Monisa Luzitu Sambu na Balukutakanu na Beto ya Santu

‘Mono tanata bo na ngumba na mono ya santu, mono tapesa bo kiese na nzo na mono ya bisambu.’​—YEZAYA 56:7.

1. Inki bikuma ya Masonuku kepusaka beto na kumonisa luzitu sambu na balukutakanu na beto?

YEHOWA mevukisaka bantu na yandi, Bakristu bapakulami ti banduku na bo, sambu bo samba yandi na ‘ngumba na yandi ya santu.’ Yandi kesala nde bo vanda na kyese na ‘nzo na yandi ya bisambu,’ to tempelo ya kimpeve yina kele “nzo ya bisambu sambu na makanda yonso ya bantu.” (Yezaya 56:7; Marko 11:17) Mambu yina Yehowa mesalaka sambu na kuvukisa bantu na yandi kemonisa nde lusambu na yandi kele ya santu, ya bunkete, mpi ya kuzanguka. Ntangu beto kemonisaka luzitu sambu na balukutakanu ya beto kesalaka sambu na kulonguka mpi kusamba, beto kemonisaka nde beto ketadilaka bima ya santu mutindu Yehowa ketadilaka yo.

2. Inki kemonisa nde Yehowa vandaka kutadila konso kisika ya yandi ponaka sambu na lusambu na yandi bonso kisika ya santu, mpi nki mutindu Yezu kumonisaka nkadilu ya mutindu mosi?

² Na Izraele ya ntama, yo lombaka nde bantu kutadila konso kisika yina Yehowa vandaka kupona sambu na lusambu na yandi bonso kisika ya santu. Bo vandaka kupakula mafuta na tabernakle, na bisadilu na yo ti bisadilu yankaka mpi kusantisa yo na mpila nde yo kuma ya kuluta santu. (Kubasika 30:26-29) Bo vandaka kubinga basuku yonso zole ya nzo ya tenta nde “kisika ya [santu]” mpi “kisika ya kuluta [santu].” (Baebreo 9:2, 3) Na nima, tempelo ya Yeruzalemi kuyingaka tabernakle. Sambu Yeruzalemi kuvandaka kisika ya bantu vandaka kusambila Yehowa, bo vandaka kubinga yo nde “bwala ya santu.” (Nehemia 11:1; Matayo 27:53) Na nsungi ya kisalu na yandi ya kusamuna awa na ntoto, Yezu kumonisaka luzitu ya kufwana sambu na tempelo. Yandi wilaka bantu makasi sambu bo vandaka kusadila tempelo na mutindu ya kukonda luzitu, bo vandaka kuteka mpi kuluta na lupangu na yo.​—Marko 11:15, 16.

3. Inki kemonisa nde bankinsi ya bantu ya Izraele kuvandaka balukutakanu ya santu?

³ Bantu ya Izraele vandaka kuvukana mbala na mbala sambu na kusamba Yehowa mpi kulanda lutangu ya Bansiku na yandi. Sambu na kumonisa nde balukutakanu yina kuvandaka ya santu, bo vandaka kubinga bilumbu yankaka ya bankinsi na bo nde balukutakanu ya santu to bankinsi ya nene. (Levi 23:2, 3, 36, 37) Na lukutakanu mosi ya bo salaka na bilumbu ya Esdrasi ti Nehemia, Balevi ‘vandaka kutendudila bantu bansiku.’ Sambu ‘bantu yonso yantikaka kudila ntangu bo waka mambu ya bansiku vandaka kutuba,’ Balevi ‘kwendaka kusonga bantu bo vanda pima, bo dila ve, sambu kilumbu yina kuvandaka kilumbu ya [santu].’ Ebuna, bantu ya Izraele “vandaka kiese ti kusepela” na bilumbu nsambwadi ya bo taka nkinsi ya bisasa. Dyaka, “katuka kilumbu ya ntete ya nkinsi tii na kilumbu ya nsuka bo vandaka tanga mukanda ya bansiku konso kilumbu. Bilumbu nsambwadi bo vandaka kusala nkinsi, ebuna na kilumbu ya nana bo manisaka nkinsi yango mutindu bansiku ke tuba.” (Nehemia 8:7-11, 17, 18) Bankinsi yina kuvandaka mpenza ba okazio ya santu yina vandaka kulomba nde bantu ya kevukana na yo kuvanda luzitu mpi kutudila yo dikebi.

Balukutakanu na Beto Kele Balukutakanu ya Santu

4, 5. Inki mambu ya ketadila balukutakanu na beto ya kemonisa nde yo kele ya santu?

⁴ Ya kyeleka, bubu yai Yehowa kele ve ti mbanza ya santu awa na ntoto yina kele ti tempelo sambu na lusambu na yandi. Kansi, beto fwete vila  ve nde balukutakanu ya beto kesalaka sambu na kusamba Yehowa kevandaka balukutakanu ya santu. Beto kevukanaka mbala tatu na mposo mosi sambu na kutanga ti kulonguka Masonuku. Bonso na ntangu ya Nehemia, bo ‘ketendulaka mbote-mbote’ Ndinga ya Yehowa. (Nehemia 8:8) Balukutakanu na beto yonso keyantikaka mpi kesukaka ti kisambu, mpi na balukutakanu yankaka beto keyimbaka bankunga sambu na kukembila Yehowa. (Nkunga 26:12) Balukutakanu ya dibundu kevandaka mpenza kitini ya lusambu na beto mpi yo kelombaka nde beto tadila yo na kisambu, beto zitisa yo, mpi beto tudila yo dikebi.

⁵ Yehowa kesakumunaka bantu na yandi ntangu bo kevukanaka sambu na kusamba yandi, na kulonguka Ndinga na yandi, mpi na kusepela ti kinduku ya mbote ya bampangi na bo Bakristu. Kana ntangu ya kukwenda na lukutakanu melunga, beto lenda ndima nde na kisika yina Yehowa “ta sakumuna bantu.” (Nkunga 133:1, 3) Beto kebakaka lusakumunu yina kana beto kele pana mpi kelanda ti dikebi yonso malongi ya bo kepesaka. Dyaka, Yezu kutubaka nde: “Na konso kisika yina ya bantu zole to tatu me kutakana na zina na mono, mono mpi kele pana ti bo.” Ya kyeleka, mambu yai ya Yezu kutubaka ketadila bankuluntu ntangu bo kekutanaka sambu na kutadila mambu ya ngolo ya bampangi na kati ya dibundu, kansi beto lenda sadila mpi munsiku yai na balukutakanu na beto. (Matayo 18:20) Kana na nzila ya mpeve santu, Kristu kevandaka pana ntangu Bakristu kevukanaka na zina na yandi, keti beto fwete tadila ve balukutakanu na beto nde yo kele ya santu?

6. Inki beto lenda tuba sambu na bisika ya balukutakanu na beto, yo vanda ya nene to ya fyoti?

⁶ Yo kele kyeleka nde Yehowa kevandaka ve na batempelo yina bantu ketungaka na maboko. Ata mpidina, Banzo na beto ya Kimfumu kele bisika ya lusambu ya kyeleka. (Bisalu 7:48; 17:24) Beto kevukanaka kuna sambu na kulonguka Ndinga ya Yehowa, kusamba yandi, mpi kukembila yandi. Yo kele kiteso mosi ti Banzo na beto ya Balukutakanu ya Nene. Bisika ya nene, bonso ba stade ti bibansala ya nene ya banzo-nkanda yina beto kefutilaka sambu na balukutakanu na beto ya nene kekumaka bisika ya lusambu na ntangu ya  balukutukanu na beto ya santu. Yo mefwana nde na nkadilu ti bikalulu na beto, beto zitisa ba okazio ya lusambu ya mutindu yina, yo vanda ya nene to ya fyoti.

Mitindu ya Kumonisa Luzitu Sambu na Balukutakanu na Beto

7. Na nki mutindu beto lenda monisa luzitu sambu na balukutakanu na beto?

⁷ Beto kele ti mitindu mingi mpenza ya beto lenda monisa luzitu sambu na balukutakanu na beto. Mosi na kati ya mitindu yango kele ya kuvanda pana sambu na kuyimba bankunga ya Kimfumu. Mingi na kati ya bankunga yina kevandaka bisambu mpi beto fwete yimba yo ti luzitu yonso. Ntumwa Polo kusadilaka bangogo ya Nkunga 22 sambu na kutubila mambu ya metala Yezu nde: “Nzambi, mono ta tubaka na bampangi na mono sambu na nge, mono ta yimbaka bankunga sambu na kupesa nge lukumu na meso ya bantu mingi.” (Baebreo 2:12) Yo yina, beto fwete baka lukanu ya kuvanda na bisika na beto na ntwala nde ntwadisi ya lukutakanu kulomba bantu na kutelama sambu na kuyimba, mpi ntangu beto keyimba, beto fwete tula dikebi na ntendula ya bangogo. Bika nde mutindu na beto ya kuyimba kumonisa mawi ya muyimbi-bankunga yina kusonikaka nde: “Mono ke pesa Mfumu Nzambi mersi na ntima na mono yonso, mono ke pesa yandi mersi na meso ya bantu yonso ntangu bo ke kutakana sambu na kusamba yandi.” (Nkunga 111:1) Ee, kukembila Yehowa kele mosi na kati ya bikuma ya mbote yina kesalaka nde beto kuma na ntwala na balukutakanu na beto mpi beto vingila tii na nsuka.

