Muntu Ya Nene Ya Kesalaka Bima Ti Ntoto, Ti Bisalu Na Yandi
Muntu ya Nene ya Kesalaka Bima ti Ntoto, ti Bisalu na Yandi
“[Kuma] nzungu mosi ya bo kesadilaka na lukumu, . . . ya bo salaka sambu na bisalu yonso ya mbote.”—2 TIMOTEO 2:21, NW.
1, 2. (a) Sambu na nki bakala ti nkento kele bisalu ya kuyituka ya Nzambi salaka? (b) Sambu na nki Muntu ya Nene ya Kesalaka Bima ti Ntoto salaka Adami ti Eva?
YEHOWA kele Muntu ya Nene ya Kesalaka Bima ti Ntoto. Kima ya kuluta kuyituka ya yandi salaka kele tata na beto ya ntete, Adami. Biblia kesonga beto nde: “Mfumu Nzambi bakaka putulu ya ntoto, yandi salaka na yo muntu. Yandi tulaka mupepe yina ke pesaka [luzingu] na mbombo ya muntu, ebuna muntu [“kumaka moyo ya kezinga,” NW],” disongidila, “kigangwa ya kepemaka.” (Kuyantika 2:7, tala noti na NW.) Muntu yina ya ntete vandaka ya kukuka. Nzambi salaka yandi na kifwani na Yandi. Disongidila, Nzambi pesaka yandi mayele, zola, ti lunungu ya kyeleka bonso yina Yandi kele na yo.
2 Yandi bakaka lumpanzi ya Adami, yandi salaka mulungisi mpi nsadisi ya bakala: nkento, zina na yandi Eva. Eva vandaka kitoko kuluta bankento yonso. (Kuyantika 2:21-23) Dyaka, Nzambi salaka bantu yai ya ntete ti nitu mpi ngangu ya kukuka sambu bo kuka kusala kisalu ya yandi pesaka bo: kukitula ntoto paladisu. Nzambi pesaka bo mpi ngolo ya kusala mambu ya yandi songaka bo na Kuyantika 1:28 nde: “Beno buta bana mingi, mpidina bana na beno ta zingaka na bisika yonso na nsi-ntoto ti kuyala yo. Beno yala bambisi ya masa, bandeke ti bambisi yonso ya nsi-ntoto.” Na nsuka, yo lombaka nde masamba yina ya ntoto ya mvimba kuvanda ya kufuluka ti bantu, kezinga na kyese, mevukana kumosi sambu na zola yina ‘ke vukisaka bantu na kimvuka mosi ya kieleka mpenza.’—Kolosai 3:14.
3. Nki mutindu bibuti na beto ya ntete kumaka banzungu ya kukonda lukumu, nki kulandaka na nima?
3 Mawa mingi na bibuti na beto yai ya ntete, sambu bo solaka nzila ya kukolama na Ngangi mpi Mfumu na bo, Muntu ya Nene ya Kesalaka Bima ti Ntoto. Bo salaka makambu bonso yina Yezaya 29:15, 16 ketendula: “Mawa na bantu yina ke bumba bangindu na bo nde Mfumu Nzambi kumona yo ve! Bo ke sala mambu na bo na kinsweki ti na mpimpa, ebuna bo ke tuba nde: ‘Nani ke mona beto? Nani ke zaba beto?’ . . . Nki kuluta mfunu, ntoto ya tuma to muntu yina ke salaka banzungu? Keti kisalu ya muntu me sala lenda tuba nde: ‘Yandi ve muntu me sala mono’? To nzungu ya muntu me sala lenda tuba nde: ‘Yandi ke zaba kima ve’?” Kukolama na bo natilaka bo mambi: lufwa ya mvula na mvula. Dyaka, bantu yonso bakaka disumu ti lufwa sambu bo basikaka na divumu na bo. (Roma 5:12, 18) Kitoko ya kisalu yonso ya Musadi ya Nene salaka kumanaka kwa yo.
