1. Sambu na nki zola yina vandaka na kati ya Nzambi mpi Mwana na yandi yelaka?

YEZU KRISTU, yina kele mwana ya Yehowa tubaka nde: “Mono ke zolaka Tata.” (Yoa. 14:31) Yandi tubaka mpi nde: “Tata kele na zola sambu na Mwana.” (Yoa. 5:20) Mambu yai fwete yitukisa beto ve. Nkutu, na nsungi ya bamvula yonso yina Yezu lutisaka na zulu na ntwala ya kuzinga bonso muntu na ntoto, yandi vandaka ‘kapita ya kisalu ya Nzambi.’ (Bing. 8:30) Sambu Yehowa mpi Yezu vandaka kusala kumosi, Mwana yai longukaka mambu mingi na yina me tala bikalulu ya Tata na yandi mpi yandi vandaka ti bikuma ya mingi ya kuzola Tata na yandi. Ntembe kele ve nde, bangwisana yina ya ngolo salaka nde zola na bo kuyela.

2. (a) Zola ke tendula inki? (b) Inki bangiufula beto ta tadila?

² Zola ke tendula kumonisila muntu ya nkaka lutondo ya ngolo. Muyimbi-bankunga Davidi yimbaka nde: ‘Yehowa, mono ke zolaka nge mingi, nge kele ngolo na mono.’ (Nk. 18:2) Yo kele mawi yina beto fwete vanda ti yo sambu na Nzambi, sambu yandi ke zolaka beto. Kana beto ke lemfukila Yehowa, yandi ta zola beto mingi. (Tanga Kulonga 7:12, 13.) Sambu beto lenda mona Nzambi ve, keti beto lenda zola yandi kibeni? Kuzola Yehowa ke tendula inki? Sambu na nki beto fwete zola yandi? Mpi nki mutindu beto lenda monisa nde beto ke zolaka Nzambi?

3, 4. Sambu na nki beto lenda zola Nzambi ata beto ke monaka yandi ve?

³ “Nzambi kele Mpeve”; yo yina beto lenda mona yandi ve. (Yoa. 4:24) Ata mpidina, beto lenda zola Yehowa, mpi Masonuku ke lomba beto na kuzola yandi. Mu mbandu, Moize zabisaka bantu ya Izraele nde: ‘Beno fwete zola Yehowa Nzambi na beno na ntima na beno yonso, na moyo na beno yonso, mpi na ngolo na beno yonso.’—Kul. 6:5.

⁴ Sambu na nki beto fwete zola Nzambi mingi? Sambu yandi gangaka beto ti mpusa ya kuzaba mambu ya kimpeve mpi ya kuzola. Kana beto ke lungisa kibeni mpusa na beto ya kimpeve, zola na beto sambu na Yehowa ke yelaka mpi beto ke vandaka ti bikuma ya kuvanda na kiese. Yezu tubaka nde: “Kiese na bantu yina ke zabaka na ntima na bo nde bo kele bansukami mpenza, sambu Kimfumu ya Nzambi kele ya bo!” (Mat. 5:3) Na yina me tala diambu yina bankaka ke bingaka mpusa yina bantu ke butukaka ti yo ya kusambila, Abraham Morrison sonikaka na mukanda mosi (Man Does Not Stand Alone) nde: “Kumona mpusa yina bantu yonso kele ti yo ya kusosa Muntu ya kuluta kuzanguka mpi kukwikila na yandi fwete pusa beto na kuwa muntu ya mutindu yina boma, mpi kumonisila yandi luzitu ya mudindu.”

