yango vandaka kufwa na nzo.

Bubu yai, kuyela ya mambu ya kimunganga me sadisaka minganga na kunwanisa maladi ngolo kibeni sambu muntu kuzinga mingi. Bubu yai, maladi yina vandaka kufwa bantu nswalu na ntangu ya ntama,  muntu lenda zinga ti yo bamvula mingi. Kansi, kukumisa luzingu nda kele ve lusansu. Mbala mingi bambefo ke vandaka ti maladi ya ngolo yina ke salaka nde bo kuka ve kudikeba. Kukeba bantu yai me kumaka mpasi mingi.

Yo yina, mbala mingi bantu me kumaka kufwa na lupitalu kansi na nzo ve. Bubu yai, bantu mingi ke zabaka ve mutindu muntu ke fwaka, mpi bantu fioti mpamba me monaka dezia ntangu muntu ke fwa. Ebuna, boma ya mambu yina bo me zaba ve lenda lembisa bikesa yina muntu ke sala sambu na kukeba mpangi na yandi yina ke bela. Inki lenda sadisa?

Mutindu mbandu ya Doreen me monisa yo, bantu mingi ke waka mpasi kana munganga me songa bo nde muntu mosi ya bo ke zolaka kele ti maladi ya ngolo. Ntangu nge kele ti basusi ya ngolo, boma, mpi mawa, nki lenda sadisa nge na kuyilama sambu na mambu yina kele na ntwala? Nsadi mosi ya kwikama ya Nzambi sambaka nde: “Longa beto mutindu ya kutanga bilumbu na beto sambu beto baka ntima ya mayele.” (Nkunga 90:12) Ee, samba Yehowa Nzambi na masonga yonso sambu yandi songa nge mutindu ya ‘kutanga bilumbu na nge’ na mayele sambu nge sadila mbote-mbote bilumbu ya me bikala yina nge ta lutisa ti muntu yina ya nge ke zolaka.

Yo ke lombaka kuyidika mambu mbote na ntwala. Kana muntu yina beno ke zolaka ke kuka kutuba mpi ke ndima kuzabisa beno mambu, yo lenda vanda mbote na kuyula yandi nani fwete bakila yandi badesizio kana yandi ke kuka diaka ve kusala yo. Beno fwete solula ti yandi na masonga yonso sambu na kuzaba kana yandi ta zola nde bo sadisa yandi na kupema kana yandi ke pema diaka ve, kana yandi ta zola nde beno nata yandi na lupitalu, to kana yandi ta zola nde bo pesa yandi lusansu mosi buna. Kana beno sala mutindu yina, yo lenda fiotuna mavwanga mpi mawi ya kubaka makambu yina bantu ya dibuta lenda vanda ti yo sambu yo ke lomba nde bo bakila mbefo yina ke kuka ve kutuba mpi kusala ata kima mosi badesizio. Kusolula mbote-mbote na ntwala ta sadisa bantu ya dibuta na kutula dikebi na bo kaka na kukeba mbefo ntangu yandi ke bela. Biblia ke tuba nde: “Mambu ya muntu ke zola kusala ke nungaka ve kana kusolula kele ve.”—Bingana 15:22.

Kisalu ya ntete-ntete ya muntu yina ke keba mbefo kele ya kupesa yandi kikesa. Muntu yina ke zola kufwa ke vandaka na mfunu nde bo ndimisa yandi nde bo ke zolaka yandi mpi nde yandi kele ve yandi mosi. Inki mutindu beto lenda sala yo? Tangila yandi to yimbila yandi nkunga; pona mikanda mpi bankunga yina ke pesa kikesa mpi yina ke sepedisa yandi. Bantu mingi ke bakaka kikesa kana muntu mosi ya dibuta me simba bo na diboko mpi ke tubila bo na mawete.

 Mbala mingi, yo ke vandaka mfunu na kusonga yandi zina ya konso muntu yina me kwisa kutala yandi. Rapore mosi ke tuba nde: “Bantu ke tubaka nde kuwa kele kiwilu ya nsuka yina ke fwaka na kati ya biwilu na beto tanu. [Bambefo] lenda landa kuwa mbote ata yo ke monana nde bo me lala. Yo yina beno tuba ve na ntwala na yandi kima yina beno lenda tuba ve kana yandi me lala ve.”

