1, 2. Sambu na nki bantu mingi yina vandaka kuwidikila mambu yina Yezu longaka bakisaka ve ntendula na yo?

MUNTU lenda wa ndinga ya muntu ya nkaka yina ke tubila yandi. Yandi lenda bakisa mpi ndinga ya muntu yina ke tuba. Kansi, mambu yina yandi me wa ta vanda ve ti mfunu ata fioti kana yandi me bakisa yo ve. (1 Bak. 14:9) Mutindu mosi mpi, bantu mingi waka mambu yina Yezu vandaka kutuba. Nkutu, yandi tubaka na ndinga yina bo lendaka kubakisa. Kansi, bantu yonso ve bakisaka ntendula ya mambu yina yandi tubaka. Yo yina, Yezu zabisaka bawi na yandi nde: “Beno widikila mono beno yonso, mpi beno bakisa ntendula.”—Mar. 7:14.

² Sambu na nki bantu mingi bakisaka ve ntendula ya mambu yina Yezu vandaka kulonga? Bankaka buyaka kusoba mabanza na bo, mpi kangamaka na bangindu na bo ya mbi. Yezu zabisaka bantu ya mutindu yai nde: “Beno ke mona mpamba nsiku ya Nzambi na mayele yonso sambu na kutanina binkulu na beno.” (Mar. 7:9) Bantu yina sosaka ve kubakisa ntendula ya bangogo yai. Bo buyaka kusoba mabanza na bo. Yo lenda vanda mpi nde bo vandaka kuwidikila kansi, bo vandaka kubakisa ve malongi yango! (Tanga Matayo 13:13-15.) Inki mutindu beto lenda zikisa  nde bantima na beto kele ya kuyilama sambu na kubaka mambote na malongi ya Yezu?

3. Sambu na nki balongoki ya Yezu vandaka kubakisa malongi na yandi?

³ Beto fwete landa mbandu ya kudikulumusa ya balongoki ya Yezu. Yandi zabisaka bo nde: “Kiese na meso na beno sambu yo ke mona mpi na makutu na beno sambu yo ke wa.” (Mat. 13:16) Sambu na nki balongoki ya Yezu mpamba vandaka kubakisa mambu yina yandi vandaka kulonga? Ya ntete, bo vandaka ti luzolo ya kuyula bangiufula mpi kusosa kubakisa ntendula ya bangogo ya Yezu. (Mat. 13:36; Mar. 7:17) Ya zole, bo vandaka ti luzolo ya kulonguka mambu ya mpa mpi kuwakanisa yo ti mambu yina bo zabaka dezia. (Tanga Matayo 13:11, 12.) Ya tatu, bo vandaka ti luzolo ya kusadila mambu yina bo vandaka kuwa mpi kubakisa, sambu na mambote na bo mosi kaka ve, kansi mpi sambu na kusadisa bantu ya nkaka.—Mat. 13:51, 52.

4. Tanga bitambi tatu yina beto fwete sala sambu na kubakisa bingana ya Yezu.

⁴ Kana beto kele na mfunu ya kubakisa bingana ya Yezu, beto fwete landa mbandu ya balongoki na yandi ya kwikama. Beto fwete sala bitambi tatu. Ya ntete, beto fwete baka ntangu ya kulonguka mpi kuyindulula na mambu yina Yezu longaka, kusala bansosa ya mudindu mpi kuyula bangiufula ya me fwana. Kusala mpidina ta sadisa beto na kukuma ti nzayilu. (Bing. 2:4, 5, NW) Ya zole, beto fwete wakanisa nzayilu yina ti mambu yina beto me zabaka dezia, mpi kuyindulula na mambote yina yo lenda natila beto mosi. Kusala mpidina ta pesa beto ngangu. (Bing. 2:2, 3) Nsuka-nsuka, beto fwete sadila mambu yina beto ke longuka na luzingu na beto. Mpidina yo ta monisa nde beto kele mayele.—Bing. 2:6, 7.

5. Pesa mbandu ya ke monisa luswaswanu na kati ya nzayilu, ngangu, mpi mayele.

⁵ Inki luswaswanu kele na kati ya nzayilu, ngangu mpi mayele? Mbandu yai lenda sadisa beto na kubakisa yo: Yindula nde nge me telama na kati-kati ya nzila mpi kamio mosi ke kwisa na ndambu na nge. Kuzaba nde kamio ke kwisa kele nzayilu! Kubakisa nde kana nge me telama kamio ta niata nge, kele ngangu. Kukatuka na nzila kele mayele! Yo yina, Biblia ke siamisa beto na ‘kutanina mayele mpi ngangu.’ Yo ke taninaka luzingu ya bantu!—Bing. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Ntangu beto ke longuka bingana ya Yezu, inki bangiufula iya beto ta tadila? (Tala  lupangu.)