4. Nki kima ya mbote beto lenda sala?
4 Kansi, ata ntangu yai ya beto kele ya kukonda kukuka, beto bana ya muntu ya masumu yai, Adami, beto lenda kumisa Yehowa mutindu Nkunga 139:14 ketuba: “Mono ke kumisa nge sambu nge salaka mono na mutindu mosi ya kuyituka ti ya boma; mambu yonso ya nge ke salaka kele kaka ya kuyituka, mono zaba yo mbote-mbote.” Kansi, yo ke mawa mingi na kumona nde kisalu ya ntete ya Musadi ya Nene kusalaka kubebaka ngolo!
Musadi ya Nene Kelanda Kusala Kisalu na Yandi
5. Nki mutindu Musadi ya Nene landaka dyaka na kusadila mayele na yandi?
5 Kyese mingi sambu mayele ya Ngangi na beto bonso Muntu ya Kesalaka Bima ti Ntoto kusukaka ve ntangu yandi salaka muntu, yo landaka na nima. Ntumwa Polo kesonga beto nde: “Kansi nge mpenza, mpangi na mono, nge kele nani na kutula ntembe ti Nzambi? Keti nzungu ya ntoto lenda yula muntu yina salaka yo nde: ‘Sambu na nki nge salaka mono mutindu yai?’ Muntu yina ke salaka banzungu ya ntoto lenda sala mutindu yandi ke zolaka. Na ntoto yina, yandi lenda sala nzungu mosi ya ntalu mingi [to, “ya bo kesadilaka na lukumu,” NW], yandi lenda sala mpi nzungu mosi ya kukonda ntalu [to, “ya bo kesadilaka ve na lukumu,” NW].”—Roma 9:20, 21.
6, 7. (a) Nki mutindu bantu mingi kendimaka nde bo kuma banzungu ya kukonda lukumu? (b) Nki mutindu bantu ya lunungu kekumaka banzungu ya bo kesadilaka na lukumu?
6 Ee, Musadi ya Nene kesalaka banzungu yankaka, yandi yidika yo na mpila nde bo sadila yo bisalu ya lukumu, yankaka sambu bo sadila yo bisalu ya kukonda lukumu. Bayina mepona kulanda inza yai ya mekudilosa na mambu ya kukonda bunzambi, yo kekumisaka bo banzungu mosi ya bo fwete pasula ntangu Ntotila ya nkembo, Yezu Kristu, takwisa kusambisa banzungu ya kukonda lukumu. Na kati na bo, beto ketanga bantu ya ntu-ngolo yina mefwanana na bankombo. Matayo 25:46 ketuba nde bo “ta kwenda kubaka ndola [to lufwa] ya mvula na mvula.” Kansi, bantu yina kele bonso mameme, “bantu yina salaka mbote,” bayina Nzambi kekumisaka banzungu ya “lukumu,” bo tabaka “moyo [to luzingu] ya mvula na mvula.”
7 Bantu ya mbote yai tandima ti kudikulumusa yonso nde Nzambi kuyidika bo bonso bima ya bo kesalaka ti ntoto. Bo mekotaka na nzila ya luzingu ya Nzambi. Bo mendimaka ndongisila ya 1 Timoteo 6:17-19 ya kesonga bo nde, “bo lenda tula ntima na bo ve na kimvwama ya nsi-ntoto yai sambu kimvwama yina ke zingaka mingi ve, kansi bo tula ntima na bo na Nzambi, yina ke pesaka beto bima yonso ya kuluta mingi sambu beto mona kiese na yo.” Bo kesalaka ngolo sambu “na kusala mambu mingi ya mbote ti na kuvanda bantu ya mbote yina ke kabaka bima na bo na bantu ya nkaka. Mpidina bo [ke bumbaka] kimvwama ya mbote ti ngolo sambu na bilumbu ke kwisa na ntwala, ebuna bo ta baka moyo ya kieleka.” Kyeleka ya Nzambi keyidikaka bo mutindu bo keyidikaka banzungu, ye bo ke na lukwikilu ya ngolo na dikabu ya Yehowa pesaka na nzila ya Yezu Kristu, yina ‘kudipesaka bonso nkudulu ya mutindu mosi’ sambu na kuvutula mambu yonso yina vilaka sambu na disumu ya Adami. (1 Timoteo 2:6, NW) Yo kelomba mpenza nde beto ndima na ntima ya mvimba, ndongisila yina Polo kepesa beto nde beto “[lwata] kimuntu ya mpa. Nzambi muntu salaka yo, yandi mpi muntu ke kitulaka yo ya mpa, sambu yo kufwanana na yandi mosi, na mpila nde beno kuzaba yandi mpenza.”—Kolosai 3:10.