8. Inki mbandu ya Biblia kemonisa nde yo mefwana na kuzitisa bisambu ya bo kesalaka na balukutakanu na beto mpi kutudila yo dikebi?

⁸ Dyambu yankaka ya kesalaka nde balukutakanu na beto yonso kuvanda mfunu na kimpeve kele bisambu ya bo kesalaka sambu na mambote ya bantu yonso ya kevukanaka kuna. Kilumbu mosi, Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kuvukanaka na Yeruzalemi mpi bo “sambaka Nzambi na kimvuka.” Yo sadisaka bo na kulanda “kuzabisa nsangu ya Nzambi na kikesa yonso,” ata na ntwala ya minyokudi. (Bisalu 4:24-31) Keti beto lenda yindula nde bantu yina kuvandaka pana vandaka kuyindula na bima yankaka ntangu bo vandaka kusamba? Ve, bo sambaka “na kimvuka.” Bisambu ya bo kesalaka na balukutakanu na beto kemonisaka mawi yina bawi yonso kevandaka na yo. Yo mefwana nde beto monisa luzitu sambu na bisambu yina mpi kutudila yo dikebi.

9. Inki mutindu beto lenda monisa luzitu sambu na balukutakanu na beto ya santu na kulwata mpi na bikalulu na beto?

⁹ Dyaka, beto lenda monisa nde beto kezitisaka busantu ya balukutakanu na beto na mutindu beto kelwataka. Ya kyeleka, mutindu na beto ya kulwata mpi ya kuyidika nsuki lenda yika lukumu na balukutakanu na beto. Ntumwa Polo kulongisilaka Bakristu nde: ‘Mono zola nde babakala kusamba Nzambi na bisika yonso ya bakristo kesambaka yandi na kimvuka. Ntangu bo kenangula maboko sambu na kusamba, bo fweti vanda na ntima ya mpembe, bo lenda vanda makasi ve, bo lenda tula-tula ntembe mpi ve. Mono zola mpi nde bankento kulwata bilele na bo na mutindu mosi ya mbote, bo lwata bima na bo ya kitoko mpi na mutindu mosi ya mbote ti ya kukonda lulendo. Bo fwete pesa ve mfunu mingi na bima bonso kutunga nsuki, kulwata bima ya wolo, mayaka, mpi kulwata bilele ya ntalu. Kansi bo sala bisalu ya mbote yina lunga kusala bankento yina kekudisongaka nde bo kezitisaka Nzambi.’ (1 Timoteo 2:8-10) Ntangu beto kekwendaka na balukutakanu ya distrike yina kesalamaka na bisika ya pwelele, beto fwete lwata na mutindu mosi ya lukumu, ata kana mwini kele mingi. Dyaka, luzitu sambu na dibaku yina tabuyisa beto na kudya to kutafuna-tafuna bazoka na ntangu lukutakanu kesalama. Kulwata ti bikalulu ya mbote na balukutakanu na beto kekumisaka Yehowa, lusambu na yandi, mpi bampangi na beto Bakristu.

Bikalulu Yina Mefwana na Bantu ya Nzambi

10. Inki mutindu ntumwa Polo kumonisaka nde Nzambi kelombaka beto na kuvanda ti bikalulu ya mbote na balukutakanu ya Bukristu?

¹⁰ Na 1 Korinto na kapu ya 14, ntumwa Polo kupesaka ndongisila ya mayele na mutindu balukutakanu ya Bukristu fwete salama. Na nsuka yandi tubaka nde: “Mono ke zola kaka nde beno sala mambu yonso na nzila ya mbote ti ya luzitu.” (1 Korinto 14:40) Balukutakanu na beto kele kitini ya mfunu ya kisalu na beto ya Bukristu na dibundu mpi yo kelombaka kuvanda ti bikalulu ya mbote yina mefwana na bantu ya Yehowa.