⁶ Na disolo yai mpi na yina ke landa, beto ta longuka bingana 7 yina Yezu pesaka. Bangiufula yina ta sadisaka beto na kulonguka bingana yango yo yai: Kingana yai ke tendula nki? (Ngiufula yai ke sadisa beto na kubaka nzayilu.) Sambu na nki Yezu pesaka kingana yai? (Ngiufula yai ke sadisa beto na kukuma ti ngangu.) Inki mutindu kingana yai lenda sadisa beto mosi mpi bantu ya nkaka? (Ngiufula yai ke sadisa beto na kubaka mayele.) Nsuka-nsuka, beto ta mona kana kingana yango ke longa beto nki na yina me tala Yehowa mpi Yezu.

7. Kingana ya nkeni ya mutarde ke tendula nki?

⁷ Tanga Matayo 13:31, 32. Kingana ya nkeni ya mutarde ke tendula nki? Nkeni yo mosi ke tendula nsangu ya Kimfumu yina beto ke samunaka mpi dibundu ya Bukristu. Bonso nkeni ya mutarde yina kele “nkeni ya kuluta fioti na bankeni yonso,” dibundu ya Bukristu yantikaka ti kimvuka mosi ya bantu fioti na mvu 33 T.B. Kansi, na nima ya bamvula fioti, dibundu yelaka nswalu na mutindu yina bantu lendaka kuyindula ve. (Bakol. 1:23) Kuyela yai vandaka mfunu sambu Yezu tubaka nde “bandeke ya zulu” ta kwisa mpi ta ‘lala na bantangu na yo.’ Bandeke yai ya kifwani kele bantu ya ntima-mbote  yina ta baka madia ya kimpeve, mpi ta kwisa na dibundu ya Bukristu sambu na kusosa lutaninu.—Fwanisa ti Ezekiele 17:23.

8. Sambu na nki Yezu pesaka kingana ya nkeni ya mutarde?

⁸ Sambu na nki Yezu pesaka kingana yai? Yandi tubilaka nkeni ya mutarde yina ke basisaka nti ya nene, sambu na kumonisa nde Kimfumu ya Nzambi ta yalumuka, ta tanina bantu, mpi ta nunga bima yonso yina ke sosa kukanga yo nzila. Banda na 1 914, kitini ya organizasio ya Yehowa yina kele na ntoto me yelaka na mutindu mosi ya kuyituka! (Yez. 60:22) Bantu yina me kotaka na organizasio yai ke bakaka lutaninu ya mbote na kimpeve. (Bing. 2:7; Yez. 32:1, 2) Diaka, kuyela yango ke fula kaka mpi beto ke landa na kununga bantu yina ke sosa kutelamina beto.—Yez. 54:17.

9. (a) Inki dilongi beto lenda baka na kingana ya nkeni ya mutarde? (b) Kingana yai ke longa beto nki na yina me tala Yehowa mpi Yezu?

⁹ Inki dilongi beto lenda baka na kingana ya nkeni ya mutarde? Mbala ya nkaka, beto ke zingaka na kisika yina Bambangi ya Yehowa kele fioti, to kisika yina beto ke samuna kansi mbutu ya mbote ke basika ve nswalu. Ata mpidina, kuzaba nde Kimfumu kele ti ngolo ya kununga bima yonso yina ke sosa kukanga yo nzila ta sadisa beto na kulanda kusamuna. Mu mbandu, ntangu Mpangi Edwin Skinner kwendaka na Inde na 1 926, Bambangi ya Yehowa vandaka kaka fioti. Na luyantiku, kuyela vandaka kumonana mpenza ve. Kansi yandi landaka na kusamuna; nsuka-nsuka, yandi monaka mutindu nsangu ya Kimfumu nungaka mambu ya nene yina vandaka kukanga yo nzila. Bubu yai na Inde, bansamuni kele kuluta 37 000 mpi bantu kiteso ya 108 000 vandaka na Lusungiminu ya 2 013. Bika beto tadila diaka mbandu ya nkaka ya ke monisa kuyela ya kuyituka ya mambu ya Kimfumu. Kaka na mvula yina Mpangi Skinner kumaka na Inde, kisalu ya kusamuna na Zambie vandaka na luyantiku. Bubu yai, bansamuni kele kuluta 170 000 mpi bantu 763 915 vandaka na Lusungiminu ya 2 013. Yo ke tendula nde muntu mosi na kati ya bantu 18 vukanaka na Lusungiminu yina. Yo kele kuyela mosi ya kuyituka kibeni!