Nge Tavanda Nzungu ya Nki Mutindu?
8. (a) Nki kesongaka mutindu ya nzungu ya muntu kekumaka? (b) Tanga bima zole ya kekumisaka muntu mbote to mbi.
8 Nki kesongaka mutindu ya nzungu ya muntu kekumaka? Bikalulu ti mutindu na yandi ya kuzinga. Kima ya ntete ya kekumisaka beto mbote to mbi kele bampusa ti banzala ya ntima na beto. Salomo, Ntotila ya mayele tubaka nde: “Nge keyidika bangindu na nge [na ntima], kansi Nzambi muntu ke songa nge nzila.” (Bingana 16:9) Ya zole kele mambu ya beto kewaka ti yina beto kemonaka, banduku ti mambu ya kekuminaka beto. Yo yina, yo ke mpenza mfunu nde beto kulanda ndongisila yai: “Kana nge landa bantu ya mayele, nge ta kuma mpi mayele; kana nge landa bazoba, nge mpi ta kuma zoba.” (Bingana 13:20) Mutindu 2 Piere 1:16 kekebisa beto, beto fwete buya kulanda “bansangu yina ya mpamba-mpamba ya bantu ke yindulaka na ntu.” Yo ketadila bima bonso malongi ya luvunu ya Kikristu ti bankinsi na bo.
9. Nki mutindu beto lenda pesa nzila nde Musadi ya Nene kukumisa beto banzungu ya lukumu?
9 Kana beto kelanda bandongisila yai, Nzambi lenda kumisa beto banzungu ya lukumu. Beto lenda samba ti kudikulumusa yonso na ntwala ya Yehowa bonso Davidi nde: “Nzambi, tala mono mbote-mbote, nge zaba ngindu na mono; meka ntima na mono, nge zaba mabanza na mono. Sosa kana nge lenda mona mambu ya mbi na ntima na mono, ebuna nata mono na nzila na nge ya mbote yina ke na nsuka ve.” (Nkunga 139:23, 24) Yehowa ke na kutwadisa kisalu ya kumwanga nsangu ya Kimfumu na ntoto. Ntima na beto yambaka nsangu ya mbote ti mambu ya yandi kele na kutwadisa na kyese yonso. Na nzila ya organizasio na yandi, yandi kepesa beto mabaku mingi ya kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote; bika beto ndima yo na kyese yonso.—Filipi 1:9-11.
10. Nki baprograme ya kimpeve beto lenda sala ngolo na kulanda?
10 Yo ke mfunu mingi nde beto tula dikebi ntangu yonso na Ndinga ya Nzambi. Beto sala programe ya kutanga yo konso kilumbu. Beto solulaka mambu ya Biblia ti ya kisalu ya Yehowa na kati ya dibuta mpi ti banduku na beto. Na lusambu ya suka yina kesalamaka na konso dibuta ya Betele, mpi na banzo ya bamisionere ya Bambangi ya Yehowa, na ntwala ya kudya madya ya suka, bo ketangaka kitini mosi ya Biblia to ya Annuaire. Kana na mposo yai bo tangaka Biblia, na mposo ya kelanda bo ketangaka Annuaire. Keti dibuta na nge mpi lenda sala programe ya mutindu yai? Beto kezwaka mambote mingi dyaka, na kuvanda ti banduku ya Bakristu na kati ya dibundu, na ntangu ya balukutakanu na beto, mpi na ntangu beto kepesa bamvutu konso mposo na ntangu ya kulonguka ya Nzozulu ya Nkengi!
Nzambi Kekumisaka Beto Bantu ya Lenda Nunga Bampasi
11, 12. (a) Nki mutindu beto lenda sadila ndongisila ya Yakobo kepesa na yina metala bampasi ya beto kemonaka konso kilumbu? (b) Nki mutindu mbandu ya Yobi kepusa beto na kubikala kaka ya kwikama?
