Keti zulu ti ntoto ke vandaka banda ntama?

Kuyantika 1:1 ke tuba nde: “Na luyantiku Nzambi gangaka zulu ti ntoto.”

Na ntwala nde beto kuma pene-pene ya mvu 1950, bantu mingi ya siansi ya me zabanaka mingi vandaka kundima nde zulu ti ntoto ke vandaka banda ntama. Kansi kana beto tadila bima yina bo me mona ntama ve, bantu mingi ya siansi me bakisa ntangu yai nde ya masonga, zulu ti ntoto vandaka ti luyantiku.

Ntoto vandaka nki mutindu na luyantiku?

Kuyantika 1:2, 9 ke tuba nde ntangu bo salaka ntoto, yo vandaka “kisaka-saka mpi ya mpamba,” ya kufuluka ti masa.

Bantu ya siansi ke ndimaka mambu yina Biblia ke tuba. Patrick Shih muntu mosi ya ke longukaka bima yina ke zingaka ke tuba nde na luyantiku ntoto vandaka ve ti mupepe yina beto ke pemaka mpi banti vandaka ve to konso kima yina ke zingaka. Zulunalu mosi (Astronomy) ke tuba nde: “Bansosa ya me salama bilumbu yai ke monisa nde ntete Ntoto vandaka ya kufuluka ti masa mpi ntoto ya kuyuma vandaka kubasika na mpasi to nkutu ve.”

 Inki mutindu mupepe ya ntoto sobaka na nima?

Kuyantika 1:3-5 ke monisa nde ntangu nsemo yantikaka kukota, yo vandaka ve kumonika mbote na ntoto. Kansi na nima ntangu ti ngonda yantikaka kumonana mbote-mbote na ntoto.—Kuyantika 1:14-18.

Santre mosi (centre de recherche environnementale du Smithsonian) ke tuba nde na luyantiku mupepe na beto vandaka kulutisa kaka nsemo ya fioti awa na ntoto. Yo ke tuba nde: “Lubungi ya ngolo vandaka kufika ntoto na beto yina bo katukaka kusala, lubungi yango vandaka ti matonsi ya Methane.” Na nima, “Methane yina katukaka mpi zulu kumaka ble.”

Na kati ya bima yina ke zingaka, inki Nzambi yantikaka ntete kusala na ntoto?

Kuyantika 1:20-27 ke tuba nde bo salaka ntete bambisi ya masa mpi bandeke. Na nima bo salaka bambisi ya mfinda mpi na nsuka bantu. Bantu ya siansi ke ndimaka nde bambisi ya masa ya ntete salamaka na ntwala kibeni nde bambisi ya mfinda kusalama, kansi bantu salamaka na nima kibeni.

Bantu ya nkaka ke tubaka nde mambu yina Biblia ke tubaka kele ve kiteso mosi ti yina bantu ya siansi me monaka. Kansi bantu yina ke tubaka mpidina, sambu bo ke bakisaka ve mbote mambu yina Bibla ke tubaka.

Biblia ke tubaka ve nde banda zulu to ntoto me salamaka bamvula 6 000 mpamba me lutaka.

Kansi, yo ke tubaka kaka nde bo salaka ntoto ti zulu “na luyantiku.” (Kuyantika 1:1) Biblia ke tubaka ve na siki-siki bamvula ikwa dezia me lutaka.

Biblia ke tubaka ve nde Nzambi salaka bima yonso ya ke zingaka na bilumbu sambanu ya bangunga 24.

Kansi, Biblia ke sadilaka ngogo “kilumbu” sambu na kutubila bansungi ya ntangu. Mu mbandu, Biblia ke tubaka nde Nzambi salaka ntoto mpi bima ya ke zingaka na kati na bansungi sambanu ya ntangu ya bo ke bingaka “bilumbu“ na mukanda ya Kuyantika kapu 1. Diambu yai salamaka na nsungi ya ntangu yina Biblia ke bingaka “kilumbu yina Yehowa * Nzambi salaka ntoto mpi zulu.” (Kuyantika 2:4) Yo yina, “bilumbu” sambanu yina Nzambi bakaka sambu na kuyidika ntoto na mpila nde bantu mpi bima yina ke zingaka kuzinga, kele kibeni nsungi mosi ya nda ya ntangu.

Biblia ke tubaka ve nde mutindu bima ya ke zingaka ke vandaka lenda soba ve mutindu na yo na nima ya ntangu.

Mukanda ya Kuyantika ke tubaka nde bo salaka bambisi “na kutadila mitindu na yo.” (Kuyantika 1:24, 25) Ngogo “mutindu” yina Biblia ke sadila kele ve ngogo ya siansi, kansi yo ke monana nde yo ke tubilaka bima mingi ya ke zingaka. Yo yina kima ya “mutindu” mosi buna, lenda tendula mpi bima ya mutindu ya nkaka yina kele kaka dibuta mosi ti kima yina. Ngogo yai ke sadisa na kuzaba nde kana bima ya “mutindu” mosi kele kisika mosi, yo lenda sala nde bima ya nkaka ya kele kaka mutindu mosi ti yo kubutuka na nima ya ntangu.

 Inki nge ke yindula?

Mutindu beto me mona yo, Biblia ke sadilaka bangogo ya pete mpi ya siki-siki sambu na kutubila luyantiku ya zulu, ya ntoto mpi mutindu luzingu yantikaka. Keti yo lenda vanda mpi nde Biblia ke tubilaka na mutindu ya siki-siki Muntu yina me salaka bima yina yonso? Mukanda mosi (Encyclopædia Britannica) ke tuba nde: “Luyantiku ya luzingu kele kima mosi ya kuyituka kibeni. Mambu yai ke wakana ti mambu yina bantu ya siansi me monaka.” *