10. Kingana ya levire ke tendula nki?

¹⁰ Tanga Matayo 13:33. Kingana ya levire ke tendula nki? Kingana yai ke tadila nsangu  ya Kimfumu mpi kisalu yina yo ke salaka. “Fufu ya mvimba” ke tendula bantu yonso ya makanda. Kuvimba ya fufu ke monisa kuyalumuka ya nsangu ya Kimfumu na nsadisa ya kisalu ya kusamuna. Kuyela ya nkeni ya mutarde ke monanaka pwelele; kansi, na luyantiku kisalu yina levire ke salaka na kati ya fufu ya mampa ke monanaka ve. Yo ke lombaka mwa ntangu sambu kisalu yina levire me sala na fufu ya mampa kumonana.

11. Sambu na nki Yezu pesaka kingana ya levire?

¹¹ Sambu na nki Yezu pesaka kingana yai? Yandi zolaka kumonisa nde nsangu ya Kimfumu ya Nzambi ta yalumuka na mutindu mosi yina ke monana ve pwelele mpi yo ta soba luzingu ya bantu. Bubu yai, nsangu ya Kimfumu me kumaka tii na ‘bisika ya kuluta ntama ya ntoto.’ (Bis. 1:8) Kansi mbala mingi, bansoba yina nsangu ya Kimfumu ke salaka na luzingu ya bantu ke monanaka ve na luyantiku. Ata mpidina, nsangu ya Kimfumu ke sobaka luzingu ya bantu yina ke ndimaka yo.—Bar. 12:2; Baef. 4:22, 23.

12, 13. Pesa bambandu yina ke monisa mutindu kuyela ke salamaka bonso levire yina Yezu tubilaka.

¹² Mbala mingi, kisalu ya kusamuna ke basisaka mbutu bamvula mingi na nima. Mu mbandu, na 1 982, Franz ti nkento na yandi Margit, yina vandaka kusala na Betele ya Brésil, kwendaka kusamuna na mbanza mosi ya fioti. Na kati ya bantu yina bo longukaka ti bo Biblia, bo longukaka mpi ti mama mosi ti bana na yandi iya. Mwana na yandi ya ntete ya bakala yina vandaka ti bamvula 12 na ntangu yina vandaka nsoni-nsoni, mpi na ntangu ya kulonguka yandi vandaka kutina. Sambu bankwelani yai kwendaka kusala kisika ya nkaka, bo vandaka diaka ve na makuki ya kulanda kulonguka ti dibuta yai. Na nima ya bamvula 25, bo vutukaka na mbanza yina. Bo kutaka dibundu na kisika yina ti bansamuni 69, bapasudi-nzila ya ntangu yonso 13, mpi bo vandaka kusala balukutakanu yonso na Nzo ya Kimfumu ya mpa. Mwana yina ya nsoni-nsoni, vandaka nkuluntu mpi mutambusi ya kimvuka ya bankuluntu! Bonso levire yina Yezu tubilaka na kingana na yandi, nsangu ya Kimfumu yelaka mpi sobaka luzingu ya bantu mingi, mpi yo sepedisaka bankwelani yina mingi!

¹³ Ngolo yina nsangu ya Kimfumu ke vandaka na yo ya kusoba luzingu ya bantu me monanaka mingi kibeni na bansi yina bo me buyisaka kisalu na beto. Yo ke vandaka mpasi na kuzaba mutindu nsangu ya mbote me kotaka na bansi ya mutindu yina, mpi mbala mingi beto ke yitukaka na mbutu yina ke basikaka na nima. Beto baka mbandu ya insi Cuba. Nsangu ya Kimfumu kotaka na Cuba na 1 910; na 1 913, Mpangi Russell kwendaka kutala bampangi ya insi yina. Na luyantiku kuyela vandaka kumonana ve. Bubu yai na Cuba, bansamuni kele kuluta 96 000 mpi bantu 229 726 vukanaka na Lusungiminu ya 2 013, ntalu yina ke monisa muntu mosi na kati ya bantu 48 ya insi yina. Nkutu, na bansi yina bo me buyisaka ve kisalu ya kusamuna, nsangu ya Kimfumu me kumaka na bisika yina bansamuni ke yindulaka ve ata fioti nde yo me kumaka dezia. *—Lo. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Inki mutindu konso muntu na kati na beto lenda baka dilongi na kingana ya levire? (b) Kingana yai ke longa beto nki na yina me tala Yehowa mpi Yezu?

