‘Zabisa Ndinga ya Nzambi Mbotembote’

“Nge fweti tula ngolo na kumonika muntu ya mbote na meso ya Nzambi, bonso muntu ya kisalu yina [kele ti kima mosi ve ya kuwila nsoni, NW], sambu yandi ke zabisaka [ndinga, NW] ya kieleka mbote-mbote.”​—2 TIMOTEO 2:15.

1, 2. (a) Sambu na nki bantu yina kesalaka bisalu kevandaka ti mfunu ya bisadilu? (b) Inki kisalu Bakristu kesalaka, mpi nki mutindu bo kemonisaka nde bo kesosaka ntete Kimfumu?

 BANTU yina kesalaka bisalu kevandaka ti mfunu ya bisadilu sambu na kusala bisalu na bo. Kansi, kuvanda kaka ti bisadilu ya konso mutindu yina mefwana ve. Muntu yina kesala kisalu kevandaka ti mfunu ya kisadilu ya mbote, mpi yandi fwete sadila yo na mutindu ya mbote. Mu mbandu, kana nge kezola kukangisa mabaya zole na ntangu nge ketunga kamwa-nzo, nge tavanda kaka ve ti mfunu ya marto ti bansonso. Yo talomba nde nge zaba mutindu ya kubula lunsonso na dibaya na mpila nde yo kudikonika ve. Kusosa kubula lunsonso na dibaya kukonda kuzaba mutindu ya kusadila marto tapesa nge mpasi mingi, to nkutu kiseku. Kansi kusadila bisadilu mbote kesadisaka beto na kusala bisalu mbote.

² Beto Bakristu, beto kele ti kisalu ya kusala. Yo kele kisalu mosi ya kuluta mfunu. Yezu Kristu kulongisilaka balongoki na yandi na ‘kusosa ntete Kimfumu.’ (Matayo 6:33) Inki mutindu beto lenda sala yo? Mutindu ya ntete kele kuvanda kikesa na kusala kisalu ya kusamuna Kimfumu mpi ya kukumisa bantu balongoki. Mutindu ya zole kele kusala na mpila nde Ndinga ya Nzambi kuvanda fondasio ya kisalu na beto. Mutindu ya tatu kele kuvanda ti bikalulu ya mbote. (Matayo 24:14; 28:19, 20; Bisalu 8:25; 1 Piere 2:12) Sambu na kusala kisalu yai ya Bukristu na mutindu mosi ya mbote mpi kubakila yo kyese, beto kele ti mfunu ya bisadilu ya mbote mpi mayele ya kusadila yo mbotembote. Na yina metala dyambu yai, ntumwa Polo kubikaka mbandu ya mbote na mutindu yandi kudipesaka na kisalu ya Bukristu, mpi yandi syamisaka bampangi Bakristu na kulanda mbandu na yandi. (1 Korinto 11:1; 15:10) Ebuna, inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya Polo, yina vandaka kusala kisalu bonso beto?

Polo Kuvandaka Nsamuni ya Kikesa ya Kimfumu

3. Sambu na nki beto lenda tuba nde ntumwa Polo kuvandaka nsadi ya kikesa ya Kimfumu?

³ Polo kuvandaka nsadi ya nki mutindu? Ntembe kele ve nde yandi vandaka kikesa. Polo kudipesaka mpenza na kupanza nsangu ya mbote na babwala mingi yina kuvandaka penepene ti Mediterane. Ntangu yandi pesaka kikuma ya kupusaka yandi na kusamuna Kimfumu ti kyese, ntumwa yai ya kikesa kutubaka nde: “Mono lenda kudisonga ve sambu mono ke zabisaka Nsangu ya Mbote. Sambu yina kele kisalu ya mono fweti sala kaka. Kana mono ke zabisaka ve Nsangu ya Mbote mono zolaka kumona mawa!” (1 Korinto 9:16) Keti susi ya Polo kuvandaka kaka ya kugulusa luzingu na yandi mosi? Ve. Yandi vandaka kusosa ve mambote na yandi mosi. Kansi, yandi vandaka kuzola nde bankaka mpi kubaka mambote ya nsangu ya mbote. Yandi sonikaka nde: “Mono ke salaka mambu yai yonso sambu na Nsangu ya Mbote na mpila nde mono mpi kubaka ndambu ya mambote na yo.”​—1 Korinto 9:23.

