Biblia: Bantu Kezolaka mpi Keyinaka Yo

Muntu mosi ya mayele ya mvu-nkama ya 16 ya insi ya Hollande, Érasme (Desiderius Erasmus) kusonikaka nde: “Mono kezola nde bo balula mikanda ya santu na bandinga yonso.”

ÉRASME vandaka kuzola mpenza nde konso muntu kuzwa okazio ya kutanga mpi ya kubakisa Masonuku. Kansi, bambeni ya Biblia kundimaka ve ngindu yina ata fyoti. Ya kyeleka, na ntangu yina, Eropa kuvandaka kisika mosi ya kigonsa mingi sambu na konso muntu yina vandaka kusosa kubakisa ata fyoti mambu yina Biblia ketuba. Na insi ya Angleterre, ba député kubasisaka nsiku mosi, yina vandaka kutuba nde “konso muntu yina metanga Masonuku na Kingelesi bo fwete zengila yandi amande ya kufuta kitini ya ntoto, bima na yandi ya nzo, bima ya ntalu ya yandi kele na yo, mpi luzingu na yandi . . . mpi nde, kana yandi landa na kukolama, to kuvutukila mambu yina na nima ya kulolula yandi, bo fwete kanga yandi nsinga na nkingu sambu yandi kufwa sambu yandi mekolama na ntotila, mpi na nima bo fwete yoka nitu na yandi sambu yandi mekonda luzitu na Nzambi.”

Na ntoto ya Eropa ya mvimba, tribinale ya dibundu ya Katolika (Inquisition Catholique) vandaka kunyokula na nku yonso basekti “yina vandaka kulonga malongi ya kuswaswana,” mu mbandu bo vandaka kumonisa bantu ya sekti ya Valdenses (Vaudois) na insi ya France mpasi sambu bo vandaka kulonga “mambu yina vandaka kukatuka na ba evanzile ti na mikanda ya bantumwa mpi na masonuku ya santu, . . . sambu bantu yina kele ve banganga-Nzambi [vandaka] ve na nswa ya kulonga mpi kuzabisa bantu mambu yina kele na masonuku ya santu.” Babakala ti bankento mingi kunyokwamaka mpenza mpi kufwaka sambu bo vandaka kuzola Biblia. Bo vandaka kutula luzingu na bo na kigonsa ya lufwa sambu bo vandaka  kuvutukila Kisambu ya Mfumu (Tata na Beto) to Bansiku Kumi mpi kulonga yo na bana na bo.

Bantu mingi ya Angleterre yina kwendaka kusengumuna insi ya Amerika ya Nordi sambu na kuyala yo landaka na kukangama na Ndinga ya Nzambi na ntima na bo. Mukanda mosi (A History of Private Life​—Passions of the Renaissance) ketuba nde, na luyantiku na Amerika, “kutanga mpi kusamba vandaka kukwenda nzila mosi kibeni, yo vandaka kumonisa nde luzingu ya bantu yina vandaka kulanda mpenza mambu yina Biblia ketuba.” Yo yina, disolo mosi yina kubasikaka na bazulunalu na Boston na mvu 1767 kulongisilaka bantu nde: “Beno vanda kikesa na kutanga masonuku ya santu. Konso suka mpi konso nkokila beno fwete tangaka kapu mosi na Biblia na beno.”

Kimvuka mosi ya kesalaka bansosa (Barna Research Group), na Ventura na Californie, ketuba nde bantu ya Amerika kuluta 90 na kati ya nkama kele ti ba Biblia kiteso ya tatu na nzo. Kansi, kulonguka mosi ya bo mesala ntama mingi ve kemonisa nde, ata bantu mingi ya insi yina kemonaka nde Biblia kele kaka mfunu mingi, “kulutisa ntangu na kutanga yo, kulonguka yo mpi kusadila mambu yina yo ketuba . . . kele dyaka na mfunu ve.” Bantu mingi kezabaka kaka mambu fyoti yina Biblia ketubilaka. Nsoniki ya zulunalu mosi kutubaka nde: “Bantu keyindulaka ve nde [Biblia] lenda sadisa bo na kununga bampasi ti basusi yina bo kekutana na yo bubu yai.”

Mabanza yina inza kevandaka na yo

Bantu mingi keyindulaka nde beto lenda nunga na luzingu kaka na mayele na beto mosi mpi na kusalaka na kimvuka ti bantu yankaka. Bantu kemonaka Biblia nde yo kele bonso mikanda yonso yina ketubilaka mambu ya Nzambi ti mambu yina bantu kekutanaka na yo bo mosi na luzingu, bo kemonaka ve nde yo kele mukanda mosi ya ketubilaka mambu ya masonga mpi ya kyeleka.

Ebuna, inki mutindu bantu kesalaka na ntwala ya mambu ya mpasi mpi ya ngolo yina kebwilaka bo na luzingu? Bo kesalaka makambu kukonda lutwadisu ya mbote ya kimpeve yina lenda songa bo nzila ya kulanda ti bangindu ya bo fwete sadila. Bo mekumaka bonso mameme ya kukonda bangungudi, yina bo “ke nataka ndambu na ndambu; [na] malongi ya bantu ya luvunu yina ke kusaka bantu ya nkaka na mayele na bo.”​—Efezo 4:14.

Yo yina, beto fwete kudiyula nde, Keti Biblia kele bonso mikanda yankaka yonso yina ketubilaka mambu ya Nzambi? Keti yo kele mpenza Ndinga ya Nzambi, yina kele ti bansangu ya mfunu ya bantu mefwana na kusadila na luzingu? (2 Timoteo 3:16, 17) Keti Biblia mefwana mpenza nde beto tadila yo mbotembote? Disolo ya melanda ketubila bangyufula yai.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 3

Desiderius Erasmus

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Yo mekatuka na mukanda Deutsche Kulturgeschichte

[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]

Bo monisaka bantu ya sekti ya Valdenses mpasi sambu bo vandaka kulonga mambu yina kele na Masonuku

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam