1. Inki kikalulu ya mbote bansadi ya Yehowa ke monisaka banda ntama?

 KETI nge ke bakaka na valere kinduku na nge ti Yehowa? Ntembe kele ve nde nge ke bakaka yo na valere. Nge kele ve kaka nge mosi. Banda ntangu ya ntama, bantu mingi mpi vandaka kubaka yo na valere bonso nge. (Nk. 104:33, 34) Bantu mingi me salaka bibansa sambu na kusambila Yehowa, mu mbandu bantu ya Izraele ya ntama yina bo vandaka kubinga nde Banazire. Bo vandaka banani mpi nki malongi beto lenda baka na mbandu na bo?

2. (a) Banazire vandaka banani? (Kutanga 6:1, 2) (b) Sambu na nki bantu ya nkaka ya Izraele vandaka kupona na kukuma Banazire?

² Ngogo “Nazire” me katuka na ngogo mosi ya Kiebreo ya ke tendula “Muntu ya Bo Me Tula na Kingenga,” “Muntu ya Bo Me Tula na Lweka,” to “Muntu ya Me Kudipesa.” Ngogo yina ke tubila bantu ya Izraele ya kikesa, yina salaka mwa bibansa na luzolo na bo mosi sambu na kusadila Yehowa na mutindu mosi buna. Nsiku ya Moize vandaka kupesa babakala mpi bankento nswa ya kusala lusilu mosi na Yehowa, ya kukuma Nazire sambu na mwa ntangu. a (Tanga Kutanga 6:1, 2.) Kana muntu me sala lusilu yina, yandi vandaka kuzitisa bansiku ya nkaka yina bantu ya nkaka ya Izraele vandaka kuzitisa ve. Sambu na nki bantu ya nkaka ya Izraele vandaka kubaka lukanu ya kukuma Banazire? Yo vandaka sambu na zola yina bo vandaka ti yo sambu na Yehowa mpi sambu na kumonisa ntonda sambu na mambu mingi ya mbote yina yandi sadilaka bo.​—Kul. 6:5; 16:17.

3. Inki mutindu bansadi ya Nzambi bubu yai kele bonso Banazire?

³ Ntangu “nsiku ya Kristu” yingaka Nsiku ya Moize, lusilu ya Kinazire sukaka. (Bag. 6:2; Bar. 10:4) Ata mpidina bonso Banazire, bubu yai mpi bansadi ya Nzambi ke landaka kumonisa mpusa ya  ngolo ya kusadila yandi na ntima na bo ya mvimba, na moyo na bo ya mvimba, na mabanza na bo yonso mpi na ngolo na bo yonso. (Mar. 12:30) Beto ke salaka mpi lusilu mosi na luzolo yonso ntangu beto ke kudipesaka na Yehowa. Sambu na kuzitisa lusilu yina, beto fwete sala luzolo ya Yehowa mpi kusala bibansa sambu na kusadila yandi. Ntangu beto ke longuka mutindu Banazire vandaka kuzitisa lusilu na bo, beto ta baka malongi ya mfunu yina ta sadisa beto na kuzitisa mpi lusilu na beto. b (Mat. 16:24) Beto tadila mwa bambandu.

SALA BIBANSA

4. Mutindu Kutanga 6:3, 4 ke monisa yo, nki bibansa Banazire vandaka kusala?

⁴ Tanga Kutanga 6:3, 4. Banazire vandaka kunwa ve konso malafu yina ke lawusaka mpi bo vandaka kudia ve konso kima yina me katuka na bambuma ya vinu to na ba raisin. Bantu yina vandaka kuzinga ti bo lendaka kudia madia yina mbala na mbala mpi nkutu kusepela kudia yo, sambu kudia yo vandaka ve mbi. Biblia ke tubaka nde “vinu yina ke pesaka ntima ya muntu kiese” kele dikabu yina me katukaka na Nzambi. (Nk. 104:14, 15) Ata bima yina vandaka kupesa muntu kiese, Banazire vandaka kubuya yo na luzolo yonso. c

5. Inki bibansa mpangi Madián ti nkento na yandi Marcela salaka, mpi sambu na nki?

⁵ Bonso Banazire, beto mpi beto ke salaka bibansa sambu na kusadila Yehowa mingi. Beto tadila mbandu ya mpangi Madián ti nkento na yandi Marcela. d Bo vandaka ti luzingu mosi ya mbote kibeni. Mpangi Madián vandaka ti kisalu mosi ya mbote kibeni yina vandaka kusadisa bo na kuzinga na nzo mosi ya kitoko. Kansi bo vandaka ti mfunu ya kusala diaka mingi na kisalu ya Yehowa. Bo salaka mwa bansoba sambu na kulungisa lukanu na bo. Bo ke tuba nde: “Beto kumaka kusala diaka ve badepanse mingi. Beto kwendaka kuzinga na nzo mosi ya fioti mpi beto tekaka kamio na beto.” Yo lombaka kaka ve nde mpangi Madián ti nkento na yandi Marcela kusala bibansa yina yonso. Kansi bo salaka yo sambu bo zolaka kusala mingi na kisalu ya Yehowa. Bo ke sepelaka ti bima yina bo kele na yo mpi bo kele na kiese sambu na balukanu yina bo bakaka.