4. Inki kisadilu Bakristu kebakaka na valere mingi?

⁴ Ntumwa Polo kuvandaka nsadi mosi ya kudikulumusa yina kubakisaka nde yandi lenda tula ve ntima na mayele na yandi mosi mpamba. Kaka mutindu nsadi ya mabaya kevandaka ti mfunu ya marto, Polo mpi kuvandaka ti mfunu ya kisadilu ya mbote sambu na kukotisa kyeleka ya Nzambi na ntima ya bawi na yandi. Inki kisadilu yandi sadilaka ntetentete? Yandi sadilaka Ndinga ya Nzambi, Masonuku ya Santu. Mutindu mosi, Biblia kele kisadilu ya ntete ya kesadisaka beto na kukumisa bantu balongoki.

5. Sambu na kuvanda bansadi ya mbote, inki beto fwete salaka na nima ya kutanga baverse?

⁵ Polo kuzabaka nde kuzabisa Ndinga ya Nzambi mbotembote kelombaka ve kaka kutanga yo. Yandi sadilaka “mayele ya kundimisa.” (Bisalu 28:23, NW) Inki mutindu? Polo kusadilaka Ndinga ya kusonama ya Nzambi na mutindu mosi ya mbote sambu na kundimisa kyeleka ya Kimfumu na bantu mingi. Yandi kuyindulaka ti bo. Polo kusalaka bangonda tatu na sinagoga ya Efezo, kisika yandi “vandaka kutubana ti Bayuda [mpi kusadila mayele ya kundimisa na yina metala, NW] . . . Kimfumu ya Nzambi.” Ata ‘bantu yankaka vandaka ntu-ngolo, mpi kubuya na kukwikila,’ bamingi kundimaka.  Kisalu ya Polo na Efezo kubutaka mbuma sambu “nsangu ya Mfumu Nzambi vandaka kukuma ngolo ti kumwangana na ngolo yonso.”​—Bisalu 19:8, 9, 20.

6, 7. Inki mutindu Polo kupesaka lukumu na kisalu na yandi, mpi nki mutindu beto lenda sala bonso yandi?

⁶ Sambu yandi vandaka nsamuni ya kikesa ya Kimfumu, Polo ‘kukumisaka kisalu na yandi.’ (Roma 11:13) Inki mutindu? Susi na yandi kuvandaka ve ya kusosa lukumu na yandi mosi; yandi vandaka mpi kuwa nsoni ve na kusonga bantu yonso nde yandi vandaka kusala kumosi ti Nzambi. Kansi, yandi vandaka kutadila kisalu na yandi nde yo vandaka ya lukumu kibeni. Polo kuzabisaka Ndinga ya Nzambi na mayele mpi na mutindu mosi ya mbote. Kisalu na yandi yina kubutaka mbuma kusyamisaka bankaka, yo pesaka bo ngolo ya kusala kisalu na bo mbotembote mpenza. Na mutindu yina mpi, yandi pesaka lukumu na kisalu na yandi.

⁷ Bonso Polo, beto lenda pesa lukumu na kisalu na beto kana beto kesadila Ndinga ya Nzambi mbala na mbala mpi na mutindu ya mbote. Na mitindu yonso ya kisalu na beto ya bilanga, lukanu na beto fwete vanda ya kuzabisa bantu mingi kima mosi ya mekatuka na Masonuku. Inki mutindu beto lenda sala yo ti kundimisa? Beto tadila mitindu tatu ya mfunu: (1) Kubenda dikebi ya bantu na Ndinga ya Nzambi na mpila nde bo zitisa yo. (2) Kutendula na mayele yonso mpi kusonga mutindu ya kusadila mambu ya Biblia ketuba. (3) Kuyindula na Masonuku na mutindu yina lenda sadisa muntu na kundima.

8. Inki bisadilu beto kesadilaka bubu yai na kisalu ya kusamuna Kimfumu, mpi nki mutindu nge mesadilaka yo?

⁸ Bansamuni ya Kimfumu ya bubu yai kele ti bisadilu yina kuvandaka ve na ntangu ya Polo vandaka kusala kisalu na yandi. Mu mbandu, mikanda, baperiodike, tumikanda, bapapie ya imvitasio, batrakiti, mpi bakaseti ya radio ti babande video. Na luyantiku ya bamvu 1900, bo sadilaka mpi bakarte ya kimbangi, bafonografe, bakaminio yina vandaka ti ba oparlere, mpi radio. Na kutuba ya mbote, kisadilu na beto ya kuluta mbote kele Biblia, mpi beto fwete sadila kisadilu yai ya mfunu mingi na mutindu mosi ya mbote.

Ndinga ya Nzambi Fwete Vanda Fondasio ya Kisalu na Beto

9, 10. Na yina metala kusadila Ndinga ya Nzambi, inki beto lenda longuka na ndongisila ya Polo kupesaka Timoteo?

⁹ Inki mutindu beto lenda sadila Ndinga ya Nzambi na mpila nde yo vanda kisadilu mosi ya mbote? Kana beto kesadila bangogo yai ya Polo kutubilaka Timoteo, nduku na yandi ya kisalu, nde: “Nge fweti tula ngolo na kumonika muntu ya mbote na meso ya Nzambi, bonso muntu ya kisalu yina [kele ti kima mosi ve ya kuwila nsoni, NW], sambu yandi ke zabisaka [ndinga, NW] ya kieleka mbote-mbote.” (2 Timoteo 2:15) ‘Kuzabisa ndinga ya kieleka mbotembote’ ketendula inki?

¹⁰ Ngogo ya Kigreki ya bo mebalulaka nde “kuzabisa mbotembote” ketendula ntetentete “kuzenga na mutindu ya kusungama” to “kuzenga na kulandaka nzila mbotembote.” Na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, Polo mpamba muntu kusadilaka ngogo  yina na ndongisila ya yandi pesaka Timoteo. Ngogo yai mosi bo lenda sadila yo mpi sambu na kutubila kupasula nzila ya kusungama na kati ya kilanga. Ntembe kele ve nde kana nsadi ya bilanga yina mezaba mpenza kisalu mepasula nzila mosi na lweka, yandi lenda wa nsoni. Sambu na kuvanda “muntu ya kisalu yina kele ti kima mosi ve ya kuwila nsoni,” Polo kuyibusaka Timoteo nde yandi vandaka ve ti nswa ya kunata malongi ya kyeleka ya Ndinga ya Nzambi na lweka. Timoteo kuvandaka ve ti nswa ya kukotisa bangindu na yandi mosi na malongi na yandi. Yo lombaka nde mambu ya yandi vandaka kusamuna mpi kulonga kukatuka kaka na Masonuku. (2 Timoteo 4:2-4) Mpidina, yo zolaka kutwadisa bantu ya masonga na kutadila mambu mutindu Yehowa ketadilaka yo, kansi mutindu bafilozofe ya inza ketadilaka yo ve. (Kolosai 2:4, 8) Yo kele mpi mutindu mosi bubu yai.

Beto Fwete Vanda ti Bikalulu ya Mbote

11, 12. Inki bupusi bikalulu na beto kevandaka na yo na kisalu na beto ya kuzabisa Ndinga ya Nzambi mbotembote?

¹¹ Beto fwete suka kaka ve na kuzabisa Ndinga ya Nzambi mbotembote ntangu beto kesamuna bakyeleka na yo. Yo fwete wakana ti bikalulu na beto. ‘Beto kesalaka na kimvuka ti Nzambi,’ yo yina beto fwete salaka ve na bantima zole. (1 Korinto 3:9) Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “Ebuna! Nge muntu ke longaka bantu ya nkaka, sambu na nki nge ke kudilongaka ve nge mosi? Nge muntu ke longaka nde muntu lenda kuyiba ve, sambu na nki nge ke yibaka? Nge muntu ke tubaka nde muntu kusala pite ve, sambu na nki nge ke salaka yo? Nge muntu ke yinaka banzambi ya biteki, sambu na nki nge ke kwendaka kuyiba biteki na banzo-nzambi na bo ya biteki?” (Roma 2:21, 22) Yo yina, beto bantu kesadila Nzambi bubu yai, mutindu mosi ya beto kesadilaka sambu na kuzabisa Ndinga ya Nzambi mbotembote kele kulanda ndongisila yai: “Tula ntima na nge yonso na Yehowa mpi kukangama ve na ngangu na nge mosi. Na banzila na nge yonso yindula yandi, mpi yandi tasungika banzila na nge.”​—Bingana 3:5, 6, NW.

¹² Inki mambote beto lenda baka na kuzabisa Ndinga ya Nzambi mbotembote? Beto tadila ngolo yina Ndinga ya kusonama ya Nzambi lenda vanda na yo na luzingu ya bantu ya masonga.

Ndinga ya Nzambi Kele ti Ngolo ya Kubalula Bantu

13. Kusadila Ndinga ya Nzambi lenda pusa muntu na kusala inki?

¹³ Ntangu bantu kendimaka ngolo ya Ndinga ya Nzambi, nsangu na yo kevandaka ti bupusi ya ngolo yina kesadisaka bo na kusoba mambu mingi na luzingu na bo. Polo kumonaka mambu yina ndinga ya Nzambi kusalaka ti bambuma ya mbote yina yo butaka na bantu yina kumaka Bakristu na Tesalonika ya ntama. Yo yina yandi tubilaka bo nde: “Beto ke pesaka mersi na Nzambi ntangu yonso sambu na mambu yai diaka: Ntangu beto zabisaka beno nsangu ya Nzambi, beno waka yo, beno ndimaka yo bonso nsangu ya muntu ve kansi bonso nsangu ya Nzambi. Ya kieleka, yo kele nsangu ya Nzambi, sambu yo ke sala na kati ya ntima na beno bakristo.” (1 Tesalonika 2:13) Bakristu yina, to nkutu balongoki ya kyeleka yonso ya Kristu kemonaka mpenza nde kamwa mayele ya bantu kele kima mosi ya mpamba kana beto fwanisa yo ti mayele ya kuluta nene ya Nzambi. (Yezaya 55:9) ‘Ata bo monaka mpasi mingi,’ bantu ya Tesalonika ‘kundimaka nsangu ya Nzambi na kiese yina ke katukaka na Mpeve-santu’ mpi bo kumaka bambandu sambu na Bakristu yankaka.​—1 Tesalonika 1:5-7.

14, 15. Nsangu ya Ndinga ya Nzambi kele ti ngolo nki kiteso mpi sambu na inki?

¹⁴ Ndinga ya Nzambi kele ngolo, bonso Yehowa, yina kele Nto na yo. Yo mekatukaka na “Nzambi ya moyo,” muntu yina kutubaka nde “zulu ti bima yonso kele na zulu yo vanda ebuna yo vandaka,” mpi mambu ya yandi ketubaka ‘kelungisaka’ ntangu yonso ‘bangindu na yandi.’ (Baebreo 3:12; Nkunga 33:6; Yezaya 55:10, 11) Ntendudi mosi ya Biblia kutubaka nde: “Nzambi kekabwanaka ve ti Ndinga na yandi. Yandi kebuyaka yo ve bonso nde yo kele kima mosi ya nzenza. . . . Yo yina, yo kele ve bonso kima ya kufwa, ya kesalaka ve ata kima mosi na mambu ya bo kesalaka yo; sambu yo kesalaka mpenza kumosi ti Nzambi ya moyo.”

¹⁵ Nsangu ya kekatukaka na Ndinga ya Nzambi kele ti ngolo nki kiteso? Yo kele ngolo mingi kibeni. Yo yina Polo kusonikaka nde: “Nsangu ya Nzambi kele ya moyo [mpi ya ngolo, NW]. Makasi na yo me luta makasi ya mbele ya makasi zole. Makasi yina ke kotaka tii na kisika ya moyo ti mpeve kele, tii na kisika madikulu ti nluka kele. Nsangu yina yo ke  sambisaka nzala ya ntima na beto ti mabanza ya ntima na beto.”​—Baebreo 4:12.