11 Na luzingu na beto ya konso kilumbu, Nzambi kepesaka nzila nde mambu yankaka ya lenda pesa beto mpasi kusalama. Na nki mutindu beto fwete tadila yo? Mutindu Yakobo 4:8 kelongisila beto, beto meka ve kubaka ngindu ya mbi. Kansi, beto kwenda penepene na Nzambi, beto tula yandi ntima mpenza, sambu beto kezaba nde kana ‘beto kekwenda penepene na yandi, yandi ta kwisa penepene na beto.’ Ee, beto tamona mpasi ti mimekamu, kansi kana Nzambi kepesaka nzila nde yo salama, yo kele sambu na kukumisa beto banzungu ya lukumu, ye na nsuka, yo kenataka kyese. Yakobo 1:2, 3 kendimisa beto nde: “Bampangi na mono, kana bampasi ya mutindu na mutindu ke bwila beno, beno fweti baka yo bonso mambu mosi ya kiese; sambu beno zaba nde, kana lukwikilu na beno kele kaka ata na ntangu ya mpasi, mpidina ke songa nde beno zaba kukanga ntima.”
12 Yakobo ketuba dyaka nde: “[“Na ntangu ya mpasi, muntu,” NW] lenda tuba ve nde: ‘Nzambi muntu me benda mono sambu na kumeka ya yandi me zola kumeka mono.’ Sambu mambu ya mbi lenda benda ti kubwisa Nzambi ve, ebuna yandi mosi lenda benda ata muntu mosi ve na kusala mbi. Kansi kana [muntu mesala mbi], tuba nde nzala na yandi mosi ya mbi me benda yandi ti me kanga yandi.” (Yakobo 1:13, 14) Ata beto vanda na bampasi mingi mpi ya mpila na mpila bonso Yobi, yo kele na mfunu mingi sambu na kukumisa beto bantu ya lenda kununga mpasi. Masonuku kendimisa beto ngolo na Yakobo 5:11 nde: “Beto ke bingaka bo ‘bantu ya kiese’, sambu bo kangaka ntima. Beno me waka nki mutindu Yobi kangaka ntima, ebuna beno zaba nki mambu Mfumu Nzambi salaka yandi na nsuka-nsuka; sambu Mfumu Nzambi ke wilaka bantu mawa.” Bonso banzungu ya kele na maboko ya Musadi ya Nene, beto bikala kimakulu ya kwikama, beto tula ntima nde mambu tasuka mbote, mutindu yo salamaka na mbandu ya Yobi.—Yobi 2:3, 9, 10; 27:5; 31:1-6; 42:12-15.
Beto Kumisa Bana na Beto Banzungu ya Lukumu
13, 14. (a) Nki ntangu bibuti fwete banda kukumisa bana na bo banzungu ya lukumu, ye nki mbuma ya nsuka bo kesosaka kumona? (b) Nki mbandu ya mbuma ya mbote nge lenda pesa?