5. Inki mutindu beto me zaba nde kusosa Nzambi kele ve diambu ya kukonda mfunu?

⁵ Keti kusosa Nzambi kele diambu mosi ya kukonda mfunu? Ve, sambu yandi ke zolaka nde beto mona yandi. Ntumwa Polo monisaka yo pwelele ntangu yandi taka kimbangi na kibuka mosi ya bantu yina vukanaka na Areopage. Yo vandaka pene-pene ya Parthénon—tempelo ya bo salaka sambu na Atene, nzambi-nkento ya bwala Atene. Yindula nde nge vandaka pana ntangu Polo tubaka sambu na “Nzambi yina salaka nsi-ntoto mpi bima yonso yina kele na kati na yo,” mpi na nima tendulaka nde Nzambi “ke zingaka ve na batempelo yina bantu me tungaka na maboko.” Ntumwa Polo yikaka nde, Nzambi “salaka makanda yonso ya bantu sambu na kuzinga na ntoto ya mvimba, mpi yandi me tulaka bantangu ya bo me tulaka mpi bandilu ya bisika yina bantu lenda zinga, na mpila nde bo sosa Nzambi, kana bo sosa yandi mpenza mpi bo mona yandi kibeni, sambu ya kieleka, yandi kele ntama ve ti konso muntu na kati na beto.” (Bis. 17:24-27) Ya kieleka, beto lenda sosa Nzambi mpi kumona yandi. Bambangi ya Yehowa kuluta bamilio nsambwadi ‘me monaka yandi kibeni’ mpi bo ke zolaka yandi na masonga yonso.

6. Inki nsiku Yezu bingaka “nsiku ya kuluta nene mpi ya ntete”?

⁶ Zola na beto sambu na Yehowa fwete katuka na ntima. Yezu monisaka yo pwelele ntangu Mufarize mosi yulaka yandi nde: “Longi, inki kele nsiku ya kuluta nene na kati ya Nsiku?” Yezu vutulaka nde: “‘Nge fwete zola Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge yonso, na moyo na nge yonso, mpi na mabanza na nge yonso.’ Yai kele nsiku ya kuluta nene mpi ya ntete.”—Mat. 22:34-38.

7. Inki kele ntendula ya kuzola Nzambi na (a) ‘ntima na beto yonso’? (b) ‘moyo na beto yonso’? (c) ‘mabanza na beto yonso’?

⁷ Yezu zolaka kutuba nki ntangu yandi tubaka nde beto fwete zola Nzambi na ‘ntima na beto yonso’? Yandi zolaka kutuba nde beto fwete zola Yehowa na ntima na beto ya kifwani ya mvimba; yo ke tadila bampusa na beto, bangindu na beto mpi mawi na beto. Beto fwete zola yandi mpi na ‘moyo na beto yonso,’ to luzingu na beto ya mvimba. Diaka, beto fwete zola Nzambi na ‘mabanza na beto yonso,’ to na mayele na beto yonso. Na kutuba ya mbote, beto fwete zola Yehowa mingi kibeni.

8. Kuzola Nzambi na ntima ya mvimba ta pusa beto na kusala inki?

⁸ Kana beto ke zola Nzambi na ntima na beto yonso, na moyo na beto yonso mpi na mabanza na beto yonso, beto ta vanda balongoki ya kikesa ya Ndinga na yandi, beto ta sala luzolo na yandi na ntima ya mvimba mpi ta samuna nsangu ya mbote ya Kimfumu na kikesa yonso. (Mat. 24:14; Bar. 12:1, 2) Zola ya kieleka sambu na Yehowa ta sala nde beto kwenda pene-pene na yandi. (Yak. 4:8) Ya kieleka, beto lenda tanga ve bikuma yonso yina ke pusaka beto na kuzola Nzambi. Kansi,  beto ta tadila ndambu ya bikuma yina ke pusaka beto na kuzola Nzambi.

9. Sambu na nki nge ke zolaka Yehowa yina kele Ngangi mpi Mupesi-Bima?

⁹ Yehowa kele Ngangi na beto mpi Mupesi-Bima. Ntumwa Polo tubaka nde: “Na nzila na yandi beto kele na luzingu, ke tambulaka, mpi ke zingaka.” (Bis. 17:28) Yehowa me pesaka beto ntoto, kisika ya kitoko yina beto ke zingaka. (Nk. 115:16) Yandi ke pesaka beto madia mpi bima ya nkaka yina beto ke vandaka na yo mfunu sambu na kuzinga mbote. Yo yina, ntumwa Polo zabisaka bansambidi ya biteki ya bwala Listre nde: “Nzambi ya moyo, . . . kudibikaka mpenza ve kukonda kimbangi kansi yandi salaka mambu ya mbote mutindu yandi pesaka beno mvula mpi bansungi yina bambuma ke basikaka mingi, mpi yandi pesaka beno madia mingi mpi fulusaka bantima na beno na kiese.” (Bis. 14:15-17) Keti yo kele ve kikuma yina fwete pusa beto na kuzola Ngangi na beto ya Nene mpi Mupesi-Bima yina ke zolaka beto?—Lo. 12:1.