16. Na nki kiteso Ndinga ya Nzambi lenda soba muntu?

¹⁶ Nsangu yina kele na Ndinga ya kusonama ya Nzambi “me luta makasi ya mbele ya makasi zole.” Yo yina, yo kevandaka ti ngolo ya kukota mpenza na ntima ya bantu mpi ngolo yango meluta kibeni konso kisadilu yina ya bantu lenda vanda na yo. Ndinga ya Nzambi kekotaka na kati ya muntu mpenza mpi yo lenda soba kimuntu na yandi ya mvimba, kubalula mutindu na yandi ya kuyindula ti mambu ya yandi kezolaka, mpi kusala nde yandi kukuma nsadi yina kele ti bikalulu ya Nzambi kendimaka. Yo kele kisadilu mosi ya ngolo kibeni!

17. Tendula ngolo ya kubalula bantu yina Ndinga ya Nzambi kevandaka na yo.

¹⁷ Ndinga ya Nzambi kemonisaka pwelele mambu yina muntu kevandaka na yo mpenza na ntima na yandi kana beto fwanisa yo ti yina yandi keyindulaka to yina ya yandi kemonisaka na meso ya bankaka. (1 Samuele 16:7) Bantangu yankaka, muntu ya mbi lenda bumba nkutu kimuntu na yandi ya kyeleka mpi kumonisa na meso ya bantu nde yandi kele muntu ya mbote. Bantu ya mbi kemonisaka kimuntu ya mbote sambu na kulungisa balukanu ya mbi. Bantu ya lulendo kelwataka kudikulumusa ya luvunu na ntangu bo kesosaka nde bantu kusikisa bo. Kansi, sambu Ndinga ya Nzambi kemonisaka pwelele mambu yina kevandaka na ntima, yo lenda pusa muntu ya kudikulumusa na kukatula kimuntu ya ntama mpi na ‘kulwata kimuntu ya mpa yina me fwanana na Nzambi yina salaka yo, yina kemonikaka na luzingu yina kele ya mbote, ya santu ti ya kyeleka.’ (Efezo 4:22-24) Malongi ya Ndinga ya Nzambi lenda soba mpi bantu yina kevandaka nsoninsoni na mpila nde bo kuma Bambangi ya Yehowa mpi bansamuni ya kikesa ya Kimfumu.​—Yeremia 1:​6-9.

18, 19. Na nsadisa ya baparagrafe yai to ya eksperiansi ya nge mosi mekutanaka na yo na kisalu ya bilanga, monisa mutindu kyeleka ya Masonuku lenda soba mabanza ya muntu.

¹⁸ Ngolo ya kubalula bantu yina Ndinga ya Nzambi kele na yo kevandaka ti bupusi ya mbote na bantu  yina kezingaka bisika yonso. Mu mbandu, bansamuni ya Kimfumu ya bwala Phnom Penh, na Cambodge, vandaka kwenda kusamuna na provense ya Kompong Cham mbala zole na konso ngonda. Na nima ya kuwa bamfumu yankaka ya mabundu ketonga Bambangi ya Yehowa, pastere mosi ya nkento ya provense yina kusalaka yonso sambu na kukutana ti Bambangi yango na mbala ya nima yina bo kwisaka na provense yina. Yandi yulaka bo bangyufula mingi ya metala kuta bankinsi mpi yandi widikilaka mbotembote na ntangu bo yindulaka ti yandi na nsadisa ya Masonuku. Na nima pastere yango kutubaka nde: “Ntangu yai mono mebakisa nde mambu yina bampangi na mono bapastere kutubaka sambu na beno kele ya kyeleka ve! Bo tubaka nde beno kesadilaka ve Biblia, kansi na suka ya bubu beno mesadila kaka Biblia!”

¹⁹ Nkento yina kulandaka na kusolula ti Bambangi mpi yandi lembaka ve nitu ata na ntangu bo vandaka kubangisa yandi nde bo takatula yandi na kipastere. Yandi telaka nduku na yandi mambu ya yandi vandaka kulonguka na Biblia, mpi nduku na yandi yango kuyantikaka mpi kulonguka Biblia ti Bambangi. Mambu yina nduku na yandi yina vandaka kulonguka kupesaka yandi kyese mingi mpi yo pusaka yandi na kutuba kilumbu mosi ya yandi vandaka kulonga na eglize na bo nde, “Beno kwisa kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa!” Ntangu fyoti na nima, nkento yina kuvandaka ntete pastere ti bantu yankaka yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa.