13 Bibuti fwete sosa kukumisa bana na bo banzungu ya lukumu banda na kileki, mpidina bo lenda kuma bantu ya ngolo ya kelundaka kwikama! (2 Timoteo 3:14, 15) Beto memonaka bana ya mutindu yai ata na kati ya bampasi ya nene. Na bamvula ya meluta, ntangu munyokudi vandaka mekuma mpenza mingi na insi mosi ya Afrika, dibuta mosi ya kwikama vandaka kunyema Nzozulu ya Nkengi na kanzo mosi ya fyoti, ya kubumbana na nima ya nzo ya nene. Kilumbu mosi, basoda kotaka na balabala yango yina, bo vandaka kesosa bana ya babakala na konso nzo, sambu bo kwenda kisalu ya kisoda. Na dibuta yina vandaka ti bana ya babakala zole. Bo lendaka kubumbana, kansi bo banzaka nde, kana bo bumbana buna, basoda mesosa bo na kusosa, bo tamona masini ya kesalaka mikanda. Yo zolaka kubendila dibuta mpasi ya nene, to mpi bo lendaka kufwa bo yonso. Nki bo salaka? Bana yina zole bakaka kikesa, bo bandaka kutanga Yoane 15:13 na ndinga ya ngolo nde: “Kuzola ya kuluta nene ya muntu lenda vanda na yo na ntima yo yai: kana yandi pesa moyo na yandi sambu na banduku na yandi.” Bo buyaka na kubumbana, bo bikalaka na salon. Bo zabaka nde kana basoda kukuta beto awa, bo tatuta beto, to bo tafwa beto kana beto mebuya kukuma basoda. Kansi kana bo kuta beto na salon, bo tasosa ve nzo ya mvimba, bo tamona ve masini ya kenyemaka Nzozulu, dibuta yonso mpi taguluka. Kyese mingi, mambu kubalukaka mutindu yankaka. Ntangu basoda kumaka pana, bo lukata nzo yina, bo kwendaka kukota na nzo ya melanda! Bana yina ya bo kumisaka banzungu ya lukumu bikalaka na luzingu. Masini bikalaka, yo landaka na kunyema madya ya kimpeve na ntangu ya mbote. Mosi na kati ya bana yina zole, ti yaya na bo ya nkento, kesalaka ntangu yai na Betele, mwana ya bakala kesalaka kaka ti mununu ya masini yina.
14 Beto lenda longa baleke mutindu ya kusamba, ye Nzambi na beto kendimaka bisambu na bo. Mbandu mosi ya nene monanaka na Rwanda na ntangu bantu vandaka kufwisana kuna. Barebele kangaka mwana-nkento mosi ya bamvula sambanu ti bibuti na yandi, ye grenade vandaka dezia na maboko sambu na kufwa bo. Mwana kusambaka na ndinga ya ngolo mpi na mawa yonso nde mbote bo guluka sambu na kulanda kisalu ya Yehowa. Bambeni yai waka mawa, bo bikisaka bo, na munoko nde, “Beto mefwa beno ve sambu na kamwana yai ya nkento.”—1 Piere 3:12.
15. Na nki mambu Polo kekebisa beto?
15 Bana na beto mingi kekutanaka ve ti bampasi ya ngolo bonso yai ya beto mekatuka kutubila. Kansi, bo kekutanaka ti mimekamu mingi na nzo-nkanda ti na nsi-ntoto yai ya kubeba. Mu mbandu, masolo ya nsoni, mikanda ti bafilme ya kesongaka bantu kinkonga, bansaka ya mbi, ti muvuma ya banduku ya kebenda bana na mambu ya mbi mekuma mingi mpenza. Polo kekebisa beto mbala mingi sambu na mambu ya mutindu yai.—1 Korinto 5:6; 15:33, 34; Efezo 5:3-7.
16. Nki mutindu muntu lenda kuma nzungu ya bo kesadilaka na lukumu?
16 Ntangu yandi metubila banzungu ya kevandaka na kati ya nzo, ‘ya bo kesadilaka na lukumu ti ya bo kesadilaka ve na lukumu,’ na nima, Polo ketuba nde: “Yo yina, kana muntu mekabwana ti ndonga yai ya zole ya banzungu, yandi tavanda nzungu mosi ya bo kesadilaka na lukumu, ya kusantisa, ya mfunu mingi na meso ya munkwa na yandi, ya bo salaka sambu na bisalu yonso ya mbote.” Yo yina, beto fwete sadisa bana na beto bo pona banduku ya mbote, bo “tina mpusa ya baleke kevandaka na yo, kansi [bo] landa lunungu, lukwikilu, zola, ngemba, nzila mosi ti bayina kesambaka Mfumu na ntima mosi ya mpembe.” (2 Timoteo 2:20-22, NW) Beto sala programe mosi ya ‘kusadisana’ na kati ya dibuta; yo tasadisa mingi na kukumisa bana na beto banzungu ya lukumu. (1 Tesalonika 5:11; Bingana 22:6) Kutanga ti kulonguka Biblia konso kilumbu na nsadisa ya mikanda ya kufwana ya la Société mebasisaka lenda sadisa mingi.