6. Sambu na nki beto Bakristu ke salaka bibansa bubu yai? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁶ Bubu yai, Bakristu ke vandaka na kiese mingi ya kusala bibansa sambu na kusala mingi na  kisalu ya Yehowa. (1 Bak. 9:3-6) Yehowa ke pusaka beto ve na kingolo-ngolo na kusala bibansa yina, mpi bima ya nkaka yina beto ke yambulaka ke vandaka mbi ve. Mu mbandu, bampangi ya nkaka me bakaka lukanu ya kuvanda ve ti nzo na bo mosi to ya kusala ve kisalu mosi yina bo ke zolaka. Bamingi me bakaka lukanu ya kukwela ve nswalu to ya kubuta ve sambu na mwa ntangu na nima ya makwela na bo. Bankaka ke kwendaka kusala kisika yina mpusa kele mingi ata yo ke lomba nde bo kwenda kuzinga ntama ti banduku na bo mpi mabuta na bo. Bampangi mingi ke salaka bibansa yina sambu bo ke zolaka kusala mingi na kisalu ya Yehowa. Ntembe kele ve nde Yehowa ke bakaka na valere bibansa yonso ya nge ke salaka sambu na kusadila yandi, yo vanda ya fioti to ya nene.​—Baeb. 6:10.

NDIMA NA KUVANDA VE BONSO BANTU YA NKAKA

7. Sambu na nki yo vandaka ve pete sambu na Banazire, na kulungisa lusilu na bo? (Kutanga 6:5) (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁷ Tanga Kutanga 6:5. Banazire vandaka kusala lusilu ya kuzenga ve nsuki na bo. Yo vandaka kumonisa nde bo ke ndima kibeni nde Yehowa kutwadisa bo na mambu yonso. Kana muntu mosi ya Izraele kele Nazire banda bamvula mingi, nsuki na yandi lenda kuma nda kibeni mpi konso muntu lenda mona yo. Kana bantu ya nkaka ke zitisa yandi mpi ke pesa yandi kikesa sambu na kulungisa lusilu na yandi, yo vandaka pete sambu yandi ndima kuvanda ya kuswaswana ti bantu ya nkaka. Diambu ya mawa kele nde bantangu ya nkaka na Izraele, bantu vandaka kusepela ve ti Banazire mpi kupesa bo ve kikesa. Na ntangu ya profete Amosi, bantu ya Izraele yina kumaka ba-aposta “landaka kupesa Banazire vinu sambu bo nwa.” Yo vandaka sambu na kupusa bo na kuzitisa ve lusilu na bo ya kunwa ve malafu. (Amo. 2:12) Bantangu ya nkaka, yo vandaka kulomba nde Banazire kuvanda kikesa sambu na kulanda kuzitisa lusilu na bo mpi kuvanda ve bonso bantu ya nkaka.

8. Inki mutindu mambu yina kuminaka mpangi Benjamin ke pesa nge kikesa?

⁸ Ata beto ke vandaka bantu ya nsoni-nsoni, Yehowa lenda sadisa beto mpi na kuvanda kikesa sambu na kuvanda ya kuswaswana ti bantu ya nkaka. Beto tadila mbandu ya mpangi Benjamin na Norvège. Yandi kele ti bamvula 10. Na nzo-nkanda na bo, bo salaka lukutakanu mosi sambu na kupesa maboko na bitumba yina vandaka kusalama na Ukraine. Bo lombaka bana ya nzo-nkanda na kulwata bilele ya kele na bakulere ya drapo ya Ukraine mpi bo songaka bo na kuyimba nkunga mosi. Sambu na kukota ve na mambu yina, mpangi Benjamin telamaka ntama ti kisika yina lukutakanu zolaka kusalama. Kansi, longi mosi monaka yandi mpi bingaka yandi na ndinga ya ngolo nde: “Kwisa kuvukana ti beto awa. Beto yonso ke kinga nge.” Mpangi Benjamin  kwendaka ti kikesa yonso na longi na yandi mpi songaka yandi nde: “Mono ke kotaka ve na mambu ya politiki. Nkutu, Bambangi ya Yehowa mingi kele na boloko sambu bo buyaka kunwana bitumba.” Longi yango ndimaka mambu yina mpangi Benjamin songaka yandi mpi yandi yambulaka yandi. Kansi bana-klase na bo yantikaka kuyula yandi sambu na nki yandi vukanaka ve ti bo. Mpangi Benjamin waka boma mingi mpi yandi yantikaka kudila, kansi yandi tendudilaka klase ya mvimba ti kikesa yonso mambu yina yandi songaka longi na bo. Na nima, mpangi Benjamin songaka bibuti na yandi nde yandi bakisaka nde Yehowa sadisaka yandi na kunwanina balukwikilu na yandi.