20. Inki mutindu eksperiansi ya nkento mosi ya Ghana kemonisa ngolo ya Ndinga ya Nzambi?

²⁰ Ngolo ya Ndinga ya Nzambi kemonana mpi na mbandu ya Paulina, nkento mosi ya Ghana. Yandi vandaka kulonguka Biblia ti nsamuni mosi ya Kimfumu ya ntangu yonso na mukanda Nzayilu ya Kenataka na Luzingu ya Mvula na Mvula. a Paulina vandaka na makwela ya kimbanda mpi yandi bakisaka mfunu ya kusala bansoba, kansi bakala mpi fami na yandi kubuyaka ngolo kibeni. Nkaka na yandi ya bakala, yina kuvandaka zuzi na tribinale ya nene mpi mbuta-dibundu ya eglize mosi, kusadilaka verse ya Matayo 19:4-6 na mutindu mosi ya mbi sambu na kundimisa yandi na kusoba desizio na yandi. Zuzi kuyindulaka mpenza nde Paulina talemfukila yandi, kansi Paulina kubakisaka nswalu nde mambu yina kuvandaka kiteso mosi ti mutindu Satana kusadilaka Masonuku na mutindu mosi ya mbi ntangu yandi sosaka kupukumuna Yezu Kristu. (Matayo 4:5-7) Yandi yibukaka mambu yina Yezu kutubaka pwelele sambu na makwela nde Nzambi kusalaka bantu bakala ti nkento, kansi bakala ti bankento ve, mpi nde bo zole, kansi bo tatu ve, takuma muntu mosi. Yandi kangamaka na desizio na yandi mpi nsukansuka bo pesaka yandi nswa ya kufwa makwela ya kimbanda mutindu yo kesalamaka na bwala na bo. Ntama mingi ve, yandi bakaka mbotika mpi yandi kumaka nsamuni ya kyese ya Kimfumu.

Landa na Kuzabisa Ndinga ya Nzambi Mbotembote

21, 22. (a) Inki lukanu beto bansamuni ya Kimfumu kezola kuvanda na yo? (b) Inki beto tatadila na disolo ya kelanda?

²¹ Ya kyeleka, Ndinga ya kusonama ya Nzambi kele kisadilu mosi ya ngolo yina beto fwete sadila sambu na kusadisa bankaka na kusoba luzingu na bo na mpila nde bo kwenda penepene na Yehowa. (Yakobo 4:8) Kaka mutindu bansadi ya kezabaka kisalu mbote kesadilaka bisadilu sambu na kusala bisalu ya mbote, bika beto mpi kubaka lukanu ya kusala mpenza kikesa sambu na kusadila Ndinga ya Nzambi, Biblia, na mayele kibeni na kisalu ya Nzambi mepesaka beto bansamuni ya Kimfumu.

²² Inki mutindu beto lenda zabisa Masonuku na mutindu mosi ya kuluta mbote na kisalu na beto ya kukumisa bantu balongoki? Mutindu mosi kele yai: kuyedisa mayele na beto sambu na kukuma balongi yina mezaba kundimisa. Beto kelomba nge na kutula dikebi na disolo ya kelanda, sambu yo kepesa mitindu ya kulonga mpi ya kusadisa bankaka na kundima nsangu ya Kimfumu.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki bisadilu bansamuni ya Kimfumu kele na yo?

• Na nki mitindu Polo, yina kuvandaka nsadi ya Kimfumu, kuvandaka mbandu?

• Yo kelombaka nki sambu na kuzabisa Ndinga ya Nzambi mbotembote?

• Ndinga ya kusonama ya Yehowa kele ti ngolo nki kiteso?

[Bangiufula ya disolo ya kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 10]

Bisadilu yankaka ya Bakristu kesadilaka na kisalu ya kusamuna Kimfumu