Nzambi Kekumisaka Beto Yonso Banzungu ya Lukumu
17. Nki mutindu ndola lenda kumisa beto banzungu ya mbote, ye nki mbuma ya mbote yo kebasisaka?
17 Sambu beto kuma banzungu ya lukumu, Yehowa kelongisilaka beto na nzila ya Ndinga na yandi ti ya organizasio na yandi. Kumeka ve kubuya bandongisila yina ya bunzambi. Monisa mayele na nge na kundima yo. Pesa nzila yo kumisa nge nzungu ya Yehowa tasadila na lukumu. Bingana 3:11, 12 kelongisila beto nde: “Mwana na mono, kana Mfumu Nzambi kupesa nge ndola sambu nge me sala mbi, kumona yo mpamba ve; kana yandi kunganina nge, kumona mpasi ve. Sambu Mfumu Nzambi ke pesaka ndola na bantu yina ya yandi ke zolaka, bonso tata ke pesaka ndola na mwana yina ke pesaka yandi kiese.” Ndongisila yankaka ya tata na mbote kepesaka kele na Baebreo 12:6-11: “Mono [Yehowa] ke pesaka ndola na muntu yina ya mono ke zolaka . . . Na ntangu yina ya Nzambi ke pesa beto ndola, beto ke monaka nde yo ke pesaka beto kiese ve kansi mawa. Kansi na nima, bantu yina me baka mayele sambu na ndola ya mutindu yina, bo ke baka na mayele yina matabisi yai: ngemba yina ke kwendaka nzila mosi ti luzingu ya kinzambi.” Ndola ya mutindu yai fwete basika kaka na Ndinga ya Nzambi.—2 Timoteo 3:16, 17.
18. Na yina metala kubalula ntima, nki Luka kapu 15 kelonga beto?
18 Yehowa kele mpi Nzambi ya mawa. (Kubasika 34:6) Yandi kelolulaka muntu yina mebalula mpenza ntima, ata yandi salaka masumu ya nene. Ata ‘bana-zoba’ ya ntangu yai, yandi lenda kumisa bo banzungu ya kusadila na lukumu. (Luka 15:22-24, 32) Mbala yankaka masumu na beto kele ngolo ve bonso yina ya mwana-zoba. Kansi, kana beto kekudikulumusa mpi kendima bandongisila ya Masonuku, yo takumisa beto banzungu ya bo kesadilaka na lukumu.
19. Nki mutindu beto lenda landa kusala bonso banzungu ya lukumu na maboko ya Yehowa?
19 Ntangu beto bandaka kulonguka kyeleka, beto ndimaka nde Yehowa kuyidika beto. Beto bikisaka banzila ya nsi-ntoto yai, beto yantikaka kulwata kimuntu ya mpa, mpi beto kumaka Bakristu ya kudipesa mpi ya kubotama. Beto ndimaka ndongisila ya kele na Efezo 4:20-24, ‘beto bikisaka bikalulu na beto ya ntama, yina vandaka kubenda beto na kuzinga luzingu yina ya beto vandaka na yo ntete, ti nzala yina vandaka kukusa beto. Beto lwataka bikalulu ya mpa yina me fwanana na Nzambi yina salaka yo, yo kemonikaka na luzingu yina kele ya mbote, ya santu ti ya kieleka.’ Bika konso muntu na kati na beto kulanda na kuvanda bonso ntoto ya kukonda ngolo na maboko ya Yehowa, Muntu ya Nene ya Kesalaka Bima ti Ntoto, ntangu Yandi kesadila beto bonso banzungu ya lukumu!
Beto Vutukila
◻ Lukanu ya Musadi ya Nene kele nde nki sambu na ntoto na beto?
◻ Nki mutindu Nzambi lenda kumisa nge nzungu ya kusadila na lukumu?
◻ Nki mutindu beto lenda kumisa bana na beto banzungu ya lukumu?
◻ Nki mutindu beto fwete tadilaka ndola?
[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Keti nge lenda kuma nzungu ya bo kesadilaka na lukumu to ve?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 22]
Beto lenda kumisa bana na beto banzungu ya lukumu banda na kileki