9. Inki mutindu beto lenda pesa ntima ya Yehowa kiese?

⁹ Beto ke vandaka ya kuswaswana ti bantu ya nkaka sambu beto ke lemfukilaka Yehowa. Yo ke lombaka kikesa sambu na kusonga bantu ya nkaka na nzo-nkanda to na kisalu nde beto kele Bambangi ya Yehowa. Diaka, sambu mambu na nsi-ntoto yai ke landa kubeba kibeni, yo ta vandila beto mpasi sambu na kuzitisa minsiku ya Biblia mpi kulonga nsangu ya mbote. (2 Tim. 1:8; 3:13) Kuvila ve nde ntangu yonso yina beto ke salaka bikesa sambu na kuvanda ya kuswaswana ti bantu ya nkaka, beto ke ‘pesaka ntima ya Yehowa kiese.’​—Bing. 27:11; Mal. 3:18.

LANDA KUTULA YEHOWA NA KISIKA YA NTETE NA LUZINGU NA NGE

10. Inki mutindu kuzitisa mambu yina kele na Kutanga 6:6, 7 vandaka ve diambu ya pete sambu na Banazire?

¹⁰ Tanga Kutanga 6:6, 7. Banazire vandaka kupusana ve pene-pene ya mvumbi. Ntete, nge lenda yindula nde yo kele ve kibansa ya nene. Na ntangu ya ntama, yo vandaka mpasi sambu Nazire kuzitisa nsiku yina, mingi-mingi kana muntu ya dibuta na yandi me fwa. Mambu yina bo vandaka kusala sambu na kuzika bamvumbi na ntangu yina, vandaka kulomba nde bantu kuvanda pene-pene ya muntu yina me fwa. (Yoa. 19:39, 40; Bis. 9:36-40) Kansi Nazire lendaka ve kusala mambu yina sambu na kuzitisa lusilu na yandi. Ata ntangu bo vandaka kukutana ti mambu ya mpasi na dibuta na bantangu ya mutindu yina, Banazire vandaka kumonisa lukwikilu ya ngolo ntangu bo vandaka kusala yonso sambu na kuzitisa lusilu na bo. Ya kieleka, Yehowa vandaka kupesa bansadi na yandi yina kikesa sambu bo kanga ntima na bampasi yina bo vandaka kukutana ti yo.

11. Inki Mukristu fwete sala ntangu yandi ke baka balukanu na yina me tala mambu ya dibuta? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹¹ Bakristu ke zabaka nde lusilu na bo ya kudipesa na Yehowa kele mfunu mingi. Beto ke salaka nde balukanu yina beto ke baka mpi mambu  yina beto ke sala sambu na dibuta na beto kuwakana ti lusilu yango. Beto ke salaka ngolo sambu na kulungisa mikumba na beto na dibuta mutindu Biblia ke lombaka beto, kansi beto fwete bika ve nde mambu yina bantu ya mabuta na beto ke zola nde beto sala kusala nde beto sala ve mambu yina Yehowa ke lomba beto. (Mat. 10:35-37; 1 Tim. 5:8) Bantangu ya nkaka, yo lenda lomba nde beto baka balukanu yina ke sepedisa Yehowa ata yo ke sepedisa ve bantu ya mabuta na beto.

12. Ntangu mpangi Alexandru kutanaka ti diambu mosi ya mpasi na dibuta na yandi, nki yandi salaka mpi nki yandi salaka ve?

¹² Beto tadila mbandu ya mpangi Alexandru ti nkento na yandi Dorina. Bo vandaka kulonguka Biblia kiteso ya mvula mosi. Na nima, Dorina zengaka kulonguka mpi yandi zolaka nde Alexandru mpi kuzenga. Kansi Alexandru songaka yandi na mawete mpi na mayele yonso nde yandi ta landa kaka kulonguka. Yo sepedisaka ve Dorina mpi yandi sosaka kupusa yandi na kingolo-ngolo na kuzenga kulonguka. Alexandru ke tuba nde yandi sosaka kubakisa sambu na nki Dorina vandaka kusala mutindu yina, kansi yo vandilaka yandi ve pete. Bantangu ya nkaka ntangu Dorina vandaka kutuba mambu ya mbi sambu na yandi mpi kupesa yandi bamvutu na makasi yonso, yandi vandaka kumona bonso nde yandi fwete yambula kulonguka Biblia. Kansi Alexandru landaka kutula Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na yandi mpi yandi vandaka kuzola nkento na yandi mpi kuzitisa yandi mingi. Mbandu na yandi ya mbote salaka nde Dorina kundima kulonguka diaka Biblia mpi nsuka-nsuka, yandi bakaka mbotika.​—Tala video Vacar Alexandru ti Dorina: “Zola Kele Ntima-Nda mpi Ntima-Mbote” na ndonga ya bavideo “Biblia Ke Sobaka Luzingu ya Bantu.”

13. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke zolaka Yehowa mpi dibuta na beto?

¹³ Yehowa salaka dibuta mpi yandi ke zola nde dibuta na beto kuvanda na kiese. (Baef. 3:14, 15) Kana beto ke zola kuvanda mpenza na kiese, beto fwete sala mambu yina Yehowa ke zola nde beto sala. Ya kieleka, Yehowa ke bakaka na valere mingi bikesa yina nge ke salaka sambu na kusadila yandi kana nge ke lungisa bampusa ya dibuta na nge mpi nge ke sadila bantu ya dibuta na nge mambu na zola mpi na luzitu yonso.​—Bar. 12:10.

BETO PESANA KIKESA SAMBU NA KUVANDA BONSO BANAZIRE

14. Beto fwete sala yonso sambu na kupesa banani kikesa?

¹⁴ Bantu yonso yina ke sadilaka Yehowa bubu yai fwete ndima kusala bibansa sambu bo ke zolaka yandi. Bantangu ya nkaka yo ke vandaka ve pete na kusala yo. Inki mutindu beto fwete sadisana sambu na kusala bibansa? Kana beto ke  tuba mambu yina ke pesa kikesa. (Yobi 16:5) Keti na dibundu na nge, kele ti bampangi yina ke kumisa luzingu na bo ya kukonda mindondo sambu na kusala mingi na kisalu ya Yehowa? Keti nge ke zaba baleke yina ke sala bikesa ya kuvanda ya kuswaswana ti bantu ya nkaka na nzo-nkanda ata yo kele ve pete sambu na bo? Keti kele ti balongoki ya Biblia to bampangi ya nkaka na dibundu yina ke sala yonso sambu na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote ata bo ke telemina bo na dibuta? Sala yonso sambu na kupesa bo kikesa mpi songa bo nde beto ke sepelaka mingi kibeni ti bikesa mpi mambu yina bo ke salaka sambu na Yehowa.​—Film. 4, 5, 7.

15. Inki mutindu bampangi ya nkaka ke sadisaka bampangi yina ke salaka kisalu ya ntangu yonso?

¹⁵ Bantangu ya nkaka, beto lenda sadisa bampangi yina ke salaka kisalu ya ntangu yonso. (Bing. 19:17; Baeb. 13:16) Mpangi-nkento mosi ya mununu ya ke zingaka na Sri Lanka, vandaka kibeni ti mpusa ya kusala mutindu yina. Bo matisaka yandi mbongo ya pansio mpi yandi zolaka kusadisa bampangi-bankento zole ya baleke na kulanda kusala kisalu ya kimupasudi-nzila ata bo vandaka kukutana ti bampasi ya mbongo. Yo yina, yandi bakaka lukanu ya kupesa bo mbongo konso ngonda sambu na kusadisa bo na kulungisa badepanse yina bo vandaka kusala sambu na telefone. Mpangi-nkento yina monisaka kikalulu mosi ya mbote kibeni.

16. Mbandu ya Banazire ke longa beto nki?

¹⁶ Ya kieleka, beto lenda baka malongi mingi na mbandu ya mbote yina Banazire me bikilaka beto. Diaka, lusilu yina Banazire vandaka kusala ke longa beto kima mosi ya mfunu sambu na Tata na beto ya zulu Yehowa. Yandi ke zabaka nde beto ke zolaka kusepedisa yandi mpi beto ke ndimaka kusala bibansa sambu na kuzitisa lusilu na beto ya kudipesa na yandi. Yandi ke pesaka beto lukumu mutindu yandi ke pesaka beto dibaku ya kumonisa nde beto ke zolaka yandi. (Bing. 23:15, 16; Mar. 10:28-30; 1 Yoa. 4:19) Lusilu ya Kinazire ke monisa nde Yehowa ke monaka bibansa yina beto ke salaka sambu na kusadila yandi mpi yandi ke bakaka yo na valere mingi. Yo yina, beto fwete landa kusadila Yehowa mpi kundima na luzolo yonso kusala bibansa sambu na yandi.