10. Inki beto fwete sala sambu na kubaka mambote na ngidika ya Nzambi ya kukatula disumu mpi lufwa?

¹⁰ Nzambi me bakaka bangidika sambu na kukatula disumu mpi lufwa yina beto me bakaka na Adami. (Bar. 5:12) Ya kieleka, “Nzambi ke monisa zola na yandi sambu na beto na mutindu yai: Ntangu beto vandaka ntete bansumuki, Kristu fwaka sambu na beto.” (Bar. 5:8) Ntembe kele ve nde, ntima na beto me fulukaka na zola ya Yehowa mutindu yandi me bakaka bangidika sambu beto baka ndolula ya masumu na beto kana beto balula ntima mpi kumonisa lukwikilu na kimenga ya nkudulu ya Yezu.—Yoa. 3:16.

11, 12. Na nki mitindu Yehowa ke pesaka beto kivuvu?

¹¹ Yehowa ‘ke pesaka kivuvu yina ke fulusaka beto na kiese mpi na ngemba.’ (Bar. 15:13) Kivuvu yina Nzambi me pesaka beto ke sadisaka beto na kukanga ntima na mambu yina ke mekaka lukwikilu na beto. Bakristu yina bo me tulaka mafuta ‘yina ta bikala ya kwikama tii na lufwa ta baka mpu ya kimfumu ya luzingu.’ (Kus. 2:10) Bantu ya kwikama yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto ta baka balusakumunu ya mvula na mvula na ntoto yina ta kituka Paladisu. (Luka 23:43) Bivuvu yai fwete pusa beto na kumonisa nki bikalulu? Keti nge me fulaka ve na kiese, ngemba, mpi zola sambu na Mupesi ya “konso dikabu ya mbote mpi konso kado ya kukuka.”—Yak. 1:17.

¹² Nzambi me pesaka beto kivuvu ya lufutumuku yina ke pesaka beto kikesa. (Bis. 24:15) Ya kieleka, lufwa ya bantu yina beto ke zolaka mingi ke pesaka beto mpasi kansi sambu beto kele ti kivuvu ya lufutumuku, ‘beto kele ve na mawa bonso bantu ya nkaka yina kele ve ti kivuvu.’ (1 Bate. 4:13) Na zola na yandi, Yehowa Nzambi kele ti mpusa ya ngolo ya kufutumuna bafwa, mingi-mingi bansadi na yandi ya kwikama, bonso Yobi muntu ya lunungu. (Yobi 14:15) Yindula kiese yina ta vanda ntangu bantu ta yamba bantu yina ta futumuka sambu na kuzinga diaka awa na ntoto. Ya kieleka, bantima na beto me fuluka ti zola sambu na Tata na beto ya zulu, yina me pesaka beto kivuvu yai ya kitoko!

13. Inki banzikisa ke monisa nde Nzambi ke kudibanzaka kibeni sambu na beto?

¹³ Yehowa ke kudibanzaka kibeni sambu na beto. (Tanga Nkunga 34:7, 19, 20; 1 Piere 5:6, 7.) Sambu beto me zaba nde Nzambi na beto ya zola kele ntangu yonso ya kuyilama sambu na kusadisa bansadi na yandi ya kwikama, beto ke kudiwaka na lutaninu na kati ya ‘kibuka ya mameme na yandi.’ (Nk. 79:13) Diaka, zola ya Nzambi ta monana pwelele na mambu yina yandi ta sala sambu na beto na nsi ya Kimfumu ya Mesia. Ntangu Yezu Kristu, Ntotila yina Yehowa me ponaka ta katula mubulu, bampasi mpi mambi na ntoto, bantu ya bulemfu ta vanda na ngemba mpi na luzingu ya mbote mvula na mvula. (Nk. 72:7, 12-14, 16) Keti nge ke ndima ve nde bivuvu yai ke pesa beto bikuma ya kuzola Nzambi yina ke kudibanzaka sambu na beto na ntima na beto yonso, na moyo na beto yonso mpi na mabanza na beto yonso?—Luka 10:27.