¹⁴ Inki dilongi beto lenda baka na kingana ya levire? Kana beto ke baka ntangu ya kuyindulula na ntendula yina Yezu pesaka, beto ta bakisa nde, beto kele ve ti bikuma ya kudiyangisa kuluta ndilu na mutindu nsangu ya Kimfumu ta kumina bamilio ya  bantu yina me waka yo ntete ve; sambu Yehowa ke tudilaka bo dikebi. Kansi, nki kele mukumba na beto? Ndinga ya Nzambi ke tuba nde: “Kuna bima na nge na suka ti na nkokila mpi. Nge lenda zaba ve nki ta mena mbote, yai ya suka to yina ya nkokila to yonso zole ta mena mbote kiteso mosi.” (Lo. 11:6) Ya kieleka, beto mpi ta vila ve kusamba sambu kisalu ya kusamuna kubasisa mbutu ya mbote, mingi-mingi na bansi yina bo me buyisaka kisalu ya kusamuna.—Baef. 6:18-20.

¹⁵ Diaka, beto fwete lemba ve nitu sambu beto ke mona ve nswalu mbutu ya mbote na kisalu yina beto ke sala. Diaka, beto lenda mona ve mpamba ‘bilumbu yina ya luyantiku ya fioti.’ (Zak. 4:10, NW) Mbala ya nkaka, mbutu ya mbote ta basika na bilumbu yina ke kwisa!—Nk. 40:5; Zak. 4:7.

16. Kingana ya muntu ya mumbongo yina ke salaka banzietelo mpi kima ya ntalu yina bo me bumbaka ke tendula nki?

¹⁶ Tanga Matayo 13:44-46. Kingana ya muntu ya mumbongo yina ke salaka banzietelo mpi kima ya ntalu yina bo me bumbaka ke tendula nki? Na bilumbu ya Yezu, bantu ya nkaka ya mumbongo vandaka kusala nzietelo tii na Nzadi-Mungwa ya Inde, sambu na kusosa matadi ya ntalu. Muntu ya mumbongo yina Yezu tubilaka na kingana kele bantu ya ntima-masonga yina ke salaka banzietelo ya nda sambu na kulungisa bampusa na bo ya kimpeve. “Diyaka mosi ya mbalu mingi” kele kieleka ya Kimfumu. Ntangu muntu ya mumbongo monaka diyaka mosi ya ntalu, na “mbala mosi” yandi tekaka bima yonso yina yandi vandaka ti yo sambu na kusumba diyaka yina. Yezu tubilaka mpi muntu mosi yina vandaka kusala na bilanga, yina monaka kima ya ntalu yina “bo me bumbaka.” Kansi na kuswaswana ti muntu ya mumbongo, muntu yai vandaka ve kusosa kima ya ntalu. Ata mpidina, yandi vandaka mpi ti luzolo ya kuteka “bima yonso” sambu na kuzwa kima yina ya ntalu.

17. Sambu na nki Yezu pesaka kingana ya muntu ya mumbongo yina ke salaka banzietelo mpi kima ya ntalu yina bo me bumbaka?

¹⁷ Sambu na nki Yezu pesaka bingana yai zole? Yandi vandaka kumonisa nde bantu lenda zaba kieleka na mitindu ya kuswaswana. Bantu ya nkaka me sosaka yo tuka bamvula mingi mpi me salaka bibansa ya ngolo sambu na kuzwa yo. Kansi, bankaka me zwaka yo ata bo vandaka ve kusosa yo, ziku bo me natilaka bo yo. Ata mpidina, bo yonso me bakisaka mbalu ya kima yina bo me zwaka mpi bo ke vandaka ti luzolo ya kusala bibansa ya nene sambu na kutanina yo.

18. (a) Inki dilongi beto lenda baka na bingana yai zole? (b) Bingana yai ke longa beto nki na yina me tala Yehowa mpi Yezu?

¹⁸ Inki dilongi beto lenda baka na bingana yai zole? (Mat. 6:19-21) Kudiyula nde: ‘Keti mono ke vandaka ti kikalulu ya bantu yina Yezu tubilaka na bingana? Keti mono ke bakaka na mbalu kieleka bonso bo? Keti mono ke vandaka ti luzolo ya kusala bibansa sambu na kieleka to mono ke bikaka nde mambu ya nkaka bonso basusi ya luzingu kubenda dikebi na mono?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Bafi. 3:8) Kusepela ti kieleka yina beto me zabaka, ta sadisa beto na kubaka lukanu ya kutula mambote ya Kimfumu na kisaka ya ntete na luzingu na beto.

19. Inki beto ta tadila na disolo ya ke landa?

¹⁹ Bika beto monisa na luzingu na beto nde beto me widikilaka mpi me bakisaka mbote ntendula ya bingana yina Yezu pesaka sambu na kutubila Kimfumu. Beto vila ve nde, beto ke bakisaka ve kaka ntendula ya mambu yango kansi, beto ke sadilaka mpi malongi yina beto ke bakaka na bingana yango. Na disolo yina ke landa, beto ta tadila bingana tatu ya nkaka mpi beto ta baka malongi yina kele na kati.