11, 12. (a) Bana yina kekwendaka na balukutakanu na beto fwete bakisa inki? (b) Inki mutindu ya mbote bana lenda monisa lukwikilu na bo na balukutakanu na beto?

 ¹¹ Mingimingi, bibuti fwete longa bana bikalulu ya bo fwete vanda na yo na balukutakanu. Bibuti fwete longa bana na bo nde Nzo ya Kimfumu mpi kisika ya bo kesalaka Kulonguka ya Mukanda ya Dibundu kele ve bisika ya kusala bansaka. Yo kele bisika ya beto kesambaka Yehowa mpi kelongukaka Ndinga na yandi. Salomo, Ntotila ya mayele kusonikaka nde: “Kana nge ke kwenda na Nzo-Nzambi, keba. Kwenda sambu na kulonguka mambu.” (Longi 4:17) Moize kusongaka bantu ya Izraele na kuvukana kisika mosi, bambuta ti “bana.” Yandi tubaka nde: “Beno fweti binga mpi bantu yonso . . . mpidina konso muntu lenda kuwa yo ti kuzaba kuzitisa Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, ti kulanda bansiku na yandi mbote-mbote. Bana na beno bayina me waka ntete bansiku ya Mfumu Nzambi ve, bo mpi bo ta wa yo. Ebuna bo mpi ta zaba kuzitisa Mfumu Nzambi.”​—Kulonga 31:12, 13.

¹² Mutindu mosi bubu yai, bana na beto kekwendaka ti bibuti na bo na balukutakanu ntetentete sambu na kuwa mpi kulonguka. Kana bana melunga na kutula dikebi mpi kubakisa bakyeleka ya mfunu ya Biblia, bo lenda mpi kutubila lukwikilu na bo “na meso ya bantu” na kupesaka bamvutu ya nkufi. (Roma 10:10) Mwana ya fyoti lenda yantika kupesa mvutu ya nkufi na ngyufula yina yandi kebakisa. Ntete yandi lenda tanga mvutu na yandi, kansi na nima yandi fwete meka kutuba na bangogo na yandi mosi. Bamvutu ya mutindu yina ya kekatukaka na ntima mpi ya kemonisaka lukwikilu ya bana kesepedisaka bambuta yina kevandaka pana. Bibuti kepesaka mbandu ya mbote na kupesaka bakomantere. Kana mpila kele, yo kele mbote nde konso mwana kuvanda ti Biblia na yandi, mukanda ya bankunga, ti mukanda yina beno kelonguka. Bo fwete bakisa nde bo fwete zitisa mikanda yina. Mambu yai yonso tasadisa bana na kubakisa nde balukutakanu na beto kevandaka ya santu.

13. Inki kevandaka kivuvu na beto sambu na bantu yina kekwisaka na mbala ya ntete na balukutakanu na beto?

¹³ Ya kyeleka, beto kezola ve nde balukutakanu na beto kuvanda bonso yina kesalamaka na mabundu ya Kikristu, disongidila, yo vanda madidi-madidi mpi bantu na yo kudimonisa bonso bo kele bantu ya kuluta santu, to yo vanda makelele mingi bonso kisika ya bantu kebula miziki ya ngolo-ngolo. Beto kezolaka nde balukutakanu na beto na Nzo ya Kimfumu kuvanda tiya-tiya mpi beto yamba bantu mbote, kansi yo vanda ve bonso makelemba yina bantu ya kartie na beto kesalaka. Beto kevukanaka sambu na kusamba Yehowa, yo yina beto fwete zitisa ntangu yonso balukutakanu na beto. Mpusa na beto kevandaka nde na nima ya kuwa malongi mpi ya kumona bikalulu na beto ti ya bana na beto, bantu yina mevukana ti beto na mbala ya ntete kutuba nde: “Ya kieleka, Nzambi kele awa ti beno!”​—1 Korinto 14:25.

Balukutakanu: Kima ya Mvula na Mvula na Lusambu na Beto

14, 15. (a) Inki beto lenda sala sambu na ‘kuvila ve nzo ya Nzambi na beto’? (b) Inki mutindu Yezaya 66:23 ke na kulungana?