14. Inki dibaku ya mbalu Nzambi me pesaka beto?

¹⁴ Yehowa me pesaka beto dibaku ya mbalu ya kuvanda Bambangi na yandi. (Yez. 43:10-12) Beto ke zolaka Nzambi sambu yandi me pesaka beto  dibaku yai ya kupesa maboko na luyalu na yandi mpi kunatila bantu yina ke zinga na nsi-ntoto yai ya mbi kivuvu ya kieleka. Diaka, beto fwete tuba ti lukwikilu mpi kikesa sambu beto ke zabisa nsangu ya mbote yina me katuka na Ndinga ya Nzambi ya kieleka, yina balusilu na yandi ta konda ve kulungana. (Tanga Yozue 21:45; 23:14.) Ya kieleka, beto lenda tanga ve balusakumunu yonso yina beto ta baka mpi bikuma yonso yina ke pusa beto na kuzola Yehowa. Kansi, inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke zolaka yandi?

15. Inki mutindu kulonguka Ndinga ya Nzambi mpi kusadila mambu yina beto ke longuka lenda sadisa beto?

¹⁵ Kulonguka Ndinga ya Nzambi ti kikesa yonso mpi kusadila mambu yina beto ke longuka. Kusala mpidina ke monisaka nde beto ke zolaka Yehowa mpi ke vandaka kibeni na mfunu nde Ndinga na yandi kuvanda ‘mwinda sambu na nzila na beto.’ (Nk. 119:105) Kana beto ke kutana ti bampasi, beto lenda baka kikesa na lusilu yai ya zola: ‘Nzambi, nge ta buya ve ntima yina me pasuka mpi me tutama.’ ‘Yehowa, zola na nge ya kwikama ke landaka kusadisa mono. Ntangu basusi lutilaka mono, nge pesaka mono kikesa mpi lembikaka mono.’ (Nk. 51:19; 94:18, 19) Yehowa ke wilaka bantu yina ke niokwama mawa, Yezu mpi ke wilaka bantu mawa. (Yez. 49:13; Mat. 15:32) Kulonguka ya Biblia lenda sadisa beto na kubakisa mbote-mbote dikebi ya zola yina Yehowa ke tudilaka beto, mpidina yo ta pusa beto na kuzola yandi mingi.

16. Inki mutindu kusala kisambu mbala na mbala lenda sadisa beto na kuyedisa zola na beto sambu na Nzambi?

¹⁶ Samba Nzambi mbala na mbala. Bisambu na beto ke salaka nde beto kwenda pene-pene ya ‘Muntu yina ke waka kisambu.’ (Nk. 65:3) Ntangu beto ke bakisa nde Nzambi me pesa mvutu na bisambu na beto, zola na beto sambu na yandi ke kumaka mingi. Mu mbandu, beto me bakisaka nde yandi ke pesaka ve nzila nde beto kutana ti mpukumuna kuluta yina beno lenda kangila ntima. (1 Bak. 10:13) Kana beto ke kutana ti bampasi mpi ke sala badodokilu na Yehowa sambu na yo, beto lenda kuma ti “ngemba ya Nzambi” yina me luta mambu yonso. (Bafi. 4:6, 7) Bantangu ya nkaka, beto lenda samba Yehowa na nsi ya ntima, mutindu Nehemia salaka, mpi kumona nde Nzambi me pesa mvutu na kisambu na beto. (Neh. 2:1-6) Kana beto ke “kwamina na kisambu” mpi ke mona mvutu yina Nzambi ke pesa, zola na beto sambu na yandi ta yela, mpi beto ta kuma  kutula ntima nde yandi ta sadisa beto na kununga mambu mingi yina ke mekaka lukwikilu na beto.—Bar. 12:12.

17. Kana beto ke zolaka Nzambi, inki mutindu beto ta tadila balukutakanu?

¹⁷ Vanda ti kikalulu ya kukwendaka mbala na mbala na balukutakanu ya dibundu mpi ya nene. (Baeb. 10:24, 25) Dikanda ya Izraele vandaka kuvukana sambu na kuwidikila mpi kulonguka mambu ya me tala Yehowa sambu na kuzitisa yandi mpi bansiku na yandi. (Kul. 31:12) Kana beto ke zolaka Nzambi, kusala luzolo na yandi ta vanda ve kilo. (Tanga 1 Yoane 5:3.) Yo yina, beto fwete bika ve ata kima mosi kukanga beto nzila ya kukwendaka na balukutakanu mbala na mbala. Ntembe kele ve nde, beto ke zolaka ve nde ata kima mosi kuvidisa zola na beto ya luyantiku sambu na Yehowa.—Kus. 2:4.