Kana mpila kele, beno samba kumosi. Biblia ke tuba nde kilumbu mosi, ntumwa Polo ti banduku na yandi kutanaka ti mambu ya mpasi mingi mpi bo vandaka kuzaba ve kana bo ta guluka. Inki lusadisu bo sosaka? Polo songaka banduku na yandi nde: “Beno mpi beno lenda sadisa beto kana beno ke bondila sambu na beto.” (2 Bakorinto 1:8-11) Kana muntu ke kutana ti bampasi mpi maladi ya ngolo, kisambu ya masonga ke sadisaka mingi.

Kuzaba nde muntu yina beto ke zolaka ke zola kufwa ke vandaka mpasi kibeni. Yo ke yitukisa ve sambu Nzambi salaka ve muntu sambu yandi fwa. Mutindu Nzambi me salaka beto, beto ke ndimaka ve nde lufwa kele kitini ya luzingu na beto. (Baroma 5:12) Yo yina Ndinga ya Nzambi ke bingaka lufwa nde, “mbeni.” (1 Bakorinto 15:26) Yo yina kubuya kundima nde muntu yina beto ke zolaka lenda fwa kele ka yo mbi ve.

Ata mpidina, kundima mambu yina lenda salama lenda sadisa bantu ya dibuta na kufiotuna boma na bo mpi na kuyidika mambu mbote-mbote kana mpila kele. Mambu ya nkaka yina lenda salama kele na lisiti ya kele na lupangu “ Bamposo ya Nsuka ya Luzingu.” Ya kieleka, mambu yai yonso ve ke kuminaka bambefo yonso, mpi yo ke salamaka ve mutindu mosi. Kansi, bambefo mingi ke kutanaka ti mambu ya nkaka na kati ya mambu yai.

Na nima ya lufwa ya mpangi na bo, yo lenda vanda mbote na kusolula ti nduku mosi ya ngolo yina ndimaka nde yandi ta sadisa beno. Bantu yina kebaka mbefo mpi dibuta ya mvimba lenda vanda ti mfunu nde bo ndimisa bo nde mpasi ya mpangi na bo me mana mpi nde yandi ke niokwama diaka ve. Ngangi ya bantu ke ndimisa beto na zola yonso nde “bafwa ke zabaka kima ve.”—Longi 9:5.

Yo kele mfunu na kutudila Nzambi ntima, kaka ve ntangu muntu mosi ya dibuta ke zola kufwa kansi mpi na ntangu ya mpasi yina ke vandaka na nima ya lufwa ya muntu yango. Yandi lenda sadisa nge na nzila ya mambu ya mbote yina bantu ya nkaka ta tubila nge mpi yina bo ta sadila nge. Doreen ke tuba nde: “Mu longukaka na kubuya ve lusadisu ya bantu. Ya kieleka, ntalu ya bantu yina sadisaka beto yitukisaka beto. Mono ti bakala na mono, beto zabaka mbote nde Yehowa muntu vandaka kutubila beto nde, ‘Mu kele ti beno sambu na kusadisa beno na kunwana ti diambu yai.’ Mu ta vila yo ve ata fioti.”

Ya kieleka, Yehowa Nzambi kele muntu ya kuluta nene yina ke kebaka. Sambu yandi muntu salaka beto, yandi ke bakisaka bampasi na beto. Yandi kele ti ngolo mpi luzolo ya kupesa beto lusadisu mpi kikesa ya me fwana sambu beto nwana ti bampasi. Kima ya kuluta mbote kele nde, yandi ke sila nde ntama mingi ve yandi ta katula lufwa kimakulu mpi ta futumuna bamiliare ya bantu yina kele na mabanza na yandi. (Yoane 5:28, 29; Kusonga 21:3, 4) Ebuna, beto yonso lenda vutukila mambu yai ya ntumwa Polo tubaka: “Lufwa, wapi kununga na nge? Lufwa, wapi ntunga na nge?”—1 Bakorinto 15:55.