¹⁴ Mutindu beto tubaka na luyantiku ya disolo yai, Yehowa ke na kuvukisa bantu na yandi mpi kesala nde bo sepela na kati ya ‘nzo na yandi ya bisambu,’ disongidila, tempelo na yandi ya kimpeve. (Yezaya 56:7) Nehemia yina kuvandaka muntu ya kwikama kuyibusaka bampangi na yandi Bayuda nde bo fwete monisa luzitu ya kufwana sambu na tempelo mpi kupesa makabu sambu na kisalu ya tempelo yina. Yandi tubaka nde: “Beto lenda vila ve nzo ya Nzambi na beto.” (Nehemia 10:40) Dyaka, beto fwete mona ve mpamba imvitasio yina Yehowa kebingisa beto na kusamba yandi na “nzo ya [bisambu].”

¹⁵ Sambu na kumonisa mfunu ya kuvukana mbala na mbala sambu na kusamba, Yezaya kutubaka  na mbikudulu mosi nde: “Kilumbu kele ya bantu ta katuka na bansi yonso ya nsi-ntoto na kwisa kusamba mono awa na bwala na mono Yeruzalemi; na konso nkinsi ya ngonda ya mpa, na konso kilumbu ya kupema, bo ta [kwisa kufukama na ntwala na, NW] mono Mfumu Nzambi.” (Yezaya 66:23) Dyambu yai kesalama bubu yai. Bakristu kevukanaka mbala na mbala konso mposo ya konso ngonda sambu na kusamba Yehowa. Bo kesalaka yo ntangu bo kekwendaka na balukutakanu ya Bukristu mpi ntangu bo kesalaka kisalu ya kusamuna na meso ya bantu yonso. Keti nge kele na kati ya bantu yina ‘kekwisaka kufukama mbala na mbala na ntwala ya Yehowa’?

16. Sambu na nki beto fwete yikama na kukwenda mbala na mbala na balukutakanu na beto, banda ntangu yai?

¹⁶Yezaya 66:23 talungana mbote-mbote na inza ya mpa yina Yehowa mesilaka. Na ntangu yina, konso mposo mpi konso ngonda, ‘bantu ya bansi yonso ya nsi-ntoto takwisa kufukama na ntwala ya Yehowa’ to kusamba yandi kimakulu. Sambu balukutakanu na beto tavanda kima ya beto tasalaka mvula na mvula na luzingu na beto, keti beto fwete yikama ve na kukwenda mbala na mbala na balukutakanu na beto, banda ntangu yai?

17. Sambu na nki beto kele na mfunu ya balukutakanu na beto ‘kuluta mingi mutindu beto kemona kilumbu yango kefinama’?

¹⁷ Mutindu nsuka kekuma penepene, beto fwete baka lukanu ya ngolo ya kuvukana na balukutakanu na beto sambu na kusamba Nzambi. Sambu beto kezitisaka busantu ya balukutakanu na beto, beto kepesaka ve nzila na kisalu ya kinsuni, badevware ya nzo-nkanda, to banzo-nkanda ya nkokila yo kanga beto nzila ya kuvukana mbala na mbala ti bampangi na beto ya Bakristu. Beto kevandaka na mfunu ya kikesa ya beto kebakaka na balukutakanu yina. Balukutakanu ya dibundu kepesaka beto dibaku ya kuzabana ti bampangi na beto, ya kupesana kikesa, mpi ya kupusana na “zola mpi na bisalu ya mbote.” Beto fwete sala yo ‘kuluta mingi mutindu beto kemona kilumbu yango kefinama.’ (Baebreo 10:24, 25, NW) Yo yina, bika beto monisa ntangu yonso luzitu ya kufwana sambu na balukutakanu na beto ya santu na kuvukanaka mbala na mbala, na kulwataka mbote, mpi na kuvandaka ti bikalulu ya mbote. Kana beto kesala mutindu yina, beto tamonisa nde beto ketadilaka bima ya santu mutindu Yehowa ketadilaka yo.

Mvutukila

• Inki kemonisa nde Yehowa ketadilaka balukutakanu ya bansadi na yandi bonso kima ya santu?

• Inki mambu kemonisa nde balukutakanu na beto kele balukutakanu ya santu?

• Inki mutindu bana kemonisaka nde bo kezitisaka busantu ya balukutakanu na beto?

• Sambu na nki beto fwete yikama na kukwendaka mbala na mbala na balukutakanu na beto?

[Bangyufula ya disolo ya kulonguka]

[Bifwanisu ya kele na lutiti 28]

Kuvukana sambu na kusamba Yehowa kele balukutakanu ya santu, ata yo kesalama wapi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]

Bana na beto kekwendaka na balukutakanu sambu na kuwa ti kulonguka