18. Zola sambu na Nzambi ke pusaka beto na kusala nki na yina me tala nsangu ya mbote?

¹⁸ Samuna “kieleka ya nsangu ya mbote” na kikesa yonso. (Bag. 2:5) Zola na beto sambu na Nzambi ke pusaka beto na kusamuna Kimfumu ya Mesia, Mwana ya Nzambi yina ta ‘mata na mpunda sambu na kunwanina kieleka,’ na Armagedoni. (Nk. 45:4; Kus. 16:14, 16) Yo kele kiese kibeni na kusala kisalu ya kukumisa bantu balongoki na kusadisaka bo na kulonguka mambu ya me tala zola ya Nzambi mpi nsi-ntoto ya mpa yina yandi me silaka!—Mat. 28:19, 20.

¹⁹ Monisa ntonda na bangidika yina Nzambi me bakaka sambu na kugungula mameme na yandi. (Bis. 20:28) Bankuluntu kele ngidika ya Yehowa yina ke salaka mambu ntangu yonso sambu na mambote na beto. Bankuluntu kele ‘bonso kisika ya kubumbana mvula ya mupepe ya ngolo, bonso bamasa na ntoto ya kuyuma, bonso madidi ya ditadi ya nene na ntoto ya zelo na zelo.’ (Yez. 32:1, 2) Beto ke sepelaka kibeni na kitaninu yina ke taninaka beto na mvula ya mupepe ya ngolo! Kana ntangu ya ngolo ke bula, beto ke sepelaka mingi na madidi yina ditadi ya nene ke pesaka. Bangogo yai ya kifwani ke sadisa beto na kubakisa nde, bankuluntu ke pesaka beto lusadisu mpi kikesa na kimpeve. Kana beto ke lemfukila bantu yina ke twadisaka beto, beto ta monisa kibeni nde beto kele na ntonda sambu na “makabu” yai ya bantu mpi ta monisa nde beto ke zolaka Nzambi mpi Kristu Mfumu ya dibundu.—Baef. 4:8; 5:23; Baeb. 13:17.

20. Kana nge ke zolaka Nzambi, nki nge ta sala na kuwakana ti mambu yina kele na Yakobo 1:22-25?

²⁰ Kana nge kele ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa, nge ta vanda ‘muntu ya ke lemfukilaka ndinga, kansi ve muwi mpamba.’ (Tanga Yakobo 1:22-25.) ‘Muntu yina ke lemfukaka na ndinga’ ke vandaka ti lukwikilu yina ke sadisaka yandi na kusala bisalu bonso kusamuna na kikesa yonso mpi kukwendaka na balukutakanu ya Bukristu. Sambu nge ke zolaka Nzambi mingi, nge ta lemfukila ‘nsiku na yandi ya kukuka,’ disongidila mambu yonso yina yandi ke lomba nge na kusala.—Nk. 19:7-11.

21. Bisambu na nge ya masonga lenda fwanana ti nki?

²¹ Zola sambu na Yehowa Nzambi ta pusa nge na kusambaka yandi ntangu yonso mpi na masonga yonso. Ntangu Davidi tubilaka ndumbu yina bo vandaka kuyoka konso kilumbu na nsi ya Nsiku ya Moize, yandi yimbaka nde: ‘Bika nde kisambu na mono kuvanda bonso ndumbu ya bo me yidika na ntwala na nge, mpi maboko ya mono me tombula kuvanda bonso makabu ya mbuma ya nkokila.’ (Nk. 141:2; Kub. 30:7, 8) Bika nde balombilu na nge ya kudikulumusa, badodokilu na nge ya masonga, mpi bangogo na nge ya kukumisa mpi kupesa matondo na Nzambi kuvanda bonso midinga ya ndumbu ya nsudi ya kitoko yina ke monisa bisambu yina Nzambi ke ndimaka.—Kus. 5:8.

22. Inki zola beto ta tubila na disolo yina ke landa?

²² Yezu tubaka nde beto fwete zola Nzambi mpi nkweno na beto. (Mat. 22:37-39) Mutindu beto ta mona yo ntangu beto ta tubila diaka kikalulu yai, zola na beto sambu na Yehowa mpi minsiku na yandi ta sadisa beto na kuvanda na bangwisana ya mbote ti bampangi na beto mpi kumonisa zola ya nkweno.